Tài liệu Giải pháp phát triển hoạt động cho thuê tài chính của các công ty cho thuê tài chính trực thuộc ngân hàng thương mại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ---------------------------- LÂM THỊ THU HÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH TRỰC THUỘC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2014 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ---------------------------- LÂM THỊ THU HÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH TRỰC THUỘC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng Mã số LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Hoàng Đức TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2014 MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục từ viết tắt Danh mục các bảng, biểu đồ Danh mục sơ đồ MỞ ĐẦU.............................................................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH......................3 1.1. Cơ sở lý luận về cho thuê tài chính........................................................................................3 1.1.1. Khái niệm cho thuê tài chính.................................................................................................3 1.1.2. Các bên liên quan tham gia....................................................................................................4 1.1.3. Tài sản cho thuê tài chính.......................................................................................................6 1.1.4. Các hình thức cho thuê tài chính.........................................................................................6 1.1.4.1. Cho thuê tài chính thuần (Net Finance Lease)...................................................7 1.1.4.2. Cho thuê hợp tác (Leveraged Lease)......................................................................7 1.1.4.3. Cho thuê trực tiếp (Direct Lease).............................................................................8 1.1.4.4. Cho thuê liên kết (Syndicate Lease).......................................................................9 1.1.4.5. Cho thuê giáp lƣng (Under Lease)..........................................................................9 1.1.4.6. Cho thuê trả góp (Hire Purchase or Lease Purchase).....................................9 1.1.4.7. Mua và cho thuê lại (Buy & Leaseback)............................................................10 1.1.5. Rủi ro trong hoạt động CTTC.............................................................................................11 1.2. Phát triển hoạt động cho thuê tài chính..................................................................................13 1.2.1. Khái niệm.....................................................................................................................................13 1.2.2. Những chỉ tiêu xác định phát triển hoạt động cho thuê tài chính.......................14 1.2.3. Ý nghĩa của việc phát triển cho thuê tài chính............................................................15 1.2.3.1. Đối với đơn vị cho thuê.............................................................................................15 1.2.3.2. Đối với đơn vị đi thuê.................................................................................................16 1.2.3.3. Đối với đơn vị cung cấp tài sản (nhà cung ứng).............................................17 1.2.3.4. Đối với nền kinh tế.......................................................................................................18 1.3. Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại...................................18 1.3.1. Khái niệm.....................................................................................................................................18 1.3.2. Lợi ích và bất lợi.......................................................................................................................19 1.3.2.1. Lợi ích.................................................................................................................................19 1.3.2.2. Bất lợi..................................................................................................................................19 