Tài liệu Luận văn các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng ifrs for smes cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở việt nam​

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ---------------------- PHẠM MỸ QUYÊN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC VẬN DỤNG IFRS FOR SMES CHO CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ---------------------- PHẠM MỸ QUYÊN CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC VẬN DỤNG IFRS FOR SMES CHO CÁC DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 60340301 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. VĂN THỊ THÁI THU TP. Hồ Chí Minh - Năm 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng IFRS for SMEs cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Những nội dung tham khảo và kế thừa đều được trích dẫn nguồn đầy đủ, rõ ràng. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2017 Học viên thực hiện Luận văn Phạm Mỹ Quyên MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC HÌNH VẼ DANH MỤC PHỤ LỤC 1. Tính cấp thiết của đề tài ........................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 3 2.1 Mục tiêu chung .................................................................................................. 3 2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................... 3 3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................... 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 3 4.1 Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................ 3 4.2 Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu:...................................................................................... 4 6. Những đóng góp khoa học và thực tiễn của luận văn ........................................ 4 7. Kết cấu luận văn: ................................................................................................... 5 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN .................................. 6 1.1 Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài ................................................................ 6 1.2 Các công trình nghiên cứu trong nước ................................................................. 17 1.3 Nhận xét và xác định khe hổng nghiên cứu .......................................................... 21 1.3.1 Nhận xét ........................................................................................................... 21 1.3.2 Xác định khe hổng nghiên cứu .......................................................................... 24 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .......................................................................................... 25 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT .......................................................................... 26 2.1 Cơ sở lý thuyết về chuẩn mực báo cáo tài chính cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ (IFRS for SMEs)................................................................................................. 26 2.1.1 Một số vấn đề chung về DNNVV ................................................................. 26 2.1.2. Quá trình nghiên cứu ban hành IFRS for SMEs ............................................... 27 2.1.3 Phạm vi và mục tiêu của IFRS for SMEs .......................................................... 30 2.1.3.1 Phạm vi áp dụng IFRS for SMEs ............................................................. 30 2.1.3.2 Mục tiêu của IFRS for SMEs................................................................... 31 2.1.4 Nội dung của IFRS for SMEs ........................................................................... 31 2.2 Chuẩn mực kế toán hiện hành áp dụng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam .......................................................................................................................... 