C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
SVTH: TR N TH
MSSV : 5044070
L P : Lu t Th ng M i K30
CL C
L i nh n xét c a giáo viên h ng d n
M cl c
L IM
U................................................................................................... 4
Ch ng 1. HO T
NG B O V NG
I TIÊU DÙNG VI T NAM
- NH NG V N
V LÝ LU N.................................................................. 6
1.1. QUAN NI M V NG
I TIÊU DÙNG ............................................ 6
1.1.1. Khái ni m chung v ng i tiêu dùng ............................................... 6
1.1.1.1. Các khái ni m v ng i tiêu dùng theo pháp lu t các n c........7
1.1.1.2. Quan ni m v ng i tiêu dùng theo pháp lu t Vi t Nam............8
1.1.2. S c n thi t c a vi c b o v quy n l i ng i tiêu dùng......................9
1.1.3. c i m ng i tiêu dùng n c ta ................................................... 10
Trung tâm
1.1.4. L c s phát tri n c a ho t ng b o v NTD
t Nam
trên thThơ
gi i....................................................................
Học Vi
liệu
ĐHvàCần
@ Tài liệu học tập và nghiên 11
cứu
1.1.4.1. Khái quát s phát tri n c a ho t ng b o v NTD
trên th gi i.......................................................................................... 11
1.1.4.2. S phát tri n c a ho t ng b o v quy n l i NTD
Vi t Nam .......................................................................................... 12
1.1.5. Nh ng ph ng th c c b n b o v quy n l i NTD .................... 14
1.2. KHÁI QUÁT CHUNG V PHÁP LU T B O V NG
I
TIÊU DÙNG THEO PHÁP LU T CÁC N
C VÀ N
C TA........ 15
1.2.1. Ý ngh a c a vi c ra i pháp lu t b o v quy n l i NTD ................. 15
1.2.2. S hình thành pháp lu t v b o v NTD các n c......................... 16
1.2.2.1. Công tác b o v NTD trong giai o n tr c khi có lu t ........... 16
1.2.2.2. S ra i c a pháp lu t b o v quy n l i NTD và công tác
b o v NTD trong giai o n t khi có lu t ........................................... 18
1.2.3. Pháp lu t v b o v quy n l i NTD Vi t Nam .............................. 20
Ch ng 2.
CH PHÁP LÝ V B O V QUY N L I NTD
THEO PHÁP LU T VI T NAM................................................................... 22
2.1. KHÁI QUÁT CHUNG V C CH PHÁP LÝ B O V
QUY N L I NG
I TIÊU DÙNG ......................................................... 22
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
2.1.1. Khái quát v c ch pháp lý b o v quy n l i ng i tiêu dùng ........ 22
2.1.2. Các b ph n h p thành c ch pháp lý b o v NTD......................... 22
2.2. QUY TRÌNH B O V QUY N L I NG
I TIÊU DÙNG
THEO QUY NH C A LU T HI N HÀNH ........................................ 23
2.2.1. B o v quy n l i NTD trong giai o n ti n giao k t h p ng......... 23
2.2.1.1. Ý ngh a và t m quan tr ng c a pháp lu t b o v NTD ............ 23
2.2.1.2. Quy n và ngh a v c a NTD trong giai o n ti n giao k t
h p ng.............................................................................................. 24
2.2.1.3. Ngh a v c a nhà s n xu t, cung c p s n ph m trong giai
o n ti n giao k t h p ng ................................................................. 26
2.2.1.4. Trách nhi m pháp lý i v i nh ng hành vi vi ph m quy n l i
ng i tiêu dùng trong giai o n ti n giao k t h p ng ....................... 31
2.2.2. Quá trình xác l p h p ng và nh ng quy nh c a lu t v
b o v quy n l i ng i tiêu dùng ............................................................ 34
2.2.2.1. S c n thi t c a nh ng quy nh pháp lu t trong giai
n
giao k t h p ng ............................................................................... 34
2.2.2.2. Các nguyên t c c b n trong giao k t h p ng ...................... 35
2.2.2.3. S
u ti t c a lu t trong quá trình giao k t h p ng ........... 36
2.2.2.4. Ngh a v c a nhà s n xu t, cung c p hàng hoá, d ch v .......... 40
2.2.2.5. Trách nhi m c a nhà s n xu t, cung c p hàng hoá, d ch v ..... 41
2.2.3. S tác ng c a lu t v vi c b o v quy n l i ng i tiêu dùng
trong giai o n sau khi giao k t h p ng ................................................. 42
2.2.3.1. Các quy n c b n c a NTD .................................................... 42
2.2.3.2. Ngh a v c a t ch c, cá nhân s n xu t, kinh doanh hàng
hoá, d ch v ......................................................................................... 45
2.2.3.3. Xem xét v n kh i ki n b o v quy n l i NTD n c ta..... 49
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Ch ng 3. TH C TI N C A V N
B O V NTD VÀ GI I PHÁP
HOÀN THI N PHÁP LU T B O V NG
I TIÊU DÙNG..................... 52
3.1. NH NG THÀNH T U VÀ H N CH C A PHÁP LU T
VI T NAM TRONG VI C B O V NG
I TIÊU DÙNG .................. 52
3.1.1. Nh ng thành t u t
c trong công tác b o v quy n l i NTD..... 52
3.1.2. Nh ng v ng m c trong công tác b o v quy n l i NTD ................ 54
3.2. CH T L
NG HÀNG HÓA, D CH V VÀ V N N N HÀNG
GI TRONG GIAI
N H I NH P ................................................... 57
3.2.1. Ch t l ng hàng tiêu dùng trong giai o n hi n nay ....................... 57
3.2.2. V n n n hàng gi , hàng nhái và ch t l ng d ch v
n c ta ......... 58
3.3. M T S
GVHD: ThS. D
HÀNH VI XÂM H I QUY N L I NG
ng Kim Th Nguyên
I TIÊU
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
DÙNG TRONG TH I K H I NH P.................................................... 59
3.3.1. Hành vi bán hàng a c p b t chính gây thi t h i cho NTD ............... 59
3.3.2. Hành vi c nh tranh b t chính gây nh h ng quy n l i NTD........... 61
3.3.3. B o v ng i tiêu dùng trong giao d ch n t ................................ 62
3.4. VAI TRÒ C A CÁC C QUAN, T CH C TRONG CÔNG
TÁC B O V QUY N L I NG
I TIÊU DÙNG ................................ 63
3.4.1. Vai trò c a c quan qu n lý nhà n c v b o v quy n l i NTD...... 63
3.4.1.1. Các c quan qu n lý nhà n c b o v NTD m t s n c...... 63
3.4.1.2. Ch c n ng c a các c quan qu n lý nhà n c v tiêu
dùng Vi t Nam.................................................................................. 64
3.4.2. Vai trò c a t ch c b o v quy n l i ng i tiêu dùng n c ta....... 67
3.4.2.1. Vai trò c a t ch c b o v n
i tiêu dùng trên th gi i ......... 67
3.4.2.2. Vai trò c a t ch c b o v ng i tiêu dùng n c ta.............. 68
3.4.2.3. M i quan h gi a H i b o v ng i tiêu dùng n c ta v i
các H i ng i tiêu dùng các n c ..................................................... 70
3.5. GI I PHÁP HOÀN THI N C CH PHÁP LÝ B O V
NG
I TIÊU DÙNG VI T NAM........................................................ 71
3.5.1. Hoàn thi n c ch pháp lý b o v quy n l i ng i tiêu dùng
nhìn t góc qu n lý nhà n c................................................................ 72
3.5.1.1. Xây d ng Lu t b o v quy n l i ng i tiêu dùng .................... 72
3.5.1.2. T ch c th c hi n công tác b o v quy n l i NTD .................. 74
3.5.1.3. Nâng cao nâng l c b máy b o v quy n l i NTD................... 74
3.5.2. Hoàn thi n c ch pháp lý b o v quy n l i ng i tiêu dùng nhìn t
góc
qu n lý nhà n c ...................................................................... 75
K T LU N...................................................................................................... 76
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Ph l c
Tài li u tham kh o.