1.3.3. Các nhân tố tác động đến phát triển hoạt động của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại............................................................................................21 1.4. Kinh nghiệm cho thuê tài chính của một số nƣớc trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.................................................................................................................................22 1.4.1. Kinh nghiệm cho thuê tài chính của một số nƣớc trên thế giới..........................22 1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho hoạt động cho thuê tài chính ở Việt Nam................24 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1.........................................................................................................................25 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH TRỰC THUỘC NGÂN HÀNG TH ƢƠNG MẠI VIỆT NAM HIỆN NAY............................................................................................................................26 2.1. Quá trình hình thành và phát triển hoạt động CTTC ở Việt Nam..............................26 2.1.1. Quá trình phát triển các Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam..................................26 2.1.2. Quá trình phát triển các Công ty CTTC trực thuộc NHTM Việt Nam............27 2.2. Cơ sở pháp lý cho hoạt động CTTC ở Việt Nam hiện nay...........................................29 2.2.1. Các quy định của Chính phủ về hoạt động cho thuê tài chính.............................29 2.2.2. Các quy định của Ngân hàng Nhà nƣớc về hoạt động cho thuê tài chính.....29 2.2.3. Các quy định của Ngân hàng Nhà nƣớc về hoạt động cho thuê tài chính đang đƣợc dự thảo trong năm 2013.................................................................................................................31 2.3. Thực trạng phát triển hoạt động cho thuê tài chính của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam hiện nay....................................................................................31 2.3.1.Giới thiệu tổng quan về các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam.................................................................................................................................31 2.3.1.1. Quá trình thành lập của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam...........................................................................................................................................31 2.3.1.2. Mức vốn điều lệ của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam qua các năm................................................................................................................................34 2.3.1.3. Quy mô hoạt động và số lƣợng cán bộ của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam.......................................................................................................35 2.3.2. Kết quả hoạt động kinh doanh của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam từ năm 2009 đến năm 2012................................................................................37 2.3.2.1. Nguồn vốn hoạt động của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam...........................................................................................................................................37 2.3.2.2. Dƣ nợ cho thuê của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam...........................................................................................................................................................42 2.3.2.3.Kết quả kinh doanh của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam...........................................................................................................................................44 2.3.3. Quy trình cho thuê, tài sản cho thuê, các hình thức cho thuê của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam............................................48 2.3.3.1. Quy trình cho thuê tài