Tài liệu Hướng dẫn sử dụng spss

HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG SPSS HSPH Môc Lôc 1 2 3 4 5 6 7 8 BµI 1 – Tæng quan......................................................................................................................................1 1.1 C¸c cöa sæ trong SPSS ........................................................................................................................1 1.2 Thanh menu {Menu}..........................................................................................................................2 1.3 Thanh c«ng cô {Toolbars}..................................................................................................................2 1.4 Thanh t×nh tr¹ng {Status Bar}.............................................................................................................3 1.5 Hép tho¹i {Dialogue box} ..................................................................................................................3 1.5.1 Tªn biÕn vµ nhn biÕn trong c¸c danh s¸ch cña hép tho¹i............................................................4 1.5.2 C¸c nót trong hép tho¹i .................................................................................................................5 1.5.3 Hép tho¹i phô ................................................................................................................................5 1.5.4 Lùa chän biÕn ................................................................................................................................6 BµI 2: Më C¸c tÖp tin d÷ liÖu ....................................................................................................................9 2.1 Khëi ®éng SPSS ..................................................................................................................................9 2.2 Më mét file.......................................................................................................................................10 BµI 3: Cöa sæ Data Editor .......................................................................................................................13 3.1 Data View.........................................................................................................................................13 3.2 Variable View...................................................................................................................................14 3.2.1 Tªn biÕn .......................................................................................................................................15 3.2.2 C¸c thang ®o................................................................................................................................16 3.2.3 Lo¹i biÕn ......................................................................................................................................16 3.2.4 Nhn biÕn {Variable Labels}.......................................................................................................17 3.2.5 Nhn trÞ sè cña biÕn {Value Labels} ...........................................................................................17 3.2.6 TrÞ sè khuyÕt thiÕu {Missing Value} ............................................................................................18 3.3 NhËp d÷ liÖu .....................................................................................................................................19 3.4 HiÖu ®Ýnh d÷ liÖu trong b¶ng Data View ..........................................................................................21 3.4.1 C¾t, sao chÐp vµ d¸n c¸c trÞ sè cña d÷ liÖu .................................................................................22 3.4.2 ChÌn thªm c¸c ®èi t−îng míi ......................................................................................................22 3.4.3 ChÌn mét biÕn míi.......................................................................................................................23 