Tài liệu Giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư cổ phiếu trên thị trường chứng khoán việt nam

LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI: Û baát kyø moät moâi tröôøng ñaàu tö naøo, tröôùc khi baét ñaàu moät quyeát ñònh ñaàu tö, lôïi nhuaän vaø ruûi ro laø hai yeáu toá ñöôïc nhaø ñaàu tö quan taâm haøng ñaàu . Tuy nhieân, trong ñaàu tö thì lôïi nhuaän laïi luoân gaén vôùi ruûi ro, lôïi nhuaän caøng cao thì ruûi ro caøng lôùn vaø ngöôïc laïi. Vì vaäy, moät nguyeân taéc chung ñöôïc taát caû caùc nhaø ñaàu tö ñaët ra laø tìm kieám möùc lôïi nhuaän toái ña treân cô sôû giaûm thieåu ruûi ro ñeán möùc thaáp nhaát. Ô Ñoái vôùi Thò tröôøng chöùng khoaùn cuõng khoâng naèm ngoaøi nguyeân taéc noùi treân, phaûi thu huùt ñöôïc caùc nhaø ñaàu tö quan taâm, tham gia vaø vieäc taïo loøng tin ñeå cho hoï thaáy ñöôïc lôïi ích khi ñaàu tö vaøo TTCK laø ñieàu ñaëc bieät quan troïng vaø coù yù nghóa thieát thöïc nhaát. Ñaëc bieät ôû TTCK Vieät Nam, sau hôn 5 naêm hoaït ñoäng gaëp khoâng ít khoù khaên, nhöng vaãn laø moät keânh thu huùt ñaàu tö coøn raát môùi meû, vôùi neàn taûng ñieàu kieän ban ñaàu chöa thöïc söï ñaày ñuû, vôùi kinh nghieäm toå chöùc chöa qua nhieàu thöû thaùch, vieäc thu huùt ñaàu tö qua TTCK Vieät Nam ñaõ traûi qua nhöõng böôùc thaêng traàm vaø thöïc traïng ñang gaëp khoâng ít khoù khaên. Beân caïnh ñoù, nhieàu nhaø ñaàu tö treân thò tröôøng vì chöa coù kinh nghieäm vaø thieáu hieåu bieát veà kieán thöùc TTCK, neân ñaõ coù giai ñoïan thua loã traàm troïng, laøm nhieàu nhaø ñaàu tö thaát voïng vaø naûn loøng vôùi thò tröôøng. Hieän nay, maëc duø ñaõ toå chöùc nhöõng khoùa hoïc veà phaân tích löïa choïn moâ hình ñaàu tö theo caùc nguyeân taéc neâu treân, song môùi chuû yeáu döøng ôû lyù thuyeát maø chöa coù nhieàu öùng duïng trong thöïc tieãn. Töø nhöõng yeâu caàu neâu treân, nhaèm taêng tính öùng duïng veà thöïc tieãn cuûa phöông phaùp ñaàu tö vaø giuùp hoaït ñoäng ñaàu tö treân TTCK ñaït hieäu quaû hôn. Vì vaäy, nhoùm nghieân cöùu choïn ñeà taøi khoa hoïc: “ Giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû ñaàu tö coå phieáu treân TTCK Vieät Nam” 2. TÌNH HÌNH NGHIEÂN CÖÙU TRONG VAØ NGOAØI NÖÔÙC: - Ñeà taøi tham khaûo caùc nguoàn taøi lieäu saùch baùo trong vaø ngoaøi nöôùc, taïp chí, caùc trang website, caùc nguoàn taøi lieäu söu taàm qua quaù 1 trình thöïc teá taïi Trung taâm GDCK, caùc coâng ty CK, vaø caùc toå chöùc lieân quan khaùc…. 3. MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU: - Nghieân cöùu moät caùch coù heä thoáng veà cô sôû lyù luaän ñeå naâng cao hieäu quaû ñaàu tö coå phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn. Nghieân cöùu cuï theå veà caùc chieán löôïc quaûn lyù ñaàu tö cuûa TTCK moät soá nöôùc treân theá giôùi vaø trong khu vöïc, qua ñoù ruùt ra moät soá baøi hoïc gôïi yù cho Vieät Nam. - Beân caïnh ñoù, phaân tích thöïc traïng ñaàu tö coå phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn Vieät Nam trong thôøi gian qua veà nhöõng maët thuaän lôïi vaø khoù khaên, sau ñoù tìm ra nhöõng nguyeân nhaân toàn taïi trong ñaàu tö chöùng khoaùn. - Treân cô sôû ñoù, ñeà taøi ñöa ra moät soá nhoùm giaûi phaùp kieán nghò nhaèm taêng tính öùng duïng thöïc tieãn cuûa phöông phaùp ñaàu tö vaø giuùp hoaït ñoäng ñaàu tö treân TTCK ñaït hieäu quaû hôn. 4. PHAÏM VI CUÛA ÑEÀ TAØI: Ñeà taøi naøy laø cô sôû ñeå nhaø ñaàu tö caù nhaân vaø toå chöùc tham khaûo ñeå phaân tích, ñaùnh giaù, löïa choïn caùc hình thöùc ñaàu tö phuø hôïp vaø hieäu quaû nhaát. Ñoàng thôøi giuùp giaûm thieåu ruûi ro cho hoï khi ñaàu tö coå phieáu taäp trung treân TTCK Vieät Nam. 5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: Ñeà taøi söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu: + Phaân tích + Toång hôïp 6. NHOÙM TRIEÅN KHAI ÑEÀ TAØI: TS. Traàn Quoác Tuaán – Chuû nhieäm ñeà taøi Cöû nhaân Hoaøng Thò Baûo Chi – Thö kyù ñeà taøi TS. Lyù Hoaøng Aùnh – Coäng taùc vieân Cöû nhaân Toâ thò Myõ Dung – Coäng taùc vieân 7. KEÁT CAÁU ÑEÀ TAØI: 2 Noäi dung ñeà taøi goàm ba chöông: Lôøi Môû ñaàu Chöông I: Cô sôû lyù luaän veà naâng cao hieäu quaû ñaàu tö coå phieáu treân TTCK Chöông II: Ñaùnh giaù veà hieäu quaû ñaàu tö coå phieáu treân TTCK Vieät Nam Chöông III: Caùc giaûi phaùp chuû yeáu ñeå naâng cao hieäu quaû ñaàu tö coå phieáu treân TTCK Vieät Nam 3 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ ÑAÀU TÖ COÅ PHIEÁU TREÂN TTCK 1.1. MÖÙC SINH LÔØI VAØ RUÛI RO TRONG ÑAÀU TÖ COÅ PHIEÁU: 1.1.1. HIEÄU QUAÛ ÑAÀU TÖ 1.1.1.1 Khaùi nieäm Tröôùc heát ta caàn hieåu khaùi nieäm veà hieäu quaûû kinh teá laø gì? Hieäu quaû kinh teá laø moät hieän töôïng (hoaëc quaù