chính......................................................................................48 2.3.3.2. Các hình thức cho thuê tài chính.............................................................................49 2.3.3.3. Tài sản cho thuê tài chính...........................................................................................49 2.3.3.4. Khách hàng thuê tài chính..........................................................................................50 2.3.4. Những thành tựu đạt đƣợc của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam......................................................................................................................50 2.3.4.1. Đặt nền móng cho sự phát triển hoạt động cho thuê tài chính ở Việt Nam …..............................................................................................................................................................51 2.3.4.2. Góp phần hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đầu tƣ vào máy móc, trang thiết bị.................................................................................................................................................................51 2.3.4.3. Góp phần hoàn thiện thị trƣờng tài chính.........................................................52 2.3.4.4. Xác lập đƣợc thị phần và chiến lƣợc kinh doanh..........................................52 2.3.5.Những mặt hạn chế và nguyên nhân hạn chế của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam......................................................................53 2.3.5.1. Các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam vẫn chƣa đứng vững trên thị trƣờng........................................................................................53 2.3.5.2.Nguồn vốn hoạt động chủ yếu từ vốn điều lệ của Công ty và vay từ Ngân hàng thƣơng mại trực thuộc........................................................................................................54 2.3.5.3. Dƣ nợ cho thuê còn thấp so với tổng dƣ nợ tín dụng..................................54 2.3.5.4.Nợ xấu có xu hƣớng tăng cao..................................................................................55 2.3.5.5. Việc xử lý tài sản thu hồi còn chậm ảnh hƣởng đến nguồn vốn hoạt động của Công ty...........................................................................................................................................58 2.3.5.6. Sản phẩm cung cấp cho thị trƣờng chƣa đa dạng..........................................58 2.3.5.7. Mạng lƣới hoạt động còn hạn hẹp.........................................................................59 2.3.5.8. Chƣa thực hiện quảng bá thƣơng hiệu, nâng cao hình ảnh Công ty......60 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2.........................................................................................................................60 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH TRỰC THUỘC NGÂN HÀNG TH ƢƠNG MẠI VIỆT NAM...........................................................................................................................................62 3.1. Định hƣớng phát triển của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2015-2020..........62 3.1.1. Định hƣớng phát triển chung..............................................................................................62 3.1.2. Định hƣớng phát triển hoạt động CTTC của các NHTM Việt Nam................63 3.2. Giải pháp phát triển hoạt động cho thuê tài chính của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam.......................................................................................................65 3.2.1. Nhóm giải pháp do các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại thực hiện..................................................................................................................................65 3.2.1.1. Giải pháp về mạng lƣới.............................................................................................66 3.2.1.2. Giải pháp nâng cao năng lực nguồn vốn...........................................................67 