3.4.4 Thay ®æi lo¹i d÷ liÖu ....................................................................................................................24 3.5 T×nh tr¹ng läc ®èi t−îng trong Data Editor.......................................................................................24 Bµi 4: C¸c phÐp biÕn ®æi d÷ liÖu .............................................................................................................25 4.1 TÝnh to¸n biÕn {Compute Variable} .................................................................................................25 4.1.1 TÝnh to¸n biÕn víi tuú chän If Cases............................................................................................26 4.1.2 Type&Label {Lo¹i vµ nhn biÕn} trong hép tho¹i Compute Variable .......................................27 4.2 §Õm sè lÇn x¶y ra cña c¸c trÞ sè trong c¸c ®èi t−îng .......................................................................27 4.3 MF ho¸ l¹i d÷ liÖu .............................................................................................................................29 4.3.1 M ho¸ l¹i d÷ liÖu ngay trong biÕn cã s½n (kh«ng t¹o thµnh biÕn míi) ....................................29 4.3.2 M ho¸ thµnh biÕn kh¸c ..............................................................................................................30 Bµi 5: §iÒu khiÓn file vµ biÕn ®æi file......................................................................................................33 5.1 S¾p xÕp c¸c ®èi t−îng .......................................................................................................................33 5.2 Chän c¸c ®èi t−îng {Select Cases}...................................................................................................34 5.2.1 Select Cases: If ............................................................................................................................35 5.2.2 Select Cases: Random Sample .....................................................................................................36 5.2.3 Select Cases: Range .....................................................................................................................37 Bµi 6: Lµm viÖc víi kÕt xuÊt ....................................................................................................................38 6.1 Cöa sæ Viewer ..................................................................................................................................38 6.1.1 ThÓ hiÖn vµ dÊu c¸c kÕt qu¶ ........................................................................................................39 6.1.2 Di chuyÓn, sao chÐp vµ xo¸ bá c¸c kÕt qu¶..................................................................................40 Bµi 8: Frequencies {TÇn sè} ....................................................................................................................41 7.1 KÕt xuÊt mÉu ....................................................................................................................................41 7.2 §Ó thu ®−îc c¸c tÇn sè vµ c¸c thèng kª ............................................................................................43 7.2.1 Frequencies Statistics ..................................................................................................................43 7.2.2 Frequencies Charts......................................................................................................................44 Bµi 7: B¶ng trô/xoay {pivot table} ..........................................................................................................46 8.1 Thao t¸c ®èi víi mét b¶ng trô...........................................................................................................46 8.2 Lµm viÖc víi c¸c trang/líp {Layer}..................................................................................................50 1 Bµi 1 – Tæng quan SPSS for Windows cung cÊp mét hÖ thèng qu¶n lý d÷ liÖu