33 2.3 Tổng quan các lý thuyết nền về nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng IFRS cho các DNNVV ở Việt Nam. ................................................................. 35 2.3.1 Lý thuyết thể chế xã hội học hiện đại (new institutional sociology theory)........ 35 2.3.2 Thuyết định chế. .............................................................................................. 36 2.3.3 Lý thuyết thông tin hữu ích (decision usefulness theory)................................... 37 2.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng chuẩn mực kế toán quốc tế................. 38 2.4.1 Nhân tố văn hóa ................................................................................................ 38 2.4.2 Hệ thống pháp lý............................................................................................... 39 2.4.3 Nhân tố kinh tế ................................................................................................. 40 2.4.4 Sự phát triển của nghề nghiệp kế toán ............................................................... 41 2.4.5 Hoạt động quốc tế ............................................................................................. 41 2.4.6 Đối tượng và nhu cầu sử dụng thông tin BCTC................................................. 42 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2. ......................................................................................... 43 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................ 44 3.1 Khung nghiên cứu của luận văn ........................................................................... 44 3.2 Phân tích tài liệu và đề xuất mô hình nghiên cứu ................................................. 45 3.3 Thiết kế nghiên cứu ............................................................................................. 49 3.4 Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 51 3.4.1 Phương pháp nghiên cứu định tính .................................................................... 51 3.4.2 Phương pháp nghiên cứu định lượng................................................................. 52 3.4.3 Phương pháp chọn mẫu và thu thập dữ liệu ....................................................... 53 3.4.3.1 Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu ......................................................... 53 3.4.3.2 Phương pháp thu thập dữ liệu .................................................................. 54 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .......................................................................................... 55 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ....................................... 56 4.1 Kết quả nghiên cứu .............................................................................................. 56 4.1.1 Thống kê mô tả mẫu khảo sát ........................................................................... 56 4.1.2 Đánh giá độ tin cậy thang đo bằng Cronbach’s Alpha................................... 57 4.1.3 Kết quả phân tích nhân tố khám phá EFA ......................................................... 61 4.1.3.1 Phân tích khám phá EFA các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng IFRS cho các DNNVV ở Việt Nam..................................................................... 61 4.1.3.2 Phân tích khám phá EFA biến phụ thuộc: ................................................ 66 4.1.4 Mô hình nghiên cứu điều chỉnh ......................................................................... 67 4.1.5. Phân tích tương quan ....................................................................................... 68 4.1.6 Phân tích hồi quy. ............................................................................................. 70 4.1.7. Kiểm định các giả định của mô hình hồi quy ................................................... 