3.2.1.3. Giải pháp về nghiệp vụ..............................................................................................70 3.2.1.3.1. Đa dạng hóa danh mục tài sản cho thuê..............................................70 3.2.1.3.2. Phát triển các hình thức cho thuê...........................................................70 3.2.1.3.3. Về lãi suất cho thuê......................................................................................73 3.2.1.4. Giải pháp về nguồn nhân lực...................................................................................74 3.2.1.5. Giải pháp về công nghệ..............................................................................................75 3.2.1.6. Đẩy mạnh công tác khách hàng, thiết lập mối quan hệ chặt chẽ với nhà cung ứng, công ty bảo hiểm......................................................................................................................76 3.2.1.7. Các giải pháp khác.......................................................................................................77 3.2.2. Nhóm giải pháp hỗ trợ..........................................................................................................78 3.2.2.1. Đối với Ngân hàng thƣơng mại có Công ty CTTC trực thuộc................78 3.2.2.2. Đối với Ngân hàng nhà nƣớc Việt Nam............................................................80 3.2.2.3. Đối với Chính phủ, các ban ngành........................................................................81 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.........................................................................................................................84 KẾT LUẬN......................................................................................................................................................85 Tài liệu tham khảo DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT  CTTC : Cho thuê tài chính  CN : Chi nhánh  NHNo&PTNT : Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn  NHNN VN: Ngân hàng nhà nƣớc Việt Nam  NHTM  VĐL  VHĐ  ALCI : Công ty cho thuê tài chính I - Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam.  ALCII : Công ty cho thuê tài chính II - Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam.  ACB Leasing : Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Á Châu.  BLC : Công ty cho thuê tài chính - Ngân hàng Đầu tƣ và phát triển Việt Nam.  BLC1 : Công ty cho thuê tài chính 1 - Ngân hàng Đầu tƣ và phát triển Việt Nam.  BLC2 : Công ty cho thuê tài chính 2 - Ngân hàng Đầu tƣ và phát triển Việt Nam.  Vietinbank Leasing: Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Công thƣơng.  VCBL : Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Ngoại th ƣơng.  SBL : Công ty cho thuê tài chính Ngân hàng Sài Gòn Th ƣơng tín. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Bảng danh sách các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc NHTM Việt Nam hiện nay………………………………………………………………………33 Bảng 2.2: Vốn điều lệ của các Công ty cho thuê tài chính từ năm 2009-2012….....35 Bảng 2.3: Số lƣợng các chi nhánh của các Công ty CTTC từ năm 2009-2012……36 Bảng 2.4: Nhân lực các Công ty cho thuê tài chính từ năm 2009-2012…………...37 Bảng 2.5: Nguồn vốn huy động của các Công ty CTTC từ năm 2009-2012……....39 Bảng 2.6: Cơ cấu vốn huy động của các Công ty CTTC từ năm 2009-2012……...41 Bảng 2.7: Cơ cấu dƣ nợ cho thuê theo thành phần kinh tế của các Công ty CTTC từ năm 2009-2012……………………………………………………………...…..... 42 Bảng 2.8 : Kết quả hoạt động kinh doanh của các Công ty cho thuê tài chính từ năm 2009-2012……………………………………………………………………..…...45 Bảng 2.9: Tỷ lệ nợ xấu của các Công ty CTTC từ năm 2009-2012..