Tài liệu Giáo trình cây ăn trái phần 1 đh cần thơ

ÂAÛI HOÜC CÁÖN THÅ KHOA NÄNG NGHIÃÛP BÄÜ MÄN KHOA HOÜC CÁY TRÄÖNG GIAÏO TRÇNH CÁY ÀN TRAÏI Biãn soaûn: Th.S. Lã Thanh Phong TS. Nguyãùn Baío Vãû 2 MUÛC LUÛC Chæång 1. Måí âáöu A. Thiãút kãú væåìn 1. Âiãöu tra cå baín 2. Thiãút kãú væåìn B. Væåìn æåm 1. Muûc âêch thaình láûp væåìn æåm 2. Choün âëa âiãøm thaình láûp væåìn æåm 3. Bäú trê caïc khu væûc trong væåìn æåm 4. Gieo träöng vaì chàm soïc cáy con 5. Mäüt säú âiãøm cáön læu yï khi xuáút cáy con khoíi væåìn æåm C. Phæång phaïp nhán giäúng 1. Nhán giäúng hæîu tênh 2. Nhán giäúng vä tênh Chæång 2. Cáy cam quyït (citrus spp.) A. Giaï trë, nguäön gäúc, phán loaûi vaì giäúng träöng 1. Giaï trë dinh dæåîng vaì sæí duûng 2. Nguäön gäúc, phán bäú, phán loaûi vaì giäúng träöng B. Âàûc âiãøm sinh hoüc vaì thæûc váût 1. Rãù 2. Thán, caình 3. Laï 4. Hoa 5. Traïi 6. Häüt C. Yãu cáöu ngoaûi caính 1. Khê háûu 2. Næåïc 3. Âáút 4. Cháút dinh dæåîng D. Kyî thuáût canh taïc 1. Chuáøn bë âáút träöng 2. Nhán giäúng 3. Kyî thuáût träöng 4. Chàm soïc 5. Thu hoaûch vaì täön træî Trang 3 Chæång 3. Cáy khoïm (ananas comosus (l.) Merr.) A. Giaï trë-nguäön gäúc-phán loaûi vaì giäúng träöng 1. Giaï trë 2. Tçnh hçnh saín xuáút trãn thãú giåïi 3. Nguäön gäúc vaì phán bäú 4. Phán loaûi 5. Giäúng träöng B. Âàûc tênh thæûc váût 1. Thán 2. Laï 3. Chäöi 4. Rãù 5. Hoa 6. Traïi C. Caïc yãu cáöu ngoaûi caính 1. Khê háûu 2. Âáút âai 3. Dinh dæåîng D. Kyî thuáût canh taïc 1. Chuáøn bë âáút träöng 2. Chuáøn bë giäúng träöng 3. Kyî thuáût träöng 4. Chàm soïc 5.thu hoaûch vaì täön træîî Chæång 4. Cáy chuäúi (musa spp.) A. Giaï trë, nguäön gäúc, phán loaûi vaì giäúng träöng 1. Giaï trë 2. Nguäön gäúc 3. Phán loaûi chuäúi vaì caïc giäúng chuäúi träöng troüt B. Âàûc tênh thæûc váût 1. Hãû thäúng rãù 2. Thán 3. Chäöi 4. Beû vaì laï 5. Hoa vaì traïi C. Caïc yãu cáöu ngoaûi caính 4 1. Khê háûu 2. Âáút âai 3. Cháút dinh dæåîng D. Kyî thuáût canh taïc 1. Chuáøn bë âáút 2. Kyî thuáût träöng 3. Chàm soïc 4. Thu hoaûch vaì täön træî Taìi liãûu tham khaío 5 CHÆÅNG 1. MÅÍ ÂÁÖU A. THIÃÚT KÃÚ VÆÅÌN. Do coï âiãöu kiãûn thiãn nhiãn thuáûn låüi, nguäön giäúng phong phuï, saín pháøm âa daûng, dãù tiãu thuû, nhán dán coï nhiãöu kinh nghiãûm täút trong canh taïc... nháút laì åí âäöng bàòng säng Cæíu Long (ÂBSCL) nãn ngaình träöng cáy àn traïi åí næåïc ta coï khaí nàng phaït triãøn ráút låïn. Vç laì cáy láu nàm, coï âàûc tênh thæûc váût, sinh hoüc riãng, coï yãu cáöu sinh thaïi khaïc våïi cáy träöng khaïc, do âoï khi thaình láûp væåìn våïi qui mä låïn cáön phaíi cán nhàõc âáöy âuí caïc yãu cáöu âãø baío âaím âæåüc sinh træåíng, phaït triãøn, tuäøi thoü... cuía cáy. Caïc bæåïc cáön thiãút âãø thaình láûp væåìn cáy àn traïi gäöm coï: 1. ÂIÃÖU TRA CÅ BAÍN. Âiãöu tra cå baín âãø coï cå såí læûa choün nåi vaì caïch thæïc thaình láûp væåìn coï låüi nháút vãö moüi màût. 1.1. Âëa hçnh, vë trê. - Âiãöu tra hæåïng, vé âäü, kinh âäü, bçnh âäü, âäü däúc. - Khoaíng caïch nåi láûp væåìn våïi âæåìng giao thäng. - Diãûn têch coï thãø phaït triãøn. 1.2. Khê háûu. - Thu tháûp säú liãûu bçnh quán haìng nàm vãö nhiãût âäü, vuî læåüng, thåìi kyì mæa táûp trung trong nàm. - Læåüng bäúc håi, áøm âäü âáút, áøm âäü khäng khê. Caïc neït âàûc biãût cuía thåìi tiãút trong vuìng âoï (nãúu coï) nhæ gioï xoaïy, mæa âaï, khä haûn, hoàûc sæång muäúi, laûnh keïo daìi... 1.3. Âáút âai. - Âiãöu tra âäü dáöy táöng canh taïc, loaûi âaï meû, thaình pháön cå giåïi cuía âáút. - Phán têch caïc chè tiãu näng hoïa, thäø nhæåîng cuía âáút âãø coï cå såí âaïnh giaï âäü phç nhiãu cuía âáút. 6 1.4. Thuyí låüi. - Âiãöu tra nguäön næåïc vaì træî læåüng, khaí nàng khai thaïc. Dæû truì nguäön næåïc cho sinh hoaût, canh taïc. - Læåüng phuì sa trong næåïc, næåïc ä nhiãùm (nãúu coï). 1.5. Thæûc bç. Âiãöu tra nhæîng loaûi cáy âæåüc träöng vaì moüc hoang. Læu yï nhæîng loaûi cáy chè thë âáút, cáy coï thãø sæí duûng laìm gäúc gheïp, laìm giaìn, giaï âåî hoàûc laìm phán xanh. 1.6. Nguäön phán boïn. - Âiãöu tra nguäön phán boïn trong khu væûc láûp væåìn (phán vä cå, hæîu cå...). - Táûp quaïn sæí duûng phán cuía nhán dán âëa phæång. 