69 4.1.7.1. Giả định liên hệ tuyến tính ..................................................................... 69 4.1.7.2. Giả định về phân phối chuẩn của phần dư .............................................. 69 4.1.7.3 Giả định không có hiện tượng đa cộng tuyến ........................................... 70 4.2 Bàn luận ............................................................................................................. 72 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ............................................................................................ 76 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................. 77 5.1 Kết luận ............................................................................................................... 77 5.2 Kiến nghị ............................................................................................................. 77 5.2.1 Giải pháp về hệ thống pháp lý ........................................................................... 78 5.2.2 Giải pháp về văn hóa ........................................................................................ 79 5.2.3 Giải pháp về kinh tế .......................................................................................... 80 5.2.4 Về sự phát triển của nghề nghiệp kế toán .......................................................... 80 5.2.5 Về đối tượng và mục đích sử dụng thông tin BCTC .......................................... 82 5.3 Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu trong tương lai ...................................... 83 5.3.1 Những hạn chế của luận văn ............................................................................. 83 5.3.2 Hướng nghiên cứu trong tương lai .................................................................... 83 TÓM TẮT CHƯƠNG 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1: DANH SÁCH CHUYÊN GIA PHỎNG VẤN PHỤ LỤC 2: PHIẾU PHỎNG VẤN CHUYÊN GIA PHỤ LỤC 3: BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH NHÂN TỐ EFA LẦN THỨ 1 PHỤ LỤC 5: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH NHÂN TỐ LẦN THỨ 2 PHỤ LỤC 5: KẾT QUẢ PHÂN TÍCH NHÂN TỐ EFA LẦN THỨ 2 PHỤ LỤC 6: QUY ĐỊNH DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA PHỤ LỤC 7: DANH SÁCH ĐỐI TƯỢNG KHẢO SÁT DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT STT Viết tắt Tên đầy đủ 1 BCTC Báo cáo tài chính 2 DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa 3 CMKT Chuẩn mực kế toán 4 VAS Chuẩn mực kế toán Việt Nam TIẾNG ANH STT 1 2 3 Viết tắt IFRS IFRS for SMEs IASB Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt International Financial Reporting Chuẩn mực báo cáo tài Standards chính quốc tế International Financial Reporting Chuẩn mực báo cáo tài Standards for small and medium chính quốc tế cho các sized entities DNNVV International Accounting Standards Hội đồng chuẩn mực kế Board toán quốc tế International Accounting Standards/ Chuẩn mực kế toán quốc 4 IAS/IFRS International Financial Reporting tế/Chuẩn mực báo cáo Standards tài chính quốc tế DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Tên bảng Bảng 2.1 Các chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế IFRS Bảng 2.2 Sự khác biệt giữa IFRS và IFRS for SMEs Bảng 3.2 Mã hóa thang đo và biến quan sát Bảng 3.4 Dữ liệu khảo sát thu thập được Bảng 4.1 Chuẩn mực kế toán Việt Nam Bảng 4.2 Kết quả thống kê mô tả mẫu theo Giới tính Bảng 4.3 Kết quả thống kê mô tả mẫu theo nghề nghiệp Bảng 4.4 Kết quả thống kê mô tả mẫu theo Thâm niên Bảng 4.5 Kết quả kiểm định thang đo “văn hóa” Bảng 4.6 Kết quả kiểm định thang đo “văn hóa” khi loại biến Bảng 4.7 Kết quả kiểm định thang đo “Hệ thống pháp lý” Bảng 4.8 Kết quả kiểm định thang đo “Kinh tế” Bảng 4.9 Kết quả kiểm định thang đo “Đối tượng và mục đích sử dụng thông tin BCTC” Bảng 4.10 Kết quả kiểm định thang đo “Sự phát triển nghề nghiệp” Bảng 4.11 Kết quả kiểm định thang đo “Hoạt động liên