Tài liệu Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn quận 9, Tp. Hồ Chí Minh từ nay đến năm 2020

CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM Cán bộ hướng dẫn khoa học PGS.TS Nguyễn Phú Tụ Luận văn Thạc sĩ được bảo vệ tại Trường Đại học Công nghệ TP.HCM ngày 21 tháng 01 năm 2014 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) STT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 TS. Trương Quang Dũng Chủ tịch 2 TS. Nguyễn Hữu Thân Phản biện 1 3 TS. Nguyễn Đình Luận Phản biện 2 4 TS. Phạm Thị Nga Ủy viên 5 TS. Phan Mỹ Hạnh Ủy viên, Thư ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận văn sau khi Luận văn đã được sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá luận văn iii TRƯỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP.HCM PHÒNG QLKH – ĐTSĐH CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP.HCM, ngày 21 tháng 01 năm 2014 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: CAO THANH BÌNH Giới tính: Nam Ngày, tháng, năm sinh: 30 – 07 – 1980 Nơi sinh: Quận 9, TP. HCM Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh MSHV: 1284010008 I- Tên đề tài: Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh từ nay đến năm 2020 II- Nhiệm vụ và nội dung: Thứ nhất, làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế như: các khái niệm về cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế… Trên cơ sở đó phân tích cơ cấu ngành kinh tế trong các mô hình chuyển dịch khác nhau. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Đưa ra một số kinh nghiệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế của một số nước trong khu vực cũng như trên thế giới, khái quát về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Việt Nam. Nhằm làm cơ sở, cũng như đưa ra một số kinh nghiệm trong chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế cho Quận 9. Thứ hai, Phân tích vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội quận 9, tập trung đi sâu vào phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nói chung cũng như chuyển dịch cơ cấu nội bộ các ngành kinh tế, qua đó rút ra những thành tựu, hạn chế và phân tích nguyên nhân của những thành tựu, hạn chế đó. Thứ ba, Phân tích quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn quận 9 trong giai đoạn từ năm 1998 đến nay, qua đó đưa ra những giải pháp nhằm đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn quận 9 theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2020. Đồng thời đề ra một số giải iv pháp cơ bản, dài hạn cũng như giải pháp trực tiếp, trước mắt để chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế quận 9 theo đúng định hướng. III- Ngày giao nhiệm vụ: 07/08/2013 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: 30/12/2013 V- Cán bộ hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Phú Tụ CÁN BỘ HƯỚNG DẪN (Họ tên và chữ ký) KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH (Họ tên và chữ ký) v LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Cao Thanh Bình vi LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh em đã nhận được sự quan tâm chân tình, đầy ý nghĩa của quý thầy cô giảng dạy, Ban giám hiệu, phòng Quản lý khoa học – Đào tạo sau đại học, Khoa Quản trị kinh doanh, Trung tâm ngoại ngữ,…đã tạo điều kiện cho em hoàn thành tốt khóa học và có nhiều kinh nghiệm, kiến thức bổ ích. Đặc biệt, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và trân trọng nhất đến thầy PGS.TS Nguyễn Phú Tụ – Người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo rất tận tình và giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài luận văn. Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến quý cơ quan, đơn vị đã tạo điều kiện về thời gian, sự hỗ trợ, hướng dẫn, động viên, giúp đỡ tận tình để em tham gia học tập, nghiên cứu trong suốt quá trình từ năm 2011 đến nay. Cảm ơn sự đồng hành của các bạn tập thể lớp 12SQT11 và những người thân trong gia đình, nơi công tác, học tập, cư trú,… Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã cố gắng hết sức để hoàn thiện Luận văn, trao đổi và nghiên túc tiếp thu những ý kiến đóng góp quý báu của quý thầy, cô, bạn bè, đồng nghiệp, tham khảo nhiều tài liệu, khảo sát nhiều địa phương, đơn vị,… để hoàn thiện đề tài, song không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, góp ý của quý thầy, cô, bạn bè, đồng nghiệp, người thân, bạn đọc để đề tài được ứng dụng vào thực tế đạt hiệu quả cao nhất. Xin chân thành biết ơn và ghi ơn sâu sắc! Cao Thanh Bình vii TÓM TẮT 1. Giới thiệu: Quận 9 đang trong quá trình đô thị hóa nhanh, các ngành kinh tế trên địa bàn phát triển chưa đồng đều và còn mang tính chấp vá, tự phát, chưa theo một trận tự, định hướng phát triển theo chiến lược phát triển kinh tế chung của cả nước và Thành phố. Từ đó, làm ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình quy hoạch, quá trình điều hành phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội trên địa bàn quận. Đề tài nghiên cứu “Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh từ nay đến năm 2020” sẽ Làm rõ những lý luận cơ bản về cơ cấu ngành kinh tế, chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế; Phân tích kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở một số quận, huyện ở thành phố Hồ Chí Minh; Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở quận 9 giai đoạn từ 1998 đến 2013 từ đó xác định những quan điểm và giải pháp cho quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở quận 9 trong thời gian tới. 2. Nội dung: Nghiên cứu đề tài "Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9 giai đoạn từ nay đến năm 2020” tập trung vào các nội dung chính như sau: Thứ nhất, làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế như: các khái niệm về cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế… Trên cơ sở đó phân tích cơ cấu ngành kinh tế trong các mô hình chuyển dịch khác nhau. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Đưa ra một số kinh nghiệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế của một số nước trong khu vực cũng như trên thế giới, khái quát về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Việt Nam. Nhằm làm cơ sở, cũng như đưa ra một số kinh nghiệm trong chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế cho Quận 9. Thứ hai, Phân tích vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội quận 9, tập trung đi sâu vào phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nói chung viii cũng như chuyển dịch cơ cấu nội bộ các ngành kinh tế, qua đó rút ra những thành tựu, hạn chế và phân tích nguyên nhân của những thành tựu, hạn chế đó. Thứ ba, Phân tích quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn quận 9 trong giai đoạn từ năm 1998 đến nay, qua đó đưa ra những giải pháp nhằm đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn quận 9 theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2020. Đồng thời đề ra một số giải pháp cơ bản, dài hạn cũng như giải pháp trực tiếp, trước mắt để chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế quận 9 theo đúng định hướng. 3. Kết quả: Qua nghiên cứu đề tài, đã xác định mục tiêu thực hiện đó là: “Tập trung các nguồn lực đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển nhanh các ngành, sản phẩm công nghiệp, dịch vụ có hàm lượng khoa học công nghệ cao, giá trị gia tăng cao; phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sinh thái; chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế từ phát triển theo chiều rộng sang phát triển theo chiều sâu, đảm bảo chất lượng, hiệu quả cao, bền vững”. Đề tài đã đề xuất ra các nhóm giải pháp về việc dự báo, xây dựng chiến lược phục vụ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế; các nhóm giải pháp để thống nhất trong quy hoạch phát triển kinh tế, tạo sự đồng bộ trong phát triển kết cấu hạ tầng, bảo vệ môi trường, đào tạo nguồn nhân lực, cơ chế, chính sách đầu tư, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế; các nhóm giải pháp đầu tư phát triển khoa học - công nghệ, xem đây là giải pháp có tính chiến lược trong quá trình chuyển đổi cơ cấu ngành kinh tế theo hướng hiện đại; các nhóm giải pháp về phát triển nguồn vốn đầu tư để phát triển ngành nghề, phục vụ chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9; Xây dựng các nhóm giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp, thương mại dịch vụ,… ix SUMMARY RESTRUCTION ECONOMY SECTORS IN THE DISTRICT 9 1. Introduction: While District 9 is in process of urbanization, economic sectors in the area is be developed uneven patchwork baby, not spontaneous in a quarterfinal match, according to the development strategy of economic development strategy common of country and the City. Therefore,it affect to the planning process, the managing and developing process of economy - culture - society in the district. Research project "restructuring economic sectors in the district 9, Ho Chi Minh City from now until 2020" will clarify the basic theoretical structure of economic sectors, industry restructuring economy; Analysis of experience restructuring in some economic sectors of some districts in Ho Chi Minh City; by situation analysis restructuring economics in District 9 from 1998 to 2013, the agency determines point and solutions for the restructuring process economics in District 9 in the near future. 2. Content: Research topics "restructuring of economic sectors in the area District 9 period from now to 2020" focuses on the main contents are as follows: First, to clarify the theoretical issues related to the restructuring of economic sectors such as: the concept of economic restructuring, the restructuring of economic sectors ... On that basis analysis of the economic structure of the industry in the different shift patterns. Analysis of factors that affect restructuring of economic. Given some experience in economic restructuring of several countries in the region and the world, an overview of the process of economic restructuring in Vietnam. In order to make the base, as well as give some experience in the restructuring of economic sectors for District 9. Second, analysis of geographical location, natural conditions, economic social District 9, focusing in depth on a situational analysis branch restructure the economy in general as well as internal restructuring of economics, which draws x achievements, constraints and analyze the causes of these achievements, such restrictions. Third, analysis of the restructuring process economics in District 9 in the period from 1998 to present, thereby offering solutions to accelerate the process of restructuring of economic sectors in the province District 9 in the direction of industrialization and modernization in 2020. Simultaneously to some basic solutions, as well as long term solution directly to the immediate restructuring of economic sectors aligned to District 9. 