1.7. Khaí nàng kãút håüp trong saín xuáút. - Chàn nuäi gia suïc, gia cáöm. - Nuäi träöng thuíy saín, nuäi ong... 1.8. Tçnh hçnh xaî häüi. - Tçnh hçnh dán cæ, nguäön lao âäüng... - Thë træåìng tiãu thuû saín pháøm, khaí nàng váûn chuyãøn... 2. THIÃÚT KÃÚ VÆÅÌN. 2.1. Caïc âiãøm chung cáön læu yï trong thiãút kãú. * Âëa hçnh vaì cao âäü âáút. Âëa hçnh vaì cao âäü coï liãn quan âãún chiãöu sáu mæûc thuíy cáúp vaì khaí nàng thoaït thuíy cuía âáút, laì caïc yãúu täú ráút quan troüng cuía váún âãö âaìo mæång lãn lêp träöng cáy àn traïi åí ÂBSCL. Âäöng bàòng säng Cæíu Long coï täøng diãûn têch khoaíng 3.955.550 ha. Coï ba nhoïm âáút coï âëa hçnh tæång âäúi cao, khaí nàng thoaït thuíy täút, träöng cáy àn traïi khäng cáön lãn lêp nhæ nhoïm âáút nuïi åí Tënh Biãn, Tri Tän, Haì Tiãn; nhoïm âáút phuì sa cäø doüc theo biãn giåïi Viãût Nam vaì Campuchia; vaì nhoïm âáút caït giäöng chaûy song song båì biãøn 7 Âäng åí caïc tènh Tiãön Giang, Bãún Tre, Traì Vinh, Soïc Tràng... Tuy nhiãn, ba nhoïm âáút náöy chiãúm diãûn têch khäng quaï 2%. Nhæîng nhoïm âáút coìn laûi nhæ âáút phuì sa, âáút pheìn, âáút màûn, âáút pheìn màûn vaì âáút than buìn coï âëa hçnh tháúp, bàòng phàóng, thoaït thuíy keïm, cao âäü biãún âäüng tæì 0-2m, pháön låïn cao khäng quaï 1m so våïi mæûc næåïc biãøn. Mæûc thuíy cáúp ráút gáön màût âáút ngay caí trong muìa nàõng, trung bçnh tæì 50-80cm. Trong muìa mæa háöu hãút caïc nhoïm âáút náöy âãöu bë ngáûp. Träöng cáy àn traïi phaíi âaìo mæång lãn lêp nhàòm náng cao màût âáút, laìm dáöy táöng canh taïc vaì giuïp âáút thoaït thuíy âæåüc täút. * Táöng pheìn trong âáút. Âäü sáu xuáút hiãûn táöng pheìn quyãút âënh chiãöu sáu cuía mæång vaì caïch lãn lêp åí ÂBSCL. Coï 2 loaûi laì táöng pheìn tiãöm taìng vaì táöng pheìn hoaût âäüng. Táöng pheìn tiãöm taìng: Tuìy theo loaûi âáút maì táöng pheìn tiãöm taìng coï åí nhæîng âäü sáu khaïc nhau trong âáút. Táöng âáút náöy luän åí traûng thaïi khæí do bë baîo hoìa næåïc quanh nàm, mãöm nhaîo, coï maìu xaïm xanh hay xaïm âen, coï haìm læåüng SO42- hoìa tan tæì 0,8-3,5%, læåüng Al3+ tæì 5-135 cmol kg-1, læåüng Fe2+ tæì 12-525 cmol kg-1. Khäng nãn láúy táöng pheìn tiãöm taìng laìm lêp träöng cáy àn traïi vç khi âáút khä ráút chua, coï trë säú pH < 3,5 vaì chæïa nhiãöu âäüc cháút Al vaì Fe. Táöng pheìn hoaût âäüng: Tæång tæû nhæ táöng pheìn tiãöm taìng, tuìy theo loaûi âáút maì coï thãø gàûp táöng pheìn hoaût âäüng åí báút kyì âäü sáu naìo trong âáút. Táöng pheìn hoaût âäüng laì táöng pheìn tiãöm taìng bë oxy-hoïa, do mæûc thuíy cáúp trong âáút bë haû xuäúng. Âáút thuáön thuûc hoàûc baïn thuáön thuûc. Táöng âáút náöy coï chæïa nhæîng âäúm pheìn jarosite maìu vaìng råm, nãn ráút dãù nháûn diãûn ngoaìi âäöng. Âáút ráút chua vaì chæïa nhiãöu âäüc cháút hoìa tan nhæ SO42- tæì 0,08-2,3%, læåüng Al3+ tæì 8-1.200 cmol kg-1, læåüng Fe2+ tæì 73-215 cmol kg-1, khäng nãn láúy laìm lêp. Nãúu phaíi sæí duûng âãø laìm lêp thç nãn aïp duûng kyî thuáût âæåüc trçnh baìy åí pháön sau. Âáút coï táöng pheìn åí âäü sáu trong voìng 1,5m âæåüc goüi laì âáút pheìn. Âáút pheìn chiãúm 40% täøng diãûn têch âáút ÂBSCL, pháön låïn táûp trung åí 3 vuìng laì Âäöng Thaïp Mæåìi, tæï giaïc Long Xuyãn - Haì Tiãn, vaì baïn âaío Caì Mau. Mæång khäng nãn âaìo sáu âãún táöng pheìn. * Næåïc. Âäü sáu ngáûp luî vaì cháút læåüng næåïc laì nhæîng yãúu täú quyãút âënh kêch thæåïc mæång lêp. Ngáûp luî: Haìng nàm vaìo muìa mæa, luî tæì thæåüng nguäön säng Cæíu Long âäø vãö kãút håüp våïi mæa taûi chäù âaî laìm næåïc säng dáng cao gáy ngáûp luî. Ngáûp sáu nháút laì vuìng giaïp biãn giåïi Campuchia thuäüc caïc tènh An Giang, Kiãn Giang, Âäöng Thaïp vaì Long An, næåïc ngáûp trãn 1m. Träöng cáy àn traïi phaíi lãn lêp ráút cao, nãn khäng thêch håüp. Caìng vãö phêa haû nguäön thç âäü sáu ngáûp giaím dáön, lãn lêp cao hån âènh luî laì 8 träöng âæåüc cáy àn traïi. Tuy nhiãn, coï nhæîng nàm luî låïn, âènh luî cao hån bçnh thæåìng gáy uïng ngáûp væåìn cáy àn traïi, nãn cáön coï âã bao chäúng luî. Laìm âã bao chäúng luî riãng leî tæìng væåìn khäng hiãûu quaí kinh tãú bàòng laìm âã bao cho tæìng vuìng cáy àn traïi räüng låïn vaì coï maïy båm næåïc ra, giæî mæûc næåïc trong mæång væåìn luän caïch màût lêp êt nháút laì 0,6m. Säng raûch bë màûn trong muìa nàõng: Vuìng âáút ven biãøn bë nhiãùm màûn