quan quốc tế” Bảng 4.12 Kết quả kiểm định thang đo “Vận dụng IFRS cho các DNNVV ở Việt Nam” Bảng 4.13 Ma trận xoay nhân tố Bảng 4.14 Bảng Hệ số cronbach’s alpha, Eigenvalues, phương sai trích cho các nhân tố sau khi phân tích EFA lần thứ 2 Bảng 4.15 Các biến quan sát Nhân tố văn hóa Bảng 4.16 Các biến quan sát nhân tố Đối tượng và mục đích sử dụng thông tin BCTC Bảng 4.17 Các biến quan sát nhân tố Hệ thống pháp lý Bảng 4.18 Các biến quan sát nhân tố Sự phát triển của nghề nghiệp kế toán Bảng 4.19 Các biến quan sát nhân tố Kinh tế Bảng 4.20 Bảng phân tích EFA biến phụ thuộc Bảng 4.21 Bảng ma trận tương quan của các nhân tố Bảng 4.22 Bảng tóm tắt mô hình Bảng 4.23 Kết quả phân tích phương sai Anova Bảng 4.24 Kết quả phân tích hồi quy DANH MỤC HÌNH VẼ STT Tên hình vẽ Hình 3.1 Khung nghiên cứu của luận văn Hình 3.2 Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng IFRS cho các DNNVV ở Việt Nam Hình 4.1 Mô hình nghiên cứu điều chỉnh Hình 4.2 Biểu đồ phân tán của phần dư Hình 4.3 Biểu đồ tần số của phần dư chuẩn hóa DANH MỤC PHỤ LỤC STT Tên phụ lục Phụ lục 1 Danh sách chuyên gia phỏng vấn Phụ lục 2 Phiếu phỏng vấn chuyên gia Phụ lục 3 Bảng câu hỏi khảo sát Phụ lục 4 Kết quả phân tích nhân tố lần thứ nhất Phụ lục 5 Kết quả phân tích nhân tố lần thứ hai Phụ lục 6 Quy định Doanh nghiệp nhỏ và vừa Phụ lục 7 Danh sách đối tượng khảo sát 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Các Doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam chiếm trên 93% tổng số doanh nghiệp cả nước (Lê Phương. 2016) đã và đang góp phần quan trọng trong việc tăng trưởng kinh tế quốc gia, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, giúp huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển, và đóng góp một phần lớn cho ngân sách nhà nước. Mặc dù chiếm tỷ trọng rất lớn và có vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của Việt Nam nhưng nhìn chung công tác kế toán tại DNNVV hiện nay vẫn chưa được chú trọng. Nội dung tổ chức công tác kế toán ở các DNNVV được thực hiện theo mục tiêu do chủ doanh nghiệp hoặc ban giám đốc đề ra nhằm để đối phó với cơ quan thuế chứ chưa thực sự mang lại thông tin kế toán hữu ích cho các đối tượng liên quan. Thực tế các quy định, thông tư do BTC ban hành hướng dẫn kế toán trong các DNNVV được đánh giá là còn nhiều hạn chế và chưa phù hợp với thông lệ quốc tế, thông tư 133/2016/TT-BTC ban hành ngày 26/08/2016 và có hiệu lực thi hành ngày 01/01/2017 chưa thực sự phù hợp với nhu cầu của các đối tượng sử dụng thông tin trên báo cáo tài chính của các DNNVV, đồng thời thông tư này cũng chưa có những quy định cụ thể để có thể gỡ bỏ khó khăn cho DNNVV trong việc tuân thủ VAS cũng như cải thiện chất lượng thông tin báo cáo tài chính. Điều này gây ra những trở ngại cho các doanh nghiệp có quy mô nhỏ và siêu nhỏ do sự phức tạp trong các quy định hướng dẫn cũng như gây khó khăn cho các doanh nghiệp có quy mô vừa do thiếu quy định tham chiếu. Mặc khác thông tư cũng chỉ mới dừng lại ở việc hướng dẫn chế độ kế toán mà chưa có sự đổi mới toàn diện liên quan đến hệ thống chuẩn mực kế toán dẫn đến còn nhiều khác biệt giữa kế toán Việt Nam và IFRS for SMEs. Để đáp ứng tốt nhu cầu thông tin kế toán cho công tác quản lý trong DNNVV cũng như các đối tượng liên quan thì cần thiết phải xây dựng chuẩn mực kế toán thích ứng và phù hợp với đặc điểm hoạt động của DNNVV trong xu thế hội nhập sâu rộng với quốc tế, do đó việc thiết lập bộ chuẩn mực kế toán theo hướng vận dụng chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế cho DNNVV (IFRS for SMEs) đang là một vấn đề thiết yếu và phù hợp với thực tiễn Việt Nam hiện nay 2 Các thông tư, quy định BTC ban hành hướng dẫn kế toán cho các DNNVV vẫn còn nhiều khác biệt so với IFRS for SMEs, tuy nhiên một số DNNVV ở Việt Nam đã thực hiện vận dụng IFRS for SMEs trong việc lập và trình bày BCTC cung cấp thông tin minh bạch cho các đối tượng liên quan. Việc vận dụng IFRS for SMEs thể hiện một bước hướng đến