vµ ph©n tÝch thèng kª trong mét m«i tr−êng ®å ho¹, sö dông c¸c tr×nh ®¬n m« t¶ {menu} vµ c¸c hép tho¹i {dialogue box} ®¬n gi¶n ®Ó thùc hiÖn hÇu hÕt c¸c c«ng viÖc cho b¹n. PhÇn lín c¸c nhiÖm vô cã thÓ ®−îc hoµn thµnh chØ b»ng c¸ch rª vµ nh¾p chuét. Bªn c¹nh giao diÖn rª-nh¾p chuét ®Ó ph©n tÝch thèng kª, SPSS for Windows cung cÊp: Data Editor {Cöa sæ HiÖu ®Ýnh d÷ liÖu}. Mét hÖ thèng d¹ng b¶ng tÝnh {worksheet} uyÓn chuyÓn ®Ó ®Þnh nghÜa, nhËp, hiÖu ®Ýnh, vµ thÓ hiÖn d÷ liÖu. Cöa sæ Viewer cho phÐp dÔ dµng duyÖt c¸c kÕt qu¶ cña b¹n, thÓ hiÖn vµ che giÊu cã thÓ chän läc c¸c kÕt xuÊt {output}, thay ®æi trËt tù cña c¸c kÕt qu¶, vµ di chuyÓn c¸c b¶ng vµ ®å thÞ gi÷a SPSS for Windows vµ c¸c tr×nh øng dông kh¸c Viewer {Cöa sæ Viewer}. C¸c kÕt qu¶ cña b¹n sÏ sinh ®éng víi c¸c b¶ng trô ®a chiÒu. Kh¸m ph¸ c¸c b¶ng cña b¹n b»ng c¸ch bè trÝ l¹i c¸c hµng, c¸c cét, vµ c¸c trang/líp {layer}. Béc lé c¸c ph¸t hiÖn quan träng cã thÓ bÞ mÊt trong c¸c b¸o c¸o tiªu chuÈn. So s¸nh c¸c nhãm dÔ dµng b»ng c¸ch chia t¸ch b¶ng cña b¹n sao cho mçi lÇn chØ cã mét nhãm ®−îc thÓ hiÖn. Multidimemtion pivot table {B¶ng trô ®a chiÒu}. High-revolution graphics {§å thÞ cã ®é ph©n gi¶i/®é nÐt cao}. C¸c biÓu ®å h×nh trßn, ®å thÞ cét, biÓu ®å tÇn suÊt, ®å thÞ ph©n t¸n cã ®é ph©n gi¶i cao, mµu s¾c sèng ®éng, c¸c ®å thÞ ba chiÒu, vµ h¬n thÕ n÷a ®−îc bao gåm nh− lµ c¸c tÝnh n¨ng chuÈn trong SPSS. Database access {Truy cËp d÷ liÖu}. Truy cËp d÷ liÖu tõ c¸c c¬ së d÷ liÖu b»ng c¸ch sö dông tr×nh chØ dÉn Database Wizard thay v× c¸c truy vÊn SQL phøc t¹p. Data transformation {BiÕn ®æi d÷ liÖu}. TÝnh n¨ng biÕn ®æi d÷ liÖu gióp b¹n cã ®−îc d÷ liÖu s½n sµng cho c¸c b−íc ph©n tÝch. B¹n cã thÓ dÔ dµng nhãm, bæ sung, tæng hîp, trén, chia vµ chuyÓn ®æi file, vµ h¬n thÕ n÷a. 1.1 C¸c cöa sæ trong SPSS Cã mét sè lo¹i cöa sæ kh¸c nhau trong SPSS: Data Editor. Cöa sæ nµy thÓ hiÖn néi dung cña file d÷ liÖu. B¹n cã thÓ lËp mét file d÷ liÖu míi hoÆc hiÖu chØnh thay ®æi mét file ®F cã s½n víi cöa sæ Data Editor. Cöa sæ Data Editor tù ®éng më ra khi b¹n kÝch ho¹t/khëi ®éng SPSS. B¹n chØ cã thÓ mét file d÷ liÖu t¹i mét thêi ®iÓm mµ th«i (kh«ng thÓ më h¬n mét file d÷ liÖu vµo cïng mét thêi ®iÓm). Viewer. Mäi kÕt qu¶ thèng kª, b¶ng, biÓu ®å ®−îc thÓ hiÖn trong cöa sæ Viewer. B¹n cã thÓ hiÖu ®Ýnh kÕt xuÊt vµ l−u nã ®Ó sö dông sau nµy. Mét cöa sæ Viewer tù ®éng më ra khi b¹n ch¹y mét thñ tôc ®Çu tiªn t¹o nªn kÕt xuÊt. Draft Viewer. B¹n cã thÓ tr×nh bµy kÕt xuÊt nh− lµ c¸c v¨n b¶n b×nh th−êng (thay v× c¸c b¶ng trô) trong cöa sæ Draft Viewer. Pivot Table Editor. KÕt xuÊt ®−îc tr×nh bµy trong c¸c b¶ng trô cã thÓ ®−îc chØnh söa b»ng nhiÒu c¸ch víi cöa sæ Pivot Table Editor. B¹n cã thÓ hiÖu ®Ýnh ®o¹n v¨n b¶n, chuyÓn ®æi d÷ liÖu gi÷a hµng vµ cét, bæ sung mµu, t¹o c¸c b¶ng ®a chiÒu vµ Èn hoÆc hiÓn thÞ mét c¸ch cã chän läc c¸c kÕt qu¶. Chart Editor. B¹n cã thÓ chØnh söa c¸c ®å thÞ chÊt l−îng cao trong c¸c cöa sæ chart editor. B¹n cã thÓ thay ®æi mµu, chän lo¹i ph«ng hoÆc cì ch÷, chuyÓn ®æi trôc tung víi trôc hoµnh, xoay c¸c ®å thÞ ba chiÒu, vµ thËm chÝ thay c¶ lo¹i ®å thÞ. Text Output Editor. C¸c kÕt xuÊt d¹ng v¨n b¶n kh«ng ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c b¶ng trô cã thÓ ®−îc chØnh söa víi cöa sæ Text Output Editor. B¹n cã thÓ hiÖu ®Ýnh kÕt xuÊt vµ thay c¸c thuéc tÝnh cña ph«ng ch÷ (d¹ng, lo¹i, mµu, cì). Syntax Editor. B¹n cã thÓ d¸n c¸c lùa chän trong c¸c hép tho¹i vµo mét cöa sæ syntax, n¬i mµ c¸c lùa chän cña b¹n xuÊt hiÖn d−íi d¹ng c¸c có ph¸p lÖnh. B¹n cã thÓ hiÖu ®Ýnh c¸c có ph¸p lÖnh ®Ó tËn dông c¸c ®Æc tÝnh ®Æc biÖt cña SPSS kh«ng cã s½n trong c¸c hép tho¹i. B¹n còng cã thÓ l−u c¸c mF lÖnh nµy trong mét file ®Ó sö dông cho nh÷ng c«ng viÖc tiÕp theo cña SPSS. Script Editor. Kü thuËt tù ®éng OLE cho phÐp b¹n tuú biÕn vµ tù ®éng ho¸ nhiÒu nhiÖm vô trong SPSS. Sö dông cöa sæ Script Editor ®Ó lËp vµ hiÖu ®Ýnh c¸c tr×nh nhá c¬ b¶n. 1.2 Thanh menu {Menu} RÊt nhiÒu nhiÖm vô b¹n muèn tiÕn hµnh víi SPSS b¾t ®Çu víi viÖc lùa chän c¸c menu {tr×nh ®¬n}. Tõng cöa sæ trong SPSS cã c¸c menu riªng cña nã víi c¸c lùa chän