Tài liệu Chương 9 tài trợ bộ chi

TÀI TRỢ BỘI CHI PGS.TS. SỬ ĐÌNH THÀNH 11/12/2009 1 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU • Các phương thức xử lý bội chi • Gánh nặng nợ và tác động đến kinh tế vĩ mô. • Thu thuế hay vay nợ 11/12/2009 2 CÁC PHƯƠNG THỨC XỬ LÝ BỘI CHI • Tăng thuế hay cắt giảm chi tiêu. • Phát hành tiền • Vay nợ trong nước và vay nước ngoài 11/12/2009 3 Tăng thuế hay cắt giảm chi tiêu • Tăng thuế => gia tăng nguồn thu cho chính phủ. – Tác động đến nguồn tài chính khu vực tư? • Cắt giảm chi tiêu => giảm áp lực bội chi – Tác động đến tổng cầu và mức chi tiêu khu vực tư? 11/12/2009 4 Phát hành tiền • Phát hành trực tiếp => gia tăng cung tiền = > lạm phát • Phát hành để tiền tệ hóa trái phiếu chính phủ => gia tăng cung tiền => lạm phát 11/12/2009 5 Vay nợ • Vay nợ trong nước • Vay nợ nước ngoài – Chiến lược Việt Nam: trong nước 2/3 và nước ngoài 1/3. – Giới hạn vay nợ 11/12/2009 6 GÁNH NẶNG NỢ • Quan điểm của Lerner • Mô hình liên thế hệ • Mô hình tân cổ điển • Mô hình Ricardo 11/12/2009 7 Quan điểm Lerner • Theo Lerner (1948)], nợ trong nước không tạo ra gánh nặng cho thế hệ tương lai – Những người thuộc thế hệ sau chỉ đơn giản là thiếu nợ lẫn nhau. Khi món nợ được trả hết tức là có sự chuyển nhượng thu nhập từ một nhóm dân cư này (nhóm người không nắm giữ trái phiếu) cho một nhóm dân cư khác (người nắm giữ trái phiếu). • Câu chuyện sẽ hoàn toàn khác nếu như quốc gia đi vay ở nước ngoài. Thế hệ tương lai phải chịu đựng một gánh nặng, vì mức độ tiêu dùng của họ sẽ bị giảm bằng khoản tiền vay cộng với lãi tích lũy phải trả cho nước ngoài. 11/12/2009 8 Mô hình liên thế hệ Thôøi gian 2004 2024 Người treû Việc phân tích mô hình này giúp cho chúng ta thấy được gánh nặng nợ chuyển giao qua các thế hệ. Trung nieân Người giaø (1) Thu nhaäp 12.000 ñoâla 12000 ñoâla 12000 ñoâla (2) Chính phuû vay -6000 -6000 (3) Chi tieâu ñöôïc chính phuû taøi trôï 4000 4000 Naêm 2024 Người trẻ (4) Chính phuû taêng thueá ñeå traû nôï (5) Chính phuû traû nôï 11/12/2009 4000 Trung nieân Người giaø -4000 ñoâla -4000 ñoâla -4000 ñoâla +6000 +6000 9 Mô hình liên thế hệ • Như kết quả của chính sách nợ và thuế kèm theo, thế hệ người già trong năm 2002 đến 2024 có mức chi tiêu nhiều hơn nhóm người khác 4000 đô la. • Đứng trên góc độ tiêu dùng, nhóm người trẻ và nhóm trung niên trong năm 2004 đến năm 2024 không tốt hơn cũng không bị thiệt hơn. • Nhóm người trẻ trong năm 2024 có mức chi tiêu thấp hơn 4.000 đôla so với trường hợp không có các chính sách nợ và đi kèm theo chính sách tài khóa. 11/12/2009 10 Mô hình tân cổ điển • Trong mô hình tân cổ điển, giả sử việc vay mượn của chính phủ làm giảm đầu tư của tư nhân. Điều này còn gọi là giả thuyết chèn lấn (crowding out hypothesis). Cung về vốn (S1 ) Lãi