trong muìa nàõng thç khäng bë aính hæåíng luî. Yãúu täú haûn chãú âãø láûp væåìn cáy àn traïi laì thiãúu næåïc ngoüt âãø tæåïi trong muìa nàõng, thæåìng tháúy åí caïc tènh Bãún Tre, Traì Vinh, Soïc Tràng, Baûc Liãu vaì Caì Mau. Væåìn cáy àn traïi phaíi coï âã bao ngàn màûn, lêp vaì mæång räüng âãø træî næåïc ngoüt tæåïi trong muìa nàõng, tuy nhiãn, cuîng coìn tuìy thuäüc vaìo vuî læåüng vaì thåìi gian mæa. Vuìng âáút phêa biãøn Táy cuía caïc tènh Kiãn Giang vaì Caì Mau coï vuî læåüng mæa cao, trãn 2.000mm/nàm vaì keïo daìi khoaíng 7 thaïng nãn thuáûn låüi âãø træî næåïc trong mæång væåìn hån vuìng âáút bãn biãøn Âäng. Khi thiãút kãú væåìn våïi qui mä låïn cáön læu yï caïc âiãøm: - Caïc lä gáön nguäön næåïc, thuáûn tiãûn cho viãûc cå giåïi hoïa. - Maûng læåïi thuíy låüi nãn kãút håüp våïi giao thäng, chuï yï tæåïi, tiãu næåïc dãù daìng. - Tuìy theo yãu cáöu sinh thaïi cuía tæìng loaûi cáy maì thiãút kãú lä, lêp träöng thêch håüp. - Hãû thäúng haình chênh, kho taìng, nåi chãú biãún, baío quaín phaíi bäú trê håüp lyï, traïnh laìm máút thåìi gian trong saín xuáút. 2.2.. Thiãút kãú mæång lêp. 2.2.1. Hiãûn traûng mæång lêp væåìn cáy àn traïi cuía näng dán åí ÂBSCL. Theo kãút quaí âiãöu tra åí caïc tènh Cáön Thå, Vénh Long, Traì Vinh, Âäöng Thaïp vaì An Giang cuía Bäü män Khoa Hoüc Cáy Träöng, khoa Näng Nghiãûp, træåìng Âaûi Hoüc Cáön Thå (1992-1996) thç háöu hãút näng dán aïp duûng kyî thuáût âaìo mæång lãn lêp theo läúi thäng thæåìng (Hçnh 1), tæïc láúy låïp âáút màût laìm chán lêp vaì låïp âáút sáu laìm màût lêp. Sau âoï phåi âáút khoaíng 3-6 thaïng räöi tiãún haình träöng. Hoàûc träöng chuäúi træåïc, sau âoï träöng xen cáy àn traïi vaìo räöi âäún boí chuäúi. ÅÍ nhæîng nåi âáút truîng tháúp, näng dán chåí âáút màût ruäüng tæì nåi khaïc tåïi laìm âáút màût lêp räöi träöng ngay. 9 Hçnh 1. Lãn lêp theo kiãøu thäng thæåìng cuía näng dán. Kêch thæåïc mæång lêp væåìn cuía ngæåìi dán thay âäøi tuìy theo loaûi cáy träöng. Âäúi våïi nhoïm cam quyït, lêp coï chiãöu räüng tæì 5,1-9m, kêch thæåïc náöy khaï thêch håüp (Baíng 1). Lêp träöng xa-bä, chäm chäm, nhaîn, xoaìi coï chiãöu räüng thay âäøi tæì 5-7,7m laì tæång âäúi nhoí khi bäú trê träöng 2 haìng trãn lêp, nãúu träöng mäüt haìng thç quaï räüng. Lêp träöng äøi coï chiãöu räüng thay âäøi tæì 7,2-7,5 m thç khaï räüng, lêp träöng taïo coï chiãöu räüng tæì 4,4-6m laì tæång âäúi nhoí. Nhçn chung, chiãöu räüng lêp träöng cáy àn traïi åí ÂBSCL thay âäøi tæì 4,4-9m. Lêp coï hçnh thang cán, âaïy lêp räüng hån màût lêp tæì 1,1-1,4 láön. Chiãöu cao lêp so våïi mæûc næåïc cao nháút trong nàm thay âäøi tæì - 0,3 âãún 0,5m. Nhæ váûy coï væåìn bë ngáûp trong muìa luî nãúu khäng coï âã bao. Tè lãû náöy chiãúm khoaíng 31,3% (Baíng 2). Tuìy theo âëa hçnh vaì muûc âêch sæí duûng maì chiãöu räüng màût mæång biãún âäüng tæì 2,2-7m (Baíng 3). Âãø traïnh suût låí båì mæång, âaïy mæång nhoí hån màût mæång tæì 1,12,1 láön. Chiãöu sáu mæång thay âäøi tæì 1-1,6 m. Tè lãû âáút mæång chiãúm trung bçnh 33,7% täøng diãûn têch væåìn (Baíng 4), nhæ váûy diãûn têch âáút sæí duûng träöng cáy àn traïi chiãúm 66,3%. Coï hai váún âãö låïn cáön âàût ra trong viãûc âaìo mæång lãn lêp cuía näng dán ÂBSCL laì kyî thuáût âaìo mæång âãø coï lêp täút vaì laìm sao cho lêp khäng bë uïng ngáûp do luî. Âiãöu kiãûn tæû nhiãn åí ÂBSCL coï caïc yãúu täú giåïi haûn âäúi våïi caïc loaûi cáy láu nàm nhæ : - Âáút thæåìng tháúp, mæûc thuyí cáúp thæåìng træûc cao, dãù bë ngáûp uïng trong muìa mæa. - Âäü dáöy táöng canh taïc moíng, thæåìng coï táöng pheìn hay táöng sinh pheìn åí dæåïi. - Vuî læåüng phán phäúi khäng âãöu trong nàm, dãù gáy ngáûp uïng trong muìa mæa, thiãúu næåïc trong muìa nàõng. Do âoï viãûc âaìo mæång, lãn lêp nhàòm muûc âêch : - Náng cao táöng canh taïc, traïnh ngáûp uïng. - Mæång cung cáúp næåïc tæåïi trong muìa khä, thoaït næåïc trong muìa mæa, giuïp ræîa pheìn, màûn, caïc cháút âäüc...vaì laìm âæåìng váûn chuyãøn... - Kãút håüp nuäi träöng thuyí saín trong væåìn. 