Tài liệu Di truyền học phân tử bdhsg lớp 9

NguyÔn V¨n C«ng Gi¸o viªn trêng THCS §µo S TÝch – Trùc Ninh – Nam §Þnh §iÖn tho¹i (ZALO) liªn hÖ: 01243771012 MíI chuyªn ®Ò di truyÒn häc ph©n tö båi dìng häc sinh giái cÊp huyÖn, cÊp tØnh vµ luyÖn thi vµo líp 10 trêng thpt chuyªn M«n sinh häc 9  Biên soạn trên nền kiến thức “Chương 3: ADN và gen” trong chương trình Sinh học 9 có mở rộng và phát triển tiệm cận tới chương trình Sinh học 12 – thi THPT Quốc gia.  Tài liệu dành cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh và luyện thi vào lớp 10 trường THPT chuyên của giáo viên và học sinh cấp THCS.  Tài liệu tham khảo dành cho giáo viên và học sinh cấp THPT luyện thi THPT Quốc gia. Thµnh c«ng lµ mét hµnh tr×nh chø kh«ng ph¶i lµ ®iÓm ®Õn! Trªn con ®êng thµnh c«ng kh«ng cã dÊu ch©n cña ngêi lêi biÕng! 1 GV biªn so¹n: NguyÔn V¨n C«ng - §iÖn tho¹i 01243771012 - Trêng THCS §µo S TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh 2 GV biªn so¹n: NguyÔn V¨n C«ng - §iÖn tho¹i 01243771012 - Trêng THCS §µo S TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh 3 GV biªn so¹n: NguyÔn V¨n C«ng - §iÖn tho¹i 01243771012 - Trêng THCS §µo S TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh 4 GV biªn so¹n: NguyÔn V¨n C«ng - §iÖn tho¹i 01243771012 - Trêng THCS §µo S TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Quý thầy cô có nhu cầu mua sách dạng bản in khổ A4 dày 170 trang, chuẩn nội dung và hình thức thì liên hệ với tác giả theo số điện thoại (zalo) 01243771012 hoặc email: [email protected]. Giá cả thỏa thuận. Dưới đây là mục lục để Quý thầy cô tham khảo. 5 GV biªn so¹n: NguyÔn V¨n C«ng - §iÖn tho¹i 01243771012 - Trêng THCS §µo S TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh môc lôc VẤN ĐỀ 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT CƠ BẢN VÀ NÂNG CAO........................................................................1 A. NUCLÊÔTIT..............................................................................................................................................1 I. Phân loại nuclêôtit......................................................................................................................................1 II. Đặc điểm chung của các nuclêôtit............................................................................................................1 III. Đặc điểm riêng về cấu trúc của từng loại nuclêôtit.................................................................................1 1. Cấu trúc của từng loại nuclêôtit.............................................................................................................1 2. Lưu ý.....................................................................................................................................................2 IV. Chức năng của các nuclêôtit....................................................................................................................2 B. CẤU TẠO HÓA HỌC VÀ CẤU TRÚC KHÔNG GIAN CỦA ADN.....................................................2 I. Cấu tạo hóa học của phân tử ADN.............................................................................................................2 II. Cấu trúc không gian của phân tử ADN.....................................................................................................2 1. Mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN do J.Oatxơn và F.Crick công bố năm 1953...............2 2. Nguyên tắc bổ sung (NTBS) trong cấu trúc không gian của phân tử ADN..........................................3 III. Tính đa dạng và đặc thù của phân tử ADN.............................................................................................4 1. Biểu hiện................................................................................................................................................4 2. Ý nghĩa..................................................................................................................................................4 C. QUÁ TRÌNH TỰ NHÂN ĐÔI VÀ CHỨC NĂNG CỦA PHÂN TỬ ADN.............................................4 I. Quá trình tự nhân đôi của phân tử ADN (còn gọi là tự sao, tái bản hay tổng hợp)..................................4 1. Địa điểm và thời điểm diễn ra...............................................................................................................4 2. Các yếu tố tham gia...............................................................................................................................4 3. Diễn biến cơ bản....................................................................................................................................4 4. Kết quả..................................................................................................................................................5 5. Các nguyên tắc......................................................................................................................................5 6. Ý nghĩa..................................................................................................................................................5 II. Bản chất của gen và chức năng của ADN.................................................................................................5 1. Bản chất của gen....................................................................................................................................5 2. Chức năng của ADN..............................................................................................................................6 D. ARN VÀ QUÁ TRÌNH TỔNG HỢP ARN...............................................................................................6 I. Cấu