trình) kinh teá laø moät phaïm truø kinh teá phaûn aùnh trình ñoä söû duïng caùc nguoàn löïc (nhaân löïc, taøi löïc, vaät löïc, tieàn voán ) ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu xaùc ñònh. Töø khaùi nieäm khaùi quaùt naøy, coù theå hình thaønh coâng thöùc bieåu dieãn khaùi quaùt phaïm truø hieäu quaû kinh teá nhö sau: H K C Vôùi H laø hieäu quaû kinh teá cuûa moät hieän töôïng (quaù trình kinh teá naøo ñoù); K laø keát quaû thu ñöôïc töø hieän töôïng (quaù trình ñoù) kinh teá ñoù vaø C laø chi phí toaøn boä ñeå ñaït ñöôïc keát quaû ñoù. Vaø nhö theá cuõng coù theå coù khaùi nieäm ngaén goïn: hieäu quaû kinh teá phaûn aùnh chaát löôïng hoaït ñoäng kinh teá vaø ñöôïc xaùc ñònh bôûi tyû soá giöõa keát quaû ñaït ñöôïc vôùi chi phí boû ra ñeå ñaït ñöôïc keát quaû ñoù. Quan ñieåm naøy ñaùnh giaù ñöôïc toát nhaát trình ñoä söû duïng caùc nguoàn löïc ôû moïi ñieàu kieän “ñoäng” cuûa kinh teá. Theo quan ñieåm nhö theá hoaøn toaøn coù theå tính toaùn ñöôïc hieäu quaû kinh teá trong söï vaän ñoäng vaø bieán ñoåi khoâng ngöøng cuûa caùc hoaït ñoäng kinh teá, khoâng phuï thuoäc vaøo quy moâ vaø toác ñoä bieán ñoäng khaùc nhau cuûa chuùng. Töø ñònh nghóa veà hieäu quaû kinh teá nhö ñaõ trình baøy ôû treân, chuùng ta coù theå neâu ñònh nghóa veà hieäu quaû ñaàu tö nhö sau: 4 Hieäu quaû ñaàu tö laø moät phaïm truø kinh teá phaûn aùnh trình ñoä söû duïng nguoàn voán ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu xaùc ñònh. Trong ñaàu tö chöùng khoaùn thì hieäu quaû söû duïng nguoàn voán ñöôïc theå hieän trong vieäc mua baùn chöùng khoaùn ñem laïi möùc sinh lôøi (töùc laø phaàn cheânh leäch giöùa keát quaû thu ñöôïc sau moät khoaûng thôøi gian vaø voán goác maø nhaø ñaàu tö phaûi boû ra ban ñaàu). Khaùi nieäm hieäu quaû ñaàu tö khaùc vôùi khaùi nieäm keát quaû ôû choå laø keát quaû chæ laø nhöõng gì maø mình thu ñöôïc sau moät khoaûn thôøi gian ñaàu tö. Vaø keát quaû ñoù coù theå laø lôøi hoaëc loã. 1.1.1.2 Caùc tieâu thöùc ñaùnh giaù hieäu quaû ñaàu tö. Döôùi ñaây xin ñöa ra moät soá hieäu quaû ñaàu tö trong vieäc söû duïng voán. Thöù nhaát: Soá voøng quay toaøn boä voán ( SVV ) SVV  TR V KD Vôùi SVV laø soá voøng quay cuûa voán. Soá voøng quay voán caøng lôùn hieäu suaát söû duïng voán caøng lôùn. Thöù hai: Hieäu quaû söû duïng voán H K C Vôùi K laø keát quaû thu ñöôïc sau quaù trình ñaàu tö vôùi soá voán ñaàu tö ban ñaàu boû ra laø C. Trong ñaàu tö chöùng khoaùn thì K chính laø phaàn thu veà töø thu nhaäp coå töùc vaø giaù baùn chöùng khoaùn ñoù. H > 1 laø toát 1.1.2 Möùc sinh lôøi trong ñaàu tö coå phieáu: 1.1.2.1. Khaùi nieäm: - Möùc sinh lôøi cuûa moät khoaûn ñaàu tö laø phaàn cheânh leäch giöõa keát quaû thu ñöôïc sau moät khoaûng thôøi gian ñaàu tö vaø voán goác maø nhaø ñaàu tö phaûi boû ra ban ñaàu. 5 - Vieäc moät soá nhaø ñaàu tö mong muoán toái ña hoùa lôïi nhuaän cuûa hoï vaø hoï saün saøng chaáp nhaän ruûi ro. Lôïi nhuaän coù söùc thuùc ñaåy to lôùn ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö vaø laø nguoàn buø ñaép chính cho quaù trình ñaàu tö, do ñoù cuõng laø chæ tieâu quan troïng nhaát ñeå so saùnh hai khoaûn ñaàu tö khaùc nhau. Beân caïnh ñoù, vieäc ño löôøng möùc sinh lôøi trong quaù khöù cho pheùp nhaø ñaàu tö ñaùnh giaù khoaûn ñaàu tö cuûa hoï toát nhö theá naøo vaø laø cô sôû ñeå döï baùo töông lai baát ñònh. 1.1.2.2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng sinh lôøi: - Veà maët thu nhaäp, coå ñoâng cuûa moät coâng ty coù theå hy voïng nhöõng khoaûn lôïi sau:  Thu nhaäp töø söï taêng giaù coå phieáu  Thu nhaäp töø phaân phoái coå töùc  Thu nhaäp töø vieäc ñöôïc nhaän caùc coå phieáu thöôûng töø coâng ty ( maëc duø thu nhaäp naøy chæ coù yù nghóa danh nghóa)  Coå phieáu môùi naøy phaùt haønh keøm theo nghieäp vuï nhaäp döï tröõ vaøo voán  Thu nhaäp töø chöùng quyeàn hay quyeàn mua coå phieáu môùi… - Veà ñaàu tö daøi haïn nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù chieán löôïc kinh doanh chöùng khoaùn laø mua vaø giöõ thì hai nguoàn thu nhaäp chính laø möùc ñoä taêng giaù cuûa coå phieáu vaø coå töùc coù theå quy tröïc tieáp ra tieàn. - Nhöõng quyeàn lôïi khaùc nhö quyeàn baàu cöû vaø öùng cöû, quyeàn ñöôïc cung caáp thoâng tin,… cuõng coù giaù trò tieàn teä nhöng khoâng theå quy tröïc tieáp ra tieàn. Theo moät caùch naøo ñoù, nhöõng quyeàn naøy theå hieän ra giaù caû cuûa coå phieáu. Moät tin xaáu coâng boá cho coå ñoâng seõ laøm giaù giaûm vaø ngöôïc laïi. Moïi tin töùc ñeàu ñöôïc phaûn aùnh vaøo giaù. - Ñaëc bieät ñoái vôùi khoaûn ñaàu tö coå phieáu ñieàu quan taâm nhaát ñeán hieäu quaû kinh doanh laø möùc sinh lôøi, maø möùc sinh lôøi nhaø ñaàu tö nhaän ñöôïc xuaát phaùt töø hai nguoàn:  Thöù nhaát: Nhaø ñaàu tö coù theå nhaän ñöôïc coå töùc töø vieäc sôû höõu coå phieáu. Ñaây laø khoaûn thu nhaäp ñònh kyø döôùi daïng tieàn maët ( thu nhaäp) cuûa khoaûn ñaàu tö. Noù luoân luoân lôùn hôn hoaëc baèng khoâng. 