10 2.2.2. Kêch thæåïc mæång. Kêch thæåïc mæång thæåìng âæåüc quyãút âënh tuìy theo caïc yãúu täú: - Âëa hçnh cao hay tháúp. - Âäü sáu cuía táöng sinh pheìn. - Giäúng cáy träöng vaì chãú âäü nuäi, träöng xen trong væåìn. Baíng 1. Kêch thæåïc lêp væåìn cáy àn traïi cuía näng dán åí ÂBSCL. Loaûi cáy träöng Räüng màût Räng âaïy Cao (m) (m) (m) Bæåíi 5,8 - 7,0 6,8 - 9,0 0,3 - 0,4 Cam máût 5,7 - 7,1 7,1 - 8,7 0,0 - 0,3 Cam saình 5,3 - 9,0 6,2 - 10 0,0 - 0,3 Quyït tiãöu 5,0 - 6,9 6,3 - 7,9 -0,1 - 0,5 Quyït xiãm 5,1 - 6,5 6,3 - 8,1 0,2 Chanh 6,6 - 7,4 8,0 - 8,5 -0,2 - 0,3 Äøi 7,2 - 7,5 7,9 - 9,0 0,2 - 0,4 Taïo 4,4 - 6,0 6,4 - 8,0 0,0 - 0,3 Xa bä 5,0 - 7,7 6,0 - 8,9 -0,1 - 0,4 Chäm chäm 6,2 - 6,6 7,7 - 7,9 -0,3 - 0,2 Nhaîn 6,2 - 6,8 7,8 - 10,0 -0,2 - 0,4 Xoaìi 7,5 - 7,6 9,4 - 10,4 0,2 - 0,4 Biãún âäüng 4,4 - 9 6,0 - 10,4 -0,3 - 0,5 Baíng 2. Tyí lãû væåìn cáy bë uïng ngáûp cuía näng dán åí ÂBSCL. Loaûi cáy träöng Tyí lãû (%) Cam máût 27,7 Cam saình 15,1 Quyït tiãöu 38,4 Quyït xiãm 6,5 Chanh 38,5 ÄØi 26,7 Taïo 35,3 Xa bä 70,6 Chäm chäm 43,8 Nhaîn 28,0 Trung bçnh 31,3 Tè lãû (âaïy/màût) 1,2 - 1,3 1,1 - 1,2 1,2 - 1,3 1,1 - 1,3 1,1 - 1,2 1,1 - 1,2 1,1 - 1,3 1,3 1,2 - 1,3 1,2 1,1 - 1,2 1,4 1,1 - 1,4 11 Baíng 3. Kêch thæåïc mæång væåìn cáy àn traïi cuía näng dán åí ÂBSCL. Loaûi cáy träöng Räüng màût Räng âaïy Cao (m) (m) (m) Bæåíi 2,5 - 3,1 1,5 - 1,9 1,0 - 1,4 Cam máût 2,6 - 3,5 1,6 - 2,1 1,1 Cam saình 2,8 - 5,0 1,7 - 4,0 1,0 - 1,5 Quyït tiãöu 2,2 - 4,0 1,1 - 2,5 1,0 - 1,5 Quyït xiãm 2,4 - 3,8 1,2 - 2,3 1,0 - 1,3 Chanh 2,5 - 3,3 1,5 - 2,0 1,0 - 1,1 Äøi 2,3 - 3,3 1,3 - 2,1 1,1 - 1,5 Taïo 3,6 - 4,0 2,0 - 2,3 1,0 - 1,4 Xa bä 2,3 - 2,7 1,0 - 1,7 1,0 - 1,6 Chäm chäm 2,8 - 3,0 1,6 - 1,8 1,0 - 1,1 Nhaîn 2,8 - 4,6 1,7 - 2,9 1,0 - 1,2 Xoaìi 4,0 - 7,0 2,2 - 7,0 1,0 - 1,4 Biãún âäüng 2,0 - 7,0 1,0 - 7,0 1,0 - 1,6 Baíng 4. Tyí lãû sæí duûng mæång lêp cuía näng dán åí ÂBSCL. Loaûi cáy träöng Räüng lêp/räüng Tyí lãû sæí duûng mæång mæång (%) Bæåíi 2,0 - 2,8 31,2 Cam máût 1,6 - 2,6 31,1 Cam saình 1,7 - 2,3 33,9 Quyït tiãöu 1,9 - 2,3 33,3 Quyït xiãm 1,7 - 2,2 34,3 Chanh 2,0 - 3,0 29,3 ÄØi 2,2 - 3,3 27,2 Taïo 1,5 - 1,8 42,5 Xa bä 2,3 - 3,4 28,9 Chäm chäm 2,2 31,2 Nhaîn 1,6 - 2,4 35,2 Xoaìi 1,1 - 2,4 41,4 Trung bçnh 1,1 - 3,4 33,7 Tè lãû (âaïy/màût) 1,6 - 1,9 1,6 - 1,7 1,1 - 1,8 1,7 - 2,0 1,5 - 2,0 1,7 1,6 - 1,8 2,0 1,6 - 2,1 1,6 - 1,9 1,6 - 1,7 1,4 1,1 - 2,1 Tyí lãû sæí duûng lêp (%) 68,8 68,9 66,1 66,7 65,7 70,7 72,8 57,5 71,1 68,8 64,8 58,6 66,3 Bãö màût vaì chiãöu sáu cuía mæång thæåìng phuû thuäüc vaìo chiãöu cao cuía lêp. Tè lãû mæång/lêp thæåìng laì 1/2. Chiãöu sáu mæång tæì 1-1,5m tuyì âëa hçnh, táöng sinh 12 pheìn...Vaïch bãn cuía mæång (cuîng nhæ màût bãn cuía lêp) luän luän phaíi coï âäü nghiãng (taì ly) khoaíng 30-45 âäü âãø traïnh suûp låî. Tyí lãû sæí duûng âáút mæång thay âäøi khoaíng 3035%. 2.2.3. Kêch thæåïc lêp. Lêp âån: ÅÍ nhæîng vuìng âáút coï âäü dáöy táöng canh taïc moíng, âènh luî cao, âáút coï pheìn thç coï thãø thiãút kãú lêp âån âãø träöng mäüt haìng, giuïp ræîa pheìn nhanh, dãù bäú trê âäü cao lêp... Lêp coï thãø räüng 4-5m. Lêp âäi: ÅÍ nhæîng vuìng âáút coï âäü dáöy táöng canh taïc khaï, âènh luî væìa phaíi, âáút täút thç lêp âäi thæåìng âæåüc thiãút kãú. Lêp âäi âæåüc duìng träöng 2 haìng, coï khi 3 haìng (daûng tam giaïc, chæî nguî). Chiãöu räüng lêp thay âäøi tuìy loaûi cáy, tæì 6-12m. Trong træåìng håüp muäún thoaït næåïc nhanh trong muìa mæa, coï thãø xeí caïc mæång pheìn nhoí trãn lêp. Khi sæí duûng lêp âäi cáön phaíi baío âaím âäü bàòng cuía màût lêp âãø traïnh cho caïc haìng träöng giæîa lêp bë thiãúu næåïc trong muìa khä hay lêp bë ngáûp uïng trong muìa mæa. Noïi chung, chiãöu cao lêp tuìy thuäüc vaìo âènh luî trong nàm, tuy nhiãn chiãöu cao lêp thêch håüp cho háöu hãút cáy àn traïi åí ÂBSCL laì caïch mæûc næåïc cao nháút trong nàm khoaíng 30cm. 2.2.4. Hæåïng lêp. Cáön xáy dæûng hæåïng lêp song song hay thàóng goïc våïi båì bao, âãø dãù daìng âiãöu tiãút næåïc trong væåìn. Âäúi våïi caïc loaûi cáy æa traîng, nãn bäú trê lêp theo hæåïng Bàõc-Nam âãø nháûn âæåüc nhiãöu aïnh saïng, ngæåüc laûi bäú trê lêp theo hæåïng Âäng-Táy cho nhæîng loaûi thêch boïng rám. 2.2.5. Kyî thuáût lãn lêp. Lãn lêp theo läúi cuäún chiãúu Trong nhæîng vuìng coï låïp âáút màût täút vaì låïp âáút dæåïi khäng xáúu làõm thç kyî thuáût lãn lêp theo läúi cuäún chiãúu âæåüc aïp duûng. Âaìo låïp âáút màût mæång âáúp laìm chán lêp, sau âoï traíi låïp âáút sáu laìm màût lêp. Caïch laìm náöy âåî täún chi phê, tuy nhiãn sau âoï cáön lãn mä bàòng âáút täút, cuî (duìng âáút màût ruäüng, baîi säng, buìn mæång phåi khä hay âáút væåìn cuî) âãø träöng, traïnh gáy ngäü âäüc cáy con. Coï thãø träöng mäüt vaìi vuû chuäúi, cáy phán xanh træåïc khi träöng cáy träöng chênh (Hçnh 2). 