Tài liệu Giải pháp nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng vốn tại ngân hàng liên doanh việt thái

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ MỸ PHƯỢNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VÀ SỬ DỤNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG LIÊN DOANH VIỆT THÁI Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng Mã số : 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN VĂN SĨ TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2013 LỜI CAM ĐOAN U Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi. Số liệu được nêu trong luận văn là trung thực, các phân tích đánh giá là của tôi và chưa được công bố trong bất cứ công trình nào. Nếu phát hiện có bất cứ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng, cũng như kết quả luận văn của mình. TP.HCM, ngày 15 tháng 10 năm 2013 Người cam đoan Nguyễn Thị Mỹ Phượng MỤC LỤC V Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục từ viết tắt Danh mục sơ đồ Danh mục các biểu đồ, bảng biểu LỜI MỞ ĐẦU..............................................................................................................................................1 1. Đặt vấn đề...................................................................................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu...............................................................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................................................2 5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài.................................................................................................................3 6. Kết cấu luận văn.......................................................................................................................................3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN-SỬ DỤNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI.................................................................................4 1.1 Tổng quan về Ngân hàng thương mại....................................................................................4 1.1.1 Khái niệm Ngân hàng thương mại.......................................................................................4 1.1.2 Đặc điểm Ngân hàng thương mại.........................................................................................4 1.1.3 Chức năng của Ngân hàng thương mại..............................................................................5 1.1.4 Vai trò của Ngân hàng thương mại......................................................................................6 1.2 Tổng quan về hiệu quả huy động vốn của Ngân hàng thương mại.......................8 1.2.1 Các hình thức huy động vốn của NHTM...........................................................................8 1.2.1.1 Huy động vốn dưới hình thức tiền gửi...................................................................8 1.2.1.2 Huy động vốn dưới hình thức đi vay......................................................................9 1.2.1.3 Huy động vốn bằng việc phát hành công cụ nợ.................................................10 1.2.2 Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả huy động vốn của NHTM................................................11 1.2.2.1 Chi phí huy động vốn....................................................................................................11 1.2.2.2 Qui mô, chất lượng hoạt động huy động vốn.....................................................12 1.2.2.3 Hình thức huy động vốn..............................................................................................12 1.2.2.4 Tính ổn định của nguồn vốn......................................................................................13 1.2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả huy động vốn của NHTM...........................13 1.2.3.1 Nhân tố khách quan........................................................................................................13 1.2.3.2 Nhân tố chủ quan.............................................................................................................14 1.3 Tổng quan về hiệu quả sử dụng vốn của Ngân hàng thương mại..........................17 1.3.1 Các hình thức sử dụng vốn của NHTM.............................................................................17 1.3.1.1 Hoạt động cho vay..........................................................................................................17 1.3.1.2 Hoạt động đầu tư..............................................................................................................19 1.3.1.3 Hoạt động ngân quỹ........................................................................................................20 1.3.2 Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn của NHTM...................................................20 1.3.2.1 Qui mô cho vay...............................................................................................................20 1.3.2.2 Chất lượng cho vay........................................................................................................21 1.3.