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
IM
i tiêu dùng
U
1/ Lý do ch n tài:
B o v quy n l i ng i tiêu dùng, m t v n
c xem là không m i
nh ng c ng ch a th nào nói là c
n c ta. Vi c b o v ng i tiêu dùng t lâu
ã
c quy nh trong B lu t Dân s và nhi u v n b n khác. Tuy nhiên, vi c
tri n khai th c hi n thì g p r t nhi u khó kh n, lúng túng. K t qu , ng i tiêu
dùng ch
c b o v trên lý thuy t và nh ng hành vi xâm h i quy n l i ng i
tiêu dùng v n di n ra. c bi t, trong th i gian g n ây, trên th tr ng Vi t Nam
ngày càng x y ra nhi u v vi c liên quan n ch t l ng hàng hóa, d ch v nh
ng s c kh e, tâm lý ng i tiêu dùng, gây b t bình trong d lu n song ch a
c gi i quy t tri t . V i t cách là m t ng i tiêu dùng, tác gi c ng th t s
Trung
b t bình tr c nh ng hành vi vi ph m ó. Vi c tham gia u tranh ch ng l i
nh ng hành vi xâm ph m ó c ng ng ngh a v i vi c chúng ta ang b o v l i
c a b n thân, gia ình, b n bè và nh ng ng i xung quanh. Xu t phát t l i ích
b n thân, ng th i c ng mong mu n óng góp m t ph n công s c trong vi c u
tranh ch ng l i nh ng hành vi tiêu c c, làm lành m nh hóa xã h i tiêu dùng
c ta, liệu
tác gi ĐH
quy Cần
t nh Thơ
ch n ch@ Tài
“B liệu
o v quy
i ng vài tiêu
dùng” cứu
tâm Học
họcn ltập
nghiên
làm n i dung chính c a bài lu n t t nghi p “
ch pháp lý b o v quy n l i
ng
i tiêu dùng” c a mình.
2/ M c tiêu h ng n c a tài:
ng tr c th c tr ng ng i tiêu dùng ang ch u xâm ph m l i ích c v
v t ch t l n tinh th n, chúng ta th c s th y
c t m quan tr ng c a công tác
b o v quy n l i ng i tiêu dùng. Vi c l a ch n v n “b o v ng i tiêu dùng”
c ng là cách th c
tác gi nói lên quan i m c a mình v v n
này.
tài
“C ch pháp lý b o v quy n l i ng i tiêu dùng” là m t tài li u nh m b o v
l i ích c a ng i tiêu dùng thông qua nh ng quy nh c a lu t. Thông qua
tài,
tác gi mu n giúp ng i tiêu dùng hi u thêm v pháp lu t b o v quy n l i ng i
tiêu dùng, giúp ng i tiêu dùng có thêm thông tin khi l a ch n hàng hóa, d ch v
và cách th c b o v quy n l i chính áng c a mình…
t ó, giúp cho b n
ng i tiêu dùng hi u y v quy n và ngh a v c a b n thân, và ý th c vi c t
b o b n mình tr c các quan h tiêu dùng.
3/ Ph
ng pháp nghiên c u:
nghiên c u lu n v n này, tác gi s d ng ng th i nhi u ph ng pháp
nh : thu th p s li u, ph ng pháp phân tích các s ki n và c ph ng pháp ánh
giá, t ng h p v n
rút ra nh ng k t lu n.
ng th i, tác gi còn s d ng
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
4
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
ph
ng pháp so sánh v n
các n c v i nh ng quy nh hi n hành n c ta.
tài là m t s phân tích, lý gi i các v n , t m t lý lu n n các quy nh c a
lu t; bàn lu n, ánh giá và so sánh trên t ng v n . Bài vi t có s rút k t, ti p
thu nh ng kinh nghi m c a nh ng tác gi i tr c, úc k t sau các cu c h i ngh
bàn v v n
B o v quy n l i ng i tiêu dùng. T t c nh ng ph ng pháp ó
u nh m m c ích làm cho
tài th t s c th và sinh
ng.
4/ Ph m vi nghiên c u:
Trong bài vi t này, mong mu n l n nh t c a tác gi là th hi n m t cách
khái quát v ng i tiêu dùng, nh ng quy nh c a lu t v b o v quy n l i ng i
tiêu dùng, v n
b o v ng i tiêu dùng trong giai o n h i nh p và vai trò c a
các c quan, t ch c trong vi c b o v quy n l i ng i tiêu dùng. Trong ó, tr ng
tâm nh t c a v n
nghiên c u v n là xác nh quy trình b o v quy n l i
ng i tiêu dùng theo quy nh c a lu t hi n hành. Thông qua
tài, tác gi
mong r ng s th y
c quy n c a ng i tiêu dùng c ng nh ngh a v c a doanh
nghi p qua nh ng t ng giai
n, th y
c nh ng h n ch , v ng m c c a
nh ng quy nh pháp lu t trong vi c b o v ng i tiêu dùng. Hi u rõ nguyên
nhân gây nên nh ng h n ch ó c ng ng ngh a v i vi c s tìm ra nh ng pháp
phù h p cho v n .
5/ K t c u bài vi t:
Bài vi t
c chia làm 3 ch ng, v i m i ch ng là m t cách ti p c n v
v n b o v quy n l i ng i tiêu dùng. Theo ó:
ü Ch ng 1 Ho t ng b o v ng i tiêu dùng Vi t Nam - nh ng v n
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
v lý lu n.
ü Ch ng 2 C ch pháp lý v b o v quy n l i ng
pháp lu t Vi t Nam.
ü Ch ng 3 Th c tr ng c a v n
b o v ng
i tiêu dùng theo
i tiêu dùng và gi i pháp
hoàn thi n.
Tác gi mong r ng m i ch ng s là m t cách nhìn khái quát v công tác
b o v b o v quy n l i ng i tiêu dùng. Thông qua ó giúp tác gi nhìn nh n l i
m t cách c th h n v v n và t rút ra cho mình nh ng bài h c b ích. Thông
qua
tài tác gi chân thành c m n s h ng d n nhi t tình c a ThS. D ng
Kim Th Nguyên. Tuy nhiên, v i ki n th c có h n c a chính tác gi ,
tài ch c
h n không tránh kh i thi u sót. Do ó,
tài th t s hoàn ch nh và t hi u
qu tác gi r t mong
c s óng góp c a quý th y cô.
Xin chân thành c m n.
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
5
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
Ch ng 1
HO T
NG B O V NG
I TIÊU DÙNG
VI T NAM
- NH NG V N
V LÝ LU N
1.1. QUAN NI M V NG
I TIÊU DÙNG:
1.1.1. Khái ni m chung v ng i tiêu dùng:
Khi xem xét n v n
b o v ng i tiêu dùng thì i u quan tr ng là làm
rõ khái ni m ng i tiêu dùng. Vi c xác nh th nào là ng i tiêu dùng s có ý
ngh a quan tr ng trong vi c xác nh ph m vi tác ng c a pháp lu t b o v
ng i tiêu dùng.
Ng i tiêu dùng xu t hi n t r t lâu nh ng khái ni m ng i tiêu dùng, v i
cách khái ni m pháp lý, ch m i xu t hi n ph bi n t kho ng nh ng n m
1960 tr l i ây. Khi ó, “ng i tiêu dùng (NTD)
c hi u là ng i mua, ng i
s d ng hàng hoá cho các m c ích không ph i là m c ích th ng m i”. Ng i
Trung
mua hàng hoá, d ch v làm s n ph m trung gian nh m ph c v quá trình s n xu t
ho c cung ng l i cho ng i khác s không
c xem là ng i tiêu dùng. Do ó,
tâmngHọc
liệu
ĐH
Cần
Thơ
@
Tài
liệu
học tập và nghiên cứu
i tiêu dùng ph i là th nhân, không th là t ch c. ây là m t trong nh ng
khái ni m chung nh t
c nhi u qu c gia ch p nh n1. Tuy nhiên, m i qu c
gia khác nhau có quan ni m khác nhau v v n
này.
th y
c i u ó
chúng ta c n ph i có s tìm hi u m t cách khái quát v v n
th y
c quan
ni m c a m i n c v quan ni m ng i tiêu dùng.
