Tài liệu Hoạt động xuất khẩu hàng hóa của tỉnh bắc giang trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN KHANH HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU HÀNG HÓA CỦA TỈNH BẮC GIANG TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 05 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Mạnh Tuân HÀ NỘI- THÁNG 9 NĂM 2009 1 MỤC LỤC Trang PHẦN MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ XUẤT KHẨU HÀNG HOÁ TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 1.1 KHÁI NIỆM, VAI TRÒ VÀ CÁC HÌNH THỨC XUẤT KHẨU 1.1.1 Khái niệm về xuất khẩu 1.1.2 Bản chất của xuất khẩu 1.1.3 Vai trò của hoạt động xuất khẩu 1.1.4 Các hình thức xuất khẩu 1.2 CÁC CHỈ TIÊU CHỦ YẾU ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU 1.2.1 Tốc 1.2.2 Cơ c 1.2.3 Thị t 1.2.4 Cân 1.3 NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN XUẤT KHẨU 1.3.1 Các 1 1.3.2 Các yếu t 1.3.3 Các yếu t 1.3.4 Các yếu t 1.3.5 Yếu tố hạ 1.3.6 Nhu cầu 1.3.7 Các nhân 1.3.8 Yếu tố cạnh tranh CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG XUẤT KHẨU HÀNG HOÁ CỦA TỈNH BẮC GIANG GIAI ĐOẠN 2003 - 2008 2.1 KHÁI QUÁT CHUNG 2.1.1 Điều kiện tự nhiên 2.1.2 Điều kiện kinh tế 2.1.3 Điều kiện xã hội 2.2 THỰC TRẠNG XUẤT, NHẬP KHẨU HÀNG HOÁ CỦA TỈNH BẮC GIANG 2.2.1 Về kim ngạch xuất khẩu 2.2.2 Về cơ cấu thị trường xuất khẩu 2.2.3 Về cơ cấu mặt hàng xuất khẩu 2 2.2.4 Các hình thức xuất khẩu hàng hoá chủ yếu 2.2.5 Tình hình nhập khẩu hàng hoá 2.2.6 Cán cân xuất, nhập khẩu của tỉnh 2.3 ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ XUẤT KHẨU HÀNG HOÁ TỈNH BẮC GIANG 2.3.1 Những thành tựu 2.3.2 Những hạn chế 2.3.3. Nguyên nhân hạn chế CHƢƠNG 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU HÀNG HOÁ TỈNH BẮC GIANG 3.1 BỐI CẢNH TRONG NƯỚC VÀ QUỐC TẾ 3.1.1 B 3.1.2 B 3.2 ĐỊNH HƯỚNG, MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU HÀNG HOÁ CỦA TỈNH BẮC GIANG 3.2.1 Đ 3.2.2 M 3.3 GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐỂ ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU HÀNG HOÁ CỦA TỈNH BẮC GIANG 3 3.3.1 Tăng cường nghiên cứu, phát triển thị trườ 3.3.2 Tăng cường hoạt động xúc tiến thương mạ 3.3.3 Phát triển mặt hàng xuất khẩu 3.3.4 Phát triển doanh nghiệp xuất khẩu 3.3.5 Hỗ trợ từ phía Nhà nước đối với doanh ng KẾT LUẬN 4 MỞ ĐẦU 1.TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Trong xu thế hội nhập của nền kinh tế toàn cầu thì đẩy mạnh xuất khẩu được xem là một trong những yếu tố cơ bản của tăng trưởng kinh tế và do đó góp phần quyết định sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hóa (CNH-HĐH) đất nước. Xuất khẩu làm cho các doanh nghiệp phải trải qua các quá trình thử thách gay go trong cạnh tranh trên thị trường thế giới. Trong quá trình đó, các doanh nghiệp không những cố gắng cải tiến, nâng cao chất lượng hàng hóa, giảm chi phí sản xuất, mà còn có cơ hội tiếp xúc với những công nghệ mới và bí quyết kinh doanh, do vậy có thể nâng cao trình độ công nghệ sản xuất, quản lý và tiếp thị. Xuất khẩu cũng đã góp phần vào giải quyết những vấn đề cấp bách của xã hội như: tạo công ăn việc làm, xóa đói giảm nghèo, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế phù hợp với sự biến đổi của thị trường thế giới. Bắc Giang tỉnh miền núi có vị trí địa lý tương đối thuận lợi, có trục đường giao thông chính (đường: bộ, sắt, thuỷ) quan trọng của quốc gia chạy qua. Trung tâm kinh tế chính trị của tỉnh là thị xã Bắc Giang gần với thủ đô Hà Nội và khu vực đồng bằng sông Hồng nơi tiếp giáp tam giác kinh tế Hà Nội-Hải Phòng-Quảng Ninh (nơi tập trung đầu mối kinh tế, khoa học, công nghệ của cả nước; tập trung đông dân cư và đó là thị trường lớn cho tiêu thụ nông sản hàng hoá). Bắc Giang gần các cửa khẩu Lạng Sơn, Lào Cai, cảng Hải Phòng, cảng biển Cái Lân (Quảng Ninh) nên thuận lợi cho giao thông nhất là xuất khẩu hàng hoá. 5 Tuy nhiên với đặc thù là tỉnh miền núi mật độ dân số phân bổ không đều, tốc độ đô thị hoá chưa cao, công nghiệp phát triển chậm, nông nghiệp còn phân tán, tốc độ tăng trưởng kinh tế và thu nhập dân cư còn là mức thấp so với bình quân chung của cả nước nên sức mua hạn chế. Đó là những yếu tố không thuận lợi cho lưu thông hàng hoá, phát triển thương mại và đẩy mạnh xuất khẩu. Mặc dù trong giai đoạn 2000-2008 tăng trưởng xuất khẩu của tỉnh luôn đạt tốc độ tương đối cao, song với xuất phát điểm thấp nên đến năm 2008 kết quả xuất khẩu của tỉnh Bắc Giang mới chỉ đạt xấp xỉ 150 triệu USD, kim ngạch xuất khẩu bình quân đầu người xấp xỉ 100 USD/ ng, là thấp so với bình quân chung của cả nước. Do vậy nhiệm vụ đẩy mạnh xuất khẩu của tỉnh nhằm nhanh chóng theo kịp so với bình quân chung của cả nước đang là nhiệm vụ hết sức cấp bách với tỉnh Bắc Giang. Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn khách quan trên tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Hoạt động xuất khẩu hàng hoá của tỉnh Bắc Giang trong điều kiện hội nhập kinh tế Quốc tế” ” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn của mình. 2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU Để đẩy mạnh xuất khẩu thì tỉnh Bắc Giang cần phải có nhiều giải pháp đồng bộ để phát triển sản xuất sản phẩm xuất khẩu, hạ giá thành sản phẩm, cải tiến mẫu mã, kiểu dáng, tăng cường xúc tiến thương mại mở rộng thị trường, đẩy mạnh nghiên cứu nhu cầu thị trường thế giới, khu vực, tập trung sản xuất cái thị trường cần, ta có thế mạnh hơn là chỉ tìm bán cái mà ta đang có… Từ trước đến nay, đã có nhiều cuộc họp, hội thảo nghiên cứu đánh giá kiểm điểm về tình hình xuất khẩu của tỉnh Bắc Giang, tìm hướng đi để đẩy mạnh xuất khẩu của tỉnh Bắc Giang. Song mới chỉ là những ý kiến phiến diện, trứơc mắt, thiếu định hướng dài hạn, chưa đầy đủ, không có đầy đủ cơ sơ lý 6 luận, thực tiễn, chưa hệ thống để có thể áp dụng vào thực tiễn. Hiện nay chưa có một công trình nghiên cứu khoa học nào đề cập đến thực trạng và giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa của tỉnh Bắc Giang. Do đó đề tài: “Hoạt động xuất khẩu hàng hoá của tỉnh Bắc Giang trong điều kiện hội nhập kinh tế Quốc tế” sẽ nghiên cứu cả lý luận và thực tiễn một cách có hệ thống giúp tỉnh Bắc Giang có những cái nhìn khách quan hơn trong các giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu, tương xứng với tiềm năng thế mạnh của tỉnh. 3. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1 Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở làm rõ cơ sơ lý luận, cơ sở khoa học về xuất khẩu, vai trò, tác dụng của xuất khẩu đối với việc phát triển kinh tế của tỉnh, đối với sự nghiệp CNH-HĐH tỉnh Bắc Giang; luận văn phân tích những thực trạng của xuất khẩu hàng hóa của tỉnh Bắc Giang, qua đó tìm ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân dẫn đến hạn chế; trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa của tỉnh Bắc Giang trong thời gian tới. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu: - - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về xuất khẩu; - Phân tích thực trạng xuất khẩu hàng hóa của tỉnh Bắc Giang Căn cứ vào lý luận và kết quả phân tích, đánh giá thực trạng xuất khẩu hàng hóa, từ đó đề ra mục tiêu, định hướng và giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa của tỉnh Bắc Giang. 4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4.1 Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn về xuất khẩu hàng hóa của tỉnh Bắc Giang. 7 4.2 Phạm vi nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu các hoạt động xuất khẩu hàng hoá của tỉnh Bắc Giang giai đoạn từ năm 2003 đến nay. 5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để giải quyết những vấn đề dặt ra, luận văn sử dụng một số phương pháp sau: - Duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; - Phương pháp đánh giá tổng quan; -Phương pháp tổng hợp, so sánh, phân tích số liệu; -Thông kê kinh tế. Tất cả các phương pháp được sử dụng nhằm tìm ra những căn cứ, cơ sở minh hoạ cho luận điểm đồng thời góp phần đưa ra những giải pháp phù hợp với tình hình thực tế của tỉnh Bắc Giang. 6. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN Luận văn đóng góp mới những vấn đề cơ bản sau: - Hệ thống hóa những vấn đề lý thuyết về xuất khẩu hàng hóa. - Chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân về hoạt động xuất khẩu của tỉnh Bắc Giang. - Luận văn đưa ra các giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu của tỉnh Bắc giang trong thời gian tới. 7. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN Bố cục của luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, mục lục, phụ lục, phần nội dung được chia làm 3 chương: CHƢƠNG 1. Xuất khẩu hàng hóa: một số vấn đề lý luận và thực tiễn CHƢƠNG 2. Thực trạng xuất khẩu hàng hoá của tỉnh Bắc Giang giai đoạn 2003-2008 CHƢƠNG 3. Phƣơng hƣớng và giải pháp chủ yếu đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa tỉnh Bắc Giang 8 CHƢƠNG 1 XUẤT KHẨU HÀNG HÓA: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. KHÁI NIỆM, VAI TRÒ VÀ CÁC HÌNH THỨC XUẤT KHẨU 1.1.1 Khái niệm về xuất khẩu Xuất khẩu là việc bán hàng hoá hoặc dịch vụ cho nước ngoài trên cơ sở dùng ngoại tệ làm phương tiện thanh toán. Cơ sở của hoạt động xuất khẩu là hoạt động mua bán trao đổi hàng hoá (bao gồm cả hàng hoá hữu hình và hàng hoá vô hình) trong nước. Khi sản xuất phát triển và trao đổi hàng hoá giữa các quốc gia có lợi, hoạt động này mở rộng phạm vi ra ngoài biên giới của quốc gia hoặc thị trường nội địa và khu chế xuất ở trong nước. Xuất khẩu là một hoạt động cơ bản của hoạt động ngoại thương, nó đã xuất hiện từ lâu đời và ngày