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn của NHTM..............................21 1.3.3.1 Nhân tố khách quan........................................................................................................21 1.3.3.2 Nhân tố chủ quan.............................................................................................................22 1.4 Mối quan hệ giữa huy động vốn và sử dụng vốn của Ngân hàng thương mại 25 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VÀ SỬ DỤNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG LIÊN DOANH VIỆT THÁI...................................................................27 2.1 Khái quát chung về Ngân hàng Liên doanh Việt Thái.................................................27 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái.........27 2.1.2 Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái................................................29 2.1.3 Bộ máy quản lý của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái..............................................29 2.2 Thực trạng huy động vốn của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái...........................30 2.2.1 Cơ cấu nguồn vốn huy động...................................................................................................30 2.2.1.1 Vốn huy động phân theo loại tiền tệ gửi..............................................................31 2.2.1.2 Vốn huy động phân theo loại hình tiền gửi.........................................................32 2.2.1.3 Vốn huy động phân theo kỳ hạn gửi......................................................................32 2.2.1.4 Vốn huy động phân theo đối tượng huy động...................................................33 2.2.2 Tốc độ tăng trưởng nguồn vốn huy động..........................................................................34 2.2.3 Thị phần huy động vốn của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái...............................35 2.3 Tình hình sử dụng vốn của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái.................................36 2.3.1 Hoạt động cho vay......................................................................................................................36 2.3.1.1 Cơ cấu dư nợ cho vay...................................................................................................36 2.3.1.2 Tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay..........................................................................42 2.3.1.3 Chất lượng nợ cho vay..................................................................................................43 2.3.1.4 Thị phần tín dụng của VSB........................................................................................44 2.3.2 Hoạt động cung cấp các dịch vụ tài chính........................................................................45 2.3.2.1 Dịch vụ thanh toán.........................................................................................................45 2.3.2.2 Dịch vụ ngoại hối............................................................................................................46 2.4 Đánh giá hiệu quả huy động và sử dụng vốn tại Ngân hàng Liên doanh Việt Thái.....................................................................................................................................................................47 2.4.1 Những kết quả đạt được............................................................................................................47 2.4.1.1 Về hoạt động huy động vốn.......................................................................................47 2.4.1.2 Về hoạt động cấp tín dụng..........................................................................................48 2.4.1.3 Về cung cấp dịch vụ tài chính...................................................................................49 2.4.2 Những mặt còn hạn chế............................................................................................................49 2.4.2.1 Hạn chế về hoạt động huy động