menu thÝch hîp cho lo¹i cöa sæ ®ã. Hai menu Analysis vµ Graphs lµ cã s½n ®èi víi mäi lo¹i cöa sæ, lµm cho viÖc t¹o c¸c kÕt xuÊt míi rÊt nhanh chãng mµ kh«ng ph¶i chuyÓn ®æi gi÷a c¸c cöa sæ. 1.3 Thanh c«ng cô {Toolbars} Tõng cöa sæ SPSS cã c¸c thanh c«ng cô riªng cña nã cho phÐp truy cËp nhanh ®Õn c¸c nhiÖm vô th«ng dông. Cã mét sè cöa sæ cã h¬n mét thanh c«ng cô. H×nh 1-2: Thanh c«ng cô víi trî gióp chØ dÉn c«ng cô {ToolTip Help} 1.4 Thanh t×nh tr¹ng {Status Bar} Thanh t×nh tr¹ng {status bar} n»m ë ®¸y cña tõng cöa sæ SPSS cung cÊp c¸c th«ng tin d−íi ®©y: Command status {T×nh tr¹ng lÖnh}. §èi víi tõng lÖnh hoÆc thñ tôc mµ b¹n ch¹y, mét sè ®Õm c¸c ®èi t−îng/tr−êng hîp {case} chØ ra sè l−îng c¸c ®èi t−îng ®−îc xö lý. §èi víi c¸c thñ tôc ®ßi hái ph¶i xö lý lÆp, sè lÇn lÆp ®−îc thÓ hiÖn. Filter status {T×nh tr¹ng läc}. NÕu b¹n chän mét mÉu ngÉu nhiªn hoÆc mét tËp hîp phô c¸c ®èi t−îng ®Ó ph©n tÝch, th«ng tin Filter on chØ ra r»ng mét vµi nhãm ®èi t−îng nµo ®ã ®ang ®−îc läc vµ kh«ng ph¶i mäi ®èi t−îng trong tÖp tin d÷ liÖu ®−îc ®−a vµo ph©n tÝch. Weight status {T×nh tr¹ng gia quyÒn}. Th«ng tin Weight on chØ ra r»ng mét biÕn gia quyÒn ®ang ®−îc sö dông ®Ó gia quyÒn c¸c ®èi t−îng cho ph©n tÝch. Split status {T×nh tr¹ng chia t¸ch}. Th«ng tin Split on chØ ra r»ng file d÷ liÖu ®ang ®−îc chia t¸ch thµnh mét sè nhãm ®Ó ph©n tÝch, ®−îc dùa vµo c¸c trÞ sè cña mét hoÆc mét sè biÕn lËp nhãm/ph©n tæ. 1.5 Hép tho¹i {Dialogue box} HÇu hÕt c¸c lùa chän menu më ra c¸c hép tho¹i. B¹n sö dông hép tho¹i ®Ó lùa chän c¸c biÕn vµ c¸c tuú chän cho ph©n tÝch Tõng hép tho¹i chÝnh cho c¸c thñ tôc thèng kª vµ ®å thÞ cã mét sè c¸c bé phËn c¬ b¶n Danh s¸ch biÕn nguån. Mét danh s¸ch c¸c biÕn trong file d÷ liÖu lµm viÖc. ChØ cã c¸c lo¹i biÕn ®−îc phÐp bëi c¸c thñ tôc ®−îc chän míi ®−îc thÓ hiÖn trong danh s¸ch nguån. ViÖc ding c¸c biÕn chuçi d¹ng ng¾n hay dµi bÞ h¹n chÕ bëi rÊt nhiÒu thñ tôc. Danh s¸ch (hoÆc c¸c danh s¸ch) biÕn ®Ých. Mét hoÆc mét vµi danh s¸ch thÓ hiÖn c¸c biÕn b¹n võa chän cho ph©n tÝch, ch¼ng h¹n nh− danh s¸ch biÕn ®éc lËp vµ phô thuéc. Nót Ên ®iÒu khiÓn {Command pushbutton}. C¸c nót chØ dÉn ch−¬ng tr×nh thùc hiÖn mét t¸c vô, ch¼ng h¹n nh− ch¹y mét thñ tôc, thÓ hiÖn phÇn th«ng tin Trî gióp, hoÆc më ra mét hép tho¹i con ®Ó tiÕn hµnh c¸c lùa chän cô thÓ bæ sung. §Ó cã ®−îc th«ng tin vÒ c¸c nót ®iÒu khiÓn trong mét hép tho¹i, nh¾p chuét ph¶i lªn nót ®ã. H×nh 1-5: C¸c bé phËn ®iÒu khiÓn hép tho¹i Danh s¸ch biÕn nguån Danh s¸ch biÕn ®Ých C¸c nóm nhÊn c©u lÖnh C¸c nóm nhÊn hép tho¹i phô 1.5.1 Tªn biÕn vµ nh·n biÕn trong c¸c danh s¸ch cña hép tho¹i B¹n cã thÓ thÓ hiÖn hoÆc lµ tªn biÕn hoÆc lµ nhFn biÕn trong danh s¸ch cña hép tho¹i. Do tªn biÕn bÞ h¹n chÕ bëi 8 ký tù, nhFn biÕn th−êng cung cÊp nhiÒu th«ng tin m« t¶ biÕn h¬n.
§Ó ®iÒu khiÓn sù thÓ hiÖn tªn biÕn hay nhFn biÕn trong danh s¸ch cña hép tho¹i, trong Options trong menu Edit ë bÊt kú lo¹i cöa sæ nµo cña SPSS.
§Ó ®Þnh nghÜa hoÆc chØnh söa nhFn biÕn, hFy nh¾p ®óp tªn biÕn trong cöa sæ Data Editor vµ sau ®ã nh¾p Labels.
§èi víi d÷ liÖu nhËp tõ c¸c nguån c¬ së d÷ liÖu, tªn c¸c tr−êng ®−îc sö dông lµm nhFn biÕn.
§èi víi nhFn biÕn qu¸ dµi, chØ con trá lªn nhFn trong danh s¸ch ®Ó xem toµn bé nhFn biÕn ®ã.
NÕu kh«ng cã nhFn biÕn nµo ®−îc x¸c ®Þnh th× tªn biÕn sÏ ®−îc thÓ hiÖn. H×nh 1-6: C¸c nhn biÕn ®−îc thÓ hiÖn trong mét hép tho¹i 1.5.2 C¸c nót trong hép tho¹i Cã 5 nót nhÊn tiªu chuÈn trong hÇu hÕt c¸c hép tho¹i:
OK. Ch¹y thñ tôc. Sau khi b¹n chän c¸c biÕn nghiªn cøu vµ chän bÊt kú c¸c tuú chän bæ sung nµo, nh¾p OK ®Ó ch¹y thñ tôc. §iÒu nµy còng ®ång thêi ®ãng hép tho¹i l¹i.
Paste.
Reset. Bá chän bÊt kú biÕn nµo trong danh s¸ch c¸c biÕn ®−îc chän vµ thiÕt lËp mÆc ®Þnh cho mäi tuú chän trong hép tho¹i vµ bÊt kú hép tho¹i phô nµo.
Cancel. Xo¸ bá bÊt kú thay ®æi nµo trong thiÕt lËp hép tho¹i kÓ tõ lÇn cuèi nã ®−îc më ra vµ ®ãng hép tho¹i l¹i. Trong mçi lÇn lµm viÖc víi SPSS c¸c thiÕt lËp trong hép tho¹i lµ lu«n tån t¹i cho ®Õn khi b¹n tho¸t khái SPSS. Mét hép tho¹i duy tr× mäi thiÕt lËp mµ b¹n chän cho ®Õn khi b¹n thiÕt lËp l¹i. .