………………56 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Dƣ nợ CTTC phân theo tài sản từ năm 2009-2012..........................43 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 : Sơ đồ quy trình nghiệp vụ cho thuê tài chính.............................................5 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài: Hoạt động cho thuê tài chính tồn tại nhằm làm giảm sức ép và gánh nặng cho hệ thống ngân hàng thƣơng mại trong việc cung ứng vốn đối với các doanh nghiệp. Hoạt động cho thuê tài chính đã giải quyết nguồn vốn trung và dài hạn thông qua việc tài trợ tài sản thuê cho các tổ chức cá nhân không đủ điều kiện và tiêu chuẩn để vay các ngân hàng thƣơng mại. Tuy nhiên, hiện nay hoạt động cho thuê tài chính tại Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn, ngoài một số công ty cho thuê tài chính hoạt động khá hiệu quả, có một số Công ty cho thuê tài chính làm ăn thua lỗ, đặc biệt có Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam làm ăn thua lỗ trầm trọng dẫn tới mất khả năng thanh toán và ảnh hƣởng tới uy tín của Ngân hàng trực thuộc cũng nh ƣ hoạt động của các tổ chức tín dụng, tổ chức kinh tế liên quan. Vì vậy, cần xây dựng các giải pháp phát triển toàn diện hoạt động cho thuê tài chính của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam hiện nay nhằm phát huy những thế mạnh của hoạt động cho thuê tài chính góp phần thúc đẩy sự tăng trƣởng kinh tế xã hội 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài: Hệ thống cơ sở lý luận về cho thuê tài chính và phát triển cho thuê tài chính. Nghiên cứu sự cần thiết khách quan của việc phát triển cho thuê tài chính của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. Nghiên cứu thực trạng, rút ra những thành tựu và hạn chế đối với việc phát triển hoạt động cho thuê tài chính của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam trong thời gian qua. Đề xuất giải pháp quan trọng hƣớng tới hoàn thành các mục tiêu chiến lƣợc góp phần thúc đẩy sự phát triển hoạt động cho thuê tài chính của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam. 2 3. Đối tƣợng - Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Đối tƣợng nghiên cứu: nghiên cứu thực trạng và khả năng phát triển hoạt động cho thuê tài chính của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng th ƣơng mại Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu: nghiên cứu các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam giai đoạn từ năm 2009-2012. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài: Luận văn chủ yếu sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu định tính đồng thời kết hợp với các phƣơng pháp khác nhƣ: thống kê, so sánh, phân tích,… để nghiên cứu đề tài. 5. Kết cấu của đề tài: Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, nội dung của Luận văn gồm 3 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan về hoạt động cho thuê tài chính Chƣơng 2: Thực trạng phát triển hoạt động cho thuê tài chính của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam hiện nay Chƣơng 3: Một số giải pháp phát triển hoạt động cho thuê tài chính của các Công ty cho thuê tài chính trực thuộc Ngân hàng thƣơng mại Việt Nam Nội dung cụ thể của từng chƣơng nhƣ sau: 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH 1.1. Cơ sở lý luận về cho thuê tài chính 1.1.1. Khái niệm cho thuê tài chính Tài chính là một phạm trù kinh tế ra đời và phát triển gắn liền với kinh tế hàng hóa. Tài chính phản ánh sự vận động các nguồn lực tài chính thông qua các hình thức hoạt động nhƣ: mua bán, đầu tƣ, cho thuê … Trong đó, hoạt động cho thuê phát triển mạnh mẽ hơn cả và trở thành một loại hình dịch vụ tài chính chuyên sâu. Hiện nay, sự vận động của các nguồn lực tài chính thông qua hoạt động cho thuê đã trở thành hình thức tài trợ phổ biến trên thế giới. Từ đó cho thấy cho thuê tài chính (CTTC) là một phạm trù kinh tế khách quan, phản ánh mối quan hệ kinh tế giữa chủ thể sở hữu và chủ thể sử dụng đối với các nguồn lực tài chính. Cho thuê tài chính là việc cấp tín dụng trung hạn, dài hạn trên cơ sở hợp đồng cho thuê tài chính và hình thức cho thuê đƣợc gọi là cho thuê tài chính phải có một trong các điều kiện sau đây: - Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê đ ƣợc nhận chuyển quyền sở hữu tài sản cho thuê hoặc tiếp tục thuê theo thỏa thuận của hai bên (bên thuê đã thực hiện mọi nghĩa vụ theo hợp đồng); - Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê đ ƣợc quyền ƣu tiên mua tài sản cho thuê theo giá danh nghĩa thấp hơn giá trị thực tế của tài sản cho thuê tại thời điểm mua lại; - Thời hạn cho thuê một tài sản phải