hài hòa và hội tụ kế toán quốc tế giúp cải thiện chất lượng và khả năng so sánh thông tin BCTC với quốc tế. Đồng thời việc nghiên cứu ban hành chuẩn mực kế toán riêng cho các DNNVV trên cơ sở nghiên cứu, vận dụng IFRS for SMES sẽ đảm bảo việc tổ chức công tác kế toán tại các DNNVV được tinh gọn, phù hợp với quy mô, tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả công việc, đảm bảo đáp ứng tốt hơn nhu cầu sử dụng thông tin của các đối tượng. Tuy nhiên việc vận dụng bộ chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS/ IAS) nói chung và IFRS for SMEs nói riêng ở Việt Nam còn gặp nhiều trở ngại liên quan đến môi trường chính trị, môi trường pháp lý, môi trường kinh doanh, môi trường văn hóa giáo dục… Nhưng tính đến nay chưa có một công trình nghiên cứu nào xác định, đo lường các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng chuẩn mực kế toán quốc tế IFRS cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam. Để đồng bộ với sự phát triển của các DNNVV hiện nay cũng như đảm bảo sự hội nhập thế giới trên nhiều phương diện thì vấn đề nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng chuẩn mực kế toán IFRS cho các DNNVV là cần thiết để làm tiền đề đóng góp cho việc xây dựng chuẩn mực kế toán Việt Nam nói chung và chuẩn mực kế toán cho các DNNVV nói riêng. Do đó trên cơ sở kế thừa kết quả các nghiên cứu đi trước, tác giả quyết định chọn đề tài: “Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng IFRS for SMEs cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu của mình để nghiên cứu đo lường mức độ tác động của các nhân tố với mong muốn góp phần đẩy nhanh tiến trình hội tụ với chuẩn mực kế toán quốc tế đồng thời có thể đóng góp ý kiến cho việc xây dựng chuẩn mực kế toán dành riêng cho các DNNVV trong tương lai, góp ý đề xuất một số giải pháp để vận dụng chuẩn mực kế toán quốc tế IFRS cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa từ đó nâng cao mức độ tin cậy của thông tin tài chính cung cấp cho các nhà đầu tư, cho phép so sánh thông tin giữa các doanh nghiệp 3 trong nước và các quốc gia, tạo điều kiện thuận lợi để tiếp cận với các nguồn vốn đầu tư nước ngoài. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu chung Mục tiêu chung của đề tài là nghiên cức các nhân tố đến ảnh hưởng đến việc vận dụng IFRS for SMEs cho các Doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam từ đó đưa ra các định hướng và kiến nghị để đẩy nhanh tiến trình áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế IFRS for SMEs. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Thứ nhất: Xác định các nhân tố ảnh hưởng tới việc vận dụng IFRS for SMES cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam - Thứ hai: Đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc vận dụng IFRS for SMEs. - Thứ ba: Đề xuất giải pháp vận dụng IFRS for SMEs tại Việt Nam 3. Câu hỏi nghiên cứu Để đạt được mục tiêu của đề tài, nội dung nghiên cứu nhằm trả lời các câu hỏi như sau: Câu hỏi nghiên cứu 1: Những nhân tố nào ảnh hưởng đến việc vận dụng IFRS for SMEs cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam? Câu hỏi nghiên cứu 2: Các nhân tố này tác động như thế nào đến việc vận dụng IFRS for SMEs cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam? Câu hỏi nghiên cứu 3: Những giải pháp nào có thể đề xuất để vận dụng IFRS for SMEs ở Việt Nam? 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng tới việc vận dụng IFRS for SMEs cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam. 4.2 Phạm vi nghiên cứu Theo không gian: Phạm vi nghiên cứu của luận văn tập trung vào các công ty vừa và nhỏ ở Việt Nam đồng thời chỉ tập trung nghiên cứu chuẩn mực báo cáo tài chính áp dụng cho SMEs 4 Theo thời gian: số liệu tác giả thu thập nghiên cứu trong quý III năm 2017. 