Help. T¹o có ph¸p c©u lÖnh tõ c¸c lùa chän trong hép tho¹i vµ d¸n có ph¸p vµo mét cöa sæ có ph¸p. Sau ®ã b¹n cã tuú biÕn c¸c c©u lÖnh víi c¸c ®Æc tÝnh bæ sung kh«ng cã s½n trong hép tho¹i. Nóm nµy cho b¹n cöa sæ trî gióp d¹ng chuÈn cña hFng Microsoft bao gåm c¸c th«ng tin vÒ hép tho¹i hiÖn t¹i. B¹n còng cã thÓ nhËn ®−îc c¸c trî gióp trong c¸c nóm ®iÒu khiÓn riªng trong tõng hép tho¹i b»ng c¸ch nh¾p chuét ph¶i lªn nã. 1.5.3 Hép tho¹i phô Do hÇu hÕt c¸c thñ tôc ®Òu cung cÊp mét sù uyÓn chuyÓn lín, kh«ng ph¶i mäi lùa chän ®Òu cã thÓ ®−îc bao hµm chØ trong mét hép tho¹i. Hép tho¹i chÝnh bao gåm c¸c th«ng tin tèi thiÓu ®ßi hái ®Ó ch¹y mét thñ tôc. C¸c thiÕt lËp bæ sung ®−îc thùc hiÖn trong c¸c hép tho¹i phô. Trong hép tho¹i chÝnh, nóm nhÊn víi ba dÊu chÊm (…) ®»ng sau tªn cña nã chØ ra r»ng mét hép tho¹i phô sÏ ®−îc xuÊt hiÖn nÕu b¹n nhÊn chuét vµo nã. 1.5.4 Lùa chän biÕn §Ó lùa chän mét biÕn, b¹n chØ ®¬n gi¶n nh¾p chuét vµo nã trong danh s¸ch c¸c biÕn nguån vµ nh¾p nóm mòi tªn ph¶i n»m bªn c¹nh danh s¸ch c¸c biÕn nguån. NÕu chØ cã mét danh s¸ch c¸c biÕn nguån, b¹n cã thÓ nh¾p ®óp c¸c biÕn ®¬n ®Ó chuyÓn chóng tõ danh s¸ch nguån sang danh s¸ch tíi. B¹n cã thÓ chän nhiÒu biÕn mét lóc:
§Ó chän nhiÒu biÕn n»m kÒ nhau liªn tôc trong danh s¸ch c¸c biÕn nguån, nh¾p vµo biÕn ®Çu tiªn vµ gi÷ phÝm Shift vµ nh¾p vµo biÕn cuèi cïng.
§Ó chän c¸c biÕn kh«ng n»m kÒ nhau liªn tôc (n»m c¸ch quFng) trong danh s¸ch c¸c biÕn nguån, hFy sö dông ph−¬ng ph¸p nh¾p+Ctrl. Chän biÕn ®Çu tiªn, sau ®ã gi÷ phÝm Ctrl vµ nh¾p biÕn tiÕp theo, vµ cø thÕ tiÕp tôc cho ®Õn biÕn cuèi cïng.
§Ó chän mäi biÕn trong danh s¸ch, nhÊn Ctrl+A H×nh 1-7: Lùa chän nhiÒu biÕn víi kü thuËt Shif t cïng víi nh¾p chuét H×nh 1-8: Chän nhiÒu biÕn kÕ tiÕp nhau víi kü thuËt Ctrl cïng víi nh¾p chuét §Ó cã ®−îc th«ng tin vÒ mét biÕn trong mét danh s¸ch trong mét hép tho¹i
Nh¾p chuét tr¸i lªn mét biÕn trong mét danh s¸ch ®Ó chän nã
Nh¾p chuét ph¶i bÊt kÓ n¬i nµo trong danh s¸ch
Chän Variable Information trong menu pop-up H×nh 1-9: Xem th«ng tin vÒ biÕn dïng phÝm chuét ph¶i §Ó nhËn ®−îc th«ng tin vÒ nóm ®iÒu khiÓn trong hép tho¹i
Nh¾p chuét tr¸i lªn nóm b¹n muèn biÕt
Chän What’s This? Trong menu pop-up. Mét cöa sæ pop-up thÓ hiÖn th«ng tin vÒ nóm ®iÒu khiÓn. H×nh 1-10: Trî gióp d¹ng “What’s This?”pop-up b»ng c¸ch nh¾p phÝm ph¶i chuét 2 Bµi 2: Më C¸c tÖp tin d÷ liÖu C¸c file d÷ liÖu cã c¸c ®Þnh d¹ng kh¸c nhau, vµ phÇn mÒm nµy ®−îc thiÕt kÕ ®Ó qu¶n lý chóng, bao gåm:
C¸c b¶ng tÝnh worksheet ®−îc lËp trong Execl hoÆc Lotus
C¬ së d÷ liÖu ®−îc lËp d−íi ®Þnh d¹ng dBASE vµ SQL
C¸c file d¹ng text ASCII víi kiÓu Tab-deliminated
C¸c file trong ®Þnh d¹ng SPSS ®−îc lËp trong c¸c hÖ ®iÒu hµnh kh¸c
C¸c file d÷ liÖu SYSTAT 2.1 Khëi ®éng SPSS Trªn mµn h×nh desktop cña Widows nh¾p vµop biÓu t−îng HoÆc më phÝm Start, All programs, SPSS for WIndows, SPSS 12.0.1 for Windows SÏ xuÊt hiÖn cöa sæ SPSS Data Editor vµ mét hép tho¹i nh− sau: 9
