Tài liệu Giải pháp thu hút các nhà đầu tư tổ chức trên thị trường chứng khoán việt nam

MUÏC LUÏC Phaàn môû ñaàu ....................................................................................................... iii Noäi dung ñeà taøi Chöông 1: Thò tröôøng chöùng khoaùn vaø nhaø ñaàu tö toå chöùc 1.1 Toång quan veà thò tröôøng chöùng khoaùn .........................................................1 1.1.1 Khaùi nieäm veà thò tröôøng chöùng khoaùn .........................................................1 1.1.2 Baûn chaát cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn ..........................................................1 1.1.3 Vai troø cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn .............................................................2 1.1.4 Caùc chuû theå tham gia thò tröôøng chöùng khoaùn.............................................4 1.1.5 Caùc nguyeân taéc hoaït ñoäng cô baûn cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn ..................7 1.1.6 Cô caáu thò tröôøng chöùng khoaùn....................................................................8 1.1.7 Haøng hoaù treân thò tröôøng chöùng khoaùn......................................................10 1.2 Toång quan veà caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn ......10 1.2.1 Giôùi thieäu veà caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng ...............................10 1.2.1.1 Quyõ ñaàu tö ..............................................................................................10 1.2.1.2 Coâng ty baûo hieåm ...................................................................................13 1.2.1.3 Quyõ höu trí..............................................................................................16 1.2.1.4 Coâng ty taøi chính ....................................................................................18 1.2.2 Hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc ......................................................18 1.2.3 Vai troø cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc ............................................................19 1.2.4 Kinh nghieäm phaùt trieån caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn ôû moät soá nöôùc .....................................................................................................21 1.2.4.1 Vieäc phaùt trieån nhaø ñaàu tö toå chöùc ôû moät soá nöôùc phaùt trieån .................21 1.2.4.2 Kinh nghieäm phaùt trieån caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn ôû Singapore, Malaysia, Thailand.............................................................23 1 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn 1.2.4.3 Kinh nghieäm phaùt trieån caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc ôû thò tröôøng chöùng khoaùn Trung Quoác .........................................................................................................26 Chöông 2: Thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam 2.1 Tình hình hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam...................28 2.1.1 Quy moâ cuûa thò tröôøng...............................................................................28 2.1.2 Nguoàn cung chöùng khoaùn treân thò tröôøng..................................................32 2.1.3 Nguoàn caàu chöùng khoaùn treân thò tröôøng....................................................35 2.1.4 Khung phaùp lyù ...........................................................................................41 2.1.5 Dieãn bieán chæ soá VN-Index ......................................................................43 2.2 Thöïc traïng hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc 46 2.2.1 Quyõ ñaàu tö ................................................................................................46 2.2.1.1 Quyõ ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam .....................................................46 2.2.1.2 Quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn Vieät Nam........................................................50 2.2.2 Coâng ty baûo hieåm ......................................................................................55 2.2.3 Coâng ty taøi chính .......................................................................................58 2.3 Tieàm naêng ñaàu tö cuûa nhaø ñaàu tö toå chöùc 60 2.4 Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc.......................61 2.4.1 Thuaän lôïi ...................................................................................................61 2.4.1.1 Moâi tröôøng kinh teá..................................................................................61 2.4.1.2 Moâi tröôøng phaùp lyù.................................................................................62 2.4.1.3 Chính saùch coå phaàn hoùa..........................................................................63 2.4.2 Khoù khaên ...................................................................................................64 2.4.2.1 Moâi tröôøng kinh teá..................................................................................64 2.4.2.2 Moâi tröôøng phaùp lyù.................................................................................65 2 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn 2.4.2.3 Theå cheá thò tröôøng ..................................................................................66 