càng phát triển. từ hình thức cơ bản đầu tiên là trao đổi hàng hoá giữa các nước, cho đến nay nó đã rất phát triển và được thể hiện thông qua nhiều hình thức. Hoạt động xuất khẩu ngày nay diễn ra trên phạm vi toàn cầu, trong tất cả các ngành, các lĩnh vực của nền kinh tế, không chỉ là hàng hoá hữu hình mà cả hàng hoá vô hình với tỷ trọng ngày càng lớn. 1.1.2. Bản chất của xuất khẩu Xuất khẩu là một bộ phận cấu thành quan trọng cuả hoạt động ngoại thương, trong đó hàng hoá dịch vụ được bán cho nước ngoài nhằm thu ngoại tệ. 9 Nếu xem xét dưới góc độ các hình thức kinh doanh quốc tế thì xuất khẩu là hình thức cơ bản đầu tiên của doanh nghiệp khi bước vào kinh doanh quốc tế. Mỗi công ty luôn hướng tới xuất khẩu những sản phẩm và dịch vụ của mình ra nước ngoài. Xuất khẩu còn tồn tại ngay cả khi công ty đã tiến hành các hình thức cao hơn trong kinh doanh quốc tế. Các lý do để một công ty thực hiện xuất khẩu là: Thứ nhất, sử dụng những lợi thế của quốc gia mình Thứ hai, giảm chi phí, giảm giá thành sản phẩm Khi một thị trường chưa bị hạn chế bởi thuế quan, hạn ngạch, các quy định khắt khe về tiêu chuẩn kỹ thuật, trên thị trường có ít đối thủ cạnh tranh hay năng lực của doanh nghiệp kinh doanh quốc tế còn chưa có đủ khả năng để thực hiện các hình thức cao hơn thì xuất khẩu được lựa chọn. So với đầu tư rõ ràng xuất khẩu đòi hỏi một lượng vốn ít hơn, rủi ro thấp hơn, thu được lợi nhuận trong một thời gian ngắn. Trong xu thế hội nhập của nền kinh tế toàn cầu thì hoạt động xuất khẩu là hoạt động rất cần thiết. Thông qua hoạt động xuất khẩu các quốc gia tham gia vào hoạt động này phụ thuộc vào nhau nhiều hơn. Dựa trên cơ sở về lợi thế so sánh giữa các quốc gia từ đó mà tính chuyên môn hoá cao hơn, làm giảm chi phí sản xuất và các chi phí khác từ đó làm giảm giá thành. Mục đích của các quốc gia khi tham gia xuất khẩu là thu được một lượng ngoại tệ để có thể nhập khẩu các trang thiết bị máy móc, kĩ thuật công nghệ hiện đại… tạo ra công ăn việc làm, tăng thu nhập và nâng cao mức sống của nhân dân, từ đó tạo điều kiện thúc đẩy kinh tế phát triển và rút ngắn được khoảng cách chênh lệch quá lớn giữa các nước. Trong nền kinh tế thị trường các quốc gia không thể tự mình đáp ứng được tất cả các nhu cầu mà nếu có đáp ứng thì chi phí quá cao, vì vậy bắt buộc các quốc gia phải tham gia vào hoạt động xuất khẩu, 10 xuất khẩu những gì mà mình có lợi thế hơn các quốc gia khác và nhập những gì mà trong nước không sản xuất được hoặc có sản xuất được thì chi phí quá cao. Do đó các nước khi tham gia vào hoạt động xuất nhập rất có lợi, tiết kiệm được nhiều chi phí, tạo được nhiều việc làm, giảm được các tệ nạn xã hội, tạo điều kiện chuyển dịch cơ cấu ngành nghề, thúc đẩy sản xuất phát triển, góp phần vào xây dựng công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. 1.1.3.Vai trò của hoạt động xuất khẩu Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, không một quốc gia nào có thể tự sản xuất tất cả các sản phẩm hàng hoá, dịch vụ đáp ứng nhu cầu trong nước. Vì vậy tham gia vào hoạt động thương mại quốc tế là điều kiện cần thiết cho mỗi quốc gia. Mỗi quôc gia phải thông qua trao đổi, mua bán với các quốc gia nhằm thoả mản nhu cầu của mình. Như vậy, hoạt động xuất khẩu góp phần quan trọng vào sự phát triển hay suy thoái, lạc hậu của quốc gia so với thế giới. Vai trò của hoạt động xuất khẩu được thể hiện như sau: 1.1.3.1.