Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại bảo hiểm xã hội huyện lệ thuỷ, tỉnh quảng bình

ĐẠI HỌC HUẾ tê ́H uê ́ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ̣c K in h TRẦN THỊ THU HƯƠNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ho TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN LỆ THUỶ, ̀ng Đ ại TỈNH QUẢNG BÌNH Tr ươ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Thừa Thiên Huế - Năm 2022 ĐẠI HỌC HUẾ tê ́H TRẦN THỊ THU HƯƠNG uê ́ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ h HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH in TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN LỆ THUỶ, ho ̣c K TỈNH QUẢNG BÌNH Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Đ ại Mã số : 8 31 01 10 Tr ươ ̀ng LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRƯƠNG TẤN QUÂN Thừa Thiên Huế - Năm 2022 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS Trương Tấn Quân. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong uê ́ đề tài là trung thực và chưa công bố bất kỳ dưới hình thức nào trước đây. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, đánh giá được tác giả thu thập trong quá trình nghiên cứu. tê ́H Ngoài ra trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng như số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Tr ươ ̀ng Đ ại ho ̣c K in h Tác giả luận văn i LỜI CẢM ƠN Với tình cảm sâu sắc, chân thành, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả các cơ quan và cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi trong quá trình học uê ́ tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này. tê ́H Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể Quý thầy, cô giáo và các cán bộ công chức Phòng Đào tạo - Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế đã giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến Thầy giáo in gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. h PGS.TS. Trương Tấn Quân đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tận tình trong suốt thời ̣c K Tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo, cán bộ viên chức cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình đã tạo mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình thu thập dữ liệu cho luận văn này. ho Cuối cùng, xin cảm ơn các bạn đồng nghiệp, học viên cùng lớp đã góp ý giúp tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Tr ươ ̀ng Đ ại Tác giả luận văn ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Họ và tên học viên: TRẦN THỊ THU HƯƠNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế; Niên khóa: 2020-2022 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRƯƠNG TẤN QUÂN tê ́H HIỂM XÃ HỘI HUYỆN LỆ THUỶ, TỈNH QUẢNG BÌNH” uê ́ Tên đề tài: “HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BẢO 1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình đề tài hướng đến đề xuất các giải h pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính, nâng cao chất lượng hoạt in động quản lý tài chính tại bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình ̣c K Đối tượng nghiên cứu: là các vấn đề liên quan đến công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình 2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng ho Phương pháp nghiên cứu dựa trên cơ sở sử dụng các phương pháp như: Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu; Phương pháp phân tích và quan sát (thống kê Đ ại mô tả, so sánh…). 3. Các kết quả nghiên cứu và kết luận - Đề tài đã góp phần làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến ̀ng công tác quản lý tài chính BHXH ở đơn vị cấp huyện; ươ - Đánh giá được thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình; Tr - Xác định được các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình; Trên cơ sở những phân tích, đánh giá, và chỉ ra những thành công cũng như những hạn chế, luận văn đã đưa ra được những giải pháp góp phần công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình. iii MỤC LỤC Lời cam đoan............................................................................................................... i Lời cảm ơn ................................................................................................................. ii Tóm lược luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ............................................................. iii uê ́ Mục lục...................................................................................................................... iv Danh mục các bảng ................................................................................................. viii tê ́H Danh mục các sơ đồ .................................................................................................. ix PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ............................