2.4.2.4 Quy moâ thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam coøn quaù nhoû .......................66 2.4.2.5 Nhöõng tieâu chuaån veà keá toaùn, kieåm toaùn vaø baùo caùo taøi chính .............67 Chöông 3: Giaûi phaùp thu huùt caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam 3.1 Chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam ñeán naêm 2010..............................................................................................................70 3.2. Giaûi phaùp thu huùt caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc 72 3.2.1 Hoaøn thieän khung phaùp lyù .........................................................................72 3.2.1.1 Xaây döïng vaø ban haønh luaät chöùng khoaùn ...............................................72 3.2.1.2 Hoaøn thieän heä thoáng keá toaùn kieåm toaùn.................................................74 3.2.1.3 Coù chính saùch öu ñaõi thueá ......................................................................75 3.2.2 Môû roäng quy moâ thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam .................................76 3.2.2.1 Taêng cöôøng haøng hoùa chaát löôïng cao nieâm yeát treân thò tröôøng .............76 3.2.2.2 Coù chính saùch öu ñaõi thueá hôn nöõa ñoái vôùi caùc coâng ty nieâm yeát .........78 3.2.2.3 Môû roäng vaø naâng caáp hoaït ñoäng cuûa TTGDCK.....................................80 3.2.3 Taêng cöôøng tính minh baïch trong vieäc coâng boá thoâng tin cuûa caùc coâng ty ...............................................................................................................80 3.2.4 Nôùi roäng tyû leä sôû höõu ñoái vôùi ngöôøi ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong coâng ty coå phaàn ...............................................................................................................85 3.2.5 Phoå bieán kieán thöùc veà chöùng khoaùn vaø thò tröôøng chöùng khoaùn cho coâng chuùng ..................................................................................................................86 Keát luaän 87 3 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn CHÖÔNG I: THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN VAØ NHAØ ÑAÀU TÖ TOÅ CHÖÙC Chöông naøy seõ trình baøy nhöõng vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà thò tröôøng chöùng khoaùn vaø caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc. Thoâng qua ñoù thaáy ñöôïc vai troø cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. 1.1 Toång quan veà thò tröôøng chöùng khoaùn 1.1.1. Khaùi nieäm veà thò tröôøng chöùng khoaùn (TTCK) TTCK laø nôi mua baùn caùc loaïi giaáy tôø coù giaù, coøn goïi laø chöùng khoaùn, moät caùch coù toå chöùc trong moät heä thoáng luaät chaët cheõ. TTCK laø nôi taäp hôïp nhöõng toå chöùc chuyeân nghieäp goïi laø ñònh cheá taøi chính (coâng ty chöùng khoaùn, quyõ ñaàu tö, ngaân haøng giaùm saùt…) ñeå vaän haønh vaø toå chöùc caùc hoaït ñoäng ñaëc bieät taïo ra caùch daãn vaø keânh daãn an toaøn töø ngöôøi coù voán nhaøn roãi goïi laø nhaø ñaàu tö ñeán nôi caàn caùc löôïng voán lôùn vaø daøi haïn trong toaøn xaõ hoäi. 1.1.2. Baûn chaát cuûa TTCK Ngaøy nay ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån, TTCK ñöôïc xem laø nôi dieãn ra caùc hoaït ñoäng mua baùn caùc loaïi chöùng khoaùn trung vaø daøi haïn (chöùng khoaùn nôï vaø chöùng khoaùn voán) coù toå chöùc, theo ñuùng luaät phaùp, giöõa nhöõng toå chöùc phaùt haønh chöùng khoaùn (caàn voán ñaàu tö) vaø nhöõng ngöôøi mua chöùng khoaùn hoaëc kinh doanh chöùng khoaùn. Caùc quan heä mua baùn chöùng khoaùn treân TTCK phaûn aùnh söï thay ñoåi caùc chuû theå sôû höõu veà chöùng khoaùn. Chuû theå tham gia TTCK vôùi tö caùch laø ngöôøi boû voán ñaàu tö ñöôïc goïi laø chuû sôû höõu tö baûn, coøn khi tham gia vôùi tö caùch laø ngöôøi söû duïng voán ñaàu tö thì chuû theå ñoù thöïc hieän chöùc naêng cuûa tö baûn kinh doanh. Do ñoù, TTCK xeùt veà baûn chaát, khoâng phaûi chæ phaûn aùnh caùc quan heä mua baùn moät soá löôïng nhaát ñònh caùc tö lieäu saûn xuaát cô baûn vaø caùc khoaûn voán baèng tieàn maø coøn phaûn aùnh quyeàn sôû höõu veà tö lieäu saûn xuaát vaø voán baèng tieàn. Noùi caùch khaùc, TTCK laø nôi mua baùn quyeàn sôû höõu veà tö 4 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn baûn, tö baûn hieän nay ñöôïc löu thoâng nhö moät loaïi haøng hoùa thoâng thöôøng coù giaù trò vaø coù giaù trò söû duïng. Nhö vaäy, TTCK laø hình thöùc phaùt trieån cao cuûa neàn saûn xuaát haøng hoùa. 1.1.3. Vai troø cuûa TTCK TTCK laø moät ñònh cheá taøi chính taát yeáu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån, laø chieác caàu noái voâ hình giöõa cung vaø caàu voán trong neàn kinh teá. Vôùi moät TTCK laønh maïnh, hoaït ñoäng coù hieäu quaû seõ taïo ñieàu kieän khai thaùc toát caùc tieàm naêng cuûa neàn kinh teá, giuùp cho vieäc thu huùt vaø phaân phoái voán trong neàn kinh teá coù hieäu quaû nhaát. Chính vì vaäy, TTCK coù vai troø ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá thò tröôøng, caùc vai troø ñoù laø: a. Huy ñoäng voán ñaàu tö cho neàn kinh teá TTCK nhö moät trung taâm thu gom moïi nguoàn voán tieát kieäm lôùn nhoû cuûa töøng hoä daân cö, thu huùt nguoàn voán to lôùn töø nöôùc ngoaøi, thu huùt nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi töø caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc taøi chính, chính phuû (trung öông vaø ñòa phöông) taïo