Đối với nền kinh tế thế giới Thông qua hoạt động xuất khẩu, các quốc gia tham gia vào phân công lao động quốc tế. Các quốc gia sẽ tập trung vào sản xuất và xuất khẩu những hàng hoá và dịch vụ mà mình có lợi thế. Xét trên tổng thể nền kinh tế thế giới thì chuyên môn hoá sản xuất và xuất khẩu sẽ làm cho việc sử dụng các nguồn lực có hiệu quả hơn và tổng sản phẩm xã hội toàn thế giới tăng lên. Bên cạnh đó xuất khẩu góp phần thắt chặt thêm quan hệ quốc tế giữa các quốc gia, nâng cao địa vị vai trò của nước xuất khẩu trên trường quốc tế. Nhờ khả năng xuất khẩu dầu thô, gạo, cà phê, hạt tiêu… của chúng ta lớn mà nhiều nước muốn thiết lập quan hệ buôn bán và đầu tư với Việt Nam. 1.1.3.2. Đối với nền kinh tế quốc dân 11 Thông qua hoạt động xuất khẩu sẽ tạo nguồn vốn quan trọng, chủ yếu cho quốc gia thoả mãn nhu cầu nhập khẩu và tích luỹ để phát triển sản xuất. Mỗi quốc gia muốn tăng trưởng và phát triển kinh tế lại rất cần những tư liệu sản xuất để phục vụ cho công cuộc CNH- HĐH. Muốn có những tư liệu sản xuất đó, họ phải nhập khẩu từ nước ngoài. Tuy nhiên muốn nhập khẩu tư liệu sản xuất đó thì cần một khối lượng ngoại tệ lớn và nguồn ngoại tệ bù đắp sự thiếu hụt đó họ sẽ lấy từ xuất khẩu. Ở các nước kém phát triển vật ngăn cản chính đối với nền kinh tế là thiếu tiềm lực về vốn trong quá trình phát triển. Nguồn vốn huy động từ nước ngoài được coi là chính nhưng mọi cơ hội đầu tư hoặc vay nợ từ nước ngoài thường được xét trên khả năng xuất khẩu của đất nước đó, vì đây là nguồn chính đảm bảo nước này có thể trả nợ. Đẩy mạnh xuất khẩu được xem như một yếu tố quan trọng kích thích sự tăng trưởng kinh tế. Việc đẩy mạnh xuất khẩu sẽ tạo điều kiện mở rộng qui mô sản xuất, nhiều ngành nghề mới ra đời phục vụ cho xuất khẩu, gây phản ứng dây chuyền giúp cho các ngành kinh tế khác phát triển theo, dẫn đến kết quả tăng tổng sản phẩm xã hội và nền kinh tế phát triển nhanh có hiệu quả. Xuất khẩu có vai trò kích thích đổi mới trang thiết bị và công nghiệp sản xuất. Để có thể đáp ứng được nhu cầu cao của thế giới về qui cách phẩm chất sản phẩm thì người sản xuất phải đổi mới trang thiết bị công nghệ, người lao động phải năng cao tay nghề, học hỏi những kinh nghiệm sản xuất tiên tiến. Thực tiễn ở ngành may của Việt Nam sau những năm mất thị trường Đông Âu và Liên Xô, hàng loạt các doanh nghiệp may gia công phải thay đổi thiết bị, máy móc. Trước đây khi chưa xuất khẩu gạo, những máy móc chế biến gạo của Việt Nam rất thô sơ, gạo không cần đánh bóng, sàng lọc kỹ tấm… đến khi chuyển sang xuất khẩu gạo, thì nhiều hệ thống dây chuyền chế biến gạo hiện đại, tinh xảo đã ra đời. 12 Đẩy mạnh xuất khẩu nó sẽ làm thay đổi cơ cấu kinh tế ngành theo hướng sử dụng có hiệu quả nhất lợi thế so sánh tuyệt đối và tương đối của đất nước. Khi xuất khẩu hàng hóa ra thị trường thế giới, nền kinh tế phải trực diện tiếp xúc với môi trường cạnh tranh lớn và muốn có chỗ đứng của sản phẩm xuất khẩu trên thị trường khu vực và thế