6 Khoaûn thu nhaäp coå töùc cuûa coå phieáu phoå thoâng thöôøng ñöôïc chi traû moät naêm hoaëc nöûa naêm moät laàn.  Thöù hai: Ngoaøi coå töùc, khi nhaø ñaàu tö baùn coå phieáu thì coù theå thu ñöôïc möùc cheânh leäch giöõa giaù baùn vaø giaù mua coå phieáu ñoù. Möùc cheânh leäch naøy ñöôïc goïi laø lôïi voán (hoaëc loã voán). Caùc thöôùc ño möùc sinh lôøi ( lôïi suaát ñaàu tö): - Möùc sinh lôøi tính baèng giaù trò tuyeät ñoái:  Toång möùc sinh lôøi ñoái vôùi khoaûn ñaàu tö vaøo coå phieáu cuûa nhaø ñaàu tö baèng toång hai khoaûn thu nhaäp coå töùc vaø möùc laõi ( loã) voán: Khaû naêng sinh lôøi toång theå cuûa coå phieáu = Thu nhaäp coå töùc + möùc laõi ( loã) voán  Ñieåm quan troïng cuûa coâng thöùc naøy laø ñaõ tính ñeán caû hai yeáu toá laøm neân khaû naêng sinh lôøi, thu nhaäp coå töùc vaø möùc laõi ( loã) voán do cheânh leäch giaù. Taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù, moät chöùng khoaùn coù theå coù moät trong hai thaønh phaàn treân baèng 0  Do khoù coù theå thu thaäp ñöôïc döõ lieäu veà thueá vaø veà chi phí giao dòch neân trong caùc tính toaùn veà möùc sinh lôøi thöôøng khoâng ñeà caäp ñeán caùc chi phí thueá vaø phí giao dòch maëc duø nhöõng chi phí naøy raát quan troïng vaø coù theå laøm giaûm ñaùng keå thu nhaäp cuûa caù nhaân nhaø ñaàu tö. - Möùc sinh lôøi tính theo phaàn traêm - Tyû suaát sinh lôøi: Khi ño löôøng möùc sinh lôøi caàn ño caû yeáu toá thu nhaäp vaø yeáu toá bieán ñoäng giaù. Tyû suaát sinh lôøi toång theå cho moät kyø naém giöõ chöùng khoaùn baèng toång coäng taát caû nhöõng khoaûn thu nhaäp baèng tieàn maët vaø nhöõng khoaûn sinh lôøi veà voán chia cho khoaûn tieàn phaûi boû ra ñeå ñaàu tö ( voán goác) vaø noù laø cô sôû ñeå so saùnh caùc khoaûn ñaàu tö khaùc nhau. Ta coù coâng thöùc sau: R1  DIV1 P1  P0  P0 P0 Trong ñoù: 7 R1 laø möùc sinh lôøi trong giai ñoaïn töø khi mua ( thôøi ñieåm 0) tôùi thôøi ñieåm 1 naêm sau DIV1 laø coå töùc thu ñöôïc trong giai ñoaïn naøy P0 laø giaù mua P1 laø giaù taïi thôøi ñieåm 1 naêm sau P1  P0 DIV1 goïi laø tyû leä laõi voán P0 laø tyû leä coå töùc vaø P0 Coâng thöùc treân giaû ñònh raèng coå phieáu ñöôïc mua ôû ñaàu kyø vaø baùn ôû cuoái kyø, raèng coå töùc hay laõi ñöôïc lónh ôû cuoái kyø. Ñoái vôùi caùc coâng ty nieâm yeát treân TTGDCK ôû Vieät Nam , thöïc teá caùc coâng ty thöôøng phaân boå nhieàu laàn coå töùc trong 1 naêm vaø laàn cuoái cuøng cuûa naêm tröôùc thöôøng vaøo khoaûng quyù II cuûa naêm sau ñoù, khi ñaõ ñöôïc Ñaïi hoäi coå ñoâng thoâng qua caùc baùo caùo taøi chính cuûa naêm tröôùc. Thay ñoåi giaù trong kyø (P1 – P0) baèng cheânh leäch giöõa thôøi ñieåm naêm tröôùc ( giaû ñònh giaù baùn ra) vaø thôøi ñieåm naêm sau ( giaû ñònh giaù mua vaøo). Möùc cheânh leäch naøy coù theå aâm hoaëc döông. Maët khaùc, chi phí giao dòch vaø thueá khoâng ñöôïc tính trong coâng thöùc naøy. - Möùc sinh lôøi bình quaân soá hoïc ( trung bình coäng) vaø möùc sinh lôøi trong moät khoaûng thôøi gian ( trung bình nhaân): Ñeå tính möùc sinh lôøi cuûa moät danh muïc ñaàu tö coù nhieàu chöùng khoaùn thaønh phaàn hay ñeå tính möùc sinh lôøi cuûa moät chöùng khoaùn qua nhieàu kyø, ngöôøi ta phaûi duøng ñeán caùc coâng thöùc tính trung bình. Trung bình coäng kyù hieäu R vaø baèng: R Trong ñoù: R1  R2  R3  ...  Rt t R laø möùc sinh lôøi bình quaân naêm R1 , R2 , R3 ,..., Rt laø möùc sinh lôøi töøng naêm trong khoaûng thôøi gian t naêm. Trung bình soá hoïc thích hôïp ñeå ño löôøng khuynh höôùng taäp trung cuûa möùc sinh lôøi tính vaøo moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. Tuy nhieân neáu duøng 8 trung bình soá hoïc ñeå tính trung bình möùc sinh lôøi theo chieàu thôøi gian thì coù theå seõ coù keát quaû khoâng chính xaùc. Trong tröôøng hôïp naøy möùc sinh lôøi trong moät khoaûng thôøi gian hay trung bình nhaân seõ chính xaùc hôn. Trung bình nhaân moâ taû möùc sinh lôøi goäp theo chieàu thôøi gian, ño löôøng möùc sinh lôøi qua nhieàu kyø. Giaû söû toaøn boä coå töùc laïi ñöôïc taùi ñaàu tö vaø cuõng thu ñöôïc moät möùc sinh lôøi töông töï nhö möùc sinh lôøi cuûa khoaûn voán goác, ta goïi khoaûng thôøi gian ñaàu tö laø t naêm thì toång möùc sinh lôøi laø: Rt  (1  R1 )(1  R2 )....(1 Rt ) 1 Tuy nhieân, ta cuõng coù theå tính möùc sinh lôøi luõy keá theo töøng naêm ñeå bieát khi so saùnh trong khoaûng thôøi gian t naêm thì naêm sau bình quaân möùc ñaàu tö taêng ñöôïc bao nhieâu phaàn traêm so vôùi naêm ngay tröôùc noù Coâng thöùc xaùc ñònh nhö sau: R haøng naêm = t (1  R1 ) x(1  R2 ).....