thaønh nguoàn voán khoång loà taøi trôï cho neàn kinh teá, maø caùc phöông thöùc khaùc khoâng theå laøm ñöôïc. TTCK taïo ra cô hoäi cho caùc doanh nghieäp coù voán ñeå môû roäng saûn xuaát kinh doanh vaø thu lôïi nhuaän nhieàu hôn, ñoàng thôøi goùp phaàn quan troïng trong vieäc kích thích caùc doanh nghieäp laøm aên ngaøy caøng hieäu quaû hôn baèng caùch vöøa saûn xuaát kinh doanh haøng hoùa vöøa mua baùn theâm chöùng khoaùn taïo theâm lôïi nhuaän. TTCK giuùp Nhaø nöôùc giaûi quyeát vaán ñeà thieáu huït ngaân saùch treân thò tröôøng traùi phieáu, coù theâm voán ñeå xaây döïng cô sôû haï taàng. TTCK tröïc tieáp caûi thieän möùc soáng cuûa ngöôøi tieâu duøng baèng caùch giuùp hoï choïn thôøi ñieåm cho vieäc mua baùn cuûa hoï toát hôn. b. Laø coâng cuï ñaùnh giaù doanh nghieäp, döï ñoaùn töông lai Thoâng qua giaù chöùng khoaùn, hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp ñöôïc phaûn aûnh moät caùch toång hôïp vaø chính xaùc, giuùp cho vieäc ñaùnh giaù vaø so saùnh hoaït 5 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp ñöôïc nhanh choùng vaø thuaän tieän. Töø ñoù cuõng taïo ra moät moâi tröôøng caïnh tranh laønh maïnh nhaèm naâng cao hieäu quaû söû duïng voán, kích thích aùp duïng coâng ngheä môùi, caûi tieán saûn phaåm. Ngoaøi coâng cuï ñaùnh giaù doanh nghieäp, TTCK coøn laø “phong vuõ bieåu” cuûa neàn kinh teá. Vôùi phöông phaùp chæ soá hoùa thò giaù caùc loaïi chöùng khoaùn chuû yeáu trong neàn kinh teá vaø vieäc nghieân cöùu phaân tích moät caùch khoa hoïc, coù heä thoáng chæ soá giaù chöùng khoaùn treân caùc TTCK ôû töøng nöôùc trong moái quan heä vôùi thò tröôøng theá giôùi cho pheùp döï ñoaùn tröôùc ñöôïc söï bieán ñoäng kinh teá, döï ñoaùn ñöôïc töông lai kinh teá cuûa moät hay haøng loaït caùc nöôùc treân theá giôùi. c. Taïo tính thanh khoaûn cho caùc chöùng khoaùn Nhôø coù TTCK caùc nhaø ñaàu tö coù theå chuyeån ñoåi caùc chöùng khoaùn hoï sôû höõu thaønh tieàn maët hoaëc caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc khi hoï muoán. Khaû naêng thanh khoaûn laø moät trong nhöõng ñaëc tính haáp daãn cuûa chöùng khoaùn ñoái vôùi ngöôøi ñaàu tö. Ñaây laø yeáu toá cho thaáy tính linh hoaït, an toaøn cuûa voán ñaàu tö. d. Laø nôi cung caáp caùc thoâng tin kinh teá TTCK laø nôi cung caáp kòp thôøi, khaùch quan vaø chính xaùc caùc nguoàn thoâng tin caàn thieát lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng mua baùn chöùng khoaùn cuûa moïi chuû theå tham gia treân thò tröôøng. e. Coâng cuï laøm giaûm aùp löïc laïm phaùt Ngaân haøng trung öông vôùi vai troø ñieàu hoøa löu thoâng tieàn teä, khi xuaát hieän hieän töôïng laïm phaùt, ngaân haøng trung öông seõ baùn ra caùc loaïi traùi phieáu treân TTCK vôùi laõi suaát cao ñeå thu huùt bôùt soá tieàn ñang löu thoâng veà. Vôùi chính saùch khuyeán khích baèng laõi suaát vaø baûo ñaûm chi traû, daân chuùng seõ saün saøng mua traùi phieáu vaø töø ñoù seõ laøm giaûm laïm phaùt. f. TTCK laø coâng cuï giuùp Nhaø nöôùc thöïc hieän muïc tieâu phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi 3 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn Ñeå coù voán chi tieâu vaøo caùc chöông trình oån ñònh, phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, ngoaøi vieäc thu thueá ñeå taïo ngaân saùch, Nhaø nöôùc seõ tìm kieám nguoàn thu khaùc ñoù laø phaùt haønh traùi phieáu Chính phuû hoaëc ñeà ra caùc hình thöùc khaùc ñeå vay tieàn daân chuùng. Veà maët kinh teá, Nhaø nöôùc vay tieàn daân chuùng laø thieát thöïc vaø laønh maïnh vì Chính phuû seõ khoâng phaûi thoâng qua ngaân haøng ñeå phaùt haønh theâm tieàn giaáy vaøo trong löu thoâng, deã taïo neân aùp löïc laïm phaùt. Ngaøy nay, ôû haàu heát caùc quoác gia, vieäc Nhaø nöôùc phaùt haønh traùi phieáu thoâng qua TTCK ñeå vay tieàn cuûa daân laø bieän phaùp thöôøng xuyeân vaø mang tính kyõ thuaät tieân tieán. Coù TTCK taäp trung, coù vieäc phaùt haønh, coù vieäc mua ñi baùn laïi traùi phieáu theo ñuùng tính chaát thò tröôøng thì vieäc phaùt haønh traùi phieáu cuûa Nhaø nöôùc seõ raát tieän lôïi. 1.1.4. Caùc chuû theå tham gia TTCK: Moät caùch toång quaùt, caùc chuû theå tham gia vaøo TTCK coù theå ñöôïc chia thaønh boán chuû theå chính nhö sau: a. Nhaø phaùt haønh Laø caùc toå chöùc thöïc hieän huy ñoäng voán thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn 1 . Nhaø phaùt haønh tham gia thò tröôøng vôùi tö caùch laø ngöôøi taïo ra haøng hoùa cho thò tröôøng sô caáp vaø mua baùn laïi caùc chöùng khoaùn ôû thò tröôøng thöù caáp. b. Nhaø ñaàu tö Nhaø ñaàu tö laø nhöõng ngöôøi thöïc söï mua vaø baùn chöùng khoaùn treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Nhaø ñaàu tö coù theå ñöôïc chia thaønh 2 loaïi: nhaø ñaàu tö caù nhaân vaø nhaø ñaàu tö coù toå chöùc. - Nhaø ñaàu tö caù nhaân laø nhöõng ngöôøi coù voán nhaøn roãi taïm thôøi, tham gia mua baùn treân thò tröôøng chöùng khoaùn vôùi muïc ñích tìm kieám lôïi nhuaän. 1 UBCKNN-TS.