vốn......................................................................50 2.4.2.2 Hạn chế về hoạt động cấp tín dụng........................................................................51 2.4.2.3 Hạn chế về dịch vụ.........................................................................................................53 2.4.2.4 Các hạn chế khác.............................................................................................................54 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HUY ĐỘNG VÀ SỬ DỤNG VỐN TẠI NGÂN HÀNG LIÊN DOANH VIỆT THÁI........................................57 3.1 Định hướng hoạt động Ngân hàng Liên doanh Việt Thái trong thời gian tới 57 3.1.1 Định hướng chung cho giai đoạn 2013-2015..................................................................57 3.1.2 Định hướng trong công tác huy động vốn giai đoạn 2013- 2015..........................58 3.1.3 Định hướng trong công tác sử dụng vốn giai đoạn 2013-2015..............................59 3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng vốn của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái...........................................................................................................................................60 3.2.1 Về cơ chế chính sách.................................................................................................................60 3.2.2 Về hoạt động huy động vốn....................................................................................................61 3.2.3 Về hoạt động cấp tín dụng.......................................................................................................63 3.2.4 Đa dạng hóa sản phẩm, các kênh dịch vụ tài chính.....................................................64 3.2.5 Đào tạo phát triển nguồn nhân lực.......................................................................................65 3.2.6 Về mạng lưới hoạt động...........................................................................................................67 3.2.7 Xây dựng và quảng bá thương hiệu....................................................................................68 3.2.8 Đẩy mạnh hoạt động tiếp thị..................................................................................................69 3.2.9 Đổi mới và hiện đại hóa công nghệ ngân hàng..............................................................70 3.2.10 Xây dựng môi trường giao dịch chuyên nghiệp, thân thiện..................................71 3.3 Một số kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam...........................................71 KẾT LUẬN....................................................................................................................................................74 TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................................................76 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT V • BQ LNH: Bình quân liên ngân hàng • DN: Doanh nghiệp • ĐTLNH: Điện tử liên ngân hàng • NHLD: Ngân hàng liên doanh • NHNN VN: Ngân hàng Nhà nước Việt Nam • NHNo&PTNT: Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn • NHTM CP: Ngân hàng thương mại cổ phần • NHTM QD: Ngân hàng thương mại quốc doanh • NHTM: Ngân hàng thương mại • NHTW: Ngân hàng Trung Ương • SCB: Ngân hàng thương mại Thái Lan • Tập đoàn CP: Tập đoàn Charoen Pokphand Thái Lan • TCKT: Tổ chức kinh tế • TCTD: Tổ chức tín dụng • TKTG: Tài khoản tiền gửi • USD: đô la Mỹ • VND: Việt Nam đồng • VSB: Ngân hàng liên doanh Việt Thái DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ VÀ BẢNG BIỂU V Trang ™ DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ: • Sơ đồ 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái................29 ™ DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ: • Biểu đồ 2.1: Cơ cấu vốn huy động của VSB phân theo loại tiền tệ giai đoạn 2008-2012 ..........................................................................................................32 • Biểu đồ 2.2: Cơ cấu vốn huy động của VSB phân theo loại tiền gửi giai đoạn 2008-2012 ..........................................................................................................32 • Biểu đồ 2.3: Cơ cấu vốn huy động của VSB phân theo kỳ hạn gửi giai đoạn 2008-2012 ..........................................................................................................33 • Biểu đồ 2.4: Cơ cấu vốn huy động của VSB phân theo loại huy động giai đoạn 2008-2012 .........................................................................................................34 • Biểu đồ 2.5: Tổng nguồn vốn huy động và tốc độ tăng trưởng nguồn vốn huy động của