(1  Rt ) - 1 Trong khi tính trung bình nhaân, ngöôøi ta phaûi coäng möùc sinh lôøi thaønh phaàn vôùi 1. So saùnh hai caùch ño möùc sinh lôøi trung bình treân ñaây, ngöôøi ta cho raèng: - Trung bình coäng thöôøng duøng ñeå öôùc löôïng suaát sinh lôøi kyø voïng cuûa moät chöùng khoaùn töø nhöõng döõ lieäu lòch söû vaø duøng ñeå tính phöông sai vaø ñoä leäch chuaån. - Khi ño löôøng hieäu quaû ñaàu tö theo thôøi gian thì trung bình nhaân chính xaùc hôn vaø ñaùng tin caäy hôn. - Noùi chung thì R ≥ Rt haøng naêm vaø khi möùc ñoä bieán ñoäng cuûa sinh lôøi caøng cao thì cheânh leäch giöõa hai giaù trò trung bình naøy caøng lôùn. 1.1.2.3 Suaát sinh lôøi kyø voïng - Chuùng ta caàn phaân bieät hai thuaät ngöõ ñöôïc söû duïng roäng raõi trong ñaàu tö: suaát sinh lôøi thöïc hieän vaø suaát sinh lôøi kyø voïng. 9  Suaát sinh lôøi thöïc hieän laø möùc sinh lôøi ñaõ xaûy, nhaø ñaàu tö ñaõ thu ñöôïc.  Suaát sinh lôøi kyø voïng töø moät taøi saûn laø möùc sinh lôøi maø nhaø ñaàu tö döï ñoaùn seõ ñaït ñöôïc trong töông lai. Ñoù laø möùc sinh lôøi döï kieán. Ñieàu naøy coù theå xaûy ra hoaëc khoâng xaûy ra. Nhaø ñaàu tö coù yù ñònh mua moät taøi saûn naøo ñoù neáu suaát sinh lôøi kyø voïng chaáp nhaän ñöôïc, tuy nhieân hoï caàn phaûi hieåu raèng kyø voïng cuûa hoï coù theå khoâng bao giôø thaønh hieän thöïc. Ñeå öôùc löôïng suaát sinh lôøi kyø voïng, ngöôøi ta thöøông duøng 2 phöông phaùp: - Thöù nhaát, soá nhöõng khaû naêng suaát sinh lôøi seõ xaûy ra trong töông lai laø raát nhieàu, coù theå laø voâ soá. Nhaø phaân tích gaùn cho töøng khaû naêng aáy moät xaùc suaát coù theå xaûy ra. Suaát sinh lôøi kyø voïng khi aáy seõ laø: n E (R) = P1R1 + P2R2 +…….. + PnRn =  PkRk k 1 Trong ñoù: E(R ): suaát sinh lôøi kyø voïng Rk: suaát sinh lôøi ñoái vôùi khaû naêng k Pk: xaùc suaát xaûy ra Rk trong thöïc teá. Töø coâng thöùc treân, coù theå noùi suaát sinh lôøi kyø voïng cuûa moät chöùng khoaùn baèng trung bình coù troïng soá taát caû nhöõng suaát sinh lôøi coù theå xaûy ra, trong ñoù troïng soá laø xaùc suaát cuûa moãi suaát sinh lôøi khaû naêng ñoù. - Thöù hai ( caùch naøy thöôøng duøng hôn), ngöôøi ta giaû ñònh raèng phaân phoái xaùc suaát suaát sinh lôøi trong quaù khöù, ñaõ thöïc hieän seõ laëp laïi trong töông lai. Neáu lòch söû laëp laïi, thì khi ñoù suaát sinh lôøi kyø voïng seõ baèng trung bình coäng suaát sinh lôøi ñaõ thöïc hieän trong thôøi gian tröôùc ñoù. Khi ñoù: R1  R2  ...  Rn 1 n E (R)  R    Rt n n 1 Trong ñoù: E(R): Suaát sinh lôøi kyø voïng R: Suaát sinh lôøi trung bình Rt: Suaát sinh lôøi cuûa kyø t 10 n: Soá naêm trong kyø tính toaùn Treân thò tröôøng chöùng khoaùn coù 2 caùch thöùc giao dòch: giao dòch khôùp leänh ñònh kyø (fixing) vaø giao dòch lieân tuïc. Giao dòch ñònh kyø chæ khôùp leänh moät vaøi laàn trong ngaøy ( Ví duï nhö Trung taâm GDCK TPHCM cuûa Vieät Nam hieän nay giao dòch 3 laàn/ ngaøy). Nhöõng thò tröôøng ñaõ phaùt trieån löïa choïn giao dòch lieân tuïc, nghóa laø moãi laàn khôùp leäch chæ toán chöa ñeán 30 giaây… - Vôùi tröôøng hôïp thöù nhaát, vieäc öôùc löôïng suaát sinh lôøi theo kieåu truyeàn thoáng laø thích hôïp. - Vôùi tröôøng hôïp giao dòch lieân tuïc 24h/ 24h, vieäc löïa choïn giaù tham chieáu cuõng raát khoù khaên , vaø suaát sinh lôøi thöïc seõ phuï thuoäc vaøo soá laàn (n) goäp lôïi nhuaän vaøo voán trong kyø. Neáu soá kyø taêng leân voâ haïn thì suaát sinh lôøi thöïc seõ ñöôïc öôùc löôïng baèng coâng thöùc: Rr =eR – 1 Trong ñoù: Rr: suaát sinh lôøi thöïc R: suaát sinh lôøi danh nghóa e: haèng soá e töï nhieân Theo ñònh nghóa, suaát sinh lôøi thöïc qua n kyø seõ baèng Rr trong coâng thöùc sau: Pn  P0 P0 = Pn – 1 = eRr – 1 P0  Pn Pn = eRr  Rr = ln ( ) P0 P0 Trong ñoù: Rr: suaát sinh lôøi thöïc e: haèng soá töï nhieân e Pn: giaù taïi thôøi dieåm n P0: giaù taïi thôøi ñieåm 0 Coâng thöùc cuoái cuøng Rr = ln (Pn/ P0) ñöôïc söû duïng roäng raõi treân thò tröôøng taøi chính. Noù raát tieän cho vieäc tính toaùn vaø giaûm bôùt ñöôïc khaù nhieàu böôùc trong tính toaùn, nhaát laø vôùi nhöõng thò tröôøng giao dòch lieân tuïc vaø soâi ñoäng. Tuy nhieân, trong nghieân cöùu naøy seõ chæ duøng caùch tính thoâng thöôøng, bôûi thò tröôøng giao dòch giaùn ñoaïn, ñònh kyø, khoâng lieân tuïc. 11 Tyû suaát sinh lôøi noäi boä (IRR) Tyû suaát sinh lôøi noäi boä (IRR) laø laõi suaát chieát khaáu maø taïi ñoù NPV cuûa khoaûn ñaàu tö baèng 0. NPV ñöôïc tính nhö sau: NPV = Giaù trò hieän taïi cuûa – Ñaàu tö ban ñaàu doøng tieàn döï kieán trong töông lai Vieäc söû duïng tyû suaát sinh lôøi