Run the tutorial: Ch¹y ch−¬ng tr×nh trî gióp
Type in data: NhËp d÷ liÖu míi
Run an existing query: Ch¹y mét truy vÊn d÷ liÖu ®F cã s½n
Create new query using Database Wizard: LËp mét truy vÊn d÷ liÖu sö dông Database Wizard
Open an existing data source: Më file d÷ liÖu ®F cã s½n (Chó ý: Hép tho¹i nµy chØ xuÊt hiÖn mét lÇn khi b¹n khëi ®éng SPSS) 2.2 Më mét file
NÕu ®F cã s½n mét file d÷ liÖu, b¹n cã thÓ më nã b»ng lùa chän
Open an existing data source vµ nh¨p vµo More Files;
NÕu ®ang ë trong cöa sæ SPSS Data Editor: Tõ thanh menu chän File Open Data…
Trong hép tho¹i Open File, chän file mµ b¹n muèn më
Nh¾p Open Bªn c¹nh c¸c file ®−îc l−u d−íi ®Þnh d¹ng cña SPSS, b¹n cã thÓ më c¸c file cã ®Þnh d¹ng cña Excel, Lotus, dBASE, tab-deliminated mµ kh«ng cÇn ph¶i chuyÓn ®æi chóng sang mét ®Þnh d¹ng trung gian hoÆc nhËp c¸c th«ng tin ®Þnh nghÜa d÷ liÖu §Ó më mét tÖp tin {file} Excel T¹i cöa sæ SPSS Data Editor, tõ thanh menu chän File Open Data… 10
Trong hép tho¹i Open File, chän file mµ b¹n muèn më
Nh¾p Open
Trong hép tho¹i Open File, chän nn¬i l−u gi÷ file (Look in); chän lo¹i file (Files of type) vµ sau ®ã chän tªn file (File name) Hép tho¹i Opening Excel Data Source xuÊt hiÖn HFy chän Worksheet mµ b¹n ®Þnh më (®èi víi file cã nhiÒu h¬n mét worksheet). 11 12 3 Bµi 3: Cöa sæ Data Editor Cöa sæ Data Editor cung cÊp mét ph−¬ng ph¸p gièng nh− b¶ng tÝnh, thuËn tiÖn ®Ó lËp vµ hiÖu ®Ýnh c¸c file d÷ liÖu. Cöa sæ Data Editor tù ®éng më khi b¹n b¾t ®Çu khëi ®éng SPSS. Cöa sæ Data Editor cung cÊp hai lo¹i b¶ng xem d÷ liÖu: Data view. ThÓ hiÖn trÞ sè d÷ liÖu thùc hoÆc c¸c nhFn trÞ sè ®−îc x¸c ®Þnh Variable view. ThÓ hiÖn c¸c th«ng tin ®Þnh nghÜa vÒ biÕn, bao gåm c¸c nhFn biÕn vµ nhFn trÞ sè biÕn ®−îc x¸c ®Þnh, lo¹i d÷ liÖu (vÝ dô nh− d¹ng chuçi, d¹ng ngµy th¸ng, vµ d¹ng sè), thang ®o (®Þnh danh, ®Þnh h¹ng, hoÆc tû lÖ), vµ c¸c trÞ sè khuyÕt thiÕu do ng−êi Trong c¶ hai b¶ng, b¹n cã thÓ bæ sung, vµ xo¸ c¸c th«ng tin ®−îc l−u chøa trong file d÷ liÖu. 3.1 Data View H×nh 5-1: Data view RÊt nhiÒu thuéc tÝnh cña Data View còng gièng nh− nh÷ng g× ®−îc t×m thÊy trong c¸c phÇn mÒm sö dông b¶ng tÝnh, (vÝ dô nh− Excel). Tuy nhiªn còng cã mét sè sù kh¸c biÖt quan träng: 13
C¸c hµng lµ c¸c b¶n ghi/®èi t−îng/tr−êng hîp {case}. Tõng hµng ®Þa diÖn cho mét ®èi t−îng hoÆc mét quan s¸t. VÝ dô tõng ng−êi tr¶ lêi ®èi víi mét b¶ng hái/phiÕu ®iÒu tra lµ mét ®èi t−îng.
C¸c cét lµ c¸c biÕn. Tõng cét ®¹i diÖn cho mét biÕn hoÆc thuéc tÝnh ®−îc ®o ®¹c. VÝ dô tõng môc trong mét b¶ng hái lµ mét biÕn.
C¸c « chøa c¸c trÞ sè. Tõng « chøa mét trÞ sè cña mét biÕn cho mét ®èi t−îng. ¤ lµ sù kÕt hîp cña ®èi t−îng vµ biÕn. C¸c « chØ chøa c¸c trÞ sè biÕn. Kh«ng gièng nh− c¸c phÇn mÒm sö dông b¶ng tÝnh, c¸c « trong Data Editor kh«ng thÓ chøa ®ùng c¸c c«ng thøc.