3. Result: Through out the research, have determined performance targets that is: "Concentrate resources to boost economic restructuring, rapid development of industry, industrial products and services with the scientific content high technology, high value added, developing high-tech agriculture, ecological agriculture; paradigm shift economic growth from development by the width to depth development, quality assurance, efficiency high and sustainable ". To download the most recommended solution groups of forecasting , strategy formulation process serves industrialization , modernization and restructuring of economic sectors ; solution groups to unify in development planning economic development , creating consistency in infrastructure development , environmental protection , human resource training , mechanism , investment policies , contributing to economic restructuring ; solution groups investment in the development of science - technology , see this is strategic solutions in the process industries restructure the economy towards modern solution groups of investment capital development to professional development serving transformation of economic structure in the area District 9 ; groups build solutions to accelerate the process of restructure industry - handicraft , agriculture , trade in services , ... xi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................v LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................vi TÓM TẮT.............................................................................................................vii MỤC LỤC .............................................................................................................xi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT......................................................................xvi DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................xvii DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ................................................................xviii PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài:............................................................................................ 1 2. Tình hình các đề tài nghiên cứu có liên quan :.......................................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài................................................................................ 3 3.1. Mục đích nghiên cứu........................................................................................... 3 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................................. 3 4.1 Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 3 4.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn số liệu sử dụng.................................................... 3 5.1. Phương pháp nghiên cứu: ................................................................................... 3 5.2. Nguồn số liệu sử dụng.......................................................................................... 4 6. Những đóng góp của luận văn:.................................................................................. 4 7. Kết cấu của luận văn ................................................................................................. 4 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ TRONG QUÁ TRÌNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA........5 1.1. Khái niệm về cơ cấu kinh tế.................................................................................... 5 xii 1.1.1. Khái niệm về cơ cấu kinh tế và cơ cấu ngành kinh tế....................................... 5 1.1.2. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế.................................................... 6 1.2. Tính tất yếu chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ....................................................... 7 1.2.1. Tác động của quá trình Công nghiệp hóa, hiện đại hóa.................................... 7 1.2.2. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá thay thế nhập khẩu ......................................................................................................................... 9 1.2.3. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu ........................................................................................................................ 11 1.3. Vai trò của chuyển dịch cơ cấu đối với kinh tế ...................................................... 13 1.3.1. Cơ cấu GDP................................................................................................... 13 1.3.2. Cơ cấu lao động đang làm việc trong nền kinh tế........................................... 14 1.3.3. Cơ cấu hàng xuất khẩu .................................................................................. 14 1.3.4. Cơ cấu vốn..................................................................................................... 15 1.3.5. Cơ cấu công nghệ.......................................................................................... 16 1.3.6. Cơ cấu thành phần kinh tế ............................................................................. 