trúc và chức năng của các loại ARN...................................................................................................6 1. Các loại ARN và chức năng của chúng.................................................................................................6 2. Cấu trúc chung của các loại ARN.........................................................................................................6 3. Đặc điểm đặc trưng về cấu trúc của mARN, tARN và rARN...............................................................6 II. Quá trình tổng hợp ARN (còn gọi là quá trình phiên mã)........................................................................8 1. Địa điểm và thời điểm xảy ra................................................................................................................8 2. Các yếu tố tham gia...............................................................................................................................8 3. Diễn biến cơ bản....................................................................................................................................8 4. Kết quả..................................................................................................................................................9 6 GV biªn so¹n: NguyÔn V¨n C«ng - §iÖn tho¹i 01243771012 - Trêng THCS §µo S TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh 5. Các nguyên tắc......................................................................................................................................9 6. Ý nghĩa..................................................................................................................................................9 III. Mối quan hệ giữa gen và ARN................................................................................................................9 Phi� m� n  1. Sơ đồ: Gen (1 đoạn ADN)     ARN.........................................................................................9 2. Bản chất.................................................................................................................................................9 E. CẤU TRÚC VÀ CHỨC NĂNG CỦA PRÔTÊIN....................................................................................9 I. Cấu trúc của prôtêin...................................................................................................................................9 1. Cấu trúc hóa học của prôtêin.................................................................................................................9 2. Các bậc cấu trúc không gian của prôtêin.............................................................................................10 3. Tính đa dạng và đặc thù trong cấu trúc của prôtêin............................................................................10 II. Chức năng của prôtêin............................................................................................................................10 F. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG...................................................................................11 I. Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin...........................................................................................................11 1. Quá trình hình thành chuỗi axit amin - chuỗi pôlipeptit.....................................................................11 2. Sơ đồ và bản chất của mối quan hệ giữa ARN và prôtêin...................................................................12 II. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng........................................................................................................13 1. Sơ đồ của mối quan hệ giữa gen và tính trạng....................................................................................13 2. Bản chất của mối quan hệ giữa gen và tính trạng................................................................................13 VẤN ĐỀ 2: CÁC DẠNG CÂU HỎI LÝ THUYẾT........................................................................................13 VẤN ĐỀ 3: CÁC DẠNG BÀI TẬP TỰ LUẬN...............................................................................................45 A. BÀI TẬP VỀ CẤU TRÚC CỦA ADN VÀ GEN.....................................................................................46 I. Các công thức cơ bản liên quan tới việc giải các bài tập về cấu trúc của ADN và gen...........................46 1. Các công thức về mối tương quan giữa số lượng, tỉ lệ % từng loại nuclêôtit và tổng số nuclêôtit trong 1 phân tử ADN hoặc gen................................................................................................................46 2. Công thức tính chiều dài, khối lượng và số chu kỳ xoắn (hay vòng xoắn) có trong 1 phân tử ADN hoặc gen...................................................................................................................................................46 3. Công thức tính số liên kết hiđrô và số liên kết hóa trị (còn gọi là liên kết phôtphođieste) có trong 1 phân tử ADN hoặc gen.........................................................................................................................46 4. Công thức về mối tương quan giữa số lượng và tỉ lệ % từng loại nuclêôtit trong mỗi mạch của 1 phân tử ADN hoặc gen............................................................................................................................47 5. Công thức tính số bộ ba (triplet) trên mạch khuôn (mạch gốc) của 1 gen cấu trúc............................47 II. Bài tập vận dụng.....................................................................................................................................47 