13 Hçnh 2. Lãn lêp theo läúi cuäún chiãúu Lãn lêp theo kiãøu kã âáút, theo bàng hay âáúp mä. Trong nhæîng vuìng coï låïp âáút màût moíng, låïp âáút dæåïi khäng täút, coï pheìn... thç coï thãø lãn lêp theo läúi kã âáút, âáúp thaình bàng hay mä. - Lãn lêp kã âáút: Âaìo låïp âáút màût åí mæång thæï nháút âæa qua lêp thæï nháút bãn traïi, sau âoï âæa låïp sáu cuía mæång thæï nháút traíi lãn laìm chán lêp thæï hai bãn phaíi, tiãúp âãún láúy låïp âáút màût åí mæång thæï hai traíi lãn laìm màût lêp thæï hai. Láúy låïp âáút sáu cuía mæång thæï hai traíi laìm chán lêp thæï ba vaì âaìo låïp âáút màût mæång thæï ba traíi lãn laìm màût lêp thæï ba. Tiãúp tuûc nhæ váûy cho âãún lêp cuäúi cuìng ( Hçnh 2). - Lãn lêp theo bàng hay âàõp thaình mä: Âaìo låïp âáút màût åí mæång traíi daìi thaình mäüt bàng åí giæîa doüc theo lêp, sau âoï âáúp låïp âáút sáu cuía mæång vaìo hai bãn bàng. Cáy âæåüc träöng ngay trãn 2 bàng doüc lêp. Cáön læu yï âáúp låïp âáút åí hai bãn bàng luän luän tháúp hån màût bàng, âãø coï thãø ræía âæåüc caïc âäüc cháút khi mæa, khäng tháúm vaìo bàng (Hçnh 3). Hçnh 3. Lãn lêp theo bàng Trong træåìng håüp âàõp thaình mä thç låïp âáút màût âæåüc táûp trung âàõp thaình caïc mä âãø träöng cáy ngay sau khi thiãút kãú (kêch thæåïc, khoaíng caïch tuìy theo loaûi cáy träöng), pháön âáút xáúu cuía mæång âæåüc âáúp vaìo pháön coìn laûi cuía lêp vaì tháúp hån màût mä (Hçnh 4). 14 Hçnh 4. Lãn lêp theo läúi âàõp mä Âiãøm quan troüng cáön læu yï khi âaìo mæång lãn lêp laì khäng nãn âaìo mæång sáu quaï táöng sinh pheìn (låïp âáút seït maìu xaïm xanh) vç seî âæa pheìn lãn màût gáy âäüc cho cáy. 2.2.6. Xáy dæûng båì bao, cäúng boüng. Båì bao. Viãûc xáy dæûng båì bao quanh væåìn ráút quan troüng trong âiãöu kiãûn åí ÂBSCL vç: - Laì âæåìng giao thäng váûn chuyãøn trong væåìn. - Laì nåi xáy dæûng cäúng âáöu mäúi âãø âiãöu tiãút næåïc. - Nåi träöng caïc haìng cáy chàõn gioï. - Haûn chãú ngáûp luî trong muìa mæa. Màût båì bao thæåìng räüng âãø kãút håüp träöng cáy chàõn gioï, chiãöu cao båì bao âæåüc tênh theo âènh luî cao nháút trong nàm. Song song våïi båì bao laì caïc mæång båì bao, nãn thiãút kãú räüng vaì sáu hån mæång væåìn âãø coï thãø ruït hãút næåïc ra khoíi væåìn khi cáön thiãút. Cäúng boüng. Tuìy theo diãûn têch væåìn låïn hay nhoí maì thiãút kãú coï mäüt hay nhiãöu cäúng chênh goüi laì cäúng âáöu mäúi, cäúng âáöu mäúi âæa næåïc vaìo cho toaìn caí khu væûc, nãn thæåìng âàût åí âã bao vaì âäúi diãûn våïi nguäön næåïc chênh, âãø láúy næåïc vaìo hay thoaït næåïc ra âæåüc nhanh, dæûa vaìo sæû lãn xuäúng cuía thuyí triãöu. Kêch thæåïc cuía cäúng thæåìng thay âäøi theo diãûn têch væåìn. Nãn choün âæåìng kênh cäúng thêch håüp âãø trong khoaíng thåìi gian næåïc rong, læåüng næåïc vaìo væåìn âuí theo yï muäún. Vë trê âàût cäúng cao hay tháúp tuìy vaìo læåüng næåïc cáön giæî laûi trong caïc mæång væåìn, sau khi âaî xaí hãút næåïc. Coï thãø thiãút kãú mäüt nàõp treo åí âáöu miãûng cäúng, phêa trong båì bao, âãø khi næåïc rong thç tæû måí âem næåïc vaìo trong væåìn, muäún thoaït næåïc thç keïo nàõp lãn. Ngoaìi cäúng âáöu mäúi, trong væåìn coìn làõp âàût thãm nhæîng boüng nhoí âãø âiãöu tiãút næåïc giæîa caïc mæång væåìn vaì mæång chênh dáùn ra cäúng âáöu mäúi. 15 Boüng coï thãø coï nàõp âáûy hay khäng tuìy vaìo muûc âêch sæí duûng. Khi trong caïc mæång coï kãút håüp våïi viãûc nuäi träöng thuíy saín thç hãû thäúng cäúng boüng hoaìn chènh laì mäüt âiãöu ráút cáön thiãút. 