1.1.1.1. Các khái ni m v ng i tiêu dùng theo pháp lu t các n c:
Trong giai o n hi n nay, ng i tiêu dùng ngày càng
c xem tr ng b ng
vi c vi c gán ghép cho nh ng danh x ng h t s c m mi u “th ng ”, “ông
hoàng”…Tuy nhiên,
hi u b n ch t th c s c a nh ng “th ng ”, chúng ta
th nghiên c u xem m i n c cách hi u v ng i tiêu dùng
c hi u nh th
nào?
Ø Theo h ng d n b o v ng i tiêu dùng c a T ch c Qu c t ng i tiêu
dùng (Consumers International_CI) c a Liên h p qu c thì “ng i tiêu
dùng là ng i yêu c u hay s d ng hàng hoá d ch v cho nh ng m c ích
cá nhân trong gia ình”2. ây là khái ni m chung nh t v ng i tiêu
1
TS_ D ng Th Thanh Mai - T ng thu t h i th o C ch pháp lý b o v ng i tiêu dùng th c ti n Vi t
Nam và kinh nghi m qu c t - Thông tin Khoa h c pháp lý, s 4+5 n m 2007, trang 5.
12
H ng d n c a Liên h p qu c v b o v ng i tiêu dùng – (Trích: Ph l c 3- H i áp v b o v quy n
i ng i tiêu dùng, NXB. Lao ng xã h i n m 2007, trang 254.
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
6
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
dùng. Theo khái ni m ó chúng ta có th hi u, ch th
ây bao g m t t
c nh ng ng i s d ng c hàng hoá l n d ch v . Ch th
c
c p
ng i r ng nh ng l i b h n ch trong vi c gi i h n m c ích s d ng
hàng hoá, d ch v vào nhu c u tiêu dùng cá nhân hay n i tr . Vì th , khái
ni m ã ánh m t i nh ng i t ng s d ng hàng hoá, d ch v vào các
m c ích khác nh vi c s d ng vào m c ích t p th ch ng h n.
Ø Theo Kho n 6
u 20 Lu t B o v ng i tiêu dùng 1987 c a V ng
qu c Anh và i u 1 Lu t B o v ng i tiêu dùng Bang Québec (Canada)
m 1987 thì ng i tiêu dùng
c hi u là “ng i mua, s d ng hàng
hoá, d ch v cho các m c ích tiêu dùng mà không ph i là m c ích
th ng m i1”.
Ø Theo Lu t b o v ng i tiêu dùng c a n
1986, “ng i tiêu dùng
c coi là b t c ng i nào, bao g m: ng i mua hàng ho c thuê d ch
v có tr ti n, ã thanh toán ho c h a thanh toán có th m t ph n ho c
theo cách tr d
.
Ø Trong Lu t b o v ng i tiêu dùng c a Liên xô c thì ng i tiêu dùng là
công dân s d ng, mua, t hàng ho c có ý nh mua s n ph m
s
d ng riêng .
Ø
Thái Lan, trong Lu t b o v ng i tiêu dùng c a Thái Lan (BE2522)
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
1979, ng i tiêu dùng
c hi u là ng i mua ho c s d ng d ch v c a
nhà kinh doanh, k c nh ng ng i nào
c chào hàng ho c
c
2
ngh mua hàng hoá ho c d ch v c a nhà kinh doanh .
Do c m v kinh t , ch
chính tr khác nhau do ó quan ni m v v n
ng i tiêu dùng m i n c c ng h t s c khác nhau. qu c gia này, m t
ng i mua hàng có th là ng i tiêu dùng nh ng theo quan ni m c a lu t pháp
c khác có th không còn t cách ng i tiêu dùng n a. Nh ng i m chung
nh t theo cách hi u c a pháp lu t các n c thì ng i tiêu dùng th ng là m t b
ph n ng o, th c hi n vi c mua hàng hoá, d ch v nh m m c ích tiêu dùng.
1.1.1.2. Quan ni m v ng i tiêu dùng theo pháp lu t Vi t Nam:
n c ta, khái ni m v ng i tiêu dùng
c chính th c lu t hoá t sau s
ra i c a Pháp l nh b o v quy n l i ng i tiêu dùng n m 1999. Khái ni m
ng i tiêu dùng
c th hi n t i
u 1 Pháp l nh, theo ó “ng i tiêu dùng là
ng i mua, s d ng hàng hóa, d ch v cho m c ích tiêu dùng sinh ho t c a cá
nhân, gia ình và t ch c”.
11
Thông tin Khoa h c pháp lý s 4+5 n m 2007 c a Vi n khoa h c pháp lý (B T pháp)_trang 5.
Hoàng M nh Tu n_ Tìm hi u lu t b o v ng i tiêu dùng các n c và v n
b o v ng i tiêu dùng
Vi t Nam_NXB Lao ng – Hà N i 1999, trang 142.
2
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
7
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
i u 2 Ngh nh 69/2001/N -CP quy nh chi ti t thi hành Pháp l nh B o
v quy n l i ng i tiêu dùng ã c th hoá ng i tiêu dùng, bao g m:
Ø Ng i mua và là ng i s d ng hàng hoá, d ch v ã mua cho chính b n
thân mình;
Ø Ng i mua hàng hoá, d ch v cho ng i khác, cho gia ình ho c cho t
ch c s d ng;
Ø Cá nhân, gia ình, t ch c s d ng hàng hoá, d ch v do ng i khác mua
ho c do
c cho, t ng.
Tóm l i, ng i tiêu dùng là ng i mua và s d ng hàng hoá, d ch v c n
thi t cho vi c duy trì, c i thi n cu c s ng v t ch t và tinh th n c a cá nhân, gia
ình và công vi c c a t ch c. Nh ng nhu c u c n thi t c a NTD bao g m: các
nhu c u n, m c, , i l i, h c hành, gi i trí, giao ti p… Ng i tiêu dùng là t t c
chúng ta không phân bi t già, tr , nam n , dân t c, tôn giáo, k c các nhà s n
xu t kinh doanh, các nhà ho t ng chính tr xã h i, các v n ngh s
ây
c
xem là cách hi u c th h n so v i quan ni m chung v ng i tiêu dùng theo
pháp lu t các n c.
1.1.2. S c n thi t c a vi c b o v quy n l i ng i tiêu dùng:
Vi c b o v ng i tiêu dùng ngày càng tr nên c n thi t h n b i nh ng
nguyên nhân h t s c c b n sau:
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
F Ng i tiêu dùng óng vai trò là l c l ng ông o trong xã h i. Nhu
c u c a ng i tiêu dùng có ý ngh a trong vi c thúc y quá trình phát tri n s n
xu t, t o s l u thông m nh m trong quan h cung c u. Tuy nhiên, ng tr c
nhà s n xu t, b ph n ng i tiêu dùng l i là nh ng ng i h t s c h n ch v trình
hi u bi t t ng l nh v c chuyên môn nh t nh. Trong th c t , v i nh ng h n
ch c a mình, ng i tiêu dùng nhi u khi ho c vô tình, ho c do b l a d i ã gánh
ch u nhi u h u qu áng ti c. Nhi u ng i tiêu dùng r i vào c nh “ti n m t t t
mang” t nh ng s n ph m kém ch t l ng mà không bi t nói cùng ai. K t qu
ng i tiêu dùng ành ph i ch p nh n mua nh ng hàng hoá, d ch v không x ng
v i giá tr c a ng ti n.
F B o v ng i tiêu dùng không ch là b o v l i ích chính áng c a s
ông ng i tiêu dùng mà còn làm cho xã h i ngày càng v n minh, công b ng
n. Thông qua nh ng hành vi b o v ng i tiêu dùng m t cách thi t th c làm
lo i tr các doanh nghi p làm n không chính áng, gian d i trong kinh doanh,
ch ng l i s l ng
n c a nh ng ng i s n xu t, kinh doanh không chân chính,
t o l p môi tr ng kinh doanh lành m nh.
u này còn góp ph n làm cho n n
kinh t phát tri n m t cách b n v ng, mang l i m no h nh phúc cho m i ng i.