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .......................................................................1 h 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................3 in 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................4 ̣c K 5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ...................................................................5 ho CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA CƠ QUAN BẢO HIỂM XÃ HỘI.........................5 1. Những vấn đề cơ bản về Bảo hiểm xã hội ..............................................................5 Đ ại 1.1. Tính tất yếu khách quan của Bảo hiểm xã hội .....................................................5 1.2. Khái niệm Bảo hiểm xã hội..................................................................................6 1.3. Bản chất và chức năng của Bảo hiểm xã hội .......................................................7 ̀ng 1.3.1. Bản chất của Bảo hiểm xã hội...........................................................................7 1.3.2. Chức năng của Bảo hiểm xã hội .......................................................................8 ươ 1.4. Nguyên tắc hoạt động của Bảo hiểm xã hội.........................................................9 1.5. Các chế độ của Bảo hiểm xã hội ........................................................................11 Tr 1.6. Quỹ Bảo hiểm xã hội và phân loại quỹ Bảo hiểm xã hội ..................................12 1.6.1. Quỹ Bảo hiểm xã hội.......................................................................................12 1.6.2. Phân loại quỹ Bảo hiểm xã hội: ......................................................................14 2. Quản lý tài chính Bảo hiểm xã hội........................................................................14 2.1. Khái niệm chung về quản lý tài chính Bảo hiểm xã hội. ...................................14 iv 2.2. Nội dung quản lý tài chính Bảo hiểm xã hội....................................................166 2.2.1. Quản lý thu Bảo hiểm xã hội: .........................................................................19 2.2.2 Quản lý chi Bảo hiểm xã hội..........................................................................200 2.2.3. Quản lý hoạt động đầu tư nhằm bảo toàn và tăng trưởng quỹ. .......................22 uê ́ 2.2.4. Quản lý hoạt động cân đối quỹ. ....................................................................265 2.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới hoạt động quản lý tài chính Bảo hiểm xã hội. ........27 tê ́H 3. Kinh nghiệm và bài học về quản lý tài chính Bảo hiểm xã hội đối với Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình...................................................................28 3.1. Kinh nghiệm về quản lý tài chính Bảo hiểm xã hội ở một số địa phương.........28 3.2. Bài học kinh nghiệm về Quản lý tài chính Bảo hiểm xã hội đối với BHXH in h huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình..............................................................................32 Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH....................35 ̣c K TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN LỆ THUỶ, TỈNH QUẢNG BÌNH ............35 2.1. Khái quát về huyện Lệ Thủy và Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thủy ....................35 2.1.1. Khái quát về huyện Lệ Thủy………………………………………………...35 ho 2.1.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................35 2.1.1.2 Điều kiện văn hóa - xã hội ............................................................................37 Đ ại 2.1.1.3. Đặc điểm dân số và lao động .......................................................................39 2.1.2. Khái quát chung về Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình........41 2.1.2.1. Các giai đoạn phát triển................................................................................41 ̀ng 2.1.2.2. Vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình..............................................................................................42 ươ 2.1.2.3. Cơ cấu tổ chức bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình.............44 2.