2.2.7. Âai ræìng chàõn gioï. Khi thiãút kãú væåìn våïi diãûn têch låïn nåi bàòng phàóng, coï gioï baîo thæåìng xuyãn, cáön phaíi láûp âai ræìng chàõn gioï, vç coï taïc duûng giaím täúc âäü gioï, giaím læåüng bäúc håi, âiãöu tiãút nhiãût âäü, giæî áøm trong muìa khä. Ngoaìi ra âai ræìng chàõn gioï coìn taûo âæåüc âiãöu kiãûn vi khê háûu äøn âënh cho cän truìng thuû pháún trong muìa hoa nåí. Choün cáy laìm âai ræìng. Cáy laìm âai ræìng phaíi thêch nghi täút våïi khê háûu âëa phæång, caình laï dai chàõc, sinh træåíng khoeí, êt laìm aính hæåíng âãún cáy träöng chênh. Nãúu kãút håüp âæåüc âãø thuû pháún cho cáy träöng chênh thç caìng täút, hoàûc duìng laìm phán xanh... Caïc loaûi cáy thæåìng âæåüc duìng laìm cáy chàõn gioï gäöm coï: phi lao, baûch âaìn, muäöng xiãm, tre, muì u, so âuía... hoàûc caïc loaûi cáy àn traïi nhæ xoaìi, mêt, dæìa... Hiãûu quaí chàõn gioï. Khoaíng caïch maì trong âoï täúc âäü gioï giaím xuäúng täúi âa thæåìng bàòng 15-20 láön chiãöu cao cáy duìng laìm âai ræìng. Âai ræìng âæåüc träöng thaình 2-3 haìng, khoaíng caïch cáy thay âäøi tuìy theo yãu cáöu chàõn gioï nhiãöu hay êt, trung bçnh tæì 1-1,5m, khoaíng caïch haìng 2-2,5m. Hæåïng âai ræìng. Âai ræìng chênh thæåìng âæåüc bäú trê thàóng goïc våïi hæåïng gioï coï haûi, nãúu hæåïng gioï khäng äøn âënh thç bäú trê xiãn goïc 30 âäü. Nãúu gioï nhiãöu, thæåìng xuyãn thç trong caïc lä, lêp träöng coï thãø bäú trê thãm âai ræìng phuû, hæåïng thàóng goïc våïi âai ræìng chênh, song song våïi caïc haìng cáy àn traïi vaì chè nãn träöng 1-2 haìng. ÅÍ ÂBSCL êt khi coï gioï baîo låïn, nhæng thènh thoaíng cuîng coï nhæîng cån läúc thæåìng xaíy ra trong muìa mæa hay bë aính hæåíng båíi nhæîng tráûn baîo låïn thäøi qua miãön Trung vaì miãön Bàõc. Do âoï, tuy mæïc âäü chàõn gioï khäng cáön coï qui mä laì âai ræìng chàõn gioï nhæng chung quanh væåìn nãn träöng nhæîng haìng cáy låïn chàõn gioï baío vãû cho væåìn, haûn chãú âäø ngaî, giuïp âiãöu hoìa nhiãût âäü, áøm âäü trong khu væûc væåìn. Cáy chàõn gioï âæåüc träöng doüc trãn båì bao, thàóng goïc våïi hæåïng gioï, âãø væìa coï taïc duûng chàõn gioï væìa laìm væîng chàõc thãm båì bao. 16 2.3. Hãû thäúng giao thäng. Thiãút kãú væåìn coï qui mä låïn (näng træåìng, trang traûi) cáön chuï yï hãû thäúng giao thäng váûn chuyãøn: - Âæåìng chênh: Näúi caïc khu trung tám, ban âiãöu haình (näng træåìng, trang traûi) våïi caïc âäüi chuyãn chåí váût liãûu, saín pháøm... nãn laìm räüng âãø caïc xe cå giåïi coï thãø traïnh nhau âæåüc. - Âæåìng phuû: Duìng liãn laûc giæîa caïc khu trong âäüi saín suáút, cáön âuí räüng cho hoaût âäüng maïy keïo, xe váûn taíi. - Âæåìng con: Âãø âi laûi chàm soïc, thu hoaûch trong lä, lêp träöng. ÅÍ ÂBSCL coï thãø sæí duûng hãû thäúng kinh mæång trong væåìn âãø váûn chuyãøn. 2.4. Caïc cäng trçnh phuû. - Nåi thiãúu næåïc næåïc cáön phaíi thiãút kãú caïc häú chæïa næåïc, nháút laì coï xen canh thãm hoa maìu phuû. - Nãúu coï âiãöu kiãûn nãn xáy bãø chãú biãún, dæû træî phán hæîu cå. 2.5. Khoaíng caïch träöng. Thay âäøi tuìy loaûi cáy, cáön bäú trê thêch håüp cho sæû sinh træåíng, phaït triãøn láu daìi. Coï thãø träöng dáöy trong giai âoaûn âáöu nhæng sau âoï phaíi tèa boí båït khi cáy giao taïn âãø giæî khoaíng caïch thêch håüp. Cáön kãút håüp khoaíng caïch träöng våïi kiãøu träöng thêch håüp. - Hçnh vuäng vaì chæî nháût: Laì kiãøu träöng phäø biãún, trãn lêp träöng 2 haìng theo daûng hçnh vuäng hay hçnh chæî nháût, kiãøu träöng naìy dãù daìng aïp duûng cå giåïi hoaï vaì chàm soïc. - Nanh sáúu: Lêp âæåüc träöng 2 haìng so le, kiãøu träöng naìy thêch håüp cho träöng dáöy. - Chæî nguî: Lêp âæåüc träöng 3 haìng. Hai haìng bça träöng theo kiãøu hçnh vuäng, thãm mäüt haìng åí giæîa. Kiãøu träöng naìy tàng âæåüc 15% säú cáy, nhiãöu hån so våïi kiãøu träöng hçnh vuäng. - Tam giaïc: Lêp träöng 3 haìng. Hai haìng bça träöng theo kiãøu chæî nháût, thãm 1 haìng åí giæîa. Kiãøu träöng náöy tàng âæåüc 50% säú cáy so våïi kiãøu träöng chæî nháût. 17 2.6. Träöng vaì nuäi xen trong væåìn. Mäüt hãû thäúng væåìn, ao, chuäöng (V.A.C) håüp lyï seî âem laûi hiãûu quaí kinh tãú cao vç âaî: - Sæí duûng mäüt caïch triãût âãø âáút âai (caí màût næåïc) vãö diãûn têch láùn tiãöm nàng dinh dæåîng vaì aïnh saïng. - Âa daûng hoaï saín pháøm, giuïp äøn âënh thu nháûp khi giaï caí thë træåìng biãún âäüng. - Sæí duûng cäng lao âäüng coï hiãûu quaí cao. Ngoaìi viãûc chàn nuäi gia suïc, gia cáöm, nuäi träöng thuíy saín, nãn bäú trê thãm viãûc nuäi ong trong væåìn âãø tàng cæåìng thuû pháún hoa. B. VÆÅÌN ÆÅM. 1. MUÛC ÂÊCH THAÌNH LÁÛP VÆÅÌN ÆÅM. Vç cáy àn traïi laì cáy âa niãn nãn trong giai âoaûn cáy con cáön âæåüc chàm soïc täút måïi baío âaím âæåüc sæû sinh træåíng vaì phaït triãøn láu daìi âãø cho nàng suáút cao, pháøm cháút täút. Do âoï, viãûc thaình láûp væåìn æåm coï muûc âêch cung cáúp cáy con täút, thuáön giäúng vaì säú læåüng giäúng nhiãöu. 