Ñaøo Leâ Minh (chuû bieân), Nhöõng vaán ñeà caên baûn veà chöùng khoaùn vaø TTCK, NXB Chính trò Quoác gia (2002) 4 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn - Caùc nhaø ñaàu tö coù toå chöùc hay coøn goïi laø caùc ñònh cheá ñaàu tö, thöôøng xuyeân mua baùn chöùng khoaùn vôùi soá löôïng lôùn treân thò tröôøng. Moät soá nhaø ñaàu tö chuyeân nghieäp chính treân thò tröôøng chöùng khoaùn laø caùc coâng ty ñaàu tö, coâng ty taøi chính, caùc coâng ty baûo hieåm, caùc quyõ höu trí vaø caùc quyõ baûo hieåm xaõ hoäi khaùc. Ñaàu tö thoâng qua caùc toå chöùc ñaàu tö coù öu ñieåm noåi baät laø coù theå ña daïng hoùa danh muïc ñaàu tö vaø caùc quyeát ñònh ñaàu tö ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc chuyeân gia coù kinh nghieäm1. c. Caùc toå chöùc kinh doanh treân thò tröôøng chöùng khoaùn - Coâng ty chöùng khoaùn laø nhöõng coâng ty hoaït ñoäng trong lónh vöïc chöùng khoaùn, coù theå ñaûm nhaän moät hoaëc nhieàu trong soá caùc nghieäp vuï chính laø baûo laõnh, phaùt haønh, moâi giôùi, töï doanh, quaûn lyù quyõ ñaàu tö vaø tö vaán ñaàu tö chöùng khoaùn1. - Caùc ngaân haøng thöông maïi (NHTM): NHTM tham gia thò tröôøng vôùi tö caùch laø ngöôøi phaùt haønh coå phieáu ñeå taïo nguoàn voán khi môùi thaønh laäp hoaëc taêng voán boå sung, hay laø phaùt haønh traùi phieáu ñeå huy ñoäng voán. Caùc doanh nghieäp khi muoán phaùt haønh coå phieáu hay traùi phieáu coù theå nhôø caùc NHTM laøm caùc dòch vuï nhö: tö vaán phaùt haønh, laøm ñaïi lyù phaùt haønh ñeå höôûng phí hoa hoàng hay laø baûo laõnh phaùt haønh toaøn boä ñeå höôûng phí baûo laõnh. Ngoaøi ra, caùc NHTM coøn thöïc hieän caùc dòch vuï khaùc vôùi tö caùch laø moät trung gian moâi giôùi chöùng khoaùn nhö mua baùn chöùng khoaùn giuøm cho khaùch haøng ñeå thu phí hoa hoàng, löu giöõ chöùng khoaùn, nhaän vaø traû coå töùc cho khaùch haøng, laøm dòch vuï thanh toaùn buø tröø chöùng khoaùn… d. Caùc toå chöùc coù lieân quan ñeán TTCK - Cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc ñöôïc thaønh laäp ñeå thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi TTCK. Taïi Vieät Nam, UBCK Nhaø nöôùc ñöôïc thaønh laäp theo Nghò ñònh soá 75 CP ngaøy 28/11/1996 cuûa Chính Phuû ñeå thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi TTCK ôû Vieät Nam. 5 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn - Sôû giao dòch chöùng khoaùn (SGDCK) thöïc hieän vaän haønh thò tröôøng thoâng qua boä maùy toå chöùc bao goàm nhieàu boä phaän khaùc nhau phuïc vuï caùc hoaït ñoäng treân sôû giao dòch. Ngoaøi ra SGDCK cuõng ban haønh nhöõng quy ñònh ñieàu chænh caùc hoaït ñoäng giao dòch treân sôû, phuø hôïp vôùi caùc quy ñònh cuûa luaät phaùp vaø Uûy ban chöùng khoaùn1. - Hieäp hoäi caùc nhaø kinh doanh chöùng khoaùn laø toå chöùc cuûa caùc coâng ty chöùng khoaùn vaø moät soá thaønh vieân khaùc hoaït ñoäng trong ngaønh chöùng khoaùn, ñöôïc thaønh laäp vôùi muïc ñích baûo veä lôïi ích cho caùc coâng ty thaønh vieân noùi rieâng vaø cho toaøn ngaønh chöùng khoaùn noùi chung1. - Toå chöùc löu kyù vaø thanh toaùn buø tröø laø toå chöùc nhaän löu giöõ caùc chöùng khoaùn vaø tieán haønh caùc nghieäp vuï thanh toaùn buø tröø cho caùc giao dòch chöùng khoaùn. - Caùc toå chöùc taøi trôï chöùng khoaùn laø toå chöùc ñöôïc thaønh laäp vôùi muïc ñích khuyeán khích môû roäng vaø taêng tröôûng cuûa TTCK thoâng qua caùc hoaït ñoäng cho vay tieàn ñeå mua coå phieáu, vaø cho vay chöùng khoaùn ñeå baùn trong caùc giao dòch baûo chöùng. - Coâng ty ñaùnh giaù heä soá tín nhieäm laø coâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï ñaùnh giaù naêng löïc thanh toaùn caùc khoaûn voán goác vaø laõi ñuùng thôøi haïn vaø theo nhöõng ñieàu khoaûn ñaõ cam keát cuûa coâng ty phaùt haønh ñoái vôùi moät ñôït phaùt haønh cuï theå1. Caùc nhaø ñaàu tö coù theå döïa vaøo caùc heä soá tín nhieäm do caùc coâng ty ñaùnh giaù heä soá tín nhieäm cung caáp ñeå caân nhaéc ñöa ra quyeát ñònh ñaàu tö cuûa mình. 1.1.5. Caùc nguyeân taéc hoaït ñoäng cô baûn cuûa TTCK TTCK laø moät ñònh cheá taøi chính phaùt trieån cao trong neàn kinh teá thò tröôøng, hoaït ñoäng theo cô cheá rieâng bieät ñöôïc tieâu chuaån hoùa vaø mang tính quoác teá. TTCK hoaït ñoäng theo nhöõng nguyeân taéc sau ñaây: 6 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn a.Nguyeân taéc caïnh tranh: giaù caû treân thò tröôøng chöùng khoaùn phaûn aùnh quan heä cung caàu veà chöùng khoaùn vaø theå hieän töông quan caïnh tranh giöõa caùc coâng ty. b.Nguyeân taéc coâng baèng: coù nghóa laø moïi ngöôøi tham gia thò tröôøng ñeàu phaûi tuaân thuû nhöõng quy ñònh chung, ñöôïc bình ñaúng trong vieäc chia xeû thoâng tin vaø trong vieäc gaùnh chòu caùc hình thöùc xöû phaït neáu vi phaïm vaøo nhöõng quy ñònh ñoù. c.Nguyeân taéc coâng khai: taát caû hoaït ñoäng treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñeàu ñöôïc tieán haønh coâng khai cho moïi thaønh vieân vaø coâng chuùng bieát nhö: caùc hoaït ñoäng, caùc thoâng tin coù lieân quan tôùi caùc toå chöùc phaùt haønh, tôùi ñôït phaùt haønh, caùc loaïi chöùng khoaùn ñöôïc giao dòch, giaù caû vaø soá löôïng chöùng khoaùn ñöôïc mua baùn. d.Nguyeân taéc trung gian: vieäc giao dòch chöùng khoaùn ñöôïc thöïc hieän thoâng qua moâi giôùi, nguyeân taéc naøy nhaèm baûo veä quyeàn lôïi cuûa nhaø ñaàu tö, baûo ñaûm caùc chöùng khoaùn löu thoâng treân thò tröôøng ñeàu laø chöùng khoaùn hôïp phaùp, traùnh cho ngöôøi mua bò löøa gaït do thieáu kinh nghieäm hoaëc thieáu thoâng tin chính xaùc. e.Nguyeân taéc taäp trung: caùc giao dòch chöùng khoaùn chæ dieãn ra treân SGDCK vaø treân thò tröôøng OTC, coù söï kieåm tra giaùm saùt cuûa cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc vaø caùc toå chöùc töï quaûn. 1.1.6. Cô caáu TTCK a. Caên cöù vaøo söï luaân chuyeån caùc nguoàn voán: TTCK ñöôïc chia thaønh thò tröôøng sô caáp vaø thò tröôøng thöù caáp. Thò tröôøng sô caáp coøn goïi laø thò tröôøng caáp moät hay laø thò tröôøng phaùt haønh. Ñaây laø nôi mua baùn caùc chöùng khoaùn môùi phaùt haønh. Treân thò tröôøng naøy, voán töø nhaø ñaàu tö seõ ñöôïc chuyeån sang nhaø phaùt haønh thoâng qua vieäc nhaø ñaàu tö mua caùc chöùng khoaùn môùi phaùt haønh. Do vaäy, thò tröôøng sô caáp laø thò tröôøng taïo laäp, taêng voán, vay voán cho caùc toå chöùc phaùt haønh chöùng khoaùn. 