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Tr Quảng Bình ...............................................................................................................49 2.2.1. Công tác quản lý thu .......................................................................................49 2.2.1.1. Quản lý đối tượng tham gia..........................................................................49 2.2.1.2. Quản lý quỹ lương của doanh nghiệp. .........................................................54 2.2.1.3. Quản lý tiền thu Bảo hiểm xã hội. ...............................................................54 v 2.2.2. Công tác quản lý chi Bảo hiểm xã hội: .........................................................576 2.2.2.1. Chi các chế độ Bảo hiểm xã hội:................................................................576 2.2.2.2. Chi quản lý Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm thất nghiệp, Bảo hiểm y tế:..........59 2.3. Đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ uê ́ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình..............................................................................................61 2.3.1. Những kết quả đạt được. .................................................................................61 tê ́H 2.3.2. Những tồn tại cần khắc phục và nguyên nhân ................................................64 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2............................................Error! Bookmark not defined. Chương 3: HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI HUYỆN LỆ THUỶ, TỈNH QUẢNG BÌNH ............................688 in h 3.1. Định hướng quan điểm chủ yếu về vấn đề quản lý tài chính Bảo hiểm xã hội688 3.1.1. Định hướng quan điểm trong xây dựng chính sách Bảo hiểm xã hội...........688 ̣c K 3.1.2. Những quan điểm cụ thể trong công tác quản lý tài chính của Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình..............................................................................69 3.2. Yêu cầu và nguyên tắc hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã ho hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình .......................................................................70 3.2.1. Yêu cầu hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Đ ại Thủy, tỉnh Quảng Bình............................................................................................710 3.2.2. Nguyên tắc hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. .....................................................................................721 ̀ng 3.3. Giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính, nâng cao chất lượng hoạt động quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng ươ Bình. ........................................................................................................................732 3.3.1. Giải pháp tổng thể .........................................................................................732 Tr 3.3.2. Giải pháp cho công tác quản lý thu...............................................................743 3.3.3. Giải pháp cho công tác quản lý chi các chế độ Bảo hiểm xã hội.................755 3.3.4. Giải pháp cho công tác chi quản lý Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm thất nghiệp, Bảo hiểm Y tế..........................................................................................................776 3.3.5. Giải pháp đầu tư tăng trưởng quỹ Bảo hiểm xã hội. .....................................787 vi 3.3.6. Giải pháp cân đối quỹ Bảo hiểm xã hội ......................................................798 PHẦN III. KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ ..................................................................822 I. KẾT LUẬN..........................................................................................................822 II. KIẾN NGHỊ..........................................................................................................83 uê ́ 1. Đối với Nhà