2. CHOÜN ÂËA ÂIÃØM THAÌNH LÁÛP VÆÅÌN ÆÅM. Choün âëa âiãøm thaình láûp væåìn æåm cáön læu yï caïc yãu cáöu: - Âáút coï thaình pháön sa cáúu nheû, bàòng phàóng, giæî vaì thoaït næåïc täút, táöng canh taïc dáöy khoaíng 30-50cm. - Væåìn gáön nguäön næåïc, thuáûn låüi viãûc giao thäng nhæng cáön traïnh xa âæåìng låïn âãø traïnh äön, ä nhiãùm, khäng bë máút vaì láùn giäúng do ngæåìi qua laûi. - Væåìn cáön coï aïnh saïng âáöy âuí, khäng khê trong laình, traïnh hæåïng gioï coï haûi vaì laìm raìo chàõn gioï. - Væåìn æåm nãn bäú trê gáön væåìn saín xuáút. 3. BÄÚ TRÊ CAÏC KHU VÆÛC TRONG VÆÅÌN ÆÅM. Væåìn æåm coï thãø chia ra thaình caïc khu væûc: - Khu cáy con: Khu væûc naìy duìng gieo häüt giäúng âãø láúy cáy con âem träöng, laìm gäúc thaïp vaì giám caình. Thiãút kãú nhiãöu luäúng träöng, luäúng räüng trung bçnh tæì 1,52,0m, cao 15-20cm, coï âäü däúc khoaíng 15 âäü. Giæîa hai luäúng träöng nãn chæìa 1 läúi âi laûi 18 räüng khoaíng 50cm, âãø dãù chàm soïc vaì dãù daìng thæûc hiãûn thao taïc (thaïp). Trong khu væûc náöy coï thãø xáy dæûng bäön giám âãø giám caình. - Khu ra ngäi (âënh hçnh): Duìng âãø träöng bäöi dæåîng caïc cáy con täút âaî âæåüc choün loüc, caình giám âaî ra rãù hoàûc cáy âaî chiãút, thaïp xong. - Khu cáy giäúng: Nãúu coï âiãöu kiãûn âáút âai thuáûn låüi nãn bäú trê khu væûc träöng caïc cáy meû täút âãø láúy traïi, caình hay màõt thaïp. Væåìn æåm khi sæí duûng láu ngaìy seî têch tuû nhiãöu máöm bãûnh, do âoï cáön coï kãú hoaûch luán canh (träöng caïc cáy hoü âáûu) âãø caíi taûo âáút, haûn chãú sáu bãûnh. Thåìi gian sæí duûng caïc khu væûc æåm cáy con vaì ra ngäi trung bçnh khoaíng 2-3 nàm. 4. GIEO TRÄÖNG VAÌ CHÀM SOÏC CÁY CON. Âäúi våïi cáy àn traïi coï thãø aïp duûng caïc phæång phaïp nhán giäúng nhæ träöng häüt, thaïp caình, thaïp màõt, chiãút vaì giám caình. Tuìy theo giäúng, âiãöu kiãûn âáút âai, kyî thuáût canh taïc maì choün caïch nhán giäúng thêch håüp. 4.1. Cáy träöng häüt. Choün traïi täút, chên âáöy âuí, khäng sáu bãûnh. Láúy häüt to, nàûng (khäng láúy häüt näøi trong næåïc), hçnh daûng bçnh thæåìng. Træåïc khi gieo cáön ræía saûch häüt, âãø raïo trong khäng khê vaì xæí lyï thuäúc saït khuáøn. Âäúi våïi häüt coï voí dáöy nãn ngám næåïc, âáûp bãø voí, xæí lyï hoïa cháút, xæí lyï nhiãût... taûo âiãöu kiãûn cho häüt huït næåïc náøy máöm. Häüt sau khi âæåüc láúy ra khoíi traïi cáön gieo caìng såïm caìng täút, nãúu chæa gieo âæåüc ngay thç nãn giæî nåi thoaïng maït. Nãúu muäún keïo daìi thåìi gian cáút giæî, nãn täön træî häüt trong âiãöu kiãûn laûnh. Âáút gieo häüt âæåüc caìy, xåïi 1 láön, sau âoï bæìa nhuyãùn ra, xæí lyï thuäúc saït khuáøn træåïc khi gieo häüt khoaíng 3 ngaìy. Khäng nãn gieo häüt quaï sáu, âäü sáu gieo trung bçnh khoaíng 1-2cm vaì khoaíng caïch giæîa caïc häüt laì 5-10cm (tuìy kêch thæåïc häüt). Duìng råm raû che phuí âáút âãø giæî áøm. Sau khi häüt naíy máöm nãn phun thuäúc ngæìa sáu, bãûnh âënh kyì 1-2 tuáön/láön. Âäúi våïi cáy con moüc yãúu, coï thãø duìng urã, DAP, näöng âäü 0,1% phun 1 tuáön/láön giuïp cáy phaït triãøn täút. Khi cáy con cao khoaíng 10-15cm, choün nhæîng cáy phaït triãøn âäöng âãöu, khoeí maûnh chuyãøn sang khu væûc ra ngäi. Khoaíng caïch träöng cáy con åí khu væûc naìy thay âäøi trung bçnh tæì 20-40cm giæîa caïc cáy vaì 20-40cm giæîa caïc haìng, tuìy theo giäúng vaì thåìi gian träöng. Cung cáúp âáöy âuí næåïc, laìm coí, boïn phán vaì phoìng træì sáu bãûnh. 