5. Phương pháp nghiên cứu: Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp định lượng để đo lường mức độ tác động của các nhân tố đến việc vận dụng IFRS for SMEs cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam.: - Phương pháp định tính: bằng việc thực hiện các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: + Phương pháp tổng hợp, phân tích và so sánh: tác giả tiến hành tổng hợp các kết quả nghiên cứu ở trong và ngoài nước, trên cơ sở đó xây dựng mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng IFRS for SMEs cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam. + Phương pháp tiếp cận hệ thống: Tác giả sử dụng phương pháp này nhằm tiếp cận với các nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan, xem xét các thông tư, quy định hiện hành và việc vận dụng IFRS for SMEs đồng thời kết hợp nghiên cứu với các lý thuyết nền tảng để làm cơ sở định hướng nghiên cứu luận văn + Phương pháp chuyên gia: Tác giả tiến hành phỏng vấn, gửi bảng câu hỏi điều tra với các chuyên gia là các giảng viên, nhân viên kế toán, kiểm toán có kinh nghiệm lâu năm, giữ chức vụ nhất định trong các công ty vừa và nhỏ và có kiến thức sâu về chuyên ngành kế toán kiểm toán, kết quả thu được sẽ giúp hiệu chỉnh thang đo, loại trừ các nhân tố không ảnh hưởng tới việc vận dụng IFRS cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam. - Phương pháp định lượng: tác giả thu thập dữ liệu thông qua việc khảo sát, sử dụng phần mềm SPSS để đánh giá độ tin cậy thang đo Cronbach’s alpha, phân tích nhân tố khám phá EFA, xây dựng mô hình hồi quy tuyến tính để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đã đưa ra tới việc vận dụng IFRS cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam. 6. Những đóng góp khoa học và thực tiễn của luận văn - Về mặt học thuật: Đề tài tóm tắt được một số nghiên cứu đã được thực hiện trong và ngoài nước, tổng hợp các lý luận liên quan đến những nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế cho các DNNVV. Trên cơ sở đó, tác giả xây 5 dựng mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong bối cảnh thực tiễn ở Việt Nam - Về mặt thực tiễn: Đo lường, đánh giá mức độ tác động các nhân tố đến việc áp dụng chuẩn mực kế toán ở các DNNVV Việt Nam Từ kết quả nghiên cứu tác giả lập luận đưa ra một số khuyến nghị về vận dụng chuẩn mực kế toán quốc tế IFRS for SMEs cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam. 7. Kết cấu luận văn: Ngoài phần mở đầu và kết luận đề tài bao gồm 05 chương: - Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu liên quan - Chương 2: Cơ sở lý thuyết - Chương 3: Phương pháp nghiên cứu - Chương 4: Kết quả nghiên cứu và bàn luận - Chương 5: Kết luận và kiến nghị 6 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN 1.1 Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài [1] Mazars, 2008. The IFRS for SMEs accounting standard: perceptions and expectations across Europe Nghiên cứu thực hiện phỏng vấn qua điện thoại từ ngày 4 tháng 9 đến ngày 5 tháng 10 năm 2007 nhằm mục đích khảo sát nhận thức của 1593 SMEs ở 6 quốc gia thuộc EU gồm Pháp, Đức, Ý, Hà Lan, Tây Ban Nha và Anh về quá trình hội tụ chuẩn mực kế toán quốc gia với IFRS for SMEs, trong đó khảo sát 293 công ty ở Pháp, 290 công ty ở Đức, 245 ở Italia, 245 ở Hà Lan, 230 ở Tây Ban Nha và 290 công ty ở Vương quốc Anh. Kết quả thống kê mô tả dữ liệu khảo sát cho thấy hầu hết SMEs đều cho rằng cần có IFRS for SMEs, trong đó ở Tây Ban Nha và Hà Lan có hơn 90% công ty nhỏ và vừa ủng hộ mạnh mẽ việc áp dụng IFRS for SMEs. Lý do SMEs ủng hộ IFRS for SMEs vì các công ty này cho rằng việc áp dụng IFRS sẽ tạo ra một bộ chuẩn mực chung cho toàn Châu Âu, thuận lợi cho việc so sánh thông tin trên báo cáo tài chính, tạo điều kiện cung cấp thông tin hữu ích và thuận tiện hơn trong việc quản lý. Các công ty nhỏ và vừa ở Ý còn cho rằng việc áp dụng IFRS for SMEs còn có thể có tác dụng xuyên quốc gia và làm gia tăng nguồn khách hàng tiềm năng khi hoạt động kinh doanh hoặc đầu tư ở nước ngoài. Các công ty nhỏ và vừa ở Tây Ban Nha thì khẳng định lợi ích trong việc áp dụng IFRS for SMEs sẽ cao hơn những khó khăn và thách thức từ việc vận dụng chuẩn mực này mang lại. Kết quả nghiên cứu này cũng đưa ra kết luận quy mô doanh nghiệp không có ảnh hưởng đến nhu cầu cần IFRS for SMEs. Tất cả các doanh nghiệp ở các quốc gia được khảo sát đều có nhu cầu áp dụng IFRS for SMEs không phân biệt quy mô lớn, nhỏ. [2] Eierle.B &Haller.A., 2009. Does sized influence the suitability of the ifrs for small and medium- sized entities?