nước.................................................................................................83 2. Đối với BHXH Việt Nam......................................................................................85 tê ́H 3. Đối với Bộ Lao động - Thương binh và xã hội:....................................................86 4. Đối với UBND huyện Lệ Thủy.............................................................................87 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................89 ̣c K Nhận xét luận văn thạc sĩ của phản biện 2 in Nhận xét luận văn thạc sĩ của phản biện 1 h Quyết định Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ Biên bản của Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ ho Bản giải trình chỉnh sửa luận văn thạc sĩ Tr ươ ̀ng Đ ại Xác nhận hoàn thiện luận văn thạc sĩ vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Diện tích, dân số và mật độ dân số năm 2021 phân theo xã, thị trấn ....40 Bảng 2.2: Số liệu đội ngũ viên chức của BHXH huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình Kết quả đối tượng tham gia BHXH của huyện Lệ Thủy Năm 2019 - tê ́H Bảng 2.3: uê ́ giai đoạn 2019-2021 ..............................................................................48 2021 .......................................................................................................52 Kết quả số tiền thu BHXH của huyện Lệ Thủy từ 2019 - 2021............56 Bảng 2.5: Tình hình chi các chế độ BHXH từ năm 2019 - 2021...........................59 Bảng 2.6: Tình hình chi quản lý hoạt động BHXH, BHTN, BHYT từ năm 2019 - in h Bảng 2.4: Tr ươ ̀ng Đ ại ho ̣c K 2021. ......................................................................................................61 viii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1: Bản đồ hành chính huyện Lệ Thủy .......................................................35 Miếu An Sinh ở Văn Thủy, Lệ Thủy, Quảng Bình ...............................37 Hình 2.2: Chùa An Xá ở Lộc Thủy, Lệ Thủy, Quảng Bình ..................................38 Hình 2.3: Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia: Lễ hội bơi đua thuyền, truyền uê ́ Hình 2.1: tê ́H thống trên sông Kiến Giang...................................................................38 Hình 2.4: Chùa Hoằng Phúc Trên nền đất cũ, xã Mỹ Thủy, Lệ Thủy ..................38 Hình 2.5: Suối nước khoáng Bang chứa bicacbonat natri với nhiệt độ sôi tự nhiên h 1050C ....................................................................................................39 Sơ đồ cơ cấu tổ chức tại BHXH huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình......44 Hình 2.7: Biểu đồ cơ cấu cán bộ tại BHXH huyện Lệ Thủy,................................49 Tr ươ ̀ng Đ ại ho ̣c K in Hình 2.6: ix PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một trong những trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội ở mỗi quốc gia. Hơn thế nữa, ở nước ta BHXH còn là công cụ chính sách uê ́ của Đảng, Nhà nước nhằm định hướng xã hội chủ nghĩa đối với các hoạt động kinh tế - xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Hệ thống chính tê ́H sách BHXH bao gồm các chế độ: Hưu trí, tử tuất, ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và bảo hiểm thất nghiệp (gọi chung là chế độ BHXH). Quỹ BHXH được hình thành để đảm bảo nguồn lực cho việc thực hiện các chính sách này, góp h phần quan trọng thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã in hội, đời sống nhân dân, phát triển bền vững đất nước. Quỹ bao gồm các quỹ thành phần là: quỹ hưu trí và tử tuất; quỹ ốm đau - thai sản; quỹ tai nạn lao động - bệnh ̣c K nghề nghiệp và quỹ bảo hiểm thất nghiệp (gọi chung là các quỹ BHXH). Đặc biệt, trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biễn phức tạp, ảnh hưởng ho nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các đơn vị sử dụng lao động và việc làm của người lao động, các chính sách, chế độ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đã thực sự phát huy được hiệu quả, giúp người lao động ổn định Đ ại cuộc sống vượt qua khó khăn. Một minh chứng cho thấy là người hưởng lương hưu luôn duy trì được cuộc sống ổn định, khi ốm đau có BHYT chi trả hỗ trợ; người mất việc làm do đơn vị sử dụng lao động thu hẹp sản xuất, kinh doanh khi đáp ứng đủ ̀ng điều kiện, được hưởng BHTN, đã giúp người lao động vượt qua khó khăn trước