16 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong quá trình công nghiệp hóa.............................................................................................................. 18 1.4.1. Các nhân tố đầu vào của sản xuất ................................................................. 18 1.4.2. Nhóm các nhân tố đầu ra của sản xuất .......................................................... 19 1.4.3. Các nhân tố về cơ chế chính sách ................................................................. 19 1.4.4. Cách mạng khoa học - công nghệ.................................................................. 19 1.4.5. Lợi thế của vùng............................................................................................. 20 1.4.6. Hội nhập quốc tế ............................................................................................ 20 1.5. Một số lý thuyết về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ......................................... 21 xiii 1.5.1. Lý luận về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong kinh tế chính trị học Marxist ........................................................................................................................................ 21 1.5.2. Lý thuyết phát triển cơ cấu ngành không cân đối hay “cực tăng trưởng” của Hirschman, F Perrons, G. Pestane de Bernis. ................................................................. 23 1.5.3. Lý thuyết phát triển cơ cấu kinh tế theo mô hình của Harry T. Oshimah ................ 23 1.6 Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa 26 1.6.1 Khái niệm về công nghiệp hóa, hiện đại hóa ................................................... 26 1.6.2. Tác động của quá trình Công nghiệp hóa, hiện đại hóa.................................. 28 1.7. Một số mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế .......................................................... 30 1.7.1. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá kiểu “cổ điển”................................................................................................................................ 30 1.7.2. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá theo cơ chế kế hoạch hoá tập trung.................................................................................................... 32 1.7.3. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá thay thế nhập khẩu ....................................................................................................................... 33 1.7.4. Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong mô hình công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu ........................................................................................................................ 35 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ Ở QUẬN 9 ...........................................................................38 2.1. Tổng quan tình hình kinh tế - xã hội Quận 9 ........................................................ 38 2.1.1. Điều kiện tự nhiên của Quận 9 ...................................................................... 38 2.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội của Quận 9............................................................. 39 2.1.3 Đánh giá chung về những thuận lợi và khó khăn............................................ 41 2.2. Khái quát về chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở thành phố Hồ Chí Minh................... 43 2.3. Thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Quận 9........................ 45 xiv 2.3.1. Thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế nói chung ở Quận 9 45 2.4. Những thành tựu và hạn chế của quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên địa bàn Quận 9 ......................................... 68 2.4.1. Những thành tựu của quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế................ 68 2.4.2. Những hạn chế của quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế .................. 70 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ....................................................................................72 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐẨY MẠNH QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH KINH TẾ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN 9 ......73 3.1. Quan điểm và mục tiêu chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của Thành Phố Hồ Chí Minh và Quận 9 ....................................................................................................... 73 3.1.1. Quan điểm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của Thành Phố Hồ Chí Minh và Quận 9....................................................................................................................... 73 3.1.2. Mục tiêu chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh và Quận 9............................................................................................................................ 74 3.2. Phương hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Quận 9................................... 75 3.3. Giải pháp chủ yếu nhằm đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9 ....................................................................................................... 