giới, thì các ngành kinh tế phục vụ xuất khẩu phải hoạch định dựa trên những lợi thế của quốc gia : như tài nguyên, lao động, vốn kỹ thuật và công nghệ… có như vậy sản phẩm sản xuất ra để xuất khẩu mới rẻ, chất lượng cao có khả năng cạnh tranh với sản phẩm của quốc gia khác. Xuất khẩu có tác động trực tiếp đến việc giải quyết công ăn việc làm và cải thiện đới của nhân dân. Nhờ có hoạt động xuất khẩu mà một bộ phận người lao động có công ăn việc làm và có thu nhập vì vậy xuất khẩu góp phần nâng cao mức sống của nhân dân. Ngoài ra một phần kim ngạch xuất khẩu còn dùng để nhập khẩu những vật phẩm tiêu dùng thiết yếu phục vụ cho đời sống và đáp ứng ngày càng phong phú hơn nhu cầu tiêu dùng của nhân dân. Xuất khẩu làm cho sản phẩm sản xuất của quốc gia sẽ tăng thông qua mở rộng với thị trường quốc tế. Xuất khẩu cho phép các quốc gia đang phát triển thực hiện quy mô lợi thế kinh tế mà có thể bị giới hạn trong thị trường nội địa. Một nền công nghiệp không liên hệ cạnh tranh với thế giới bên ngoài thường không tạo động lực cho sự cải tiến. Mở cửa kinh tế, phát triển kinh tế hướng về xuất khẩu có thể nuôi dưỡng sự tăng trưởng của các doanh nghiệp công nghiệp non trẻ trở thành công ty có khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới bằng việc mở rộng thị trường và đưa ra nhưng sản phẩm và quy trình sản xuất phù hợp với nhu cầu thị trường, nhu cầu về các loại sản phẩm khác nhau ở các quốc gia. 1.1.3.3. Đối với doanh nghiệp 13 Ngày nay xu hướng vươn ra thị trường nước ngoài là một xu hướng chung của tất cả các quốc gia và các doanh nghiệp. Việc xuất khẩu hàng hoá dịch vụ đem lại lợi ích sau: Thông qua xuất khẩu các doanh nghiệp trong nước có cơ hội tham gia vào cuộc cạnh tranh trên thị trường thế giới về giá cả, chất lượng. Những yếu tố đó đòi hỏi doanh nghiệp phải hình thành một cơ cấu sản xuất phù hợp với thị trường. Xuất khẩu đòi hỏi các doanh nghiệp luôn luôn đổi mới và hoàn thiện công tác quản lý sản xuất, kinh doanh nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành. Xuất khẩu tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mở rộng thị trường, mở rộng quan hệ kinh doanh với các bạn hàng cả trong và ngoài nước, trên cơ sở hai bên cùng có lợi, tăng doanh số và lợi nhuận, đồng thời phân tán và chia sẻ rủi ro, mất mát trong hoạt động kinh doanh, tăng cường uy tín kinh doanh của doanh nghiệp. Xuất khẩu khuyến khích việc phát triển các mạng lưới kinh doanh của doanh nghiệp, chẳng hạn như hoạt động đầu tư, nghiên cứu và phát triển các hoạt động sản xuất, marketing…,cũng như sự phân phối và mở rộng thị trường [15,524-528]. 1.1.4. Các hình thức xuất khẩu Trên thị trường thế giới, các nhà buôn giao dịch với nhau theo những cách thức nhất định. Ứng với mỗi phương thức xuất khẩu có đặc điểm riêng. Kỹ thuật tiến hành riêng, tuy nhiên trong thực tế xuất khẩu thường sử dụng một trong những phương thức chủ yếu sau: 1.1.4.1. Xuất khẩu trực tiếp 14 Khái niệm trực tiếp là việc xuất khẩu các loại hàng hoá và dịch vụ do chính doanh nghiệp sản xuất ra hoặc thu mua từ các đơn vị sản xuất trong nước tới khách hàng nước ngoài thông qua các tổ chức cuả mình. Trong trường hợp doanh nghiệp tham gia xuất