mắt; các chính sách hỗ trợ của nhà nước đã giúp doanh nghiệp tiết giảm được chi ươ phí, đồng thời hỗ trợ đào tạo nâng cao trình độ kỹ năng nghề để đáp ứng với việc Tr thay đổi công nghệ sản xuất thích ứng với điều kiện làm việc mới. Chính sách BHXH ở nước ta được thực hiện ngay từ những ngày đầu mới thành lập nước, 60 năm qua, trong quá trình tổ chức thực hiện, chính sách BHXH ngày càng được hoàn thiện và không ngừng đổi mới, bổ xung cho phù hợp với điều kiện hiện tại của đất nước. Cùng với quá trình đổi mới của nền kinh tế từ sau Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (12/1986), chính sách BHXH và tổ chức 1 quản lý hoạt động cũng có nhiều đổi mới tích cực. Từ việc nghiên cứu quá trình đổi mới của BHXH có thể nhận thấy BHXH thực sự là một chính sách quan trọng trong quá trình xây dựng và phát triển của đất nước. BHXH không những góp phần ổn định đời sống của người lao động mà còn khuyến khích họ tích cực lao động sản uê ́ xuất tạo ra của cải cho xã hội, xây dựng đất nước. Trong quá trình thực hiện BHXH đã không ngừng phát triển cả về chất lượng lẫn số lượng. Số người tham gia ngày tê ́H càng tăng lên, mở rộng cho các đối tượng tham gia, hoàn thiện dần hệ thống chính sách BHXH tiến tới thực hiện đủ các chế độ của Tổ chức lao động quốc tế (ILO). Đặc biệt là sự đổi mới về cơ chế quản lý từ cơ chế quản lý kế hoạch hoá, tập trung, bao cấp, hoàn toàn do NSNN đảm bảo đã chuyển sang cơ chế thực hiện có thu và h quỹ hoạt động trên nguyên tắc cân bằng thu chi. Cách thực hiện như vậy không in những giảm được gánh nặng cho NSNN mà còn thể hiện trách nhiệm của cả người ̣c K sử dụng lao động đối với người lao động. Nhà nước nước đóng vai trò tổ chức thực hiện và quản lý thông qua BHXH Việt Nam, là hệ thống ngành dọc được tổ chức từ Trung ương đến địa phương. Bên cạnh những mặt đạt được, BHXH Việt Nam cũng ho còn rất nhiều tồn tại cần sớm được khắc phục cả về nội dung chính sách, tổ chức quản lý hoạt động. Đây là những đòi hỏi cấp thiết cần được nghiên cứu để góp phần hoàn thiện chính sách và tổ chức quản lý hoạt động của BHXH Việt Nam. Trong đó Đ ại quản lý tài chính BHXH Việt Nam là một mảng lớn, cần được chú trọng và quan tâm vì tài chính BHXH có vững thì các chế độ trợ cấp mới được đảm bảo thực hiện tốt mà không dẫn đến tình trạng thâm hụt NSNN. ̀ng Quản lý tài chính là quản lý, giám sát chặt chẽ, có hiệu quả mọi hoạt động kinh tế, tài chính, cung cấp thông tin đầy đủ, trung thực, kịp thời, đáp ứng yêu cầu tổ chức, ươ quản lý điều hành của cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân. Tuy nhiên, không phải các nhà quản lý điều hành nào cũng thấu hiểu được tầm quan trọng Tr này, đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến hiệu quả kiểm soát kế hoạch thu chi chưa cao, sử dụng các nguồn kinh phí không đúng nội dung, mục đích, để xảy ra gian lận, sai sót, thất thoát tài sản, BCTC cung cấp thông tin chưa đầy đủ, kịp thời… Với quy mô đối tượng ngày càng mở rộng theo Luật BHXH và Luật BHYT, trách nhiệm của BHXH huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình nói riêng và của toàn 2 ngành BHXH Việt Nam nói chung ngày càng nặng nề. Song song với quy mô phát triển là hoạt động quản lý tài chính tại BHXH huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình diễn ra ngày một nhiều hơn với các nội dung thu - chi ngày càng đa dạng và phong phú, yêu cầu quản lý tài chỉnh trong bối cảnh mới đặt ra những thách thức. uê ́ Xuất phát từ đặc điểm trên, tôi đã quyết định chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình” làm tê ́H đề tài nghiên cứu. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội h huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình đề tài hướng đến đề xuất các giải pháp cụ thể in nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính, nâng cao chất lượng hoạt động quản lý 2.2. Mục tiêu cụ thể ̣c K tài chính tại bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình - Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận cơ bản về quản lý tài chính tại đơn vị ho Bảo hiểm xã hội cấp huyện. - Phân tích thực trạng về quản lý tài chính tại cơ quan Bảo hiểm xã hội huyện Đ ại Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2019 - 2021. - Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ̀ng 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu hoạt động BHXH tại cơ quan Bảo hiểm xã hội ươ huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình trong đó tập trung chủ yếu vào công tác quản lý tài chính trong cơ quan BHXH huyện Lệ Thuỷ, từ đó nghiên cứu giải pháp hoàn Tr thiện công tác quản lý tài chính tại BHXH huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung vào công tác quản lý tài chính mà cụ thể là công tác thu chi tại BHXH huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. 