noäi boä gaëp moät soá khoù khaên sau: - Vaán ñeà tính toaùn ( khoâng tính ñöôïc tyû suaát sinh lôøi noäi boä, hoaëc seõ tính ñöôïc 2 tyû suaát sinh lôøi noäi boä) - Tyû suaát sinh lôøi noäi boä giaû ñònh raèng taát caû caùc khoaûn thu nhaäp ñeàu ñöôïc taùi ñaàu tö - Hoaëc coù moät soá tröôøng hôïp keát luaän caên cöù treân IRR maâu thuaãn vôùi keát luaän caên cöù treân doøng thu nhaäp thuaàn hieän giaù (NPV)… Tyû suaát sinh lôøi cuûa moät danh muïc ñaàu tö Danh muïc ñaàu tö bao goàm toaøn boä chöùng khoaùn trong danh muïc ñoù. Do vaäy, suaát sinh lôøi kyø voïng cuûa moät danh muïc baèng trung bình coù troïng soá cuûa suaát sinh lôøi cuûa toaøn boä caùc chöùng khoaùn thaønh phaàn. Coâng thöùc nhö sau: n E(Rp) = x1 E (R1) + x2E(R2)+….+ xnE(Rn) =  xi E(Ri) i1 Trong ñoù: E (Rp): suaát sinh lôøi kyø voïng cuûa danh muïc ñaàu tö p xi: tyû troïng cuûa chöùng khoaùn i trong danh muïc n: soá loaïi chöùng khoaùn trong danh muïc E(Ri): suaát sinh lôøi kyø voïng cuûa chöùng khoaùn i 1.1.3 Ruûi ro trong ñaàu tö coå phieáu: 1.1.3.1 Khaùi nieäm veà ruûi ro: Ruûi ro trong ñaàu tö chöùng khoaùn ñöôïc ñònh nghóa laø khaû naêng xaûy ra nhieàu keát quaû ngoaøi döï kieán, hay noùi caùch khaùc, möùc sinh lôøi thöïc teá nhaän ñöôïc trong töông lai coù theå khaùc vôùi döï tính ban ñaàu. Ñoä chaéc chaén (hay ñoä dao ñoäng) cuûa lôïi suaát ñaàu tö caøng cao thì ruûi ro caøng cao vaø ngöôïc laïi. 12 Theo caùc lyù thuyeát tröôùc ñaây, ngöôøi ta chæ quan nieäm ruûi ro laø nhöõng yeáu toá laøm cho möùc sinh lôøi giaûm ñi. Nhöng hieän nay, quan nieäm naøy ñaõ thay ñoåi. Ngöôøi ta cho raèng taát caû moïi yeáu toá laøm cho möùc sinh lôøi thay ñoåi so vôùi döï tính, duø laøm taêng hay giaûm, ñeàu ñöôïc goïi laø ruûi ro. 1.1.3.2 Caùc loaïi ruûi ro: Chuùng ta bieát raèng söï dao ñoäng cuûa thu nhaäp, dao ñoäng cuûa giaù chöùng khoaùn hay coå töùc ( laõi suaát ) laø nhöõng yeáu toá caáu thaønh ruûi ro. Moät soá ruûi ro naèm ngoaøi söï kieåm soaùt cuûa coâng ty phaùt haønh vaø aûnh höôûng ñeán nhieàu coâng ty cuøng moät luùc. Moät soá ruûi ro phaùt sinh töø noäi taïi cuûa coâng ty vaø coâng ty coù theå kieåm soaùt ôû möùc töông ñoái. Ruûi ro coù heä thoáng: - Laø nhöõng ruûi ro do caùc yeáu toá naèm ngoaøi coâng ty, khoâng kieåm soaùt ñöôïc vaø coù aûnh höôûng roäng raõi ñeán caû thò tröôøng vaø taát caû moïi loaïi chöùng khoaùn ñöôïc goïi laø ruûi ro coù heä thoáng. - Nhöõng yeáu toá ñoù laø : Nhöõng bieán ñoäng veà kinh teá, chính trò, vaø xaõ hoäi laø nguoàn goác cuûa ruûi ro heä thoáng. Aûnh höôûng cuûa chuùng taùc ñoäng ñeán giaù cuûa haàu nhö toaøn boä caùc coå phieáu (hay toaøn boä traùi phieáu) treân thò tröôøng. Chaúng haïn khi kinh teá suy thoaùi vaø lôïi nhuaän cuûa caùc coâng ty ñeàu giaûm, giaù coå phieáu cuûa haàu heát caùc coâng ty nieâm yeát treân thò tröôøng seõ coù xu höôùng giaûm. Ruûi ro khoâng coù heä thoáng (phi heä thoáng): - Laø nhöõng ruûi ro do caùc yeáu toá noäi taïi gaây ra, noù coù theå kieåm soaùt ñöôïc vaø chæ taùc ñoäng ñeán moät ngaønh hay tôùi moät coâng ty, moät hoaëc moät soá chöùng khoaùn. - Caùc nhaân toá nhö khaû naêng quaûn trò, sôû thích cuûa ngöôøi tieâu duøng, bò kieän tuïng, ñình coâng cuûa coâng nhaân laø caùc nhaân toá gaây ra ruûi ro khoâng heä thoáng cuûa coâng ty. Caùc nhaân toá ruûi ro khoâng heä thoáng haàu nhö ñoäc laäp vôùi caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán toaøn boä thò tröôøng chöùng khoaùn. Vì caùc nhaân toá naøy chæ aûnh höôûng ñeán moät coâng ty hay moät ngaønh neân chuùng caàn ñöôïc ñaùnh giaù trong boái caûnh cuï theå cuûa coâng ty hay ngaønh ñoù. 13 1.1.3.3 Caùc nhaân toá hình thaønh ruûi ro trong hoaït ñoäng ñaàu tö a. Nguyeân nhaân hình thaønh ruûi ro heä thoáng: Ruûi ro thò tröôøng: Gía caû coå phieáu coù theå dao ñoäng maïnh trong moät khoaûng thôøi gian ngaén maëc duø lôïi nhuaän cuûa hoaït ñoäng kinh doanh coâng ty haàu nhö khoâng thay ñoåi . Khoâng hieám khi ngöôøi ta thaáy giaù coå phieáu giaûm trong khi lôïi nhuaän cuûa coâng ty phaùt haønh coå phieáu ñoù laïi ñang taêng leân vaø ngöôïc laïi giaù coå phieáu taêng trong khi lôïi nhuaän coâng ty giaûm. Nguyeân nhaân cuûa noù coù theå raát khaùc nhau nhöng phuï thuoäc chuû yeáu vaøo caùch nhìn nhaän cuûa caùc nhaø ñaàu tö veà caùc loaïi coå phieáu noùi chung hay veà moät nhoùm caùc coå phieáu noùi rieâng (noùi caùch khaùc laø söï thay ñoåi taâm lyù cuûa nhaø ñaàu tö). Nhöõng thay ñoài trong möùc sinh lôøi ñoái vôùi phaàn lôùn caùc loaïi coå phieáu thöôøng chuû yeáu laø do söï daùnh giaù cuûa caùc nhaø ñaàu tö veà chuùng thay ñoåi vaø goïi laø ruûi ro thò tröôøng.  