suất (r) r2 r1 Cầu về vốn (D1 ) K2 11/12/2009 K1 Hình 9.1 Cân bằng thị trường vốn K 11 Mô hình Ricardo • Robert Barro (1974): chính phủ vay nợ => nhóm người già nhận thấy rằng con cháu của họ sẽ bị thiệt hại hơn => Nhóm người già phản ứng gia tăng thu nhập dưới dạng di sản để lại cho con cháu với mức bằng khoản tiền đủ để trả phần thuế tăng thêm mà thế hệ tương lai phải chịu. • Bằng cách làm này, kết quả không có gì thay đổi thực sự. Các thế hệ sẽ có cùng mức tiêu dùng như trước khi chính phủ vay nợ. Mỗi thế hệ tiêu dùng chính xác một số tiền giống nhau như trước khi chính phủ vay nợ. 11/12/2009 12 THU THUẾ HAY VAY NỢ • • • • • Nguyên tắc nhận lợi ích Sự công bằng giữa các thế hệ Cân nhắc về hiệu quả Cân nhắc về kinh tế vĩ mô Cân nhắc về đạo đức và chính trị 11/12/2009 13 Nguyên tắc nhận lợi ích • Nguyên tắc chuẩn tắc lập này chỉ ra rằng những người hưởng lợi từ chương trình chi tiêu cụ thể của chính phủ sẽ phải trả tiền vay. • Ví dụ, những người muốn sử dụng cách đi vay để cứu trợ sau một trận động đất cho rằng thế hệ tương lai phải chịu gánh nặng nợ này là công bằng vì họ sẽ được hưởng lợi từ cơ sở hạ tầng được xây dựng bằng vốn vay. 11/12/2009 14 Sự công bằng giữa các thế hệ • Vay nợ => đầu tư cơ sở hạ tầng => thế hệ tương lai có cuộc sống tốt. • Đánh thuế => chuyển giao thu nhập giữa người giàu và nghèo trong cùng 1 thế hệ 11/12/2009 15 Cân nhắc về hiệu quả • Câu hỏi đặt ra ở đây là tài trợ bằng nợ hay bằng thuế sẽ tạo nên gánh nặng phụ trội lớn hơn. • Sự lựa chọn giữa tài trợ bằng thuế hay nợ cũng chỉ là lựa chọn thời điểm đánh thuế mà thôi. Với tài trợ bằng thuế, thì có một khoản thanh toán lớn được thực hiện tại thời gian chi tiêu. Với tài trợ bằng nợ, thì có nhiều khoản thanh toán nhỏ (trả lãi vay) được thực liên tục. Hiện giá của các khoản thu thuế như nhau trong cả 2 trường hợp. • Tranh luận: – Thu thuế tạo ra gánh nặng phụ trội – Nợ vay gây ra chèn lấn kinh tế 11/12/2009 16 Cân nhắc về kinh tế vĩ mô • Khi thất nghiệp xảy ra thì lựa chọn giữa thuế và vay nợ như thế nào để tài trợ trong ngắn hạn? Trong mô hình Keynes, sự lựa chọn này phụ thuộc vào mức độ thất nghiệp. Khi thất nghiệp rất thấp thì chi tiêu quá mức của chính phủ có thể dẫn tới lạm phát, do đó cần phải giảm bớt khả năng chi tiêu ở khu vực tư - bằng cách tăng thuế. • Ngược lại, khi thất nghiệp cao, chính phủ phải chấp nhận mức thâm hụt hợp lý để kích cầu- sử dụng thuế và thâm hụt để tiếp tục giữ tổng cầu ở một mức độ thích hợp, và không lo lắng về việc cân đối ngân sách. 11/12/2009 17 Cân nhắc về đạo đức và chính trị • Một số nhà bình luận cho rằng sự lựa chọn giữa thuế và vay nợ là một vấn đề đạo đức. – Chính phủ có trách nhiệm kiểm soát bội chi : trách nhiện và đạo đức – Vay nợ => đầu tư công tăng => Tham nhũng 11/12/2009 18