ít nhất bằng 60% thời gian cần thiết để khấu hao tài sản cho thuê đó (trừ trƣờng hợp tài sản cho thuê đã qua sử dụng); Tổng số tiền thuê một tài sản quy định tại hợp đồng cho thuê tài chính ít nhất 4 phải bằng giá trị của tài sản đó tại thời điểm ký hợp đồng. Với cách tiếp cận đó khái niệm cho thuê tài chính đƣợc hiểu tổng quát nh ƣ sau: Cho thuê tài chính là hình thức tín dụng trung hạn, dài hạn trên cơ sở hợp đồng cho thuê tài sản giữa bên cho thuê và bên đi thuê. Khi kết thúc thời hạn thuê, quyền sở hữu tài sản được chuyển sang cho bên thuê hoặc bên thuê được quyền chọn mua tài sản thuê theo các điều kiện đã thỏa thuận trong hợp đồng thuê. Trong thời hạn cho thuê, các bên không được đơn phương hủy bỏ hợp đồng. 1.1.2. Các bên liên quan tham gia Cho thuê tài chính là hoạt động tài trợ tín dụng trung, dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc, thiết bị và các động sản khác. Bên cho thuê cam kết mua máy móc thiết bị và động sản theo yêu cầu của bên thuê và nắm quyền sở hữu với tài sản cho thuê. Bên thuê sử dụng tài sản thuê và thanh toán tiền thuê trong suốt thời hạn cho thuê mà hai bên đã thoả thuận và không đƣợc hủy bỏ hợp đồng trƣớc thời hạn (ngoại trừ có sự thoả thuận và thống nhất giữa hai bên). Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê đƣợc quyền ƣu tiên mua lại tại sản, chuyển quyền sở hữu, tiếp tục thuê tài sản đó theo các điều kiện đã thoả thuận trong hợp đồng cho thuê. Trƣờng hợp bên thuê không muốn mua lại hoặc không muốn thuê lại tài sản thì bên cho thuê sẽ thu hồi tài sản và thanh lý hợp đồng. Các bên liên quan tham gia Nghiệp vụ cho thuê tài chính đơn thuần đ ƣợc thể hiện qua sơ đồ 1.1 5 (2) BÊN THUÊ Sơ đồ 1.1: Sơ đồ quy trình nghiệp vụ cho thuê tài chính - Bƣớc 1: Bên thuê đề nghị đƣợc thuê tài chính, trực tiếp chọn lựa Nhà cung ứng và thoả thuận các điều khoản cung ứng tài sản từ giá cả, chất l ƣợng, bảo hành, … và chịu trách nhiệm về sự chọn lựa đó bằng văn bản xác nhận chọn Nhà cung ứng (hoặc bên thuê đƣa ra yêu cầu về tài sản muốn thuê đối với bên cho thuê và bên cho thuê tự lựa chọn nhà cung ứng). - Bƣớc 2: Sau khi thẩm định khách hàng và thẩm định dự án thuê, nếu đ ƣợc chấp thuận tài trợ, Bên cho thuê sẽ thông báo phê duyệt và tiến hành ký hợp đồng cho thuê tài chính với Bên thuê. - Bƣớc 3: Căn cứ văn bản thỏa thuận chọn Nhà cung ứng của bên thuê, sau khi Bên thuê tiến hành các thủ tục cần thiết nhƣ đặt cọc, ký c ƣợc cho hợp đồng cho thuê tài chính, Bên cho thuê sẽ ký hợp đồng mua bán tài sản cho thuê tài chính với Nhà cung ứng. Bƣớc 4: Nhà cung ứng giao tài sản trực tiếp cho Bên thuê với sự chứng kiến 6 của Bên cho thuê. - Bƣớc 5: Sau khi có biên bản bàn giao tài sản đ ƣợc ký xác nhận giữa ba bên, Bên cho thuê tiến hành thanh toán 100% giá trị hợp đồng mua bán cho Nhà cung ứng (hoặc chừa lại một phần để thanh toán sau khi kết thúc thời hạn bảo hành của tài sản). - Bƣớc 6: Bên thuê và Bên cho thuê cùng nhau đàm phán, ký kết hợp đồng bảo hiểm và đăng ký giao dịch đảm bảo tài sản cho thuê theo quy định. Trong quá trình thực hiện hợp đồng cho thuê tài chính, Bên thuê phải thực hiện các nghĩa vụ của mình trong hợp đồng cho thuê tài chính, Bên cho thuê kiểm tra tài sản thuê và việc thực hiện cam kết của Bên thuê. 1.1.3. Tài sản cho thuê tài chính Tài sản cho thuê tài chính là động sản và bất động sản. Động sản là những tài sản hữu hình có giá trị lớn và thời gian sử dụng dài nhƣ máy móc, thiết bị, phƣơng tiện vận chuyển, …: - Tài sản cho thuê do bên thuê lựa chọn phù hợp với nhu cầu sản xuất kinh doanh của bên thuê. - Tài sản cho thuê là đƣợc đầu tƣ sản xuất mới hoặc tài sản mới đang đƣợc bán trên thị trƣờng hoặc là tài sản đã qua sử dụng. - Tài sản cho thuê là những tài sản sản xuất trong nƣớc hoặc là tài sản nhập khẩu từ nƣớc ngoài. giao Tài sản cho thuê phải đăng ký giao dịch đảm bảo tại trung tâm đăng ký dịch đảm bảo. 1.1.4. Các hình thức cho thuê tài chính Trên thực tế, có rất nhiều căn cứ để phân biệt các loại cho thuê tài chính: Căn cứ vào tổng giá trị các khoản tiền thuê trong thời hạn cho thuê cơ bản để 7 phân chia thành 2 loại: cho thuê hoàn trả toàn bộ (Full-payout Lease) và cho thuê tài chính hoàn trả từng phần (Non-full payout Lease). Đứng trên giác độ ngƣời cho thuê và ngƣời đi thuê, ngƣời ta phân ra các loại cho thuê tài chính nhƣ sau: 1.1.4.1. Cho thuê tài chính thuần (Net Finance Lease): Theo loại hình này, có ba bên tham gia giao dịch cho thuê: Bên cho thuê, Nhà cung cấp, Bên thuê. Bên cho thuê mua tài sản, thiết bị theo yêu cầu của Bên thuê để tài trợ cho Bên thuê. Bên cho thuê thƣờng là Công ty cho thuê trực thuộc các định chế tài chính, hoặc các Công ty cho thuê độc lập. Bên thuê thƣờng là các các tổ chức kinh tế, cá nhân có nhu cầu thuê tài sản để sử dụng. Hình thức này có một số đặc điểm cơ bản nhƣ sau: Bên cho thuê: Là ngƣời thanh toán toàn bộ giá trị mua bán tài sản thuê và là chủ sở hữu tài sản thuê về mặt pháp lý. - Vốn tài trợ hoàn toàn do bên cho thuê đảm nhiệm. Bên thuê là ngƣời nhận tài trợ và có quyền sử dụng tài sản, hƣởng những lợi ích do tài sản đem lại. bị. Nhà cung ứng: Là hãng sản xuất máy móc thiết bị hoặc ngƣời bán thiết 1.1.4.2. Cho thuê hợp tác (Leveraged Lease): Đây là một loại hình cho thuê đặc biệt, là biến tƣớng của hình thức cho thuê tài chính thuần. Nó chỉ đƣợc phổ biến trong những năm gần đây xuất phát từ thực tế là các Công ty cho thuê có những hạn chế về nguồn vốn, không đủ khả năng tự tài trợ cho khách hàng với những tài sản yêu cầu vốn lớn. 8 Loại hình cho thuê này khá phức tạp với sự tham gia của bốn bên: Bên cho thuê, Bên thuê, Nhà cung ứng, Nhà cho vay. Theo loại hình cho thuê này, Bên cho thuê đi vay để mua tài sản cho thuê, từ một hay nhiều ngƣời cho vay nào đó. Theo luật cho thuê tài chính của một số quốc gia, tiền vay này không vƣợt quá 80% tổng giá trị tài sản tài trợ. Vật thế chấp cho khoản vay này là quyền sở hữu tài sản cho thuê và các khoản tiền thuê mà Bên thuê sẽ trả trong tƣơng lai. Ngƣời cho vay đƣợc hoàn trả tiền đã cho vay từ các khoản tiền thuê, thƣờng do Bên thuê trực tiếp chuyển trả theo yêu cầu của Bên cho thuê. Sau khi trả hết nợ vay, những khoản tiền thuê còn lại sẽ đƣợc trả cho Bên cho thuê. Đối với Bên thuê, không có sự khác biệt trong mối quan hệ giao dịch với Bên cho thuê so với phƣơng thức cho thuê có sự tham gia của ba bên. 1.1.4.3. Cho thuê trực tiếp (Direct Lease) Đây là loại cho thuê mà Bên cho thuê sử dụng thiết bị của họ có sẵn trực tiếp cho Bên thuê thuê tài sản. Bên cho thuê thƣờng là nhà sản xuất hoặc các định chế tài chính sử dụng tài sản của họ để tài trợ cho Bên thuê. Loại cho thuê này có những đặc điểm căn bản nhƣ sau: các Tài sản cho thuê thƣờng là loại tài sản có giá trị không quá lớn và thuộc loại máy móc, thiết bị. Chỉ có hai bên tham gia trực tiếp vào giao dịch: Bên cho thuê và Bên thuê. - Vốn tài trợ hoàn toàn do Bên cho thuê đảm nhiệm vì họ là nhà sản xuất hoặc là tài sản họ đã sở hữu. - Bên cho thuê có thể lấy lại tài sản khi chúng bị lạc hậu. 9 Loại cho thuê này thƣờng đƣợc các nhà sản xuất sử dụng để đẩy mạnh việc tiêu thụ sản phẩm do họ sản xuất ra. Mặt khác, nhờ luôn cập nhật những công nghệ mới để chế tạo máy móc, thiết bị nên họ có thể sẵn sàng lấy lại những thiết bị đã lạc hậu để tiếp tục cho thuê những máy móc mới, hiện đại do họ chế tạo ra. 1.1.4.4. Cho thuê liên kết (Syndicate Lease) Đây là loại cho thuê bao gồm nhiều bên cho thuê cùng tài trợ cho một ng ƣời thuê, do vậy còn gọi là Đồng tài trợ cho thuê. Các bƣớc và đặc điểm trong giao dịch với Bên thuê của loại hình cho thuê này không khác biệt với loại hình cho thuê tài chính thuần. 1.1.4.5. Cho thuê giáp lƣng (Under Lease) Đây là loại hình cho thuê tài chính mà trong đó, đ ƣợc sự chấp thuận của Bên cho thuê, Bên thuê thứ nhất cho Bên thuê thứ hai thuê lại tài sản mà họ đã thuê từ Bên cho thuê. Hình thức này thƣờng đƣợc áp dụng : - Khi đã thực hiện đƣợc một phần thời hạn thuê, nhƣng Bên thuê thứ nhất vì không còn nhu cầu thuê hay vì một lý do nào đó mà họ không muốn thuê tài sản này nữa. Tuy nhiên hợp đồng cho thuê mà Bên thuê thứ nhất đã ký là loại hợp đồng không hủy ngang nên buộc họ phải tìm Bên thuê thứ hai để chuyển giao quyền thuê tài sản. Bởi nếu họ không chuyển giao quyền thuê cho Bên thứ hai, thì cho dù không sử dụng tài sản họ vẫn phải trả tiền thuê. - Bên thuê đi thuê tài chính để về cho thuê vận hành, loại