Ruûi ro thò tröôøng coù nguoàn goác laø do coù nhöõng phaûn öùng cuûa caùc nhaø ñaàu tö ñoái vôùi nhöõng söï kieän höõu hình hay voâ hình. Söï ñaùnh giaù raèng lôïi nhuaän cuûa caùc coâng ty noùi chung coù xu höôùng suït giaûm coù theå laø nguyeân nhaân laøm cho phaàn lôùn caùc loaïi coå phieáu thöôøng bò giaûm giaù. Caùc nhaø ñaàu tö thöôøng phaûn öùng döïa treân cô sôû caùc söï kieän thöïc teá xaûy ra, höõu hình nhö caùc söï kieän kinh teá, chính trò, xaõ hoäi.  Beân caïnh ñoù caùc söï kieän voâ hình laø caùc söï kieän naûy sinh do yeáu toá taâm lyù cuûa thò tröôøng. Ruûi ro thò tröôøng thöôøng xuaát phaùt töø nhöõng söï kieän höõu hình, nhöng do taâm lyù khoâng vöõng vaøng cuûa caùc nhaø ñaàu tö neân hoï hay coù phaûn öùng vöôït quaù caùc söï kieän ñoù. Nhöõng suït giaûm ñaàu tieân cuûa giaù chöùng khoaùn treân thò tröôøng laø nguyeân nhaân gaây sôï haõi ñoái vôùi caùc nhaø ñaàu tö vaø hoï seõ coá gaéng ruùt voán baèng caùch baùn chöùng khoaùn. Nhöõng phaûn öùng daây chuyeàn laøm taêng vöôït soá löôïng baùn, giaù caû chöùng khoaùn seõ rôi xuoáng thaáp so vôùi giaù trò noäi taïi cuûa chöùng khoaùn.  Vaán ñeà ruûi ro thò tröôøng chæ nhaán maïnh ñeán phaûn öùng tieâu cöïc. Tuy nhieân vaãn coù theå coù hieän töôïng mua vaøo raát nhieàu khi coù nhöõng söï kieän baát thöôøng xaûy ra, luùc ñoù giaù caû chöùng khoaùn seõ taêng leân. Caùc nhaø ñaàu tö haàu nhö khoâng coi vieäc 14 taêng giaù laø moät ruûi ro. Taêng giaù chæ laø ruûi ro ñaùng keå ñoái vôùi tröôøng hôïp baùn khoáng maø thoâi. Ruûi ro laõi suaát thò tröôøng: Ruûi ro laõi suaát noùi ñeán söï khoâng oån ñònh trong giaù trò thò tröôøng vaø soá tieàn thu nhaäp trong töông lai, nguyeân nhaân laø dao ñoäng trong möùc laõi suaát chung. Nhöõng bieán ñoäng veà laõi suaát naøy thöôøng laø keát quaû thay ñoåi chính saùch laõi suaát cuûa ngaân haøng trung öông.  Nguyeân nhaân coát loõi cuûa ruûi ro laõi suaát laø söï leân xuoáng cuûa laõi suaát chuaån ( coù theå laø laõi suaát traùi phieáu Chính phuû), khi ñoù seõ coù söï thay ñoåi trong möùc sinh lôøi kyø voïng cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc, ñoù laø caùc loaïi coå phieáu vaø traùi phieáu coâng ty. Noùi caùch khaùc, söï thay ñoåi veà chi phí vay voán ñoái vôùi caùc loaïi chöùng khoaùn Chính phuû seõ daãn ñeán söï thay ñoåi veà chi phí vay voán cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn coâng ty.  Caùc nhaø ñaàu tö thöôøng coi caùc chöùng khoaùn cuûa Chính phuû gaàn nhö laø khoâng ruûi ro. Caùc loaïi traùi phieáu Chính phuû kyø haïn daøi thì khoâng coù ruûi ro thanh toaùn ( nhöng vaãn coù ruûi ro veà giaù caû). Caùc möùc laõi suaát traùi phieáu Chính phuû caùc kyø haïn khaùc nhau ñöôïc duøng laøm chuaån ñeå xaùc ñònh laõi suaát traùi phieáu coâng ty coù thôøi gian ñaùo haïn töông töï. Do vaäy, nhöõng thay ñoåi trong laõi suaát traùi phieáu Chính phuû seõ laøm aûnh höôûng tôùi toaøn boä heä thoáng chöùng khoaùn, töø traùi phieáu cho ñeán caùc loaïi coå phieáu ruûi ro nhaát.  Maët khaùc, thay ñoåi laõi suaát chöùng khoaùn chính phuû seõ aûnh höôûng ñeán cung caàu chöùng khoaùn chính phuû. Ví duï khi chính phuû thaâm huït ngaân saùch traàm troïng seõ ñoøi hoûi boå sung, taêng cöôøng nguoàn taøi trôï. Phaùt haønh theâm traùi phieáu chính phuû laø moät giaûi phaùp, tuy nhieân giaûi phaùp naøy laøm taêng cung chöùng khoaùn chính phuû. Nhaø ñaàu tö tieàm naêng cuûa ñôït phaùt haønh seõ so saùnh vaø chæ mua neáu laõi suaát cuûa chöùng khoaùn môùi cao hôn laõi suaát cuûa chöùng khoaùn hieän ñang löu haønh.  Moät khi laõi suaát traùi phieáu chính phuû taêng, noù seõ trôû neân haáp daãn hôn vaø caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc seõ bò keùm haáp daãn ñi. Keát quaû laø, moät soá nhaø ñaàu tö seõ mua traùi phieáu chính phuû thay vì mua traùi phieáu coâng ty, vaø do vaäy laõi suaát traùi phieáu 15 coâng ty cuõng phaûi taêng leân. Laõi suaát traùi phieáu coâng ty taêng seõ daãn ñeán giaù cuûa traùi phieáu giaûm vaø cuõng laøm cho giaù cuûa caùc loaïi coå phieáu thöôøng vaø coå phieáu öu ñaõi giaûm xuoáng nhö moät phaûn öùng daây chuyeàn, laøm aûnh höôûng ñeán möùc sinh lôøi cuûa toaøn boä caùc chöùng khoaùn treân thò tröôøng.  