3 - Phạm vi về không gian: Tại bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình. - Phạm vi về thời gian: Giai đoạn 2019 - 2021 4. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập tài liệu: Nguồn tài liệu chủ yếu là Luật Bảo uê ́ hiểm xã hội, các giáo trình giảng dạy của Trường Đại học kinh tế Huế, các luận văn thạc sĩ về công tác quản lý tài chính BHXH đã nghiên cứu, tài liệu Báo cáo tài chính tê ́H hàng năm tại Báo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình. - Phương pháp quan sát và phỏng vấn sâu: Qua thời gian nghiên cứu tôi trực tiếp quan sát các quy trình thực hiện của công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình, qua phỏng vấn sâu các đối tượng am hiểu qua đó in h giúp tôi vừa có cái nhìn tổng thể nhưng cũng có những đánh giá sâu về quản lý tài quản lý tài chính ở đơn vị. ̣c K chính tại BHXH. Đây cũng là thông tin làm rõ mối quan hệ nhân quản của công tác - Phương pháp phân tích số liệu: sử dụng phương pháp thông kê mô tả, thống kê so sánh, phân tích báo cáo tài chính. Từ các thông tin tài chính tại Bảo hiểm xã ho hội, chế độ kế toán theo thông tư 102/2018/TT-BTC, Báo cáo tài chính, Bảo cáo quyết toán tác giả phân tích tìm ra các điểm hạn chế, để đưa ra giải pháp hoàn thiện Đ ại công tác quản lý tài chính tại cơ quan Bảo hiểm xã hội. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, nội ̀ng dung luận văn được chia làm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiển về công tác quản lý tài chính của cơ ươ quan Bảo hiểm xã hội cấp huyện. Chương 2: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Tr Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bảo hiểm xã hội huyện Lệ Thuỷ, tỉnh Quảng Bình 4 PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỂN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA CƠ QUAN BẢO HIỂM XÃ HỘI uê ́ CẤP HUYỆN 1.1. Tính tất yếu khách quan của Bảo hiểm xã hội tê ́H 1. Những vấn đề cơ bản về Bảo hiểm xã hội Sự ra đời của BHXH cũng giống như các chính sách xã hội khác luôn bắt nguồn từ yêu cầu thực tiễn của cuộc sống đặt ra. Từ thời xa xưa, con người để h chống lại những rủi ro, thiên tai của cuộc sống đã biết đoàn kết tương trợ lẫn nhau, in giúp đỡ lẫn nhau. Nhưng sự giúp đỡ này chỉ mang tính tự phát và với quy mô nhỏ, thường là trong một nhóm người chung quan hệ huyết thống. Khi xã hội càng ngày ̣c K càng tiến bộ, đặc biệt là khi chuyển sang giai đoạn có sự phân công lao động xã hội, nền sản xuất xã hội lúc này đã phát triển. Cùng với nó là quan hệ xã hội giữa các cá ho nhân, giữa các cộng đồng cũng phát triển hơn. Khi đó tôn giáo bắt đầu xuất hiện, nó không chỉ với ý nghĩa giáo dục con người hướng thiện mà còn có các trại bảo dưỡng, hội cứu tế với mục đích từ thiện, trợ giúp nhau trong cuộc sống. Như vậy Đ ại xét về bản chất thì hình thức tương trợ trong thời kì này đã mang tính có tổ chức và quy mô rộng rãi hơn. Từ thế kỉ thứ XVI ở Châu Âu đã xuất hiện ngành công nghiệp, những người nông dân không có đất phải di cư ra thành phố làm thuê cho ̀ng các nhà máy ngày càng nhiều và dần trở thành công nhân. Đặc biệt đến thời kỳ cách mạng công nghiệp thì lực lượng ngày càng đông đảo và trở thành giai cấp công ươ nhân. Nhìn chung họ sống không ổn định, cuộc sống chỉ dựa vào công việc với đồng lương ít ỏi, mất việc làm, ốm đau, tai nạn lao động ... đều có thể đe doạ cuộc Tr sống của họ. Tình đoàn kết tương thân tương ái giữa họ đã nảy nở, cùng với đó là sự ra đời của các nghiệp đoàn, các hiệp hội giúp đỡ các thành viên khi bị ốm đau bệnh tật trong quá trình sản xuất. Bên cạnh Hội tương tế còn có Quỹ tiết kiệm được Nhà nước khuyến khích thành lập. Tiếp đó những quy định bắt buộc người sử dụng lao động phải chu cấp cho người lao động thuộc quyền quản lý khi họ gặp phải ốm 5 đau, tai nạn lao động, mất việc... Giai cấp công nhân càng đông đảo thì sức ép đối với những đòi hỏi đảm bảo cuộc sống cho họ ngày càng ảnh hưởng đến đời sống chính trị của mỗi nước. Trước tình cảnh đó Chính Phủ mỗi nước không