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
8
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
F B o v quy n l i ng i tiêu dùng còn là hành ng b ích góp ph n th c
hi n m c tiêu c a
ng và Nhà n c v “dân giàu, n c m nh, xã h i công
b ng, dân ch , v n minh”. ây c ng là m t s ti p n i áng trân tr ng t t ng
c a Ch t ch H Chí Minh trong vi c b o v l i ích ng i tiêu dùng. i u ó
c th hi n b ng vi c tr l i ph ng v n c a các phóng viên n c ngoài vào
m 1946, Ch t ch H Chí Minh ã vi t: “…Tôi ch có m t ham mu n, ham
mu n t t b c ó là làm sao cho n c ta hoàn toàn c l p, dân t c ta
c hoàn
toàn t do, ng bào ai c ng có c m n, áo m c, ai c ng
c h c hành”. Hi n
nay, chúng ta ti n hành công tác b o v quy n l i ng i tiêu dùng c ng là ti p
t c th c hi n ý chí, nguy n v ng cao p c a Ng i.
T t c nh ng
u ó khi n chúng ta ph i suy ngh c n ph i làm gì
m
b o l i ích thi t th c cho ng i tiêu dùng? Trong giai o n hi n nay, cu c s ng
ngày càng v n minh, vai trò ng i tiêu dùng càng ph i
c trân tr ng. Do ó,
chúng ta c n ph i th y
c s c n thi t c a ho t ng b o v quy n l i ng i
tiêu dùng. ây là c n c
ho t ng b o v quy n l i ng i tiêu dùng th c s
t hi u qu .
1.1.3.
c
m ng i tiêu dùng n c ta:
Ngoài c
m chung c a ng i tiêu dùng th gi i, ng
Nam còn mang nh ng c m c thù sau:
i tiêu dùng Vi t
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Ø V trình , NTD Vi t Nam có trình
hi u bi t h t s c h n ch . Ng i tiêu
dùng ít
c ti p c n nh ng ki n th c v tiêu dùng, nh t là các ki n th c c
b n v ch t l ng s n ph m, hàng hoá, d ch v . H n n a, ng i tiêu dùng
th ng có trình
v a ph i, nh t là kh n ng am hi u v pháp lu t. Cho nên,
NTD Vi t Nam r t d tr thành n n nhân c a nh ng m u
kinh doanh b t
chính c a nhi u doanh nghi p.
Ø V m c thu nh p, NTD Vi t Nam a ph n có thu nh p trung bình, ch a k
n ph n l n có thu nh p th p. Do ó, tâm lý “hám r ” là m t u h t s c t
nhiên. NTD Vi t Nam có nhu c u tiêu dùng cao nh ng thu nh p thì h n ch ,
cho nên h
u mà h quan tâm là có
c m t s n ph m s d ng mà không
t n ng v n
ch t l ng. Chính vì v y, nhi u nhà s n xu t, cung ng d ch
v ã l i d ng tâm lý ó t o ra hàng gi , hàng nhái nh m áp ng nhu c u ó
và gây nhi u t n th t cho NTD.
Ø V tính cách, NTD Vi t Nam v i b n ch t hi n lành, d thuy t ph c và th ng
mang tính cam ch u. Trong quan h , h không thích s phi n hà, nh t là
không thích dan díu vào nh ng tranh cãi pháp lý. Vi c eo
i m t v ki n
nh m gây áp l c i v i nhà s n xu t là chuy n r t khó kh n i v i NTD
Vi t Nam.
i v i nhà s n xu t, ng i tiêu dùng th c s là k y u, non n t
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
9
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
trong vi c xác l p m i quan h trong giao k t. Do ó, NTD th ng ch p nh n
im l ng b i h luôn thi u t tin trong vi c tranh ch p v i nhà s n xu t, nhà
cung ng.
Ø V yêu c u và th hi u, NTD Vi t Nam r t n gi n. NTD n c ta n v i s n
ph m b ng nh ng hình th c bên ngoài nh ki u dáng, m u mã, màu s c…hay
thông qua các thông tin v vi c ti p th , qu ng cáo s n ph m, d ch v . Ng i
tiêu dùng i n vi c l a ch n m t s n ph m d i nh ng tiêu chí h t s c c
b n: s n ph m ó có thông d ng không, ki u dáng, màu s c có model không,
giá c có phù h p không…Ng i tiêu dùng Vi t Nam th ng ít t n ng tiêu
chí ch t l ng, tính n ng và
b n c a s n ph m. Trong ó ch a k m t s
tr ng h p, khi n m t s ch hay c a hàng th y s n ph m “hay hay” NTD
quy t nh ch n ngay mà không h quan tâm n các yêu c u khác.
Xu t phát t nh ng c
m c thù c a ng i tiêu dùng Vi t Nam, chúng
ta th y r ng NTD n c ta là i t ng r t có nguy c b xâm ph m l i ích. Cho
nên, vi c xây d ng c ch b o v ng i tiêu dùng là h t s c c n thi t.
1.1.4. L c s phát tri n c a ho t ng b o v ng i tiêu dùng Vi t Nam
và trên th gi i:
1.1.4.1. Khái quát s phát tri n c a ho t ng b o v NTD trên th gi i:
Ngay t
u nh ng n m 50 c a th k 20, các n c t b n phát tri n
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
ng i tiêu dùng ã nh n th y s c n thi t c a vi c thành l p m i n c các h i,
các nhóm ng i tiêu dùng
t b o v quy n l i c a mình. N m 1960, v i s
tho
c c a 5 t ch c NTD M , Anh, Hà Lan, B , Ôxtrâylia ã sáng l p ra T
ch c Qu c t các Hi p h i ng i tiêu dùng (The International Organization of
Consumer Unions _vi t t t là IOCU)1
giúp
nhau trong vi c b o v quy n
l i ng i tiêu dùng. S ra i c a hi p h i ã ánh d u b c phát tri n m i c a
công tác b o v ng i tiêu dùng m r ng ra ph m vi toàn th gi i. Ban u tr ng
tâm c a các ho t ng b o v ng i tiêu dùng t p trung vào các v n
có liên
quan n hàng hoá, d ch v , nh ng v n
th ng g p các n c giàu. Sau ó,
phong trào b o v quy n l i ng i tiêu dùng
c lan n các n c ang phát
tri n, các n c nghèo trên th gi i. n m i n c, vai trò c a t ch c này c ng
có s khác bi t mà tr ng tâm c a v n
là m r ng sang các v n
thu c v an
toàn v sinh, s c kho , giáo d c, dinh d ng…là nh ng vi c c p bách c a các
c ang phát tri n, các n c nghèo.
Ngày 08/4/1985, i h i ng Liên h p qu c ã thông qua Ngh quy t quan
tr ng v b o v quy n l i ng
1
i tiêu dùng và phê chu n b n H
ng d n v b o
H i áp v B o v quy n l i ng i tiêu dùng – C c Qu n lý c nh tranh (B Th
ng – xã h i, Hà N i 2007, trang 31.
ng m i), NXB. Lao
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
10
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
v ng i tiêu dùng. B n h ng d n ã
c g i cho chính ph c a các n c
thành viên Li n h p qu c
thi hành. i u ó nói lên s quan tâm sâu s c c a
th gi i v v n này.
m 1995, T ch c Qu c t các Hi p h i ng i tiêu dùng (IOCU) i tên
thành Qu c t ng i tiêu dùng (Consumers Internatinal – CI), có tr s
tt i
thành ph Luân ôn (Anh). Hi n nay, có trên 250 t ch c, hi p h i ng i tiêu
dùng, các Vi n nghiên c u, c quan c a Chính ph
g n 120 n c trên th gi i
là thành viên c a Qu c t ng i tiêu dùng. Ngoài v n phòng chính t Anh, CI
còn có các v n phòng khu v c Châu Á Thái Bình D ng g i t t là CI-ROAP t
Kualalampua (Malaysia), v n phòng khu v c châu Phi (g i t t là CI-ROAF)
t Accra (Zimbabuê), v n phòng khu v c châu M Latinh (g i t t là CIROLAC) t t i Santiago (Chile)1.