Nhö vaäy, ta thaáy söï aûnh höôûng cuûa vieäc thay ñoåi laõi suaát do caùc loaïi coâng cuï coù lieân heä vôùi nhau. Söï taêng leân cuûa laõi suaát chuaån seõ laøm aûnh höôûng ñeán toaøn boä heä thoáng. Keát quaû tröïc tieáp cuûa vieäc taêng laõi suaát chuaån laø giaù caû cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn khaùc giaûm xuoáng. Töông töï laõi suaát chuaån giaûm laïi laøm cho giaù cuûa caùc loaïi chöùng khoaùn taêng leân. Ruûi ro laïm phaùt ( söùc mua): Ruûi ro thò tröôøng vaø ruûi ro laõi suaát coù theå ñöôïc ñònh nghóa laø nhöõng bieán coá veà soá tieàn thu ñöôïc hieän nay cuûa nhaø ñaàu tö. Ruûi ro laïm phaùt( hay söùc mua) laø bieán coá veà söùc mua cuûa ñoàng tieàn thu ñöôïc. Hay noùi khaùc ñi ruûi ro söùc mua laø taùc ñoäng cuûa laïm phaùt vaø thieåu phaùt ñoái vôùi khoaûn ñaàu tö. AÛnh höôûng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi nhaø ñaàu tö vaø ñoái vôùi coâng ty nieâm yeát nhö sau:  Ñoái vôùi nhaø ñaàu tö: Neáu chuùng ta cho raèng ñaàu tö laø moät söï trì hoaõn tieâu duøng, chuùng ta seõ thaáy raèng, khi moät ngöôøi mua moät coå phieáu, anh ta phaûi boû qua nhöõng cô hoäi mua saém caùc haøng hoùa vaø dòch vuï trong suoát thôøi gian maø anh ta naém giöõ coå phieáu ñoù. Ví duï nhö trong khoaûng thôøi gian ñoù, giaù cuûa nhöõng saûn phaåm vaø dòch vuï maø nhaø ñaàu tö muoán mua taêng leân, nhaø ñaàu tö seõ bò giaûm bôùt söùc mua. Caû laïm phaùt vaø thieåu phaùt seõ aûnh höôûng ñeán söùc mua, tuy nhieân noùi chung khi noùi ñeán ruûi ro söùc mua ngöôøi ta chæ coù yù ñeà caäp ñeán laïm phaùt, bôûi vì aûnh höôûng cuûa thieåu phaùt ñoái vôùi söùc mua khoâng phoå bieán laém. Cuõng gioáng nhö laõi suaát, laïm phaùt aûnh höôûng ñeán taát caû moïi chöùng khoaùn. Aûnh höôûng naøy theå hieän ôû tyû suaát sinh lôøi kyø voïng. Khi laïm phaùt taêng leân thì tyû suaát sinh lôøi kyø voïng cuõng ñoøi hoûi phaûi taêng leân töông öùng, sao cho tyû suaát sinh lôøi thöïc ít ra laø khoâng giaûm. 16  Ñoái vôùi coâng ty nieâm yeát: Ruûi ro laïm phaùt aûnh höôûng ñeán caùc coâng ty nieâm yeát theo nhöõng caùch khaùc nhau vaø coù haäu quaû cuõng khaùc khau. Tröôøng hôïp thöù nhaát, chi phí ñaàu vaøo taêng nhanh hôn giaù caû vaø dòch vuï tieâu thuï thì lôïi nhuaän coâng ty seõ giaûm xuoáng vaø giaù coå phieáu seõ giaûm. Ngöôïc laïi, neáu chi phí ñaàu vaøo taêng nhöng giaù caû saûn phaåm vaø dòch vuï coøn taêng nhanh hôn thì lôïi nhuaän roøng khoâng giaûm maø laïi taêng, do vaäy giaù coå phieáu seõ taêng. b. Nguyeân nhaân hình thaønh ruûi ro khoâng heä thoáng ( phi heä thoáng): Ruûi ro khoâng heä thoáng (phi heä thoáng) laø moät phaàn trong toång ruûi ro gaén lieàn vôùi toaøn boä thò tröôøng. Nhöõng yeáu toá naøy coù theå laø khaû naêng quaûn lyù, thò hieáu tieâu duøng, ñình coâng vaø nhieàu yeáu toá khaùc laø nguyeân nhaân gaây ra söï thay ñoåi trong thu nhaäp töø coå phieáu coâng ty. Do nhöõng yeáu toá naøy chæ aûnh höôûng tôùi moät ngaønh hay moät coâng ty cuï theå neân chuùng phaûi ñöôïc xem xeùt cho töøng coâng ty. Söï khoâng chaéc chaén ñoái vôùi khaû naêng thanh toaùn cuûa coâng ty coù theå laø do (1) moâi tröôøng cuûa hoaït ñoäng kinh doanh vaø (2) tình traïng taøi chính coâng ty. Chuùng ñöôïc goïi laø ruûi ro kinh doanh vaø ruûi ro taøi chính ( hay ruûi ro veà cô caáu taøi chính coâng ty). - Ruûi ro kinh doanh: Ruûi ro kinh doanh laø loaïi ruûi ro do nhöõng bieán ñoäng cuûa moâi tröôøng kinh doanh ñaëc thuø gaây ra, aûnh höôûng tôùi lôïi nhuaän cuûa hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp cuõng nhö tôùi coå töùc ñaõ döï kieán. Ruûi ro kinh doanh coù theå chia laøm hai loaïi:  Ruûi ro coù nguyeân nhaân töø beân trong coâng ty ( chính saùch quaûn trò kinh doanh)  Ruûi ro coù nguyeân nhaân beân ngoaøi coâng ty ( moâi tröôøng kinh doanh) Ruûi ro kinh doanh beân trong coâng ty gaén lieàn vôùi hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh maø coâng ty ñang tieán haønh. Moãi coâng ty coù moät heä thoáng caùc ruûi ro kinh doanh vôùi möùc ñoä ruûi ro khaùc nhau rieâng cuûa mình. Moät söï thay ñoåi laõnh ñaïo khoâng ñuùng luùc vaø ñuùng ngöôøi, moät chính saùch 17 marketing khoâng hieäu quaû, moät döï baùo sai laàm veà tính muøa vuï cuûa saûn phaåm daãn ñeán toàn kho quaù nhieàu… coù theå laøm giaûm ñaùng keå lôïi nhuaän cuûa coâng ty. Ruûi ro kinh doanh beân ngoaøi laø keát quaû cuûa nhöõng aûnh höôûng moâi tröôøng kinh doanh ñeán lôïi nhuaän cuûa coâng ty. Moãi coâng ty phaûi ñoái maët vôùi moät heä thoáng yeáu toá ruûi ro beân ngoaøi khaù rieâng bieät, phuï thuoäc vaøo moâi tröôøng hoaït ñoäng rieâng bieät cuûa chính hoï. Chaúng haïn nhö:  Söï caïnh tranh cuûa caùc ñoái thuû cuøng ngaønh treân thò tröôøng laøm coâng ty maát thò phaàn ñaùng keå.  Söï thay ñoåi trong chính saùch thueá cuûa chính phuû cuõng aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän cuûa coâng ty. Ví duï chính phuû naâng thueá tieâu thuï ñaëc bieät ñoái vôùi maët haøng xe hôi vaø röôïu…  Nhöõng chính saùch tieàn teä cuûa chính phuû coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán thu nhaäp cuûa caùc coâng ty cuõng nhö möùc ñoä saün saøng cuûa caùc nguoàn voán. Chaúng haïn neáu laõi suaát taêng cao thì moät soá ngöôøi tieâu duøng mua traû chaäm seõ khoâng mua nöõa, nhöõng nhaø baùn leû cuõng nhö saûn xuaát bò aûnh höôûng  Chaát löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa coâng ty raát keùm khoâng ñaùp öùng yeâu caàu cuûa thò tröôøng.  