- Empirical evidence from Germany. Accounting in Europe, 6(2), pp. 195-230 Nghiên cứu được tiến hành như là một cuộc khảo sát dựa trên bảng câu hỏi được gửi bằng thư tới 4000 doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Đức để xem xét mức độ thích hợp của IFRS for SMEs đối với các doanh nghiệp thuộc các nhóm quy mô khác nhau. Bốn nhóm quy mô được sử dụng để lựa chọn mẫu được phân loại dựa 7 vào doanh thu hằng năm của công ty: (1) 8 - 32 triệu EUR, (2) 33-50 triệu EUR, (3) 51 - 100 triệu EUR và (4) 100 triệu EUR. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng các doanh nghiệp thường xuyên hoạt động mua bán với các nước trên thế giới và có sự hiểu biết nhất định về IFRS thì dường như các doanh nghiệp này sẽ có lợi từ việc cung cấp thông tin kế toán có thể so sánh với quốc tế cho các bên liên quan do đó họ có xu hướng áp dụng IFRS for SMEs mà không phụ thuộc vào yếu tố quy mô. Tuy nhiên kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, đa số các DNNVV không coi nhà cung cấp và khách hàng quốc tế là những người sử dụng chính các báo cáo tài chính của họ do đó họ cho rằng không cần phải cung cấp báo cáo tài chính có thể so sánh quốc tế bỡi những chi phí phát sinh và việc áp dụng IFRS for SMEs chỉ mang tính miễn cưỡng tuân theo luật định. Nghiên cứu cũng cho thấy có sự khác biệt đáng kể giữa các nhóm quy mô liên quan đến cấu trúc của doanh nghiệp và các hoạt động kinh doanh của nó. Các tác động về quy mô được thể hiện liên quan đến cơ cấu tổ chức, hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu nước ngoài cũng như các đối thủ cạnh tranh nước ngoài, sự hiểu biết về IFRS trong tổ chức, tần suất các dự án nghiên cứu, các khoản đầu tư vào công ty cũng như liên doanh, liên kết…. Các Doanh nghiệp càng lớn, càng có nhiều hoạt động kinh doanh quốc tế thì càng có nhu cầu về BCTC có khả năng so sánh toàn cầu hơn các DN có quy mô nhỏ. Ngoài ra, quy mô cũng ảnh hưởng đến sự thích hợp của các chuẩn mực IFRS for SMEs đối với các công ty nhỏ và vừa ở Đức. Tuy nhiên, quy mô lại không ảnh hưởng đến đánh giá của SMEs về chi phí-lợi ích khi lựa chọn các chính sách kế toán, nguyên tắc ghi nhận và đo lường Bên cạnh đó nghiên cứu còn tồn tại một số hạn chế nhất định: Nghiên cứu được thực hiện tại các doanh nghiệp SME ở Đức do đó kết quả mang tính chủ quan do sự khác biệt văn hóa và ảnh hưởng của khung pháp lý giữa các quốc gia. Hơn nữa, nghiên cứu được giới hạn trong việc điều tra các tác động quy mô. Mà không xem xét đến các yếu tố khác (như mối quan hệ với công ty mẹ, chiến lược kinh doanh của tổ chức, cơ cấu tổ chức hoặc tình hình tài chính …) cũng có thể ảnh hưởng đến các phán đoán về chi phí và lợi ích liên quan đến việc áp dụng IFRS for SMEs 8 [3]. Zeghal, D. & Mhedhbi, K. (2006). An analysis of the factors affecting the adoption of international accounting standards by developing countries.The International Journal of Accounting, 41, 373-386. Mục tiêu chính của nghiên cứu này là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến việc áp dụng IAS/IFRS tại các quốc gia đang phát triển.theo đó nhóm tác giải tiến hành đánh giá mức độ tác động của các nhân tố: mức độ tăng trưởng kinh tế, trình độ học vấn, mức độ mở cửa hội nhập kinh tế, nền văn hoá trong một nhóm các quốc gia và mức độ sẵn có của thị trường vốn. Nghiên cứu tiến hành lấy mẫu trên 64 nước đang phát triển trong đó gồm 32 quốc gia đang phát triển đã áp dụng IAS/IFRS và 32 quốc gia đang phát triển chưa áp dụng, cuối cùng đưa ra kết luận rằng trình độ giáo dục tiên tiến, mức độ sẵn có của thị trường