7 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn Thò tröôøng thöù caáp coøn goïi laø thò tröôøng caáp hai, laø nôi giao dòch caùc chöùng khoaùn ñaõ ñöôïc phaùt haønh treân thò tröôøng sô caáp. Thò tröôøng thöù caáp ñaûm baûo tính thanh khoaûn cho caùc chöùng khoaùn ñaõ phaùt haønh. Treân thò tröôøng naøy, lôïi nhuaän thu ñöôïc töø vieäc mua baùn chöùng khoaùn thuoäc veà nhaø ñaàu tö vaø nhöõng ngöôøi mua baùn chöùng khoaùn chöù khoâng thuoäc veà toå chöùc phaùt haønh chöùng khoaùn. Giao dòch treân thò tröôøng thöù caáp phaûn aùnh nguyeân taéc caïnh tranh töï do, giaù chöùng khoaùn treân thò tröôøng thöù caáp do cung vaø caàu quyeát ñònh. Thò tröôøng thöù caáp taïo ñieàu kieän cho vieäc phaùt haønh vaø mua baùn ôû thò tröôøng sô caáp ñöôïc thuaän lôïi hôn vaø ngöôïc laïi thò tröôøng sô caáp laø tieàn ñeà cuûa thò tröôøng thöù caáp neáu khoâng coù thò tröôøng sô caáp thì seõ khoâng coù thò tröôøng thöù caáp. Vieäc phaân bieät thò tröôøng sô caáp vaø thöù caáp chæ mang tính lyù thuyeát vì trong thöïc teá thò tröôøng chöùng khoaùn khoâng coù söï phaân bieät ñaâu laø thò tröôøng sô caáp vaø ñaâu laø thò tröôøng thöù caáp, nghóa laø trong moät thò tröôøng chöùng khoaùn vöøa coù giao dòch cuûa thò tröôøng sô caáp, vöøa coù giao dòch cuûa thò tröôøng thöù caáp. Ñoù cuõng laø lyù do ñeå noùi hai thò tröôøng naøy laø cô caáu cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. b.Caên cöù theo hình thöùc toå chöùc vaø phöông thöùc giao dòch: TTCK goàm nhöõng loaïi hình sau: TTCK taäp trung (TTCK chính thöùc) laø thò tröôøng hoaït ñoäng theo ñuùng caùc quy ñònh phaùp luaät, laø nôi mua baùn caùc loaïi chöùng khoaùn ñaêng bieåu vaø chöùng khoaùn bieät leä. Chöùng khoaùn ñaêng bieåu laø chöùng khoaùn ñöôïc cô quan coù thaåm quyeàn cho pheùp ñaûm baûo phaân phoái vaø mua baùn thoâng qua nhaø moâi giôùi. Chöùng khoaùn bieät leä laø loaïi chöùng khoaùn ñöôïc mieãn giaáy pheùp cuûa cô quan thaåm quyeàn, chæ aùp duïng cho traùi phieáu Chính phuû. TTCK taäp trung coù ñòa ñieåm vaø thôøi bieåu mua baùn roõ reät, giaù caû ñöôïc xaùc ñònh theo theå thöùc ñaáu giaù hay ñaáu leänh coâng khai, coù söï kieåm soaùt cuûa hoäi ñoàng chöùng khoaùn quoác gia. Hình thöùc cuûa TTCK taäp trung chính laø Sôû giao dòch chöùng khoaùn. 8 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn TTCK phi taäp trung hay coøn goïi laø thò tröôøng trao tay: laø thò tröôøng mua baùn chöùng khoaùn beân ngoaøi SGDCK, coøn goïi laø thò tröôøng OTC (Over The Counter). Khaùc vôùi TTCK taäp trung, thò tröôøng chöùng khoaùn OTC khoâng coù ñòa ñieåm taäp trung nhöõng ngöôøi moâi giôùi, nhöõng ngöôøi kinh doanh chöùng khoaùn. Caùc giao dòch (caû sô caáp laãn thöù caáp) ñöôïc tieán haønh qua maïng löôùi caùc coâng ty chöùng khoaùn phaân taùn treân khaép quoác gia vaø ñöôïc noái vôùi nhau baèng maïng ñieän töû. Giaù caû treân thò tröôøng naøy ñöôïc hình thaønh theo phöông thöùc thoûa thuaän. 1.1.7. Haøng hoùa treân TTCK Ñoái töôïng giao dòch chính treân TTCK laø chöùng khoaùn. Chöùng khoaùn laø moät thuaät ngöõ duøng ñeå chæ caùc giaáy tôø coù giaù, töùc laø giaáy tôø ghi nhaän khoaûn tieàn teä maø ngöôøi sôû höõu chuùng boû ra seõ ñöôïc quyeàn höôûng nhöõng khoaûn lôïi töùc nhaát ñònh theo kyø haïn. Hay noùi caùch khaùc, chöùng khoaùn laø caùc loaïi coâng cuï taøi chính daøi haïn, bao goàm caùc loaïi coå phieáu vaø traùi phieáu. Ngoaøi ra, treân TTCK coøn giao dòch caùc loaïi giaáy tôø coù giaù khaùc lieân quan ñeán chöùng khoaùn, ñöôïc goïi laø caùc chöùng khoaùn phaùi sinh, ñoù laø: chöùng quyeàn (rights), chöùng kheá (warrants), quyeàn choïn (options), hôïp ñoàng töông lai (future contracts). 1.2. Toång quan veà caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn 1.2.1. Giôùi thieäu veà caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng 1.2.1.1 Quyõ ñaàu tö Caùc Quyõ ñaàu tö taïi Myõ ñöôïc ñònh nghóa laø caùc toå chöùc taøi chính phi ngaân haøng thu nhaän tieàn töø moät soá löôïng lôùn caùc nhaø ñaàu tö vaø tieán haønh ñaàu tö soá voán ñoù vaøo caùc taøi saûn taøi chính coù tính thanh khoaûn döôùi daïng tieàn teä vaø caùc coâng cuï cuûa thò tröôøng taøi chính. Caùc quyõ tín thaùc theo moâ hình cuûa Nhaät Baûn ñöôïc coi laø moät saûn phaåm ñöôïc hình thaønh nhaèm ñaàu tö soá tieàn taäp hôïp ñöôïc töø moät soá lôùn caùc nhaø ñaàu tö 9 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn vaøo chöùng khoaùn (coå phieáu vaø traùi phieáu) chuû yeáu döôùi söï quaûn lyù cuûa nhöõng ngöôøi khoâng phaûi laø ngöôøi ñaàu tö vaø phaân phoái lôïi nhuaän thu ñöôïc cho caùc nhaø ñaàu tö theo tyû leä voán maø hoï ñoùng goùp vaøo quyõ. Töø caùc ñònh nghóa treân, ta coù theå ruùt ra ñònh nghóa chung cho quyõ ñaàu tö. “Quyõ ñaàu tö laø moät ñònh cheá taøi chính trung gian treân thò tröôøng voán, huy ñoäng voán töø caùc nhaø ñaàu tö caù nhaân, caùc toå chöùc taøi chính… vaø söû duïng voán huy ñoäng ñöôïc ñeå ñaàu tö vaøo caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc nhau, vôùi muïc ñích mang laïi lôïi nhuaän hôïp phaùp cao nhaát vôùi möùc ruûi ro thaáp nhaát coù theå cho nhöõng ngöôøi goùp voán thaønh laäp quyõ”. Theo Nghò ñònh 144/2003/NÑ-CP ban haønh ngaøy 28/11/2003, quyõ ñaàu