1. Bài tập có hướng dẫn giải....................................................................................................................47 2. Bài tập tự giải......................................................................................................................................59 B. BÀI TẬP VỀ CƠ CHẾ TỰ NHÂN ĐÔI (TỰ SAO, TÁI BẢN) CỦA ADN VÀ GEN.........................64 I. Giả thuyết và các công thức liên quan tới bài tập về cơ chế tự nhân đôi của ADN hoặc gen.................64 1. Giả thuyết............................................................................................................................................64 2. Công thức liên quan............................................................................................................................64 7 GV biªn so¹n: NguyÔn V¨n C«ng - §iÖn tho¹i 01243771012 - Trêng THCS §µo S TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh 3. Lưu ý:..................................................................................................................................................65 II. Bài tập vận dụng.....................................................................................................................................65 1. Bài tập có hướng dẫn giải....................................................................................................................65 2. Bài tập tự giải......................................................................................................................................80 C. BÀI TẬP VỀ ARN VÀ CƠ CHẾ PHIÊN Mà (MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ ARN)...................85 I. Các công thức liên quan...........................................................................................................................85 1. Công thức tính số nuclêôtit, khối lượng, chiều dài và số liên kết hóa trị của 1 phân tử ARN (thường là mARN)..................................................................................................................................85 2. Công thức tính số bộ ba mã sao và số bộ ba mã hóa axit amin có trong 1 phân tử mARN................85 3. Công thức về mối tương quan giữa số lượng và tỉ lệ % từng loại nuclêôtit trong 1 phân tử ARN và gen......................................................................................................................................................86 4. Công thức tính số phân tử ARN được tạo ra và số lượng từng loại nuclêôtit mà môi trường nội bào cung cấp cho 1 gen phiên mã k lần...................................................................................................86 5. Công thức tính số liên kết hiđrô bị phá hủy và số liên kết hóa trị giữa các nuclêôtit được hình thành khi gen thực hiện k lần phiên mã...................................................................................................86 II. Bài tập vận dụng.....................................................................................................................................86 1. Bài tập có hướng dẫn giải....................................................................................................................86 2. Bài tập tự giải....................................................................................................................................101 D. BÀI TẬP PRÔTÊIN VÀ CƠ CHẾ DỊCH Mà (MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN, ARN VÀ PRÔTÊIN)...................................................................................................................................................106 I. Mối quan hệ và các công thức liên quan giữa gen, mARN với chuỗi axit amin - prôtêin.....................106 1. Sơ đồ và bản chất của mối quan hệ giữa gen (một đoạn ADN), mARN và chuỗi axit amin (prôtêin).................................................................................................................................................106 2. Các công thức liên quan tới chuỗi axit amin và quá trình dịch mã...................................................106 II. Bài tập vận dụng...................................................................................................................................108 1. Bài tập có hướng dẫn giải..................................................................................................................108 2. Bài tập tự giải....................................................................................................................................114 VẤN ĐỀ 4. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM.......................................................................................................116 A. TRẮC NGHIỆM LÝ THUYẾT.............................................................................................................116 I. Trắc nghiệm lý thuyết có hướng dẫn giải...............................................................................................116 II. Trắc nghiệm lý thuyết tự giải................................................................................................................133 B. TRẮC NGHIỆM BÀI TẬP....................................................................................................................144 I. Trắc nghiệm bài tập có hướng dẫn giải..................................................................................................144 II. Trắc nghiệm bài tập tự giải...................................................................................................................160 8 GV biªn so¹n: NguyÔn V¨n C«ng - §iÖn tho¹i 01243771012 - Trêng THCS §µo S TÝch - Trùc Ninh - Nam §Þnh