khẩu là doanh nghiệp thương mại không tự sản xuất ra sản phẩm thì việc xuất khẩu bao gồm hai công đoạn: + Thu mua tạo nguồn hàng xuất khẩu với các đơn vị, địa phương trong nước. + Đàm phán ký kết với doanh nghiệp nước ngoài, giao hàng và thanh toán tiền hàng với đơn vị bạn. Phương thức này có một số ưu điểm là: thông qua đàm phán thảo luận trực tiếp dễ dàng đi đến thống nhất và ít xảy ra những hiểu lầm đáng tiếc do đó: + Giảm được chi phí trung gian do đó làm tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp. + Có nhiều điều kiện phát huy tính độc lập của doanh nghiệp. + Chủ động trong việc tiêu thụ hàng hoá sản phẩm của mình. Tuy nhiên bên cạnh những mặt tích cực thì phương thức này còn bộc lộ một số những nhược điểm như: + + Dễ xảy ra rủi ro Nếu như không có cán bộ xuất nhập khẩu có đủ trình độ và kinh nghiệm khi tham gia ký kết hợp đồng ở một thị trường mới hay mắc phải sai lầm gây bất lợi cho mình. 15 + Khối lượng hàng hoá khi tham giao giao dịch thường phải lớn thì mới có thể bù đắp được chi phí trong việc giao dịch. Do vậy, khi tham gia xuất khẩu trực tiếp phải chuẩn bị tốt một số công việc. Nghiên cứu hiểu kỹ về bạn hàng, loại hàng hoá định mua bán, các điều kiện giao dịch đưa ra trao đổi, cần phải xác định rõ mục tiêu và yêu cầu của công việc. Lựa chọn người có đủ năng lực tham gia giao dịch, cần nhắc khối lượng hàng hoá, dịch vụ cần thiết để công việc giao dịch có hiệu quả. 1.1.4.2. Xuất khẩu gián tiếp Xuất khẩu gián tiếp là hình thức xuất khẩu mà nhà xuất khẩu và nhà nhập khẩu phải thông qua một người thứ ba, người này là trung gian. - Ưu điểm: giảm bớt được chi phí nghiên cứu tìm kiếm bạn hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc kinh doanh như: mở rộng kênh phân phối, mạng lưới kinh doanh, am hiểu thị trường giảm được rủi ro, giảm các chi phí trong quá trình giao dịch. - Nhược điểm: bị thụ động phải phụ thuộc nhiều vào người trung gian, đặc biệt là không kiểm soát được người trung gian. 1.1.4.3. Xuất khẩu gia công uỷ thác Xuất khẩu gia công uỷ thác là một hình thức xuất khẩu trong đó đơn vị ngoại thương đứng ra nhập nguyên vật liệu hoặc bán thành phẩm cho các xí nghiệp gia công, sau đó thu hồi thành phẩm để bán cho bên nước ngoài, đơn vị được hưởng phí uỷ thác theo thoả thuận với các xí nghiệp uỷ thác. Đây là một phương thức kinh doanh trong đó một bên gọi là bên nhận gia công nguyên vật liệu hoặc bán thành phẩm của một bên khác (gọi là bên đặt gia công) để chế biến ra thành phẩm giao cho bên đặt gia công và nhận thù lao (gọi là phí gia công). 16 Đây là một trong những hình thức xuất khẩu đang có bước phát triển mạnh mẽ và được nhiều quốc gia chú trọng bởi những lợi ích của nó. Đối với bên đặt gia công: Phương thức này giúp họ lợi dụng về giá rẻ, nguyên phụ liệu và nhân công của nước nhận gia công. Đối với bên nhận gia công: Phương thức này giúp họ giải quyết công ăn việc làm cho nhân công lao động trong nước hoặc nhập được thiết bị hay công nghệ mới về nước mình, nhằm xây dựng một nền công nghiệp dân tộc như Nam Triều Tiên, Thái Lan, Singapore…. Các hình thức gia công quốc tế: Xét về quyền sở hữu nguyên liệu, gia công quốc tế có thể tiến hành dưới hình