tö chöùng khoaùn laø quyõ hình thaønh töø voán goùp cuûa ngöôøi ñaàu tö uûy thaùc cho coâng ty quaûn lyù quyõ quaûn lyù vaø ñaàu tö toái thieåu 60% giaù trò taøi saûn cuûa quyõ vaøo chöùng khoaùn. Ngöôøi ñaàu tö duø baát cöù daïng naøo khi tham gia vaøo TTCK ñeàu phaûi thoâng qua vaø ñöôïc trôï giuùp bôûi caùc nhaø moâi giôùi chöùng khoaùn. Tuy nhieân, duø thoâng tin vaø tö vaán tôùi ñaâu chaêng nöõa, nhaø ñaàu tö vaãn ñöôïc xem laø ngöôøi töï quyeát ñònh vaø do ñoù hieäu quaû ñaàu tö cuûa hoï xeùt cho cuøng laø leä thuoäc vaøo caùc ñieàu kieän vaø phaåm chaát caù nhaân. TTCK laïi laø taäp hôïp cuûa nhieàu saûn phaåm, ña ngaønh, cho neân khoù coù theå naém ñöôïc chieàu höôùng chuyeån bieán cuûa thò tröôøng. Trong hoaøn caûnh naøy, moät ñònh cheá raát tieän lôïi coù theå giuùp caùc nhaø ñaàu tö, nhaát laø caùc nhaø ñaàu tö nhoû, thöïc hieän ñaàu tö toát nhaát vaøo TTCK, ñoù laø quyõ ñaàu tö. Lôïi ích tröôùc heát vaø quan troïng hôn caû laø khaû naêng ña daïng ñaàu tö. Ta ñaõ bieát nguyeân lyù ñaàu tö cô baûn laø “khoâng boû heát tröùng vaøo moät roå”. Moät caù nhaân vôùi soá voán haïn cheá, khoù coù theå ña daïng hoùa toái öu danh muïc cuûa mình. Tuy nhieân, baèng phöông phaùp keát hôïp voán cuøng vôùi nhieàu ngöôøi khaùc ôû quyõ ñaàu tö, 10 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn caù nhaân ñoù seõ coù ñieàu kieän chia phaàn lôïi trong moät taäp hôïp caùc chöùng khoaùn ñöôïc ña daïng moät caùch toái ña. Lôïi ích khaùc do ñaàu tö vaøo quyõ mang laïi laø trình ñoä quaûn lyù chuyeân nghieäp. Nhieàu nhaø ñaàu tö nhoû hoaëc ôû möùc trung bình thöôøng khoù ñaït hieäu quaû quaûn lyù caùc hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa mình moät caùch khoân ngoan nhaát. Baèng caùch chung voán vaøo caùc quyõ ñaàu tö, nhöõng caù nhaân naøy coù theå an taâm seõ ñöôïc caùc nhaø ñieàu haønh chuyeân nghieäp (caùc coâng ty quaûn lyù quyõ) quaûn lyù ñaàu tö cuûa mình, vôùi moät chi phí thaáp hôn nhieàu tröôøng hôïp hoï phaûi töï lo moät mình. Vì vôùi toång soá tieàn lôùn, quyõ ñaàu tö coù theå giao dòch quy moâ lôùn treân nhieàu loaïi chöùng khoaùn, neân baûo ñaûm ñöôïc ña daïng hoùa danh muïc vôùi chi phí thaáp. Ñaây chính laø hieäu quaû kinh teá nhôø quy moâ. Moät lôïi ích noåi baät nöõa laø phaàn voán goùp vaøo quyõ coù tính thanh khoaûn. Ñieàu naøy coù nghóa laø neáu nhaø ñaàu tö muoán ruùt lui khoûi toå chöùc ñaàu tö naøy, hoï coù theå baùn laïi phaàn taøi saûn cuûa hoï vôùi moät giaù phaûi chaêng ñeå chuyeån thaønh tieàn maët trong moät thôøi gian ngaén. Xeùt ôû goùc ñoä hoã trôï doanh nghieäp, vieäc quyõ ñaàu tö ra ñôøi vaø tröïc tieáp söû duïng voán huy ñoäng töø caùc nhaø ñaàu tö ñaàu tö vaøo caùc doanh nghieäp (nieâm yeát vaø chöa nieâm yeát), giuùp taïo ra moät nguoàn voán reû, naêng ñoäng cho caùc doanh nghieäp vôùi söï ñaùnh giaù chuyeân nghieäp cuûa coâng ty quaûn lyù quyõ. Nhôø ñoù, seõ taïo ra khaû naêng taêng tröôûng cho caùc doanh nghieäp vaø thuùc ñaåy vieäc taïo ra lôïi nhuaän cho ngöôøi ñaàu tö, cho coå ñoâng. 1.2.1.2 Coâng ty baûo hieåm Ngaøy nay, “coâng ty baûo hieåm ñoùng vai troø cung öùng taøi chính raát quan troïng cho thò tröôøng voán. Ngoaøi muïc ñích nhaân ñaïo, caùc toå chöùc baûo hieåm coøn 11 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñaûm nhieäm chöùc naêng moâi giôùi taøi chính raát quan troïng” 2 . Caùc coâng ty naøy söû duïng phí baûo hieåm thu ñöôïc nhôø baùn caùc hôïp ñoàng baûo hieåm ñeå cho vay hoaëc ñaàu tö ñeå taïo ra laõi. Do taäp trung ñöôïc nguoàn voán lôùn töø caùc phaùp nhaân vaø theå nhaân trong xaõ hoäi, ngoaøi nghóa vuï ñeå laïi moät soá voán caàn thieát ñeå chi traû baûo hieåm thöôøng xuyeân, caùc coâng ty baûo hieåm tích cöïc tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng mua baùn tín phieáu, göûi vaøo taøi khoaûn tieàn göûi ngaân haøng, mua caùc coå phieáu, traùi phieáu. Nhö theá, caùc coâng ty baûo hieåm ñaõ thöïc hieän moät chöùc naêng kinh teá quan troïng laø chuyeån khoaûn tieát kieäm cuûa caùc hoä gia ñình, caùc doanh nghieäp thaønh hoaït ñoäng ñaàu tö thöïc teá cho caùc doanh nghieäp vaø chính phuû. Caùc toå chöùc baûo hieåm thöôøng ñöôïc phaân chia thaønh 2 nhoùm khaùc nhau, hoaït ñoäng ñoäc laäp theo 2 ñoái töôïng chính laø: con ngöôøi (coâng ty baûo hieåm nhaân thoï) vaø coâng ty baûo hieåm taøi saûn vaø tai hoïa (baûo hieåm phi nhaân thoï). Baûo hieåm nhaân thoï Coâng ty baûo hieåm nhaân thoï thöïc chaát laø toå chöùc taøi chính trung gian. Coâng ty coù hai nguoàn thu quan troïng nhaát laø thu phí baûo hieåm do ngöôøi mua baûo hieåm ñoùng vaø lôïi nhuaän thu ñöôïc do hoaït ñoäng ñaàu tö. Nguoàn voán ñaàu tö chính cuûa baûo hieåm nhaân thoï laø voán nhaøn roãi Voán nhaøn roãi = toång döï phoøng nghieäp vuï – tieàn traû baûo hieåm thöôøng xuyeân Trong ñoù: döï phoøng nghieäp vuï baûo hieåm ñöôïc trích laäp töø phí baûo hieåm. Nguoàn voán naøy ñöôïc ñaàu tö vaøo traùi phieáu chính phuû, coå phieáu, traùi phieáu doanh nghieäp, cho vay hay göûi taïi caùc toå chöùc taøi chính khaùc, uûy thaùc ñaàu tö, kinh doanh baát ñoäng saûn… 2 Leâ Vaên Tö vaø Phaïm Vaên Naêng (2003), Thò tröôøng Taøi chính, NXB Thoáng keâ-Haø Noäi 12 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn Khoù khaên hieän nay cuûa baûo hieåm nhaân thoï taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø vieäc tìm kieám nhöõng cô hoäi ñaàu tö daøi haïn trong thò tröôøng taøi chính noäi ñòa maëc duø ñaõ huy ñoäng ñöôïc voán daøi haïn. Baûo hieåm taøi