Hi n nay, phong trào b o v ng i tiêu dùng
c r t nhi u n c quan tâm.
T nh ng n c phát tri n n các n c ang phát tri n hay ch a phát tri n thì
v n
này luôn
c
c p m t cách sâu s c. V n
b o v ng i tiêu dùng
ngày càng
c xem tr ng. Vì v y, nhi u n c ã ban hành b lu t v b o v
ng i tiêu dùng, có nhi u quy nh và c ch b o v ng i tiêu dùng. Nhi u
c ã thành l p các c quan qu n lý nhà n c v v n
ng i tiêu dùng, t
ch c c a Chính ph chuyên trách v b o v ng i tiêu dùng. Các c quan này
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
th ng là m t t ch c tr c thu c Nhà n c, m t c quan ngang B hay B nh
B Các v n
ng i tiêu dùng New Zealand, B N i th ng và các v n
ng i tiêu dùng Malaysia…T t c các qu c gia u nh n th y b o v ng i
tiêu dùng là m t bi u hi n c a ti n b xã h i, c a vi c tôn tr ng quy n con ng i
m i qu c gia.
1.1.4.2. S phát tri n c a ho t ng b o v quy n l i ng i tiêu dùng Vi t
Nam:
Vi t Nam, v n
b o v quy n l i ng i tiêu dùng ch m i
c
c p
trong th i gian g n ây. V n
này ch th c s
c
c p và quan tâm khi
Vi t Nam b c vào giai o n m c a n n kinh t . Tuy nhiên, c ng ph i th a
nh n r ng, cho n tr c nh ng ngày “ i m i”, h u nh quy n l i ng i tiêu
dùng nói chung và b máy b o v quy n l i ng i tiêu dùng nói riêng ch a
c
chú ý m t cách thích áng, k c t góc
ng i s n xu t, kinh doanh hàng hoá
và cung ng d ch v l n nh n th c toàn xã h i.
u ó có “nguyên nhân sâu xa
t nh ng n m tháng chi n tranh kh c li t, chúng ta ph i t p trung cho s nghi p
giành
1
c l p và b o v T qu c c ng nh giai o n ph c h i sau ó, m i nhu
H i áp v B o v quy n l i ng i tiêu dùng – C c Qu n lý c nh tranh (B Th
ng – xã h i, Hà N i 2007, trang 137.
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
11
ng m i), NXB. Lao
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
1
c u tiêu dùng u m c t i thi u” . Chính vì th , v n
b o v quy n l i c a
ng i tiêu dùng ch a
c chú tr ng trong th i k này ph n nào c ng do nh ng
nguyên nhân khách quan nh t nh.
B t u v i s chuy n i t c ch bao c p sang c ch th tr ng, vi c
mua bán d n d n
c sôi ng, làm hình thành nên khái ni m ng i tiêu dùng.
Quan h gi a ng i bán và ng i mua ngày càng tr nên ph c t p h n. Trong
ó, ng i mua th ng là ch th ch u nhi u thi t thòi nh t. Do ó, ý th c c a
vi c b o v ng i tiêu dùng ã b t u n y n
n c ta. u tiên, B Khoa h c,
Công ngh và Môi tr ng (nay là B Khoa h c và Công ngh ) là c quan chuyên
trách th c hi n ho t ng b o v ng i tiêu dùng và ch u trách nhi m báo cáo
tr c Chính ph . Trong ó, t ch c tr c ti p th c hi n ch c n ng này là H i
khoa h c k thu t v tiêu chu n hoá, o l ng ch t l ng, g i t t là H i Tiêu
chu n. ây là m t h i ngh nghi p, ho t ng trong l nh v c tiêu chu n, o
ng, ch t l ng, l nh v c ho t ng v khoa h c k thu t liên quan n B
Khoa h c và Công ngh . Tuy nhiên, ng tr c s phát tri n c a n n kinh t
c nhà và phong trào ng i tiêu dùng trên th gi i, H i nh n th y công tác tiêu
chu n hoá, o l ng ch t l ng c n g n li n v i v n
b o v ng i tiêu dùng.
Do ó, H i ã b t u nghiên c u v v n b o v quy n l i ng i tiêu dùng.
m 1991, i h i b t th ng c a H i khoa h c k thu t v tiêu chu n hoá,
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
o l ng ch t l ng ã
c tri u t p v i n i dung nh t trí vi c a ho t ng
b o v quy n l i ng i tiêu dùng vào c ng l nh ho t ng c a mình và quy t
nh i tên thành H i tiêu chu n và b o v ng i tiêu dùng Vi t Nam (v i tên
giao d ch là VINASTAS). Trong cùng lúc ó thì T p chí Ng i tiêu dùng , c
quan ngôn lu n c a H i ã ra m t c gi v i s ra hàng tháng.
m 1994, v n phòng khi u n i c a ng i tiêu dùng thu c Trung ng h i
c thành l p và có tr s
t Hà N i.
c bi t, sau khi Pháp l nh b o v quy n l i ng i tiêu dùng có hi u l c,
cùng v i s n l c c a B Khoa h c Công ngh , s h u thu n c a T ng c c tiêu
chu n o l ng-Ch t l ng, các h i b o v ng i tiêu dùng các t nh, thành
ph l n nh Hà N i, TP. H Chí Minh l n l t
c thành l p và sau ó lang
nhanh n các t nh và thành ph khác trên ph m vi r ng kh p c n c.
ng
hành cùng s ra i c a các h i trên ph m vi c n c là s xu t hi n c a các
trung tâm t v n h tr , b o v ng i tiêu dùng c ng
c thành l p nh : Trung
tâm Nghiên c u và t v n v tiêu dùng (CESCON), Trung tâm T v n và chuy n
1
TS. inh Th M Loan - B o v ng
24 (144) n m 2007, trang 53.
GVHD: ThS. D
i tiêu dùng nhìn t góc
ng Kim Th Nguyên
12
qu n lý nhà n
c_T p chí c ng s n
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
giao công ngh Tiêu chu n ch t l ng (CITEC)...
n nay, sau g n 20 n m
(1989 – 2008) phát tri n, 29 t nh và thành ph trong c n c ã có h i b o v
quy n l i ng i tiêu dùng, phân b rãi kh p t B c vào Nam l p thành m t h
th ng h i b o v ng i tiêu dùng r ng kh p c n c. ây là k t qu c a s h p
tác và ph n u không ng ng c a nhà n c, chính ph và các c quan, t ch c
các ngành, các c p trong vi c b o v l i ích chính áng c a b ph n ng i tiêu
dùng nói riêng và l i ích toàn xã h i nói chung.
So v i th gi i, công tác b o v quy n l i ng i tiêu dùng nói chung và
ho t ng c a b máy b o v quy n l i ng i tiêu dùng nói riêng còn b c l
nhi u
m y u, nhi u b t c p: t v n nâng cao nh n th c ng i tiêu dùng cho
n nh ng hi n t ng m i n y sinh trong quá trình h i nh p kinh t qu c t nh :
hành vi qu ng cáo, khuy n m i không trung th c, bán hàng a c p b t chính, n n
hàng gi , hàng nhái… i u này òi h i chúng ta ph i có cách nhìn m i và cách
ti p c n m i nh m t ng c ng hi u qu công tác b o v quy n l i ng i tiêu
dùng.
1.1.5. Nh ng ph ng th c c b n
b o v quy n l i ng i tiêu dùng
c ta:
Hi n nay, n c ta, ho t ng b o v quy n l i ng i tiêu dùng
c th c
hi n d i m t s ph ng th c sau:
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Ø Pháp lu t
c xem là ph ng th c c b n nh t trong vi c b o v l i ích
ng i tiêu dùng. Pháp lu t giúp NTD th y
c quy n và ngh a v c a mình,
giúp các doanh nghi p th y
c trách nhi m c a mình i v i ng i tiêu dùng.
ng th i pháp lu t còn góp ph n i u ti t các m i quan h bình ng v l i ích
c a các bên, giúp n n kinh t phát tri n b n v ng.