VSB giai đoạn 2008-2012......................................................................................35 • Biểu đồ 2.6: Thị phần huy động vốn từ khách hàng của VSB giai đoạn 20082012....................................................................................................................36 • Biểu đồ 2.7: Cơ cấu dư nợ của VSB phân theo thành phần kinh tế bình quân giai đoạn 2008-2012....................................................................................................................37 • Biểu đồ 2.8: Cơ cấu dư nợ của VSB phân theo khu vực kinh tế bình quân giai đoạn 2008-2012...............................................................................................................................39 • Biểu đồ 2.9: Cơ cấu dư nợ của VSB phân theo loại tiền tệ giai đoạn 20082012....................................................................................................................40 • Biểu đồ 2.10: Cơ cấu dư nợ của VSB phân theo thời hạn vay giai đoạn 20082012....................................................................................................................41 • Biểu đồ 2.11: Cơ cấu dư nợ của VSB phân theo mục đích vay giai đoạn 2008-2012 ..........................................................................................................42 • Biểu đồ 2.12: Dư nợ cho vay và tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay của VSB giai đoạn 2008-2012......................................................................................................................43 • Biểu đồ 2.13: Tỷ lệ nợ quá hạn của VSB giai đoạn 2008-2012................................44 • Biểu đồ 2.14: Thị phần tín dụng của VSB giai đoạn 2008-2012..............................45 • Biểu đồ 2.15: Hiệu suất sử dụng vốn của VSB giai đoạn 2008-2012.....................48 ™ DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU: • Bảng 2.1: Cơ cấu nguồn vốn huy động của VSB giai đoạn 2008-2012................31 • Bảng 2.2: Tốc độ tăng trưởng nguồn vốn huy động của VSB giai đoạn 20082012....................................................................................................................34 • Bảng 2.3: Tổng vốn huy động nền kinh tế và thị phần vốn huy động của VSB giai đoạn 2008- 2012....................................................................................................................35 • Bảng 2.4: Cơ cấu dư nợ cho vay của VSB phân theo thành phần kinh tế giai đoạn 2008-2012...............................................................................................................................36 • Bảng 2.5: Cơ cấu dư nợ cho vay của VSB phân theo khu vực kinh tế giai đoạn 2008-2012 ..........................................................................................................37 • Bảng 2.6: Cơ cấu dư nợ cho vay của VSB phân theo loại tiền tệ giai đoạn 2008-2012 ..........................................................................................................39 • Bảng 2.7: Cơ cấu dư nợ cho vay của VSB phân theo thời hạn vay giai đoạn 2008-2012 ..........................................................................................................40 • Bảng 2.8: Cơ cấu dư nợ cho vay của VSB phân theo mục đích vay giai đoạn 2008-2012 ..........................................................................................................41 • Bảng 2.9: Tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay của VSB giai đoạn 2008-2012 42 • Bảng 2.10: Tình hình nợ quá hạn của VSB giai đoạn 2008-2012............................43 • Bảng 2.11: Tổng mức cấp tín dụng cho nền kinh tế và thị phần tín dụng của VSB giai đoạn 2008-2012..........................................................................................................45 • Bảng 2.12: Hoạt động thanh toán của VSB giai đoạn 2008-2012............................46 • Bảng 2.13: Tổng giá trị thanh toán không dùng tiền mặt của ngành ngân hàng và thị phần của VSB giai đoạn 2008-2012.........................................................................47 • Bảng 2.14: Dịch vụ ngoại hối của VSB giai đoạn 2008-2012...................................47 • Bảng 2.15: Tỷ lệ vốn huy động trên vốn tự có của VSB giai đoạn 2008-2012 . ............................................................................................................................50 • Bảng 2.16: Vòng quay vốn tín dụng và hệ số thu nợ của VSB giai đoạn 2008-2012 ..........................................................................................................52 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Tháng 12/1986, Đảng và Nhà nước ta quyết định cải cách nển kinh tế, chuyển từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN dưới sự quản lý và điều tiết của Nhà nước. Sau hơn 28 năm đổi mới cùng với việc gia nhập WTO vào tháng 1/2007, nền kinh tế nước ta đã đạt được những thành tựu đáng kể như kinh tế tăng trưởng nhanh, thu nhập bình quân đầu người tăng, đời sống nhân dân được cải thiện… Tuy nhiên, ngưỡng cửa hội nhập đòi hỏi chúng ta phải đổi mới toàn diện hơn nữa nền kinh tế đất nước. Hội nhập đặt ra cho Việt Nam những cơ hội và thách thức qua đó chúng ta cần huy động, phát huy mọi nguồn lực bên trong và bên ngoài, trong đó vốn là nguồn lực quan trọng. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI nêu ra: “Phải thật sự coi trọng chất lượng, hiệu quả tăng trưởng và phát triển bền vững. Tăng cường huy động phải gắn với sử dụng có hiệu quả các nguồn lực trong và ngoài nước”. Để khơi thông thu hút được nguồn lực trong điều kiện nền kinh tế cạnh tranh hiện nay cần có các Ngân hàng thương mại. Hoạt động của ngành ngân hàng gắn liền với cơ chế quản lý kinh tế. Việc chuyển từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước đòi hỏi hoạt động ngân hàng phải là đòn bẩy kinh tế, là công cụ kiềm chế và đẩy lùi lạm phát nhằm thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Hệ thống ngân hàng đã được cải tổ và hoạt động có hiệu quả, đóng vai trò nòng cốt trên thị trường tiền tệ. Thực hiện đường lối phát triển của Đảng và Nhà nước, trong những năm qua, ngành ngân hàng nói chung và Ngân hàng Liên doanh Việt Thái nói riêng đã không ngừng đổi mới và hoàn thiện cho phù hợp với tình hình mới, tìm tòi và phát triển thêm những hình thức huy động vốn mới nhằm thu hút thêm nguồn vốn từ bên ngoài. Tuy nhiên vẫn có nhiều tồn tại, khó khăn như hình thức huy động và sử dụng vốn của ngân hàng chưa đa dạng, đổi mới, các thông tin tư vấn giới thiệu đầu tư chưa nhiều, các thủ tục vay vốn vẫn phức tạp, mất thời gian. Công nghệ tiên tiến ` 2 chưa được áp dụng trong quản lý, giao dịch gây khó khăn cho khách hàng, có nhiều rủi ro trong quá trình huy động và sử dụng vốn khiến lãng phí, thất thoát nguồn vốn. Là nhân viên của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái, nhận thức được vấn đề này tôi đã chọn đề tài: “Giải pháp nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng vốn tại Ngân hàng Liên doanh Việt Thái” với mong muốn góp một phần nhỏ trong việc đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng vốn của ngân hàng, xây dựng ngân hàng ngày càng phát triển vững mạnh trong thời gian tới. 2. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn được nghiên cứu nhằm đáp ứng 3 mục tiêu: Một là: Nhận thức vững chắc và đầy đủ những lý luận về Ngân hàng thương mại như khái niệm, đặc điểm, chức năng và vai trò, các mặt hoạt động và các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả huy động và sử dụng vốn của Ngân hàng thương mại. Hai là: Phân tích và đánh giá thực trạng huy động và sử dụng vốn của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái trong giai đoạn 2008-2012. Ba là: Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng vốn của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là những hoạt động huy động và sử dụng vốn của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái và các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động này. Phạm vi nghiên cứu là Ngân hàng Liên doanh Việt Thái trong giai đoạn từ năm 2008 đến năm 2012. 4. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thu thập thông tin: các số liệu được thu thập chủ yếu thông qua Báo cáo tài chính của ngân hàng, ngoài ra đề tài còn sử dụng những số liệu, thông tin, bài viết được thu thập từ các nguồn sách báo, tạp chí … cùng với việc vận dụng những kiến thức đã học để giúp nội dung nghiên cứu thêm phong phú, hài hòa. Phương pháp phân tích số liệu: dùng phương pháp so sánh số tuyệt đối, số tương đối để phân tích, rút ra nhận xét từ đó đánh giá tình hình hoạt động thực tế. ` 3 Sử dụng các chỉ số tài chính để đánh giá qua đó đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng vốn của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái. 5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Việc nghiên cứu luận văn này có ý nghĩa quan trọng về mặt thực tiễn. Nó phân tích thực trạng hoạt động huy động và sử dụng vốn và nguyên nhân việc hoạt động không hiệu quả của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái trong thời gian qua để từ đó có những giải pháp đúng đắn và thiết thực cho các “bước đi mới” của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái trong giai đoạn phát triển và cạnh tranh khốc liệt của lĩnh vực Tài chính-Ngân hàng. 