Gaëp ruûi ro khi nhaø cung caáp huûy hôïp ñoàng cung öùng nguyeân lieäu quan troïng, laøm nhaø maùy phaûi hoaït ñoäng caàm chöøng…  Chu kyø kinh doanh cuõng aûnh höôûng ñeán doanh thu coâng ty, doanh thu cuûa moät soá ngaønh coù xu höôùng laø bieán ñoåi theo chu kyø, trong khi ñoù, moät soá ngaønh khaùc laïi khoâng coù tính chu kyø.  Yeáu toá veà daân soá hoïc nhö tuoåi thoï, giôùi…. cuõng aûnh höôûng ñeán thu nhaäp  Yeáu toá chính trò cuõng laø moät trong nhöõng ruûi ro beân ngoaøi hoaït ñoäng coâng ty. 18 - Ruûi ro taøi chính: Ruûi ro taøi chính laø söï bieán ñoäng veà lôïi nhuaän cuûa caùc coå ñoâng khi coâng ty vay nôï. Söï bieán ñoäng taøi chính naøy chính laø moät ruûi ro khaùc ngoaøi ruûi ro kinh doanh cuûa coâng ty. Khi moät coâng ty huy ñoäng voán baèng caùch phaùt haønh traùi phieáu thì caùc khoaûn thanh toaùn laõi suaát phaûi ñöôïc thöïc hieän tröôùc khi tính thu nhaäp cuûa coå phieáu thöôøng, vaø caùc khoaûn thanh toaùn laõi suaát naøy ñöôïc coi laø nôï coá ñònh  Gioáng nhö ñoøn baåy hoaït ñoäng, trong thôøi gian coâng ty hoaït ñoäng toát thì thu nhaäp cuûa coå phieáu thöôøng seõ taêng theo moät tyû leä phaàn traêm lôùn hôn thu nhaäp hoaït ñoäng do nhöõ ng chi phí taøi chính coá ñònh naøy. Hôn nöõa coâng ty ñaõ taêng nôï do nhöõng nghóa vuï theo hôïp ñoàng coá ñònh, laøm taêng ruûi ro taøi chính vaø nguy cô maát khaû naêng thanh toaùn cao hôn  Ñeå xaùc ñònh ruûi ro taøi chính cuûa moät coâng ty, ngöôøi ta thöôøng söû duïng hai loaïi heä soá: Loaïi thöù nhaát: Laø caùc heä soá cuûa baûng caân ñoái keá toaùn, nhöõng heä soá naøy cho bieát tyû leä voán nôï so vôùi voán coå phaàn, nôï daøi haïn so vôùi toång voán. Loaïi thöù hai: Laø nhoùm caùc heä soá veà caùc doøng thu nhaäp hoaëc doøng tieàn saün coù ñeå thanh toaùn caùc chi phí taøi chính coá ñònh. Vieäc tính toaùn vaø phaân tích caùc heä soá naøy seõ ñem laïi moät ñaùnh giaù khaùi quaùt veà hai vaán ñeà cô baûn: Khaû naêng thanh toaùn nôï ngaén haïn Cô caáu voán vaø khaû naêng thanh toaùn nôï daøi haïn. Treân ñaây laø moät soá ruûi ro chính maø nhaø ñaàu tö coå phieáu gaëp phaûi. Vieäc phaân loaïi cuõng chæ laø töông ñoái. Caùc ruûi ro taùc ñoäng qua laïi vôùi nhau, laø nguyeân nhaân vaø laø keát quaû cuûa nhau. Cuõng khoù ñònh löôïng taùc ñoäng cuûa töøng loaïi ruûi ro. Vaäy neân, ngöôøi ta thöôøng tìm caùch ño löôøng moät caùch gaàn ñuùng ruûi ro toång theå ( toaøn boä ruûi ro) maø khoâng ño, vaø cuõng khoâng theå ño chuùng moät caùch rieâng leû, töøng ruûi ro moät. 1.1.3.4 Ño löôøng ruûi ro: 19 a. Ño löôøng ruûi ro theo phöông phaùp tính phöông sai vaø ñoä leäch chuaån (δ) Khoù coù theå döï baùo moät caùch chính xaùc raèng giaù coå phieáu seõ taêng hay giaûm, vaø taêng giaûm bao nhieâu, cuõng khoù coù theå döï baùo moät caùch chính xaùc raèng coâng ty seõ phaân boå coå töùc laø bao nhieâu. Ñôn giaûn laø vì khoâng theå ño löôøng moät caùch chính xaùc nhöõng taùc ñoäng kinh teá xaõ hoäi ñoái vôùi coâng ty vaø ñoái vôùi giaù chöùng khoaùn. Söï toàn taïi cuûa söï khoâng chaéc chaén naøy khoâng coù nghóa laø khoâng theå ño löôøng ruûi ro cuûa chöùng khoaùn. Söï khoâng chaéc chaén naøy buoäc nhaø phaân tích taøi chính khoâng nhöõng phaûi thaän troïng trong vieäc döï baùo khaû naêng sinh lôøi maø coøn phaûi ño löôøng möùc ñoä ruûi ro keøm theo khaû naêng sinh lôøi kyø voïng ñoù. Löôïng hoùa ruûi ro coøn caàn thieát ñeå coù theå coù cô sôû thoáng nhaát cho vieäc dieãn giaûi vaø so saùnh giöõa caùc chöùng khoaùn vôùi nhau. Vieäc ño löôøng söï bieán thieân cuûa suaát sinh lôøi chính laø ño löôøng ñoä phaân taùn cuûa suaát sinh lôøi. Phöông tieän thích hôïp nhaát ôû ñaây laø phöông sai vaø ñoä leäch chuaån (δ). - Thöù nhaát, soá nhöõng khaû naêng suaát sinh lôøi seõ xaûy ra trong töông lai laø raát nhieàu, coù theå laø voâ soá. Nhaø phaân tích gaùn cho töøng khaû naêng aáy moät xaùc suaát coù theå xaûy ra, coù theå trôû thaønh hieän thöïc. Theo caùch naøy coâng thöùc ñeå ño phöông sai vaø ñoä leäch chuaån nhö sau: Var (R) = δ2 (R ) = n  pi (Ri – R )2 i1 δ = δ2 Trong ñoù: R : Trung bình suaát sinh lôøi δ2 ( R) : Phöông sai cuûa suaát sinh lôøi kyø voïng δ : Ñoä leäch chuaån cuûa suaát sinh lôøi kyø voïng pi : Xaùc suaát gaùn cho suaát sinh lôøi Ri coù theå xaûy ra trong thöïc teá, do vaäy ∑pi = 1 Ri : Suaát sinh lôøi tröôøng hôïp i n :Soá tröôøng hôïp suaát sinh lôøi khaùc nhau . 20