Ø Ho t ng
u ti t, giám sát c a các c quan qu n lý nhà n c i v i
quá trình s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p c ng
c xem là ph ng
th c làm gi m nh ng thi t h i áng k có th x y ra i v i ng i tiêu dùng. ây
c xem là bi n pháp h u hi u trong vi c phòng ng a nh ng thi t h i có th
x y ra cho ng i tiêu dùng ngay t giai
n ban u.
Ø T ch c xây d ng nhi u c quan, t ch c b o v ng i tiêu dùng trên
ph m vi c n c. Góp ph n a m ng l i c quan, t ch c b o v NTD có m t
r ng kh p m i n i. ây
c xem là cánh tay n i dài c a c quan qu n lý nhà
c trong vi c th c hi n công tác này.
ng th i, giúp NTD có
c ch d a
v ng ch c v tin th n và trên th c t .
Ø Th c hi n tuyên truy n, ph bi n sâu r ng ki n th c n ng i tiêu dùng
c ng
c là hình th c b o v NTD m t cách hi u qu . n c ta, ây là công
c b o v thi t th c giúp ng i tiêu dùng t b o v mình. Thông qua công tác
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
13
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
tuyên truy n giáo d c giúp NTD nh n th c sâu s c h n v quy n và ngh a v c a
mình, góp ph n nâng cao kh n ng hi u bi t, nh t là các ki n th c v tiêu dùng,
các bi n pháp t b o v mình…
Ø Ngoài ra, ho t ng khi u ki n, khi u n i c ng là m t trong nh ng cách
th c góp ph n b o v ng i tiêu dùng tr c nh ng vi ph m x y ra. Tuy nhiên,
v n
kh i ki n trong pháp lu t Vi t Nam còn r t h n ch . Ng i tiêu dùng
th ng r t ng i khi tham gia ki n t ng. Tuy nhiên, thông qua ho t ng này,
NTD v n t o
c nh ng s c ép nh t nh i v i nhà s n xu t, nhà cung ng
s n ph m.
Th c t cho th y, ph ng th c b o v quy n l i ng i tiêu dùng n c ta
còn h t s c n gi n, thô s . Do ó, ng tr c tình hình nh hi n nay, vi c
nâng cao ph ng th c b o v ng i tiêu dùng là m t yêu c u b c thi t t ra.
ây không ch là trách nhi m c a ng, nhà n c mà còn là ngh a v chung c a
các các doanh nghi p, chính b n thân nh ng ng i tiêu dùng và c a toàn xã h i.
1.2. KHÁI QUÁT CHUNG V PHÁP LU T B O V NG
I TIÊU
DÙNG :
1.2.1. Ý ngh a c a vi c ra i pháp lu t b o v quy n l i ng i tiêu dùng:
Vi c can thi p h p lý c a pháp lu t i v i các quan h tiêu dùng là h t s c
c n thi t. S ra i c a pháp lu t v b o v ng i tiêu dùng
c xem là s
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
chu n b t t nh t cho s phát tri n c a m t t n c khi quy n l i c a không ch
ng i tiêu dùng mà ngay c nhà s n xu t, phân ph i c ng
c m b o. Ý ngh a
c a vi c ra i h th ng pháp lu t b o v ng i tiêu dùng
c th hi n qua
nh ng khía c nh:
Ø
i v i ng i tiêu dùng:
S ra i c a h th ng pháp lu t là m t công c c n thi t m b o quy n l i
chính áng c a h . Ng i tiêu dùng c m th y các quy n và l i ích chính áng
c a mình th t s
c tôn tr ng và b o v . Nó t o cho ng i tiêu dùng m t tâm
lý v ng ch c, yên tâm h n khi th c hi n các giao d ch mua bán. Vi c ra i c a
các v n b n pháp lý giúp NTD có
c s cân b ng trong quan h tiêu dùng nh
kh n ng m b o lu ng thông tin, làm c n c cho các quy t nh sáng su t c a
ng i tiêu dùng trong vi c l a ch n mua s m s n ph m.
Ø
i v i nhà s n xu t, phân ph i s n ph m:
S ra i c a nh ng quy nh pháp lu t làm cho vi c s n xu t ngày càng
hi u qu h n. Nó góp ph n
u ti t quá trình s n xu t, bu c các doanh nghi p
c n tuân th nghiêm ng t các yêu c u v tiêu chu n, k thu t, ch t l ng, an toàn
s n ph m…trong quá trình s n xu t. ây c ng là m t trong nh ng nguyên nhân
khi n nhà s n c n ph i nâng cao ch t l ng s n ph m, gi m thi u n m c th p
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
14
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
nh t nh ng khi m khuy t có th x y ra v i s n ph m c a mình. Vi c can thi p
h p lý b ng pháp lu t vào quan h tiêu dùng còn góp ph n y m nh s chuyên
môn hoá, tri th c hoá các quá trình s n xu t trong m t xã h i v n minh. Th c
hi n t t v n này, nhà s n xu t s t o
c lòng tin v i ng i tiêu dùng.
Ø
i v i xã h i:
Pháp lu t b o v ng i tiêu dùng không ch bó h p trong vi c b o v quy n
l i ng i tiêu dùng nh tên g i c a nó mà nó còn có nhi u ý ngh a thi t th c. S
ra i c a pháp lu t b o v ng i tiêu dùng ã giúp xã h i lo i b b t các lo i r i
ro trong quá trình s n xu t, tiêu dùng s n ph m. H n th n a, pháp lu t b o v
quy n l i ng i tiêu dùng còn góp ph n làm i u hoà các m i quan h tiêu dùng,
v a giúp ng i tiêu dùng tránh
c nguy c b bóc l t, l a o; v a giúp nhà
s n xu t phát huy
c giá tr o c trong kinh doanh. ng th i, nó còn là c
h i nâng cao nh n th c v tiêu dùng cho toàn xã h i. Nó gi i phóng cho ng i
tiêu dùng thoát kh i n i lo v vi c thi u ki n th c “chuyên môn” khi tham gia
các quan h mua bán hàng hoá, xây d ng và c ng c ni m tin vào n n s n xu t
hi n i.
Ø
i v i s phát tri n c a th tr ng:
Vi c can thi p c a nhà n c nh v y giúp cho th tr ng v n hành m t cách
hi u qu công b ng h n trong tr t t c nh tranh lành m nh. Trong b i c nh ó,
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
vi c can thi p này s góp ph n lo i b nh ng doanh nghi p làm n kém hi u qu
ra kh i n n kinh t , c v m nh m cho nh ng doanh nghi p làm n chân chính,
hi u qu ngày càng l n m nh.
u ó r t có l i cho s phát tri n b n v ng c a
xã h i.
1.2.2. S hình thành và phát tri n c a pháp lu t v b o v quy n l i ng i
tiêu dùng các n c:
1.2.2.1. Công tác b o v ng i tiêu dùng trong giai o n tr c khi có lu t:
Trên th gi i, so v i các l nh v c pháp lu t truy n th ng nh lu t Hình s ,
lu t Dân s , lu t Hành chính thì pháp lu t b o v ng i tiêu dùng là m t l nh v c
còn t ng i non tr m c dù chúng có s phát tri n t ng i nhanh, nh t là t
nh ng n m 1960 cho t i nay.
u ó khi n chúng ta t
t câu h i: ng i tiêu
dùng
c b o v nh th nào trong giai o n tr c khi pháp lu t b o v ng i
tiêu dùng ra i? Li u ng i tiêu dùng có
c b o v th c s hay không?