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được trình bày gồm 3 chương: Chương 1: Tổng quan về hoạt động huy động vốn - sử dụng vốn của Ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng huy động vốn và sử dụng vốn của Ngân hàng Liên doanh Việt Thái. Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả huy động và sử dụng vốn tại Ngân hàng Liên doanh Việt Thái. ` 4 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG HUY ĐỘNG VỐN - SỬ DỤNG VỐN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Tổng quan về Ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm Ngân hàng thương mại Theo Luật các tổ chức tín dụng: NHTM là tổ chức tín dụng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng và các quy định khác của pháp luật. (Nghị định số 59/2009/NĐ-CP của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của NHTM) Theo Luật Ngân hàng nhà nước: Hoạt động ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi và sử dụng số tiền này để cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán. Như vậy NHTM là định chế tài chính trung gian quan trọng vào loại bậc nhất trong nền kinh tế thị trường. Nhờ hệ thống định chế này mà các nguồn tiền vốn nhàn rỗi sẽ được huy động, tạo lập nguồn vốn tín dụng to lớn để có thể cho vay, phát triển kinh tế. 1.1.2 Đặc điểm của Ngân hàng thương mại Hoạt động NHTM là hình thức kinh doanh kiếm lời, theo đuổi mục tiêu lợi nhuận là chủ yếu. Ngân hàng thực hiện hai hình thức hoạt động là kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng. Trong đó, hoạt động kinh doanh tiền tệ được biểu hiện ở nghiệp vụ huy động vốn dưới các hình thức khác nhau, để cấp tín dụng cho khách hàng có yêu cầu về vốn với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận. NHTM là người “đi vay để cho vay” nhằm mục đích kiếm lời. Các hoạt động dịch vụ ngân hàng được biểu hiện thông qua các nghiệp vụ sẵn có về tiền tệ, thanh toán, ngoại hối, chứng khoán… để cam kết thực hiện công việc nhất định cho khách hàng trong một thời gian nhất định nhằm mục đích thu phí dịch vụ hoặc hoa hồng. ` 5 Hoạt động NHTM phải tuân thủ theo quy định của pháp luật, nghĩa là chỉ khi NHTM thoả mãn đầy đủ các điều kiện khắt khe do pháp luật qui định như điều kiện về vốn, phương án kinh doanh...thì mới được phép hoạt động trên thị trường. Hoạt động NHTM là hình thức kinh doanh có độ rủi ro cao hơn nhiều so với các hình thức kinh doanh khác và thường có ảnh hưởng lớn tới các ngành khác và cả nền kinh tế.. Rủi ro đến từ phía ngân hàng, từ khách hàng vay tiền, rủi ro đến từ những yếu tố khách quan. Bởi vậy, NHTM phải đối mặt với rủi ro cao, kéo theo là rủi ro đối với những người gửi tiền ở NHTM cũng như rủi ro đối với nền kinh tế. Để tránh rủi ro đáng tiếc xảy ra, nhằm kiểm soát, làm giảm nhẹ những tổn hại do ngân hàng vỡ nợ gây ra, chính phủ các quốc gia đặt ra những đạo luật riêng, nhằm đẳm bảo cho hoạt động này được vận hành an toàn, hiệu quả trong nền kinh tế thị trường. 1.1.3 Chức năng của Ngân hàng thương mại ™ Trung gian tín dụng NHTM một mặt thu hút các khoản tiền nhàn rỗi trong xã hội, bao gồm tiền của các doanh nghiệp, các hộ gia đình, cá nhân và các cơ quan nhà nước. Mặt khác dùng chính số tiền đã huy động được để cho vay đối với các thành phần kinh tế trong xã hội. Trong nền kinh tế thị trường, NHTM là một trung gian tài chính quan trọng để điều chuyển vốn từ người thừa sang người thiếu. Thông qua sự điều khiển này, NHTM có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tăng thêm việc làm, cải thiện mức sống của dân cư, ổn định thu chi chính phủ, góp phần quan trọng vào việc điều hoà lưu thông tiền tệ, ổn định sức mua đồng tiền, kiềm chế lạm phát. ™ Trung gian thanh toán Nếu như mọi khoản chi trả của xã hội được thực hiện bên ngoài ngân hàng thì chi phí để thực hiện chúng sẽ rất lớn, bao gồm: chi phí in đúc, bảo quản, vận chuyển tiền. ` 6 Với sự ra đời của NHTM, phần lớn các khoản chi trả về hàng hoá và dịch vụ của xã hội đều được thực hiện qua ngân hàng với những hình thức thanh toán thích hợp, thủ tục đơn giản và kỹ thuật ngày càng tiên tiến. ™ Nguồn tạo tiền Sự ra đời của các ngân hàng đã tạo ra một bước phát triển về chất trong kinh doanh tiền tệ. Nếu như trước đây các tổ chức kinh doanh tiền tệ nhận tiền gửi và rồi cho vay cũng chính bằng các đồng tiền đó, thì nay các ngân hàng đã có thể cho vay bằng tiền giấy của mình, thay thế tiền bạc và vàng do khách hàng gửi vào ngân hàng. Hơn nữa, khi đã hoạt động trong một hệ thống ngân hàng, NHTM có khả năng “tạo tiền” bằng cách chuyển khoản hay bút tệ để thay thế cho tiền mặt. Điều này đã đưa NHTM lên vị trí là nguồn tạo tiền. Quá trình tạo tiền của hệ thống NHTM dựa trên cơ sở tiền gửi của xã hội, số tiền gửi được nhân lên gấp bội khi ngân hàng cho vay thông qua cơ chế thanh toán chuyển khoản giữa các ngân hàng . 