78 3.3.1. Hoàn thiện công tác dự báo, xây dựng chiến lược phục vụ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế....................................... 78 3.3.2. Tập trung công tác quy hoạch đầu tư phát triển .......................................... 78 3.3.3. Phát triển nguồn nhân lực ............................................................................ 79 3.3.4. Phát triển khoa học công nghệ..................................................................... 80 3.3.5 Phát triển thị trường....................................................................................... 81 3.3.6 Huy động và phân bổ nguồn vốn một cách có hiệu quả............................... 82 3.4. Một số kiến nghị nhằm đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9 ....................................................................................................... 83 xv KẾT LUẬN ..........................................................................................................89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 91 xvi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á CEPT Chương trình ưu đãi thuế quan có hiệu lực chung CC Cơ cấu CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DT Diện tích EU Liên minh Châu Âu FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài GDP Tổng sản phẩm quốc nội GNP Tổng sản phẩm quốc dân KHCN Khoa học – công nghệ NICs Các nước công nghiệp mới SL Số lượng SX Sản xuất TT Thông tin UBND Ủy ban nhân dân USD Đô la Mỹ XHCN Xã hội chủ nghĩa xvii DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Tình hình sử dụng đất đai của Quận 9 ...................................... 40 Bảng 2.2: Tình hình dân số lao động của Quận 9 qua 3 năm 2010-2012 ... 41 Bảng 2.3: Cơ cấu tổng sản phẩm trong nước trên địa bàn Thành phố........ 44 Bảng 2.4: Cơ cấu giá trị sản xuất chia theo ngành kinh tế........................ 46 Bảng 2.5: Cơ cấu lao động của các ngành nghề ........................................ 47 Bảng 2.6: Cơ cấu vốn đầu tư của các ngành.............................................. 48 Bảng 2.7: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành thương mại dịch vụ .................... 49 Bảng 2.8: Tỷ trọng lao động trong ngành thương mại dịch vụ .................. 51 Bảng 2.9: Cơ cấu vốn đầu tư ngành thương mại dịch vụ........................... 52 Bảng 2.10: Cơ cấu giá trị sản xuất Ngành Công nghiệp xây dựng............... 55 Bảng 2.11 : Cơ cấu giá trị sản xuất ngành công nghiệp nói riêng................. 57 Bảng 2.12 : Cơ cấu giá trị sản xuất ngành công nghiệp chế biến.................. 58 Bảng 2.13: Cơ cấu lao động ngành Công nghiệp xây dưng......................... 59 Bảng 2.14: Cơ cấu vốn đầu tư ngành công nghiệp xây dựng....................... 61 Bảng 2.15: Cơ cấu giá trị sản xuất ngành Nông nghiệp............................... 64 Bảng 2.16: Hộ, Nhân khẩu nông nghiệp giai đoạn 2004-2012 .................... 65 Bảng 2.17: Chuyển dịch cơ cấu lao động nội bộ ngành nông nghiệp .......... 66 Bảng 2.18: Giá trị sản xuất cây trồng nông nghiệp ..................................... 67 xviii DANH MỤC CÁC HÌNH, BIỂU ĐỒ Trang Hình 2.1 Biểu đồ cơ cấu ngành kinh tế của Quận 9..................................... 46 Hình 2.2 Biểu đồ chuyển dịch cơ cấu lao động trong các ngành ................. 47 Hình 2.3 Biểu đồ chuyển dịch cơ cấu vốn đầu tư giữa các ngành................ 48 Hình 2.4 Biểu đồ tỷ trọng giá trị sản xuất ngành thương mại dịch vụ.......... 50 Hình 2.5 Biểu đồ cơ cấu lao động trong ngành thương mại dịch vụ ............ 51 Hình 2.6 Biểu đồ tỷ trọng vốn đầu tư nội bộ ngành thương mại dịch vụ ..... 53 Hình 2.7 Biểu đồ tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành Công nghiệp xây dựng............................................................................................. 56 Hình 2.8 Biểu đồ tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành công nghiệp .......... 57 Hình 2.9 Biểu đồ cơ cấu lao động ngành công nghiệp xây dựng năm 2003. 60 Hình 2.10 Biểu đồ cơ cấu lao động ngành công nghiệp xây dựng năm 2007. 60 Hình 2.11 Ccơ cấu lao động ngành công nghiệp xây dựng năm 2012 ........... 61 Hình 2.12 Ctỷ trọng vốn đầu tư ngành công nghiệp xây dựng 2003.............. 62 Hình 2.13 Biểu đồ tỷ trọng vốn đầu tư ngành công nghiệp xây dựng 2012 ... 62 Hình 2.14 Biểu đồ tỷ trọng giá trị sản xuất nội bộ ngành nông nghiệp .......... 65 Hình 2.15 Biểu đồ cơ cấu giá trị sản xuất của Lúa và Kiểng so với giá trị sản xuất ngành trồng trọt.................................................................... 67 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Cơ cấu ngành kinh tế có vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế quốc dân của bất kỳ một quốc gia nào trên thế giới. Xây dựng một cơ cấu ngành kinh tế hợp lý, hiện đại là yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhằm phát huy tiềm năng, nguồn lực để đảm bảo kinh tế, xã hội phát triển bền vững. Năm 1997, Quận 9 được tách từ huyện Thủ Đức (cũ) với đặc điểm một quận mới thành lập đa phần sản xuất nông nghiệp là chủ yếu, kinh tế phát triển thấp và không đồng đều; công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại dịch vụ phát triển chậm; cơ sở hạ tầng kỹ thuật yếu kém. Sau 15 năm thành