Tìm hi u v l ch s c a quan h mua bán hàng hoá, chúng ta th y r ng trong
su t m t th i gian dài quan h mua bán luôn
c di n ra b t cân x ng v quy n
l i.
i t ng chính ch u thi t h i trong các quan h ó l i chính là ng i mua,
ng i s d ng s n ph m. ngay các n c phát tri n, tr c giai
n xu t hi n
các o lu t chuyên bi t v b o v quy n l i ng i tiêu dùng thì vai trò c a nhà
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
15
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
cv v n
này th t s m nh t. H u h t các qu c gia u áp d ng nguyên
t c “laisez-faire” hay còn g i là các h c thuy t c nh tranh. Theo ó, nhà n c s
không c n và không nên can thi p vào quy n t quy t c a các tác nhân kinh t ,
không can thi p vào quan h th tr ng, mà
các bên t do tho thu n, th ng
ng. Xem xét nguyên t c trên vào v n
b o v ng i tiêu dùng thì ó chính
là “caveat emptor” v i ý ngh a là hãy
ng i mua t ý th c, quy t nh, ch n
l a và ch u r i ro liên quan n các quy t nh ó1. i u này có ngh a là khi mua
hàng, ng i tiêu dùng ph i có trách nhi m xem xét, phát hi n và cân nh c th t k
các khuy t t t, các r i ro có th n y sinh
r i quy t nh có mua hay không
mua. Nh ng n u khi ã quy t nh mua r i, ng i tiêu dùng ph i t gánh ch u r i
ro tr khi ng i bán hàng có cam k t khác. Trách nhi m v các khuy t t t, r i ro
c a s n ph m lúc này t lên vai chính ng i tiêu dùng. ây
c xem là m t
d ng “mua t, bán
n” nh m t b trách nhi m r t sòng ph ng trong n n kinh
t th tr ng.
Nguyên t c y có th xem là h p lý trong m t n n s n xu t mà các s n
ph m c a n n s n xu t ó có th d dàng ki m tra b ng kinh nghi m, m t
th ng. ó là hình nh c a m t n n s n xu t trình
không quá cao, khi mà
các quan h gi a nhà s n xu t v i ng i tiêu dùng v th t ng i bình ng
v m t th c t .
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Tuy nhiên, cùng v i quá trình công nghi p hoá, vi c gia t ng các ng d ng
khoa h c, công ngh trong vi c s n xu t s n ph m là cho vi c th m nh ch t
ng tr nên r t t n kém, òi h i chuyên môn cao. H n th n a, quan h gi a
nhà s n xu t, cung ng s n ph m v i ng i tiêu dùng không còn v th bình
ng nh tr c mà xu t hi n m t s mâu thu n:
Ø ó là s xu t hi n tình tr ng không cân x ng v thông tin, v hi u bi t
gi a các bên v ch t l ng, tính n ng, công d ng và các r i ro liên quan.
Ø
ng th i là s m t cân x ng v ti m l c kinh t gi a nhà s n xu t, phân
ph i s n ph m v i ng i tiêu dùng. Nhìn chung, khi x y ra r i ro trong vi c tiêu
th s n ph m, kh n ng kh c ph c h u qu c a ng i tiêu dùng th ng th p h n.
Rõ ràng tr c s chênh l ch ó, ng i tiêu dùng n u không có các công c
h tr , giúp
thì kh n ng b xâm ph m là hoàn toàn có th x y ra. ó chính là
lý do vì sao c n ph i có s hi n di n c a nhà n c.
th c hi n ch c n ng này
nhà n c ã s d ng công c quan tr ng c a mình là pháp lu t
u ch nh
quan h tiêu dùng gi a các bên. ó chính là nguyên nhân sâu xa làm hình thành
h th ng pháp lý b o v ng
i tiêu dùng nh giai o n hi n nay.
1
TS. D ng Th Thanh Mai – Hoàn thi n pháp lu t b o v ng i tiêu dùng Vi t Nam, m t vài g i m
góc nhìn lý lu n
ng trên T p chí c ng s n
n t s 24 (144) n m 2007
Ngu n:www.tapchicongsan.org.vn.
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
16
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
1.2.2.2. S ra i c a pháp lu t b o v quy n l i ng i tiêu dùng và công tác
b o v ng i tiêu dùng trong giai o n t khi có lu t:
Pháp lu t b o v quy n l i ng i tiêu dùng th c s
c coi là m t l nh v c
1
c l p t kho ng gi a th k 20 . S ra i c a lu t nh m m c ích u ti t các
m i quan h trong n n kinh t th tr ng ang phát tri n m nh các n c. Vi c
ng d ng các thành t u khoa h c k thu t và công ngh trong s n xu t ã làm gia
ng s l ng hàng hoá trên th tr ng.
ng th i làm t ng nguy c r i ro cho
ng i tiêu dùng do không th ki m soát
c các lo i hàng hoá b i thi u ki n
th c chuyên môn.
áp ng nguy n v ng c a ng i tiêu dùng, n m 1985 i
h i ng LHQ ã thông qua ngh quy t khuy n khích Chính ph các n c ban
hành các o lu t v b o v ng i tiêu dùng và ã công b “Các nguyên t c ch
o
b o v ng i tiêu dùng” (Ngh quy t s 39/248 ngày 09 tháng 5 n m
1985). Các nguyên t c này t o c s cho Chính ph các n c xây d ng và hoàn
thi n pháp lu t trong l nh v c này.
i tiên phong trong vi c ra i các quy nh pháp lu t v b o v ng i tiêu
dùng là M . Có th nói phong trào dâng lên nh m t làn sóng chính tr m nh m .
m 1962, t i Hoa K , t ng th ng John.F.Kennedy ã c p v vi c c n ph i có
m t o lu t quy nh v quy n n ng c b n c a ng i tiêu dùng trong m t bài
phát bi u c a mình tr c Ngh vi n, c th ó là 4 quy n c b n sau: “quy n
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
c an toàn, quy n
c l a ch n, quy n
c l ng nghe và quy n
c thông
tin 2.
Hi n nay, 4 quy n n ng này ã
c Liên h p qu c ghi nh n và có thêm s
b sung thêm 4 quy n n ng khác (quy n
c tho mãn nh ng nhu c u c b n;
quy n
c b i th ng; quy n
c giáo d c; quy n có m t môi tr ng lành
m nh và b n v ng).
m b o tính ch t các quy n này, h u h t các qu c gia
u ban hành các o lu t v b o v quy n l i ng i tiêu dùng, thi t l p các c
quan theo dõi, giám sát hành vi các nhà s n xu t, kinh doanh.
F T i Hoa K , trong giai
n nh ng n m 1950-1960-1970, các quy nh
v ch ng các hành vi th ng m i không công b ng (các hành vi l a d i, b t
công…) trong Lu t v
y ban th ng m i liên bang
c c bi t chú tr ng áp
d ng. C ng trong giai
n y, hàng lo t o lu t b o v ng i tiêu dùng
c
ban hành. ây
c xem là giai o n cao trào c a nh ng quy nh pháp lu t v
b o v ng i tiêu dùng M . Trong ó có th k
n Lu t v tính chân th c
trong ho t ng tín d ng (1968), Lu t thuê mua tiêu dùng (1970), Lu t v b o
1
2
www.wikipedia.org/consumer bill of rights
H i áp v B o v quy n l i ng i tiêu dùng – C c Qu n lý c nh tranh (B Th
ng – xã h i, Hà N i 2007, trang 32.
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
17
ng m i), NXB. Lao
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
hành s n ph m Magnuson-Moss (n m 1975), cùng v i m t s
o lu t khác nh :
Lu t v an toàn s n ph m, Lu t v ch t d cháy, Lu t v thu c lá không khói1…
F T i Australia, ch u s nh h ng t nh ng ch nh
i u 402A c a B n
quy nh v trách nhi m b i th ng thi t h i ngoài h p ng (phiên b n 2 n m
1965) c a M , n n l p pháp c a Australia cho ra i Lu t v các hành vi th ng
m i n m 19742. Trong ó, lu t ã dành m t ph n quan tr ng
c p
n n i
dung b o v quy n l i ng i tiêu dùng nh : ch ng các hành vi l a o, gây nh m
l n, ch ng các hành vi c ng b c, sách nhi u ng i tiêu dùng, ch ng vi c bán
hàng a c p, các quy nh v an toàn th c ph m, các quy nh xác nh
u
kho n trong m t h p ng tiêu dùng là vô hi u…
F Nh t B n, c ng trong giai
n này, nhi u o lu t v b o v ng i
tiêu dùng ã
c ban hành, trong ó ph i k
n Lu t c b n v B o v ng i
tiêu dùng
c ban hành n m 1968, sau ó là Lu t trách nhi m s n ph m n m
1994.