1.1.4 Vai trò của Ngân hàng thương mại ™ Là nơi cung cấp vốn cho nền kinh tế Trong xã hội luôn luôn tồn tại tình trạng thừa và thiếu vốn một cách tạm thời. Những cá nhân, tổ chức có tiền nhàn rỗi muốn bảo quản số tiền đó một cách an toàn và có hiệu quả nhất. Trong khi đó những cá nhân, tổ chức có nhu cầu về vốn thì đều muốn vay vốn để phục vụ cho nhu cầu sản xuất kinh doanh của mình. NHTM là một trung gian tài chính tốt nhất thực hiện chức năng cầu nối giữa cung và cầu về vốn. Xã hội càng phát triển nhu cầu vốn cần cho nền kinh tế càng tăng, không một tổ chức nào có thể đáp ứng được. Chỉ có ngân hàng - một tổ chức trung gian tài chính mới có thể đứng ra điều hoà, phân phối vốn giúp cho tất cả các thành phần kinh tế cùng nhau phát triển nhịp nhàng, cân đối. ™ Cầu nối giữa Doanh nghiệp và Thị trường NHTM với địa vị là một trung gian tài chính, là cầu nối giữa cung và cầu về vốn trên thị trường tiền tệ đã góp phần thúc đẩy nhanh hoạt động của nền kinh tế, đem lại thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các cá nhân, tổ chức. Các cá nhân, tổ chức đã giảm được chi phí trong việc tìm nguốn vốn đầu tư cho hoạt ` 7 động sản xuất kinh doanh của mình, ngoài ra còn sử dụng các dịch vụ do ngân hàng cung cấp để đẩy nhanh hoạt động. Việc vay vốn từ ngân hàng thúc đẩy các doanh nghiệp phải có phương pháp sản xuất tối ưu đem lại hiệu quả kinh tế cao thì mới có khả năng trả vốn và lãi cho ngân hàng. Việc lập phương án sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp phải qua sự kiểm tra, thẩm định kỹ lưỡng của ngân hàng nhằm hạn chế thấp nhất rủi ro. ™ Thực hiện phân bổ vốn giữa các vùng Thông qua các hoạt động của mình, NHTM tạo điều kiện cho việc phát triển kinh tế đồng đều giữa các vùng khác nhau trong một quốc gia. Các vùng kinh tế khác nhau thì có sự phát triển khác nhau. Hiện tượng thừa vốn hoặc thiếu vốn một cách tạm thời giữa các vùng diễn ra thường xuyên. Do đó vấn đề đặt ra là làm sao thực hiện tốt nhất hiệu quả huy động của vốn và chính hoạt động điều chuyển vốn trong nội bộ ngân hàng đã thực hiện tốt vấn đề này. ™ Công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế Nhà nước Trong nền kinh tế thị trường, NHTM với tư cách là trung tâm tiền tệ của toàn bộ nền kinh tế, đảm bảo sự phát triển hài hoà cho tất cả các thành phần kinh tế khi tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh, có thể nói mỗi sự giao động của ngân hàng đều gây ảnh hưởng ít nhiều đến các thành phần kinh tế khác. Do vậy sự hoạt động có hiệu quả của NHTM thông qua các nghiệp vụ kinh doanh của nó thực sự là công cụ tốt để Nhà nứơc tiến hành điều tiết vĩ mô nền kinh tế. ™ Cầu nối giữa nền kinh tế quốc gia và thế giới Ngày nay, trong xu hướng toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới với việc hình thành hàng loạt các tổ chức kinh tế, các khu vực mậu dịch tự do, làm cho các mối quan hệ thương mại, lưu thông hàng hoá giữa các quốc gia trên thế giới ngày càng được mở rộng và trở nên cần thiết, cấp bách. Nền tài chính của một quốc gia cần phải hoà nhập với nền tài chính thế giới. Các NHTM là trung gian, cầu nối để tiến hành hội nhập. Đầu tư ra nước ngoài là một hướng đầu tư quan trọng và mang lại nhiều lợi nhuận. Đồng thời các nước cần xuất khẩu những mặt hàng mà mình có lợi thế so ` 8 sánh và nhập khẩu những mặt hàng mà mình thiếu. Các NHTM với những nghiệp vụ kinh doanh như : nhận tiền gửi, cho vay, bảo lãnh... và đặc biệt là các nghiệp vụ thanh toán quốc tế, đã góp phần tạo điều kiện, thúc đẩy ngoại thương không ngừng mở rộng. 1.2 Tổng quan về hiệu quả huy động vốn của Ngân hàng thương mại 1.2.1 Các hình thức huy động vốn của NHTM 1.2.1.1 Huy động vốn dưới hình thức tiền gửi ™ Tiền gửi tiết kiệm Đây là một trong những khoản tiền gửi lớn của ngân hàng. Thông thường, người gửi tiết kiệm được một cuốn sổ nhỏ trong đó nhân viên ngân hàng xác nhận toàn bộ số tiền đã gửi, đã rút và tiền lãi. Khách hàng ở đây là tất cả các dân cư có số tiền nhàn rỗi tạm thời chưa có nhu cầu sử dụng, gửi vào ngân hàng để lấy lãi. Việc phân chia các khoản tiền gửi tiết kiệm có thể theo nhiều tiêu thức khác nhau nhưng thường Ngân hàng phân chia theo tiêu thức thời gian, tức là tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn và tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn. Tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn: Khi chúng ta mang tiền mặt đến gửi tại một NHTM A, nếu chúng ta muốn rút ra chi trả bất cứ lúc nào NHTM sẽ sắp xếp tiền gửi này vào nhóm tiền gửi không kỳ hạn. Vì khoản tiền gửi này không cố định có thể rút bất kỳ lúc nào nên lãi suất được NHTM trả