thể không quan tâm đến tình cảnh của người lao động. Những yêu cầu giảm giờ làm, cải thiện uê ́ điều kiện lao động, đảm bảo cuộc sống của người lao động dần được quy định thành các chính sách bắt buộc đối với mỗi nước. Điển hình là vào năm 1850, dưới thời tê ́H Thủ tướng Bismark của Đức đã giúp các địa phương thành lập quỹ do người công nhân đóng góp để được trợ cấp lúc rủi ro. Nguyên tắc bảo hiểm bắt buộc bắt nguồn từ đây, người được bảo hiểm phải tham gia đóng phí. Sau đó sáng kiến này được áp dụng rộng rãi trên khắp thế giới. BHXH ngày càng được hoàn thiện, thực hiện rộng in h khắp các nước và được Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) thông qua trong Công ước số 102 vào tháng 4 năm 1952. BHXH ở nước ta đã manh nha hình thành từ thời ̣c K thực dân Pháp thống trị. Sau cách mạng tháng Tám, Chính phủ nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà đã ban hành sắc lệnh 29/ SL ngày 12/3/1947 về việc thực hiện bảo hiểm ốm đau, tai nạn lao động, hưu trí. Đây là những viên gạch đầu tiên xây dựng ho nên hệ thống BHXH Việt Nam như hiện nay. 1.2. Khái niệm Bảo hiểm xã hội Đ ại Qua quá trình hình thành chúng ta có thể nhận thấy, lúc khởi đầu, BHXH chỉ mang tính chất tự phát, phạm vi hoạt động nhỏ hẹp, trước nhu cầu của thực tiễn thì chính sách mới của BHXH đã nhanh chóng ra đời và từng bước phát triển rộng ̀ng khắp. Vì vậy, khái niệm BHXH cũng khá đa dạng và phát triển theo thời gian. Một cách chính thống, BHXH đã được từ điển bách khoa Việt Nam định nghĩa như sau: ươ “BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ bị mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động hoặc bệnh Tr nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm bảo đảm an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần bảo đảm an toàn xã hội.” Qua khái niệm trên, có thể rút ra một số điểm cơ bản sau: 6 - Đối tượng của BHXH chính là phần thu nhập của người lao động bị biến động, giảm hoặc mất đi do bị giảm hoặc mất khả năng lao động do các biến cố như đã nêu trên từ đó để giúp ổ định cuộc sống của bản thân người lao động và gia đình họ. Chính vì yếu tố này mà BHXH được coi là một chính sách lớn của mỗi quốc gia uê ́ và được Nhà nước quan tâm quản lý chặt chẽ. Cũng tùy vào điều kiện kinh tế của mỗi nước mà các quy định về đối tượng này là có sự khác nhau nhưng cùng bảo tê ́H đảm ổn đình đời sống của người lao động. - Đối tượng tham gia BHXH là gồm người lao động và cả người sử dụng lao động. Sở dĩ người lao động phải đóng phí vì chính họ là đối tượng được hưởng BHXH khi gặp rủi ro. Người sử dụng lao động đóng phí là thể hiện sự quan tâm, h trách nhiệm của họ đối với người lao động. Và sự đóng góp trên là bắt buộc, ngoài in ra còn có sự hỗ trợ của Nhà nước. ̣c K - Để điều hoà mâu thuẫn giữa người lao động và người sử dụng lao động, để gắn bó lợi ích giữa họ, Nhà nước đã đứng ra yêu cầu cả hai bên cùng đóng góp và đây cũng là chính sách xã hội được thực hiện góp phần ổn định cuộc sống một cách ho hiệu quả nhất. Dựa vào bản chất và chức năng của BHXH mà Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) cũng đã đưa ra một định nghĩa khác như sau: “BHXH là sự bảo vệ Đ ại của xã hội đối với các thành viên của mình thông qua một loạt các biện pháp công cộng (bằng pháp luật, trách nhiệm của Chính phủ) để chống lại tình trạng khó khăn về kinh tế và xã hội do bị mất hoặc giảm mất thu nhập gây ra bởi ốm đau, mất khả ̀ng năng lao động, tuổi già, tàn tật và chết. Hơn nữa, BHXH còn phải bảo vệ cho việc chăm sóc y tế, sức khoẻ và trợ cấp cho các gia đình khi cần thiết.” Từ định nghĩa ươ trên chúng ta thấy mục tiêu của BHXH là hướng tới sự phát triển của mỗi cá nhân và toàn xã hội. BHXH thể hiện sự đảm bảo lợi ích của xã hội đối với mỗi thành viên Tr từ đó gắn kết mỗi cá nhân với xã hội đó. 1.3. Bản chất và chức năng của Bảo hiểm xã hội 1.3.1. Bản chất của Bảo hiểm xã hội Có thể hiểu BHXH là sự bù đắp một phần thu nhập bị mất của người lao động khi gặp phải những biến cố như ốm đau, tai nan lao động, bệnh nghề nghiệp hoặc tuổi già làm mất, giảm khả năng lao động, từ đó giúp ổn định cuộc sống của 7 bản thân người lao động và gia đình họ. BHXH hiện nay được coi là một chính sách xã hội lớn của mỗi quốc gia, được nhà nước quan tâm và quản lí chặt chẽ. BHXH xét về bản chất bao gồm những nội dung sau đây: BHXH là sự cần thiết tất yếu khách quan gắn liền với sự phát triển của nền kinh