lập, với nguồn đất đai rộng lớn dành cho sự phát triển và mở rộng nội thành, Quận 9 đang trở thành nơi thu hút các thành phần kinh tế đầu tư sản xuất kinh doanh. Một số dự án phát triển kinh tế trọng điểm của thành phố như Dự án Khu công nghệ Cao thành phố Hồ Chí Minh triển khai trên địa bàn Quận 9 đang đi vào hoạt động, góp phần đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế quận. Sự phát triển của khu công nghệ cao sẽ thu hút các đơn vị, doanh nghiệp phụ trợ của các dự án đầu tư trong khu công nghệ cao đến đầu tư sản xuất kinh doanh. Với nguồn dự trữ đất đai rộng lớn so với các quận, huyện khác của thành phố, Quận 9 đang đứng trước ngưỡng cửa chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng ngành công nghiệp thâm dụng lao động, tạo ra giá trị gia tăng thấp như ngành dệt nhuộm, giày da, đồ gỗ, những ngành ảnh hưởng đến môi sinh, môi trường như quá trình phát triển ngành công nghiệp ở các quận, huyện của thành phố Hồ Chí Minh trước đây; hay là phát triển theo hướng ngành công nghiệp sử dụng công nhân kỹ thuật cao, sử dụng ít lao động nhưng tạo ra hàng hóa có giá trị gia tăng cao. Từ thực tiễn nêu trên cho thấy cần có những nghiên cứu mang tính hệ thống nhằm tìm ra những xu hướng làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong điều kiện quá trình đô thị hóa diễn ra khá nhanh ở các quận vùng ven nội thành thành phố Hồ Chí Minh để từ đó có thể đề xuất những giải pháp mang tính khả thi nhằm góp phần thúc cơ cấu ngành kinh 2 tế chuyển dịch nhanh và hiệu quả hơn trong thời gian tới. Chính vì lý do đó mà tôi chọn đề tài "Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh từ nay đến năm 2020” để nghiên cứu với mong muốn góp một phần nhỏ bé vào thành công của quá trình phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn Quận 9 thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 2. Tình hình các đề tài nghiên cứu có liên quan : Vấn đề chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa luôn được các nhà nghiên cứu kinh tế quan tâm sâu sắc, đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học, hội thảo, các bài viết đăng tải trên nhiều tạp chí như : - Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành và phát triển các ngành trọng điểm, mũi nhọn ở Việt Nam - Đỗ Hoài Nam (1996) ; - Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Việt Nam - Bùi Tất Thắng (2006); - Tình hình chuyển dịch cơ cấu ngành ở Việt Nam, định hướng và giải pháp trong thời kỳ đầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa - Võ Xuân Tâm (2000); - Một số vấn đề về Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa ở Việt Nam - Đỗ Hoài Nam (2004); - Về công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam - Đỗ quốc Sam (2006); - Hướng chuyển cơ cấu kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Viện Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (2002) - Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn Quận 9 đến 2010, Ủy ban nhân dân Quận 9; - Quy hoạch phát triển ngành thương mại - dịch vụ trên địa bàn Quận 9 đến năm 2010, Ủy ban nhân dân Quận 9; - Quy hoạch hoạch chợ - siêu thị - trung tâm thương mại trên địa bàn quận 9 giai đoạn từ 2009 đến năm 2015, Ủy ban nhân dân Quận 9. Các công trình nghiên cứu trên đã có những đóng góp nhất định trong việc nghiên cứu vấn đề chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong thời kỳ công nghiệp hóa. Tuy nhiên, đối với Quận 9 chưa có công trình nghiên cứu về thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong giai đoạn hiện nay với những đặc điểm, thời cơ và thách thức cần được nghiên cứu làm rõ. Vì vậy, tác giả nghiên cứu vấn đề chuyển dịch cơ 3 cấu ngành kinh tế ở quận 9 và mong muốn luận văn đóng góp vào chuyển dịch cơ cấu kinh tế của quận trong thời gian tới. 3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài * Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở quận 9 từ đó đề xuất giải pháp chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trong thời gian tới. * Nhiệm vụ nghiên cứu - Làm rõ những lý luận cơ bản về cơ cấu ngành kinh tế, chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế. - Phân tích kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở một số quận, huyện ở thành phố Hồ Chí Minh. - Phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở quận 9 giai đoạn từ 1998 đến 2013. - Xác định những quan điểm và giải pháp cho quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở quận 9 trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn được xác định là chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế trên địa bàn Quận 9 từ nay đến năm 2020. * Phạm vi nghiên cứu Luận văn nghiên cứu trong phạm vi các ngành kinh tế trên địa bàn quận 9 từ năm 1998 đến năm 2012 và các giải pháp, định hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế. 5. Phương pháp nghiên cứu và nguồn số liệu sử dụng * Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu: sử dụng Phép duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin làm phương pháp nghiên cứu chung, xuyên suốt trong quá trình nghiên cứu luận văn. - Phương pháp luận duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin nhằm đúc rút những quan điểm, các cơ sở lý luận và các bài học kinh nghiệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ các mô hình lý thuyết và thực tiễn trên thế giới cũng như trong nước.