saûn vaø tai hoïa Hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa coâng ty naøy laø nhaèm trôï giuùp, ñaûm baûo cho daân chuùng choáng laïi nhöõng toån thaát taøi chính do caùc ruûi ro coù lieân quan tôùi quyeàn sôû höõu taøi saûn nhö nhaø cöûa, xe coä, trang thieát bò kinh doanh, tieàn baïc… vaø nhöõng taøi saûn coù giaù trò khaùc. Hoï huy ñoäng voán baèng caùch baùn caùc hôïp ñoàng baûo hieåm cho khaùch haøng, vaø phí baûo hieåm nhaän veà ñöôïc ñaàu tö chuû yeáu vaøo chöùng khoaùn. Caùc coâng ty baûo hieåm taøi saûn vaø tai naïn coù phaïm vi baûo hieåm roäng hôn so vôùi phaïm vi baûo hieåm cuûa coâng ty baûo hieåm nhaân thoï. Ñieåm khaùc nhau cô baûn giöõa 2 loaïi hình naøy laø ñoái vôùi coâng ty baûo hieåm phi nhaân thoï, vì nhöõng toån thaát veà taøi saûn khoù bieát chaéc hôn tyû leä töû vong cuûa daân soá neân nhöõng coâng ty baûo hieåm naøy khoù tieân ñoaùn ñöôïc chính xaùc hoï seõ phaûi chi traû bao nhieâu cho nhöõng ngöôøi naém giöõ hôïp ñoàng baûo hieåm so vôùi coâng ty baûo hieåm nhaân thoï. Do ñoù coâng ty naøy raát ít daùm duøng voán ñeå ñaàu tö vaøo nhöõng taøi saûn laâu daøi. Thoâng thöôøng hoï chæ ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn ngaén haïn hoaëc caùc taøi saûn deã thanh khoaûn, ñeå baát cöù khi naøo caàn tieàn maët ñoät xuaát, hoï coù theå baùn caùc taøi saûn aáy moät caùch deã daøng ra thò tröôøng ñeå laáy tieàn chi traû. Loaïi taøi saûn chuû yeáu laø traùi phieáu chính phuû, traùi phieáu ñoâ thò vaø traùi phieáu, coå phieáu cuûa caùc coâng ty vôùi yeâu caàu laø thu nhaäp oån ñònh, khaù an toaøn vaø deã tieâu thuï treân thò tröôøng. Neáu toån thaát ñöôïc baûo hieåm quaù lôùn ñeán noãi khoâng coù moät coâng ty naøo ñaûm nhaän ñöôïc thì vaøi coâng ty coù theå cuøng nhau vieát moät hôïp ñoàng baûo hieåm ñeå chia xeû ruûi ro. Caùc coâng ty cuõng coù theå giaûm möùc ñoä chòu ruûi ro cuûa mình baèng caùch nhôø coâng ty baûo hieåm khaùc taùi baûo hieåm cho mình. Vieäc taùi baûo hieåm phaân boå moät phaàn ruûi ro cho moät coâng ty khaùc, vaø ñoåi laïi coâng ty naøy ñöôïc höôûng moät 13 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn phaàn cuûa phí baûo hieåm. Nghieäp vuï taùi baûo hieåm naøy ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi coâng ty baûo hieåm nhoû. Ôû Vieät Nam, theo Nghò ñònh soá 43/2001/NÑ-CP ngaøy 01/08/2001 thì caùc doanh nghieäp baûo hieåm ñöôïc ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc sau: Ñoái vôùi doanh nghieäp baûo hieåm nhaân thoï: caùc doanh nghieäp naøy ñöôïc mua traùi phieáu Chính phuû, traùi phieáu doanh nghieäp coù baûo laõnh, göûi tieàn taïi caùc toå chöùc tín duïng khoâng haïn cheá. Mua coå phieáu, traùi phieáu doanh nghieäp coù baûo laõnh, goùp voán caùc doanh nghieäp khaùc toái ña laø 50% voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï baûo hieåm. Kinh doanh baát ñoäng saûn, cho vay, uûy thaùc ñaàu tö qua caùc toå chöùc taøi chính tín duïng toái ña 40% voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï baûo hieåm. Ñoái vôùi doanh nghieäp baûo hieåm phi nhaân thoï: caùc doanh nghieäp naøy ñöôïc mua traùi phieáu Chính phuû, traùi phieáu doanh nghieäp coù baûo laõnh, göûi tieàn taïi caùc toå chöùc tín duïng khoâng haïn cheá. Mua coå phieáu, traùi phieáu doanh nghieäp coù baûo laõnh, goùp voán caùc doanh nghieäp khaùc toái ña laø 35% voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï baûo hieåm. Kinh doanh baát ñoäng saûn, cho vay, uûy thaùc ñaàu tö qua caùc toå chöùc taøi chính tín duïng toái ña 20% voán nhaøn roãi töø döï phoøng nghieäp vuï baûo hieåm. Nhìn chung, hoaït ñoäng baûo hieåm deã coù laõi vaø voán ban ñaàu gaàn nhö laø khoâng cao, chuû yeáu döïa vaøo tieàn baûo hieåm cuûa nhaân daân laø chính. Khi keït thanh toaùn laïi coù theå ñi vay deã daøng ôû caùc ngaân haøng trung gian khaùc. Ñieàu naøy ñaõ laøm cho hoaït ñoäng kinh doanh baûo hieåm phaùt trieån raát nhanh ôû nhieàu nöôùc. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc coâng ty baûo hieåm ñöôïc xem nhö laø moät boä phaän huy ñoäng tieàn tieát kieäm cuûa nhaân daân, ñeå roài cung öùng cho caùc hoaït ñoäng ñaàu tö thöïc teá cuûa caùc doanh nghieäp vaø Chính phuû. Nhaän thaáy vai troø quan troïng naøy cuûa coâng ty baûo hieåm, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ kyù Quyeát ñònh soá 175/2003/QÑ-Ttg 14 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn ngaøy 29/08/2003 quy ñònh veà chieán löôïc cho ngaønh baûo hieåm ñeán naêm 2010, nhaèm thuùc ñaåy söï tham gia cuûa caùc toå chöùc baûo hieåm vaøo vieäc phaùt trieån TTCK. Quyeát ñònh naøy cho pheùp caùc coâng ty baûo hieåm thaønh laäp coâng ty quaûn lyù Quyõ ñeå quaûn lyù Quyõ ñaàu tö hình thaønh töø nguoàn voán cuûa Quyõ baûo hieåm ñeå caùc coâng ty baûo hieåm thöïc hieän coù hieäu quaû hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa mình. 1.2.1.3 Quyõ höu trí Quyõ höu trí ñöôïc hình thaønh baét nguoàn töø thöïc teá laø ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi muoán tieát kieäm ñeå döï phoøng cho luùc veà höu sau naøy. Nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa toå chöùc naøy raát ñôn giaûn: quyõ huy ñoäng töøng phaàn töø ngöôøi lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp hoaëc khu vöïc Nhaø nöôùc trong thôøi gian lao ñoäng vaø thöïc hieän chi traû thu nhaäp cho nhöõng ngöôøi ñoùng goùp khi hoï veà höu 3 . Do nhöõng khoaûn trôï caáp ñöôïc chi traû moãi naêm cuûa quyõ höu trí coù theå tieân ñoaùn ñöôïc