vốn và văn hoá là những yếu tố tác động tích cực và gắn liền với việc áp dụng IAS/IFRS. Tuy nhiên, nhân tố tăng trưởng kinh tế và mức độ mở cửa hội nhập kinh tế. Ảnh hưởng mạnh mẽ của nhân tố thị trường vốn đối với quyết định áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế dường như cho thấy thông tin kế toán có chất lượng cao là rất quan trọng và có tầm ảnh hưởng đối với sự phát triển của các tập đoàn kinh doanh cũng như thu hút sự tham gia đầu tư vào thị trường vốn. Các kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy việc áp dụng một hệ thống kế toán đặc biệt bị ảnh hưởng bởi trình độ học vấn (Doupnik & Salter, 1995), thành viên văn hoá trong một nhóm nước (Abdelsalem & Weetman, 2003) của một thị trường vốn (Adhikari & Tondkar, 1992).Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với các quốc gia có liên quan và các cơ quan điều hành kế toán bởi vì họ có thể hiểu rõ hơn về các yếu tố có thể khuyến khích và tạo thuận lợi cho việc áp dụng IAS.Những kết quả này cũng hữu ích cho IASB trong việc tìm kiếm một chiến lược để tối đa hóa và tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các chuẩn mực quốc tế ở các quốc gia khác nhau.Đồng thời kết quả nghiên cứu này còn đóng vai trò tích cực trong việc hỗ trợ các quốc gia đang phát triển áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế. [4] Albu, C. N., Albu, N. & Fekete, S., 2010. The context of the possible IFRS for SMEs implementation in Romania: An exploratory study. Accounting and management information systems, 9(1), pp. 45-71 9 Tác giả thực hiện nghiên cứu về khả năng áp dụng IFRS for SMEs ở Romania. Bằng việc tổng hợp, phân tích các nghiên cứu liên quan và các tài liệu về quy định kế toán ở Romania đồng thời tiến hành phỏng vấn các chuyên gia là kế toán viên, Kiểm toán viên, các nhà ban hành chuẩn mực, tác giả nhận định việc áp dụng IFRS for SMEs sẽ rất khó khăn do có sự khác nhau trong quy định hiện hành về kế toán của Romania và IFRS for SMEs. Các nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến khả năng áp dụng IFRS for SMES ở Romania là sự thiếu hụt của đội ngũ kế toán viên chuyên nghiệp dẫn đến việc đưa ra những phán xét thiếu chuyên nghiệp, cách tiếp cận dựa trên quy định của kế toán viên SMEs, và mối quan hệ quá chặt chẽ giữa kế toán và thuế. Hơn thế nữa, sự không nhất quán trong việc ban hành các nguyên tắc kế toán dùng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng là một khó khăn trong việc ban hành hướng dẫn chi tiết áp dụng và thực hiện theo IFRS. Nghiên cứu nhận định rằng việc áp dụng IFRS for SMES nên thực hiện chậm theo lộ trình vì còn chịu ảnh hưởng bởi yếu tố văn hóa, khả năng chuyển đổi các khái niệm kế toán từ văn hoá này sang nền văn hoá khác đang gây tranh cãi bởi bản chất phức tạp của các tiêu chuẩn sẽ dẫn đền việc hướng dẫn không đầy đủ, và bị tác động bởi bản chất định hướng kế toán về thuế theo chế độ kế toán của từng quốc gia. Cũng theo đó nhóm tác giả cho rằng tiêu chí mà mỗi quốc gia xây dựng để áp dụng IFRS for SMEs nên dựa trên mức độ trách nhiệm chứ không phải quy mô của SMEs. Mặt khác, trên cơ sở phỏng vấn chuyên gia, các tác giả khẳng định Nhà nước là đối tượng chính sử dụng thông tin BCTC của SMEs do đó thông tin cung cấp trên BCTC không đáng tin cậy do các đối tượng sử dụng thông tin không có yêu cầu cao về chất lượng thông tin. Từ đó, tác giả cho rằng IFRS for SMEs chỉ nên áp dụng cho SMEs có đối tượng sử dụng thông tin chính là ngân hàng và các nhà cung cấp vốn. [5] Albu, C.N. 2010. IFRS for SMEs in Europe – Lessons for a Possible Implementation in Romania. International Conference on Economy and Management Transformation. Vol II Nghiên cứu nhằm mục đích thảo luận các kết quả nghiên cứu thu được ở Châu Âu liên quan đến việc thực hiện IFRS cho doanh nghiệp vừa và nhỏ và những gợi ý trong việc thực hiện IFRS ở Romania. So sánh các quy định quốc gia với IFRS dành cho doanh nghiệp vừa và nhỏ và kết hợp các kết quả thu được qua việc