thức sau đây: Bên đặt gia công giao nguyên liệu hoặc bán thành phẩm cho bên nhận gia công và sau thời gian sản xuất, chế tạo, sẽ thu hồi sản phẩm và trả phí gia công. Bên đặt gia công bán đứt nguyên liệu cho bên nhận gia công và sau thời gian sản xuất, chế tạo sẽ mua thành phẩm. Trong trường hợp này quyền sở hữu nguyên liệu chuyển từ bên đặt gia công sang bên nhận gia công. Ngoài ra người ta còn có thể áp dụng hình thức kết hợp trong đó bên đặt gia công chỉ giao những nguyên vật liệu chính còn bên nhận gia công cung cấp những nguyên vật liệu phụ. Xét về giá cả gia công người ta có thể chia việc gia công thành hai hình thức: + Hợp đồng thực chi, thực thanh trong đó bên nhận gia công thanh toán với bên đạt gia công toàn bộ những chi phí thực tế của mình cộng với tiền thù lao gia công. 17 + Hợp đồng khoán trong đó ta xác định một giá trị định mức cho mỗi sản phẩm, bao gồm chi phí định mức và thù lao định mức. Dù chi phí của bên nhận gia công là bao nhiêu đi chăng nữa, hai bên vẫn thanh toán theo định mức đó. Mối quan hệ giữa bên nhận gia công và bên đặt gia công được xác định bằng hợp đồng gia công. Hợp đồng gia công thường được quy định một số điều khoản như thành phẩm, nguyên liệu, giá cả, thanh toán, giao nhận… - Ưu điểm: + + Dựa vào vốn của người khác để kinh doanh thu lợi nhuận. + Rủi ro ít và chắc chắn được thanh toán. Nhập được những trang thiết bị công nghệ cao tạo nguồn vốn để xây dựng cơ bản. - Nhược điểm: Giá gia công rẻ, khách hàng không biết đến người gia công, không nắm được nhu cầu thị trường vì vậy nên không thể điều chỉnh sản phẩm kinh doanh phù hợp. 1.1.4.4. Xuất khẩu uỷ thác Đây là hình thức kinh doanh trong đó đơn vị XNK đóng vai trò là người trung gian thay cho đơn vị sản xuất tiến hành ký kết hợp đồng xuất khẩu, tiến hành làm các thủ tục cần thiết để xuất khẩu do đó nhà sản xuất và qua đó được hưởng một số tiền nhất định gọi là phí uỷ thác. Hình thức này bao gồm các bước sau: + Ký kết hợp đồng xuất khẩu uỷ thác với đơn vị trong nước. 18 + Ký hợp đồng xuất khẩu, giao hàng và thanh toán tiền hàng bên nước ngoài. + Nhận phí ủy thác xuất khẩu từ đơn vị trong nước. Ưu điểm của phương thức này: Những người nhận uỷ thác hiểu rõ tình hình thị trường pháp luật và tập quán địa phương, do đó họ có khả năng đẩy mạnh việc buôn bán. Đối với người nhận uỷ thác là không cần bỏ vốn vào kinh doanh, tạo ra công ăn việc làm cho nhân viên đồng thời cũng thu được một khoản tiền đáng kể. Tuy nhiên, việc sử dụng trung gian bên cạnh mặt tích cực như đã nói ở trên còn có những han chế đáng kể như : - Công ty kinh doanh xuất nhập khẩu mất đi sự liên kết trực tiếp với thị trường thường phải đáp ứng những yêu sách của người trung gian. - Lợi nhuận bị chia sẻ 1.1.4.5. Mua bán đối lưu * Khái niệm: Buôn bán đối lưu là một trong những phương thức giao dịch xuất khẩu trong xuất khẩu kết hợp chặt chẽ với nhập khẩu, người bán hàng đồng thời là người mua, lượng trao đổi với nhau có giá trị tương đương. Trong phương thức xuất khẩu này mục tiêu là thu về một lượng hàng hoá có giá trị tương đương. Vì đặc điểm này mà phương thức này còn có tên gọi khác như xuất nhập khẩu liên kết, hay hàng đổi hàng. * Yêu cầu: 19