19 4.2. Cáy thaïp. Læûa choün gäúc thaïp thêch håüp, coï khaí nàng kãút håüp täút våïi màõt thaïp (cuìng hoü). Gäúc thaïp phaíi sinh træåíng maûnh, tuäøi thoü cao, giuïp cáy thaïp cho nàng suáút vaì pháøm cháút traïi täút. Gäúc thaïp cáön thêch håüp våïi âiãöu kiãûn âáút âai nhæ sa cáúu âáút, âäü dáöy táöng canh taïc, âäü pH, âäü màûn, pheìn, áøm âäü âáút vaì dinh dæåîng... Gäúc thaïp coï khaí nàng âãö khaïng täút âäúi våïi caïc loaûi náúm trong âáút nhæ Fusarium, Phytophthora... Caình (hay màõt) thaïp âæåüc choün tæì cáy meû cho nàng suáút cao, pháøm cháút täút qua mäüt thåìi gian êt nháút laì 3-5 vuû thu hoaûch, tuìy theo loaûi giäúng träöng. Cáy meû khäng bë sáu bãûnh, nháút laì caïc bãûnh do virus. Caình (hay màõt) thaïp phaíi coìn tæåi, coï sæïc säúng maûnh. Cáön laìm nhaîn ghi laûi tãn giäúng, nguäön gäúc, ngaìy láúy caình (hay màõt) âãø traïnh láùn läün giäúng. Nãúu chæa këp sæí duûng, cáön giæî caình (màõt) trong âiãöu kiãûn maït, áøm, thåìi gian cáút giæî khäng keïo daìi quaï 10 ngaìy âãø baío âaím sæïc säúng khi thaïp. Læûa choün kiãøu thaïp thêch håüp: Gäöm caïc kiãøu thaïp caình nhæ thaïp nãm, luäön voí, thaïp aïp... Caïc kiãøu thaïp màõt âæåüc sæí duûng phäø biãún laì thaïp cæía säø (chæî U xuäi hay U ngæåüc), thaïp chæî T xuäi hay ngæåüc... Chàm soïc cáy con âaî thaïp xong: Thäng thæåìng khoaíng 3 tuáön sau khi thaïp coï thãø biãút âæåüc kãút quaí. Tiãún haình càõt âoüt gäúc thaïp vaì caïc tæåüc, caình cuía gäúc thaïp (nãúu coï) âãø giuïp caình (hay màõt) thaïp phaït triãøn nhanh. Càõm coüc buäüc giæî chäöi thaïp âaî phaït triãøn, giuïp cáy moüc thàóng. Phun thuäúc træì sáu bãûnh âënh kyì, laìm coí, boïn phán vaì tæåïi âuí næåïc. Khi cáy thaïp cao khoaíng 15-20cm, coï thãø vä báöu âáút âæa sang khu væûc ra ngäi âãø chàm soïc tiãúp tuûc. Khi cáy âaût âæåüc chiãöu cao khoaíng 30-50cm thç coï thãø âæa ra væåìn träöng. 4.3. Caình giám. Láúy caình tæì cáy meû coï tiãu chuáøn tæång tæû nhæ træåìng håüp láúy caình (hay màõt) gheïp. Sau khi cáy ra rãù (thåìi gian trung bçnh tæì 1-6 thaïng tuìy giäúng), tiãún haình âàût caình vaìo báöu âáút räöi âæa sang khu væûc ra ngäi âãø chàm soïc. Læu yï trong giai âoaûn chuyãøn tiãúp tæì mäi træåìng giám sang báöu âáút, cáy ráút dãù bë heïo chãút, do âoï cáön giæî cáy con nåi thoaïng maït, tæåïi áøm thæåìng xuyãn vaì âæa dáön ra nàõng. 4.4. Caình chiãút. Choün cáy meû coï tiãu chuáøn tæång tæû nhæ trãn. Sau khi chiãút ra rãù (coï rãù cáúp 2), tiãún haình càõt nhaïnh âæa vaìo giám åí khu væûc ra ngäi. Mäi træåìng giám nhaïnh chiãút cáön tåi xäúp (âáút träün tro tráúu vaì phán chuäöng hoai muûc, hoàûc mäi træåìng caït) âãø dãù 20 nhäø âem träöng. Tæåïi áøm thæåìng xuyãn giuïp cáy mau häöi phuûc. Thåìi gian giám trung bçnh khoaíng 1-2 thaïng, tuìy tçnh hçnh sinh træåíng. 5. MÄÜT SÄÚ ÂIÃØM CÁÖN LÆU YÏ KHI XUÁÚT CÁY CON KHOÍI VÆÅÌN ÆÅM. Cáy con âem träöng phaíi khoeí maûnh, daûng hçnh täút (moüc thàóng, nhaïnh laï phán bäú âãöu), khäng sáu bãûnh vaì phaït triãøn âäöng âãöu. Træåïc khi bæïng cáy con nãn tæåïi âáøm âáút væåìn æåm mäüt ngaìy, bæïng cáy con coï mang theo báöu âáút seî giuïp tàng tyí lãû säúng khi âem träöng. Coï thãø nhäø cáy rãù tráön, træåïc khi nhäø cuîng phaíi tæåïi âáøm âáút væåìn æåm âãø traïnh bë âæït rãù vaì âem träöng ngay. Læu yï traïnh láùn läün giäúng khi di chuyãøn, trong træåìng håüp mang âi xa nãn boï cáy trong báöu beû chuäúi (chuäúi häüt), mo cau..., cung cáúp âuí næåïc, traïnh nàõng vaì gioï nhiãöu. Sau khi träöng nãúu cáy con bë ruûng laï, chãút, cáön kiãøm tra laûi caïc âiãøm sau: - Âáút bë uïng næåïc hoàûc khäng cung cáúp âuí næåïc. Âáút nhiãùm pheìn, màûn hoàûc coï nhiãöu cháút hæîu cå chæa phán huíy. - Sáu bãûnh. - Sæí duûng phán boïn quaï nhiãöu vaì boïn chaûm rãù. - Hãû thäúng rãù cáy con khäng phaït triãøn âáöy âuí (êt rãù nhaïnh). C. PHÆÅNG PHAÏP NHÁN GIÄÚNG. 1. NHÁN GIÄÚNG HÆÎU TÊNH. Nhán giäúng bàòng häüt váùn coìn âæåüc aïp duûng åí mäüt säú næåïc nhiãût âåïi vaì åí næåïc ta, vç coï nhæîng æu âiãøm: - Dãù laìm, nhanh nhiãöu vaì reí tiãön, cáy coï tuäøi thoü cao, êt âäø ngaî do hãû thäúng rãù moüc sáu, êt bë bãûnh do virus (do bãûnh thæåìng êt khi lan truyãön qua häüt). Tuy nhiãn phæång phaïp náöy coï nhæîng khuyãút âiãøm: - Cáy láu cho traïi, thæåìng khäng giæî âæåüc âàûc tênh cuía cáy meû. Trong âiãöu kiãûn vuìng canh taïc coï táöng âáút träöng moíng, mæûc næåïc ngáöm cao, nhæîng giäúng khäng chëu âæåüc ngáûp næåïc seî khäng phaït triãøn täút khi träöng bàòng häüt. Khi nhán giäúng bàòng häüt cáön læu yï caïc yãu cáöu sau: - Choün traïi âãø láúy häüt tæì cáy meû coï nàng suáút cao, pháøm cháút täút, nãn láúy traïi åí cáy meû âaî cho traïi äøn âënh. - Traïi coï hçnh daûng täút nhæ to, âeûp, moüc ngoaìi aïnh saïng, khäng sáu bãûnh, khäng dë hçnh vaì phaíi chên âáöy âuí.