F Canada, pháp lu t b o v ng i tiêu dùng là l nh v c khá r ng bao
g m các quy ph m quy nh nhi u v n
khác nhau nh : quy nh
u ch nh
quan h h p ng gi a nhà s n xu t, phân ph i v i ng i tiêu dùng; các quy nh
ki m soát thông l kinh doanh mà doanh nghi p áp d ng i v i ng i tiêu
dùng…Tuy nhiên, do v n
phân chia quy n l c quy nh trong Hi n pháp
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Canada, m t s l nh v c
c quy nh b i pháp lu t liên bang, m t s
c quy
nh b i pháp lu t t ng bang nên v n
b o v quy n l i ng i tiêu dùng
c
chia nh h n. Ví d : t i Bang Quebec, v n
b o v ng i tiêu dùng
c quy
nh ch y u trong Lu t b o v ng i tiêu dùng và B lu t Dân s Quebec.
Không ch ghi nh n m t cách riêng l trong pháp lu t các n c mà v n
b o v ng i tiêu dùng còn
c ghi nh n m t cách chính th c trong b n h ng
d n c a Liên h p qu c v b o v quy n l i ng i tiêu dùng. Song song v i s
phát tri n c a pháp lu t b o v ng i tiêu dùng các n c riêng l thì Liên h p
qu c ã chính th c ghi nh n 8 quy n c b n c a ng i tiêu dùng
c phê chu n
3
vào ngày 09/04/1985 . Bên c nh ó các t ch c qu c t c a Liên h p qu c nh :
t ch c ISO (International Organization of Standardization) và Global Compact
ang so n th o các nguyên t c chu n m c d i d ng C m nang h ng d n cho
các doanh nghi p qu c t v trách nhi m xã h i (g m c trách nhi m v vi c tôn
tr ng và b o v các quy n con ng i…). Trên ây là nh ng thành t u h t s c
1
TS. D ng Th Thanh mai – Hoàn thi n pháp lu t b o v ng i tiêu dùng Vi t Nam-m t vài g i m
góc nhìn lý lu n _ Thông tin Khoa h c pháp lý s 4+5 n m 2007, trang 25
2
Roger & Wayne Pendleton: Australian business law _Principles & Applicatins, 4th edition 2003, p.489.
3
B n d ch tài li u “The United Nations Guidelines on Consumer Protection (as expanded in 1999)” c a
c qu n lý c nh tranh-B th ng m i _H i áp v b o v quy n l i ng i tiêu dùng - Ph c l c 3, trang
254.
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
18
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
quan tr ng góp ph n h u hi u trong vi c mang l i th c ng b ng cho ng
dùng v i nhà s n xu t.
i tiêu
1.2.3. Pháp lu t v b o v quy n l i ng i tiêu dùng Vi t Nam:
Vi t Nam, v n
b o v ng i tiêu dùng ã
c
c p trên nh ng quy
nh b ng v n b n khá s m.
u tiên, các quy n này c a ng i tiêu dùng ã
c
c p
u 28 Hi n pháp n m 1992 ã quy nh: “M i ho t ng s n
xu t, kinh doanh b t h p pháp, m i hành vi phá ho i n n kinh t qu c dân làm
thi t h i n l i ích c a Nhà n c, quy n và l i ích c a t p th và c a công dân
u b x lý nghiêm minh theo quy nh pháp lu t. Nhà n c có chính sách b o
h quy n l i c a ng i s n xu t và ng i tiêu dùng”. Tuy nhiên, chúng ta v n
thi u m t v n b n quy ph m pháp lu t hoàn ch nh
u ch nh v b o v quy n
l i ng i tiêu dùng. Chính vì v y, vi c ra i Pháp l nh b o v quy n l i ng i
tiêu dùng
c công b và có hi u l c 01/10/1999. ây là v n b n trung tâm quy
nh các bi n pháp b o v ng i tiêu dùng. Ti p ó là s ra c a Ngh
nh
69/2001/N -CP ngày 02/10/2001 c a Chính ph quy nh chi ti t thi hành Pháp
l nh b o v quy n l i ng i tiêu dùng, ây
c xem là s chi ti t hoá h t s c
c n thi t nh ng quy nh v vi c th c hi n công tác này.
n c ta, v n
b o v ng i tiêu dùng
c quy nh trên nhi u v n b n
khác nhau. Trong l nh v c dân s , B lu t Dân s góp ph n b o v ng i tiêu
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
dùng thông qua vi c u ti t các m i giao k t h p ng, b o m vi c th c hi n
các ngh a v c a nhà s n xu t, kinh doanh hàng hoá, d ch v và trách nhi m b i
th ng khi không th c hi n các ngh a v ó. Trong l nh v c th ng m i, Lu t
Th ng m i th c hi n vi c
u ti t v n
b o v ng i tiêu dùng thông qua
vi c
u ch nh các ho t ng giao k t mua bán các lo i hàng hoá, vi c qu ng
cáo, khuy n m i có kh n ng gây thi t h i cho ng i tiêu dùng. Trong ho t ng
ng c nh tranh, Lu t C nh tranh ã góp ph n vào vi c
u ti t các hành vi
c nh tranh trên th tr ng. Ngoài ra, trên t ng l nh v c v n
b o v ng i tiêu
dùng u
c các nhà làm lu t Vi t Nam th hi n r t nhi u v n b n liên quan
nh : trên l nh v c l ng th c, th c ph m chúng ta Pháp l nh v sinh an toàn th c
ph m 2003; bàn v v n ch t l ng s n ph m chúng ta có Pháp l nh ch t l ng
s n ph m 1999; hay trong l nh v c giá chúng ta có Pháp l nh Giá 2000. Ngoài ra,
chúng ta còn nhi u v n b n khác quy nh v v n
nay nh : Pháp l nh Qu ng
cáo 2001, Lu t B o v môi tr ng, Pháp l nh X lý vi ph m hành chính
2002… i u ó nói lên s quan tâm c a ng và Nhà n c trong vi c
u ti t
v n
mang tính xã h i này.
ng th i, c ng th hi n s phát tri n c a ho t
ng xây d ng pháp lu t n c ta.
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
19
SVTH: Tr n Th
C ch pháp lý v B o v quy n l i ng
i tiêu dùng
Tuy nhiên, pháp lu t B o v ng i tiêu dùng n c ta v n còn h t s c m i
m và t n t i nh ng h n ch nh t nh. Vi c ra i c a Pháp l nh b o v quy n
l i ng i tiêu dùng 1999 tuy m i xu t hi n nh ng ã l i th i, l c h u trong vi c
xác nh trách nhi m c a nhà s n xu t ch a tri t , vi c b o v quy n l i ng i
tiêu dùng ch a
c m b o trong các v tranh ch p... Trong khi th c ti n hàng
ngày, quy n l i c a hàng tri u ng i tiêu dùng Vi t Nam v n ang b xâm h i.
Do ó, chúng ta c n xem tr ng v n
hoàn thi n pháp lu t v b o v quy n l i
ng i tiêu dùng, nh t là vi c ti n t i xây d ng Lu t B o v ng i tiêu dùng.
Chúng ta mong r ng trong th i gian t i v n
b o v quy n l i ng i tiêu dùng
s th t s
t hi u qu d i s lãnh o sáng su t c a ng và Nhà n c ta.
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
GVHD: ThS. D
ng Kim Th Nguyên
20
SVTH: Tr n Th
- Xem thêm -
.PDF 
76 
124 
58 