File d÷ liÖu cã h×nh ch÷ nhËt. Hai h−íng cña file d÷ liÖu ®−îc x¸c ®Þnh bëi sè l−îng c¸c ®èi t−îng vµ sè l−îng c¸c biÕn. B¹n cã thÓ nhËp d÷ liÖu trong bÊt kÓ « nµo. NÕu b¹n nhËp d÷ liÖu vµo mét « n»m bªn ngoµi c¸c ®−êng biªn cña file d÷ liÖu ®−îc x¸c ®Þnh, h×nh ch÷ nhËt d÷ liÖu sÏ ®−îc më réng ®Ó bao gåm bÊt kú mäi hµng vµ mäi cét n»m gi÷a « ®ã vµ c¸c ®−êng biªn cña file. Kh«ng cã c¸c « “trèng rçng” trong c¸c ®−êng biªn cña file d÷ liÖu. §èi víi c¸c biÕn d¹ng sè, c¸c « rçng ®−îc chuyÓn thµnh trÞ sè khuyÕt thiÕu hÖ thèng. §èi víi c¸c biÕn d¹ng chuçi, mét dÊu c¸ch vÉn ®−îc coi lµ mét trÞ sè. 3.2 Variable View H×nh 5-2: Cöa sæ Variable View B¶ng Variable View chøa ®ùng c¸c th«ng tin vÒ c¸c thuéc tÝnh cña tõng biÕn trong file d÷ liÖu. Trong mét b¶ng Data view: 14
C¸c hµng lµ c¸c biÕn.
C¸c cét lµ c¸c thuéc tÝnh cña biÕn B¹n cã thÓ bæ sung hoÆc xo¸ c¸c biÕn vµ thay ®æi thuéc tÝnh cña c¸c biÕn, bao gåm:
Tªn biÕn {Name}
Lo¹i d÷ liÖu {Type}
Sè l−îng con sè hoÆc ch÷ {With}
Sè l−îng ch÷ sè thËp ph©n {Decimals}
M« t¶ biÕn/nhFn biÕn {Lable} vµ nhFn trÞ sè biÕn {Values}
C¸c trÞ sè khuyÕt thiÕu do ng−êi sö dông thiÕt lËp {Missing}
§é réng cña cét {Width}
C¨n lÒ {Align}
Thang ®o {Measure} §Ó thÓ hiÖn hoÆc ®Þnh nghÜa c¸c thuéc tÝnh cña biÕn
Lµm cho cöa sæ Data Editor trë thµnh cöa sæ ho¹t ®éng
Nh¾p ®óp mét tªn biÕn ë ®Ønh cña cét trong b¶ng Data View, hoÆc nh¾p b¶ng Variable View.
§Ó ®Þnh nghÜa mét biÕn míi, nhËp mét tªn biÕn trong bÊt kú hµng rçng nµo
Chän thuéc tÝnh mµ b¹n muèn ®Þnh nghÜa hoÆc hiÖu chØnh. 3.2.1 Tªn biÕn C¸c qui t¾c d−íi ®©y ®−îc ¸p dông cho tªn biÕn:
Tªn ph¶i b¾t ®Çu b»ng mét ch÷. C¸c ký tù cßn l¹i cã thÓ lµ bÊt kú ch÷ nµo, bÊt kú sè nµo, hoÆc c¸c biÓu t−îng nh− @, #, _, hoÆc $.
Tªn biÕn kh«ng ®−îc kÕt thóc b»ng mét dÊu chÊm.
Tr¸nh dïng c¸c tªn biÕn mµ kÕt thóc víi mét dÊu g¹ch d−íi cÇn (®Ó tr¸nh xung ®ét víi c¸c biÕn ®−îc tù ®éng lËp bëi mét vµi thñ tôc) 15
§é dµi cña tªn biÕn kh«ng v−ît qu¸ 8 ký tù.
DÊu c¸ch vµ c¸c ký tù ®Æc biÖt (vÝ dô nh− !, ?, ‘, vµ *) kh«ng ®−îc sö dông
Tõng tªn biÕn ph¶i ®¬n chiÕc/duy nhÊt; kh«ng ®−îc phÐp trïng lÆp. Kh«ng ®−îc dïng ch÷ hoa ®Ó ®Æt tªn biÕn. C¸c tªn NEWVAR, NewVar, vµ newvar ®−îc xem lµ gièng nhau. 3.2.2 C¸c thang ®o
B¹n cã thÓ x¸c ®Þnh thang ®o d−íi d¹ng tû lÖ (d÷ liÖu d¹ng sè trªn mét thang ®ã kho¶ng hoÆc thang ®o tû lÖ), thø bËc hoÆc ®Þnh danh. D÷ liÖu ®Þnh danh hoÆc thø bËc cã thÓ cã d¹ng chuçi (ch÷ a, b, c…) hoÆc d¹ng sè. 3.2.3 Lo¹i biÕn Variable Type x¸c ®Þnh lo¹i d÷ liÖu ®èi víi tõng biÕn. Theo mÆc ®Þnh, mäi biÕn míi ®−îc gi¶ sö lµ d¹ng sè. B¹n sö dông Define Variable ®Ó thay ®æi lo¹i d÷ liÖu. Néi dung cña hép tho¹i Variable Type phô thuéc vµo lo¹i d÷ liÖu ®F ®−îc thu thËp. §èi