khaù chính xaùc, neân phaàn lôùn voán cuûa quyõ ñöôïc xem nhö coù thôøi gian raát chuû ñoäng vaø raát daøi. Vì vaäy, quyõ thöôøng ñaàu tö vaøo caùc chöùng khoaùn daøi haïn, vôùi phaàn lôùn taøi saûn ñöôïc naém giöõ döôùi daïng traùi phieáu, coå phieáu, vaø kheá öôùc theá chaáp baát ñoäng saûn daøi haïn ñeå coù laõi cao. Caùc coâng ty hoaëc ñôn vò kinh doanh ôû caùc nöôùc phaùt trieån luoân thaønh laäp cho mình moät quyõ höu trí. Thay vì seõ traû tieàn höu hoaëc trôï caáp “caû goùi”, hoï seõ traû töøng thaùng, roài duøng löôïng voán aáy kinh doanh hoaëc ñaàu tö. Nhö vaäy, caùc quyõ ñaõ khoâng nhöõng taïo theâm voán cho neàn kinh teá, maø coøn taïo theâm lôïi töùc cho nhöõng ngöôøi ñaõ veà höu. Caùc quyõ naøy coù nhieàu ñieåm töông ñoàng vôùi caùc coâng ty baûo hieåm nhaân thoï. Quyõ truyeàn thoáng vaø quyõ môùi laø hai loaïi cuûa quyõ höu trí. Quyõ truyeàn thoáng laø loaïi quyõ maø “lôïi ích thaønh vieân ñöôïc xaùc ñònh baèng möùc löông cuoái cuøng. Möùc löông naøy ñöôïc goïi laø “lôïi ích ñöôïc xaùc ñònh” hay “löông cuoái cuøng”. 15 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn Doanh nghieäp vaø ngöôøi lao ñoäng haøng thaùng ñeàu ñoùng goùp vaøo quyõ löông höu. Ngöôøi ñöôïc uûy thaùc coù traùch nhieäm baûo ñaûm raèng taøi saûn coù cuûa quyõ trang traûi ñöôïc caùc taøi saûn nôï. Doanh nghieäp taøi trôï chòu ruûi ro coøn laïi. Ví duï nhö neáu TTCK suïp ñoå thì taøi saûn coù quyõ seõ giaûm xuoáng (so vôùi taøi saûn nôï), vaø doanh nghieäp seõ ñöôïc yeâu caàu phaûi ñoùng goùp theâm”. Coøn ñoái vôùi quyõ môùi, “chæ coù nhöõng ñoùng goùp cuûa doanh nghieäp laø xaùc ñònh. Tieàn höu cuoái cuøng phuï thuoäc vaøo giaù trò caùc khoaûn ñaàu tö khi nghæ höu. Neáu caùc khoaûn ñaàu tö cuûa quyõ hoaït ñoäng toát thì caùc thaønh vieân seõ giaøu leân, neáu khoâng hoï seõ ngheøo ñi”3. 1.2.1.4 Coâng ty taøi chính Caên cöù vaøo Luaät caùc toå chöùc tín duïng, Chính phuû ban haønh Nghò ñònh soá 79/2002NÑ-CP ngaøy 04/10/2002 qui ñònh veà toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa loaïi hình coâng ty taøi chính. Theo Nghò ñònh naøy, "coâng ty taøi chính laø loaïi hình toå chöùc tín duïng phi ngaân haøng, vôùi chöùc naêng laø söû duïng voán töï coù, voán huy ñoäng vaø caùc nguoàn voán khaùc ñeå cho vay, ñaàu tö, cung öùng caùc dòch vuï tö vaán veà taøi chính tieàn teä vaø thöïc hieän moät soá dòch vuï khaùc theo qui ñònh cuûa phaùp luaät, nhöng khoâng ñöôïc laøm dòch vuï thanh toaùn, khoâng ñöôïc nhaän tieàn göûi döôùi 1 naêm". Coâng ty taøi chính huy ñoäng voán baèng caùch hình thöùc nhö phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu hoaëc vay töø ngaân haøng vaø söû duïng voán huy ñoäng ñöôïc ñeå ñaàu tö, huøn voán vaø cho vay. “Chuùng ta coù theå moâ taû qui trình trung gian taøi chính cuûa caùc coâng ty taøi chính baèng caùch noùi raèng hoï vay nhöõng soá tieàn lôùn nhöng thöôøng cho vay nhöõng soá tieàn nhoû. Qui trình naøy hoaøn toaøn khaùc vôùi qui trình cuûa caùc toå chöùc ngaân haøng, voán thu nhaän tieàn göûi vôùi soá tieàn nhoû vaø sau ñoù thöôøng cho vay vôùi soá tieàn lôùn”3. Ngoaøi ra, coâng ty taøi chính khoâng coù chöùc naêng nhaän tieàn göûi vaø trung gian thanh toaùn gioáng nhö caùc toå chöùc ngaân haøng. 1.2.2. Hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc 3 Nguyeãn Minh Kieàu (2003), Taøi Chính phi Ngaân haøng, Chöông trình giaûng daïy Kinh teá Fulbright 16 Chöông I: Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc treân thò tröôøng chöùng khoaùn Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc quaûn lyù soá tieàn tieát kieäm huy ñoäng ñöôïc töø caùc nhaø ñaàu tö caù nhaân vôùi muïc tieâu laø mang laïi cho hoï lôïi nhuaän cao nhaát vôùi möùc ruûi ro coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc coù theå chia laøm hai giai ñoaïn. Giai ñoaïn 1 laø giai ñoaïn caùc nguoàn quyõ, töùc laø giai ñoaïn thu huùt khoaûn tieàn tieát kieäm cuûa caùc nhaø ñaàu tö. Sau khi ñaõ trích ra moät tyû leä nhaát ñònh cuûa caùc quyõ ñaàu vaøo cho nhöõng khoaûn döï tröõ nhaèm ñaùp öùng caùc yeâu caàu tieàn maët thì phaàn coøn laïi ñöôïc ñöa vaøo giai ñoaïn 2. Trong giai ñoaïn naøy, hoaït ñoäng chính laø cho vay vaø thöïc hieän caùc loaïi hình ñaàu tö. Vaán ñeà quan troïng trong giai ñoaïn naøy laø tìm kieám moät söï phoái hôïp caùc khoaûn cho vay vaø nhöõng taøi saûn coù khaùc ñeå coù theå kieám ñöôïc moät tyû leä lôïi nhuaän cao nhaát phuø hôïp vôùi quy ñònh vaø muïc ñích cuûa toå chöùc. Hai giai ñoaïn naøy quan heä qua laïi maät thieát vôùi nhau, quyeát ñònh ñöôïc choïn trong giai ñoaïn naøy seõ taùc ñoäng leân nhöõng quyeát ñònh ñöôïc choïn trong giai ñoaïn kia. Vôùi chieán löôïc ñaàu tö hôïp lyù vaø chuyeân nghieäp, hoaït ñoäng cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc seõ goùp phaàn ñaåy maïnh vieäc huy ñoäng voán, löu thoâng haøng hoùa treân thò tröôøng, vaø giuùp caùc nhaø ñaàu tö caù nhaân coù ñònh höôùng kinh doanh hôïp lyù, ñaït hieäu quaû cao. 1.2.3. Vai troø cuûa caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc Caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc phaùt trieån TTCK. Tröôùc heát, ñaây laø caàu noái taøi chính giöõa ngöôøi cho vay vaø ngöôøi söû duïng voán. Nhöõng toå chöùc, caù nhaân dö thöøa voán coù theå cho caùc caù nhaân, toå chöùc khaùc vay. Thoâng qua caùc nhaø ñaàu tö toå chöùc, ngöôøi cho vay vaø ngöôøi söû duïng voán ñeàu ñöôïc thoûa maõn caùc yeâu caàu veà taøi chính. Beân caïnh ñoù, ngöôøi cho vay ñöôïc ñaûm 17