này phổ biến ở các Công ty dịch vụ vận tải có nhu cầu thuê tài sản nhƣ ô tô,… 1.1.4.6. Cho thuê trả góp (Hire Purchase or Lease Purchase): 10 Loại hình cho thuê tài chính này có nguồn gốc từ biện pháp khuyến mãi của các Công ty sản xuất lớn nhằm đẩy mạnh việc bán sản phẩm của họ. Tr ƣớc kia, ng ƣời bán thƣờng chuyển giao tài sản và quyền sở hữu tài sản ngay cho ng ƣời mua sau khi hai bên thỏa thuận về việc mua bán. Nhƣng biện pháp này đem lại cho ng ƣời bán quá nhiều rủi ro, nên sau này ngƣời bán chỉ chuyển giao tài sản và giữ lại sở hữu tài sản đó trong một khoảng thời gian nhất định (thƣờng nhỏ hơn thời gian hữu dụng của tài sản) thay vì nhận vật thế chấp của ngƣời mua. Và hình thức bán trả góp này dần dần phát triển thành hình thức tài trợ cho thuê trong khi vẫn giữ một số tính chất của bán trả góp. Đây là hình thức tài trợ kết hợp đƣợc cả hai hình thức cho thuê và bán trả góp. Ta có thể gọi đây là hình thức tài trợ cho thuê mang tính chất bán trả góp, hay là hình thức bán trả góp mang tính chất cho thuê. Nhƣng tên gọi chuẩn nhất cho loại hình tài trợ này là “Cho thuê trả góp – Lease Purchase”. 1.1.4.7. Mua và cho thuê lại (Buy & Leaseback): Trong thực tiễn hợp đồng sản xuất kinh doanh, nhiều doanh nghiệp nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp rất nhiều khó khăn về vốn lƣu động. Vay vốn sẽ gặp phải nhiều thủ tục, điều kiện khắt khe mà các doanh nghiệp này khó có thể thỏa mãn. Đồng thời trong điều kiện doanh nghiệp có nhu cầu phải duy trì năng lực sản xuất nên không thể bán bớt tài sản cố định để chuyển thành tài sản lƣu động. Trong bối cảnh đó hình thức giao dịch “Mua và cho thuê lại’’ đã đƣợc ra đời để đáp ứng nhu cầu này. Đặc trƣng chủ yếu của phƣơng thức “Mua và cho thuê lại” là : Bên thuê chuyển giao quyền sở hữu pháp lý cho Bên cho thuê, thuê lại tài sản và đồng thời nhận đ ƣợc tiền bán tài sản. Bên thuê sử dụng tiền bán tài sản này vào mục đích sản xuất kinh doanh của mình và tiến hành thanh toán tiền thuê tài sản cho Bên cho thuê theo định kỳ đƣợc quy định trong hợp đồng thuê tài chính. Bên thuê lần lƣợt giữ các vị thế: Chủ sở hữu ban đầu, Bên sử dụng, Bên thuê. Bên cho thuê lần l ƣợt giữ các vị thế: từ vị trí Bên mua tài sản thành Bên chủ sở hữu tài sản và cuối cùng là trở thành Bên cho thuê. Từ 11 thời điểm hoàn thành việc chuyển giao quyền sở hữu pháp lý và ký kết hợp đồng cho thuê mọi điều kiện sẽ diễn ra nhƣ một giao dịch cho thuê tài chính bình thƣờng. Điều đáng chú ý là những tài sản đƣợc sử dụng vào giao dịch này phải là những tài sản có giá trị sử dụng hữu ích. Giá mà Bên thuê mua tài sản tùy thuộc vào giá cả hợp lý của tài sản trên thị trƣờng ở thời điểm diễn ra hoạt động mua bán. Các loại tài sản mới hay đã sử dụng đều có thể đƣợc bán và tái thuê, giá của tài sản mới th ƣờng đƣợc căn cứ vào hoá đơn của nhà cung ứng, còn giá trị tài sản đã sử dụng thì cần phải đƣợc định giá độc lập. Những loại máy móc thiết bị có giá trị th ƣờng đ ƣợc sử dụng trong giao dịch bán và tái thuê. 1.1.5. Rủi ro trong hoạt động cho thuê tài chính Cho thuê tài chính là một hoạt động kinh tế – tài chính, chịu tác động của nhiều mối quan hệ trong nền kinh tế. Vì vậy hoạt động cho thuê tài chính cũng có nhiều loại rủi ro khác nhau, gây ra tổn thất cho các bên tham gia, cho nền kinh tế. Rủi ro có thể xảy ra do trình độ năng lực và đạo đức của cán bộ, từ tài chính bên thuê, từ tài sản thuê, từ việc thay đổi lãi suất, biến động về tỷ giá,... Rủi ro do trình độ năng lực cán bộ: Là các rủi ro xuất hiện trong quá trình thẩm định dự án của bên thuê mà nguyên nhân dẫn đến rủi ro trong thẩm định: Trình độ của cán bộ thẩm định còn hạn chế, thu thập thông tin ch ƣa đầy đủ; ch ƣa phân tích, đánh giá đúng tính khả thi của dự án; chƣa phân tích đƣợc đầy đủ năng lực tài chính của khách hàng. Khách hàng cung cấp tài liệu không đúng sự thực, cố tình gian lận để đƣợc nhận tài trợ cho thuê.Các rủi ro xuất hiện trong quá trình cho thuê: sau khi đã cho thuê tài sản, cán bộ cho thuê theo dõi tình hình thực hiện hợp đồng cho thuê của Bên thuê không kịp thời, sát sao; Bên thuê làm ăn thua lỗ hoặc cố tình che đậy hoặc tẩu tán tài sản đã thuê nhƣng cán bộ cho thuê không phát hiện ra.