thấp. Tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn: Là khoản tiền được gửi vào ngân hàng với mức thời gian theo thoả thuận với NHTM và khách hàng. Trước thập niên 80, tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn không được rút ra trước thời hạn. Ngân hàng có thể từ chối yêu cầu rút trước hạn của khách hàng hoặc có cách xử lý mềm dẻo hơn là khách hàng phải báo trước một khoảng thời gian nhất định về ý định rút trước hạn khoảng 30 ngày. Vì vậy lãi suất cho các khoản rút trước hạn này chỉ tương đương với lãi không kỳ hạn. Lãi suất mà ngân hàng trả cho tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn cao hơn nhiều so với tiền gửi không kỳ hạn. Thông thường có khoảng 70% khách hàng giữ đúng cam kết với thời hạn gửi cho nên ngân hàng có thể yên tâm sử dụng nguồn vốn này cho kế hoạch kinh doanh của mình. ` 9 ™ Tiền gửi thanh toán: Các tổ chức kinh tế, xã hội, các tổ chức tín dụng khác, cá nhân mở tài khoản giao dịch tại NHTM, thông qua tài khoản này, người sử dụng có thể phát hành séc hoặc lệnh chi trả cho người khác (uỷ nhiệm chi). Trước đây khoản tiền gửi có thể phát séc không được hưởng lãi. Để huy động được nguồn vốn này ngân hàng phải nâng cao chất lượng trong nghiệp vụ thanh toán, tiện lợi nhanh chóng, ngân hàng còn phải trả lãi cho khoản tiền này, thường là bằng với lãi suất tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn. Các cá nhân hay tổ chức muốn mở tài khoản thanh toán tại NHTM ngoài những quy định về mặt pháp lý còn phải để một khoản số dư tối thiểu trong tài khoản. Với tài khoản thanh toán của các tổ chức thì số dư phải lớn hơn nhiều so với của cá nhân. 1.2.1.2 Huy động vốn dưới hình thức đi vay ™ Vay chiết khấu hay tái cấp vốn của Ngân hàng trung ương Việc vay vốn của Ngân hàng trung ương giúp giải quyết tình trạng thiếu vốn tạm thời do sự giảm sút số vốn hiện có so với tài sản của NHTM. Tuy nhiên nhu cầu của khoản đi vay này phải phù hợp với mục tiêu của Ngân hàng trung ương. Ở nhiều nước để có được khoản vay này NHTM phải ký quỹ bằng thương phiếu hoặc giấy tờ có giá khác, ví dụ như hối phiếu chấp nhận thanh toán. Đặc điểm của nguồn vốn này là ngắn hạn cho nên NHTM phải nhanh chóng tìm nguồn vốn khác để trả nợ ngay khi đến hạn. Đây là nguồn vốn quan trọng khi NHTM gặp khó khăn trong cân đối nguồn vốn và sử dụng vốn, cho nên chi phí cho khoản vay này thường cao hơn các khoản vay khác. Vốn hình thành từ nguồn này đảm bảo cho khả năng thanh toán của NHTM. ™ Vốn vay của các tổ chức tài chính tín dụng Các NHTM có thể thu hút vốn bằng các vay của các tổ chức tài chính tín dụng. Đối với những ngân hàng ở các nước phát triển có quan hệ rộng khắp thì đây là nguồn vốn vay thường xuyên và khá quan trọng. Tuy nhiên đối với những nước đang phát triển, việc thu hút nguồn vốn còn nhiều hạn chế và thường huy động dưới hình thức các dự án quốc tế. Thời hạn vay có thể là một ngày(Over night) hay một ` 10 vài tháng. Nhưng chi phí cho khoản vay này rất cao nên đây cũng chỉ là nguồn vốn tạm thời, không thể sử dụng, về lâu về dài NHTM nên tìm những nguồn vốn khác để trả nợ. 1.2.1.3 Huy động vốn bằng việc phát hành công cụ nợ Các công cụ nợ của ngân hàng là các giấy nhận nợ mà ngân hàng bán cho công chúng. Đây là cách thức vay vốn của NHTM bởi vì những người sở hữu các công cụ này được hoàn trả vốn vào thời gian đáo hạn cộng thêm khoản tiền lãi nhất định. Những công cụ nợ của ngân hàng là: ™ Tín phiếu ngân hàng: Đây là công cụ nợ ngân hàng dùng để huy động những khoản vốn ngắn hạn. ™ Kỳ phiếu, trái phiếu ngân hàng: Là những công cụ nợ để ngân hàng huy động những khoản vốn trung - dài hạn. Nếu như đối với các tài khoản tiền gửi phụ thuộc nhiều vào sở thích của khách hàng thì việc sử dụng các công cụ nợ là một hình thức huy động vốn mang tính chủ động của ngân hàng. Tuy nhiên việc khách hàng có chấp nhận mua các công cụ nợ đó hay không mới là điều quan trọng. Nguồn vốn huy động có được bằng việc phát hành các công cụ nợ sử dụng cho những khoản tín dụng trong kế hoạch của ngân hàng. Với lãi suất tín dụng trong kỳ kế hoạch, ngân hàng xác định mức lãi suất nhất định cho các công cụ nợ, hay đưa vào thời hạn các khoản tín dụng trong kế hoạch mà ngân hàng xác định sử dụng loại công cụ ngắn hạn hay trung dài hạn. Đây là một hình thức tương đối mới mẻ so với các NHTM của các nước đang phát triển vì nó phụ thuộc vào uy tín và năng lực tài chính của các ngân hàng. Tại Việt Nam, Thống đốc NHNN đã ban hành quyết định số 89/ QĐ- NH9 và quyết định số 76/ QĐ- NH vào ngày 18/03/1995 về việc thành lập thị trường mua bán lại tín phiếu cùng với quy chế tổ chức hoạt động của thị trường này. Tuy nhiên sự chấp nhận của khách hàng, dân cư còn thấp. Thị trường chứng khoán ra đời phần nào đã `