víi mét sè lo¹i d÷ liÖu, cã nh÷ng « cho ®é réng vµ sè thËp ph©n (Xem vÝ dô H×nh 5-4); ®èi víi lo¹i kh¸c b¹n chØ ®¬n gi¶n chän mét ®Þnh d¹ng tõ mét danh s¸ch cuèn (xem vÝ dô h×nh 5.4b) c¸c lo¹i d÷ liÖu cho tr−íc. H×nh 5-4: Hép tho¹i Variable Type C¸c lo¹i d÷ liÖu lµ d¹ng sè {numeric}, dÊu ph¶i {comma}, dÊu chÊm. {dot}, ghi chó khoa häc {Scientific notation}, ngµy th¸ng {Date}, ®«-la {Dollar}, tiÒn tuú biÕn {custom currency} vµ chuçi {string}. 16 H×nh 5-4: Hép tho¹i Variable Type víi d¹ng d÷ liÖu lµ ngµy th¸ng §Ó ®Þnh nghÜa lo¹i d÷ liÖu
Nh¾p nóm trong « Type ®èi víi biÕn b¹n muèn ®Þnh nghÜa
Chän lo¹i d÷ liÖu trong hép tho¹i Data Type. 3.2.4 Nh·n biÕn {Variable Labels} Do tªn biÕn chØ cã thÓ dµi 8 ký tù, c¸c nhFn biÕn cã thÓ dµi ®Õn 256 ký tù, vµ nh÷ng nhFn m« t¶ nµy ®−îc thÓ hiÖn trong c¸c kÕt xuÊt. 3.2.5 Nh·n trÞ sè cña biÕn {Value Labels} B¹n cã thÓ chØ ®Þnh c¸c nhFn m« t¶ ®èi víi tõng trÞ sè cña biÕn. §iÒu nµy cùc kú h÷u Ých nÕu d÷ liÖu cña b¹n sö dông c¸c mF d¹ng sè ®Ó ®¹i diÖn cho c¸c nhãm/tæ kh«ng ph¶i d¹ng sè (vÝ dô mF 1 vµ 2 cho nam vµ n÷). NhF trÞ sè cña biÕn cã thÓ dµi ®Õn 60 ký tù. NhFn trÞ sè cña biÕn kh«ng cã s½n ®èi víi c¸c biÕn d¹ng chuçi dµi (c¸c biÕn d¹ng chuçi dµi h¬n 8 ký tù). H×nh 5-5: Hép tho¹i Value Labels 17 §Ó ®Þnh nghÜa nhBn trÞ sè cña d÷ liÖu
Nh¾p nóm trong « Values ®èi víi biÕn b¹n muèn ®Þnh nghÜa
§èi víi tõng trÞ sè, nhËp trÞ sè vµ nhËp mét nhFn
Nh¾p Add ®Ó nhËp nhFn trÞ sè. 3.2.6 TrÞ sè khuyÕt thiÕu {Missing Value} Missng Value ®Þnh nghÜa c¸c trÞ sè nh− lµ khuyÕt thiÕu – cña ng−êi sö dông. Th«ng th−êng chóng ta muèn biÕt t¹i sao th«ng tin l¹i bÞ khuyÕt thiÕu. VÝ dô b¹n cã thÓ ph©n biÖt gi÷a trÞ sè khuyÕt thiÕu do mét ®èi t−îng ®iÒu tra tõ chèi tr¶ lêi mét c©u hái vµ trÞ sè khuyÕt thiÕu do c©u hái ®ã kh«ng ¸p dông ®èi víi ng−êi nµy. C¸c trÞ sè ®−îc chØ ®Þnh lµ khuyÕt thiÕu cña ng−êi sö dông ®−îc ®¸nh dÊu ®Ó ®−îc SPSS ®èi xö ®Æc biÖt trong hÇu hÕt c¸c tÝnh to¸n.
B¹n cã thÓ nhËp ®Õn 3 trÞ sè khuyÕt thiÕu riªng biÖt, mét ph¹m vi kho¶ng c¸ch trÞ sè khuyÕt thiÕu hoÆc mét ph¹m vi céng víi mét trÞ sè khuyÕt thiÕu riªng biÖt.
C¸c ph¹m vi cã thÓ ®−îc chØ ®Þnh cho c¸c biÕn d¹ng sè
B¹n kh«ng thÓ ®Þnh nghÜa trÞ sè khuyÕt thiÕu cho c¸c biÕn d¹ng chuçi dµi (h¬n 8 ký tù) C¸c trÞ sè khuyÕt thiÕu ®èi víi biÕn d¹ng chuçi. Mäi d÷ liÖu d¹ng chuçi, bao gåm c¶ trÞ sè rçng, ®−îc chuyÓn ®æi thµnh c¸c trÞ sè b×nh th−êng (kh«ng ph¶i lµ khuyÕt thiÕu) trõ phi b¹n ®Þnh nghÜa chóng mét c¸ch trùc tiÕp nh− lµ c¸c trÞ sè khuyÕt thiÕu. §Ó ®Þnh nghÜa trÞ sè rçng nh− lµ trÞ sè khuyÕt thiÕu ®èi víi biÕn d¹ng chuçi, hFy nhËp mét dÊu c¸ch vµo mét trong nh÷ng tr−êng ®èi víi Discrete missing values. H×nh 5-6: Hép tho¹i Missing Values 18