tế. Đặc biệt đối với nền kinh tế uê ́ hàng hoá hoạt động theo cơ chế thị trường, mối quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động ngày càng phát triển. Do vậy trình độ phát triển của nền tê ́H kinh tế quyết định đến sự đa dạng và tính hoàn thiện của BHXH. Vì vậy có thể nói kinh tế là yếu tố quan trọng quyết định tới hệ thống BHXH của mỗi nước. BHXH, bên tham gia BHXH, bên được BHXH là ba chủ thể trong mối quan hệ của BHXH. Bên tham gia BHXH gồm người lao động và người sử dụng lao động (bên đóng h góp), bên BHXH là bên nhận nhiệm vụ BHXH, thông thường thì do cơ quan chuyên in trách do Nhà nước lập ra và bảo trợ, bên được BHXH chính là người lao động và ̣c K gia đình họ khi có đủ điều kiện cần thiết. Từ đó họ được đảm bảo những nhu cầu thiết yếu, giúp họ ổn định cuộc sống, góp phần ổn đình xã hội. Những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động của người lao động có thể là những rủi ro ngẫu ho nhiên (tai nạn, ốm đau, bệnh nghề nghiệp...), cũng có thể là các rủi ro không hoàn toàn ngẫu nhiên (tuổi già, thai sản,...). Đồng thời các biến cố này có thể xảy ra trong Đ ại quá trình lao động hoặc ngoài lao động. Phần thu nhập của người lao động bị giảm hay mất đi từ các rủi ro trên sẽ được thay thế hoặc bù đắp từ nguồn quỹ tập trung được tồn tích lại do bên tham gia BHXH đóng góp và có thêm sự hỗ trợ của NSNN. ̀ng 1.3.2. Chức năng của Bảo hiểm xã hội Chức năng cơ bản nhất của BHXH là thay thế, bù đắp phần thu nhập của ươ người lao động khi họ gặp những rủi ro làm mất thu nhập do mất khả năng lao động hay mất việc làm. Rủi ro này có thể làm mất khả năng lao động tam thời hay dài hạn Tr thì mức trợ cấp sẽ được quy định cho từng trường hợp. Chức năng này quyết định nhiệm vụ, tính chất và cả cơ chế tổ chức hoạt động của BHXH. Đối tượng tham gia BHXH có cả người lao động và người sử dụng lao động và cùng phải đóng góp vào quỹ BHXH. Quỹ này dùng để trợ cấp cho người lao động khi gặp phải rủi ro, số người này thường chiếm số ít. BHXH thực hiện cả phân phối lại thu nhập theo chiều dọc và chiều ngang, giữa người lao động khoẻ mạnh với người lao động ốm 8 đau, già yếu..., giữa những người có thu nhập cao phải đóng nhiều với người có thu nhập thấp phải đóng ít. Như vậy thực hiện chức năng này BHXH còn có ý nghĩa góp phần thực hiện công bằng xã hội, một mục tiêu quan trọng trong chính sách kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Nhờ có BHXH mà người lao động luôn yên tâm uê ́ lao động, gắn bó với công việc, nâng cao năng suất lao động. Từ đó góp phần nâng cao năng suất lao động xã hội, tạo ra của cải vật chất ngày càng nhiều hơn, nâng cao tê ́H đời sống toàn xã hội. Nếu trước đây, sự trợ giúp là mang tính tự phát, thì hiện nay khi xã hội đã phát triển, việc trợ giúp đã được cụ thể hoá bằng các chính sách, quy định của Nhà nước. Sự bảo đảm này giúp gắn bó mối quan hệ giữa người lao động và xã hội và càng thúc đẩy hơn nghĩa vụ của họ đối với xã hội. Trong thực tế giữa h người lao động và người sử dụng lao động có những mâu thuẫn nội tại, khách quan in về tiền lương, tiền công, thời gian lao động... BHXH đã gắn bó lợi ích giữa họ, đã ̣c K điều hoà được những mâu thuẫn giữa họ, làm cho họ hiểu nhau hơn. Đây cũng là mối quan hệ biện chứng hai bên đều có lợi, người lao động thì được đảm bảo cuộc sống, người sử dụng thì sẽ có một đội ngũ công nhân hăng hái, tích cực trong sản ho xuất. Đối với Nhà nước thì BHXH là cách chi ít nhất song hiệu quả nhất vì đã giải quyết những khó khăn về đời sống của người lao động và góp phần ổn định sản Đ ại suất, ổn định kinh tế - xã hội. 1.4. Nguyên tắc hoạt động của Bảo hiểm xã hội Để thực hiện được sứ mệnh của mình, BHXH buộc phải tuân thủ những nguyên tắc cơ bản và cũng nhờ tuân thủ các nguyên tắc này mà BHXH ngày càng ̀ng phát triển rộng rãi và được đông đảo người lao động tìm đến, nhờ cậy. Thứ nhất là nguyên tắc bồi hoàn của BHXH ươ Bồi hoàn là nguyên tắc chung của bảo hiểm, nhưng là một trong những Tr nguyên tắc cơ bản nhất của BHXH. Người tham gia BHXH chắc chắn sẽ nhận được những khoản bồi hoàn. Vì tôn chỉ của BHXH là bù đắp thu nhập cho người lao động khi họ chẳng may mất khả năng, cơ hội lao động tạm thời hay vĩnh viễn. Trong khi đó, không thể có người lao động nào có khả năng lao động mãi mãi để làm ra thu nhập, mà với quy luật của muôn đời “Sinh, Lão, Bệnh, Tử”, nên việc mất khả năng lao động tạm thời hay vĩnh 9