Tài liệu Chính sách của mỹ ttrong việc thiết lập một trật tự thế giới mới sau sự kiện 11 tháng 9

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o TRêng ®¹i häc vinh Khoa lÞch sö -----------–  — ---------- Bïi thÞ ¸i v©n Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc chÝnh s¸ch cña Mü trong viÖc thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi sau sù kiÖn 11 th¸ng 9 Chuyªn ngµnh: LÞch sö thÕ giíi Gi¸o viªn híng dÉn: PGS.TS NguyÔn C«ng Khanh Vinh – N¨m 2007 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o TRêng ®¹i häc vinh Khoa lÞch sö -----------–  — ---------- Kho¸ luËn tèt nghiÖp ®¹i häc chÝnh s¸ch cña Mü trong viÖc thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi sau sù kiÖn 11 th¸ng 9 Chuyªn ngµnh: LÞch sö thÕ giíi PGS.TS NguyÔn C«ng Khanh Sinh viªn thùc hiÖn: Bïi thÞ ¸i v©n Gi¸o viªn híng dÉn: Líp: 43 E1 (kho¸ 2002-2007) Lêi c¶m ¬n §Ó hoµn thµnh kho¸ luËn nµy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu em ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì tËn t×nh chu ®¸o cña PGS.TS NguyÔn C«ng Khanh vµ sù gãp ý ch©n thµnh, ®éng viªn cña thÇy c« gi¸o trong khoa lÞch sö .Sù ®éng viªn khÝch lÖ cña b¹n bÌ vµ ngêi th©n. MÆc dï ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng ®Ó hoµn thµnh kho¸ luËn ,song thêi gian vµ tr×nh ®é b¶n th©n kho¸ luËn khã tr¸nh khái thiÕu sãt.kÝnh mong c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n bÌ gãp ý ®Ó kho¸ luËn ®îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh s©u s¾c ®èi víi tÊt c¶ thÇy c« gi¸o vµ b¹n bÌ. Vinh, th¸ng 4 n¨m 2006 Sinh viªn Bïi ThÞ ¸i V©n Môc lôc 1. Lý do A. PhÇn më ®Çu Trang ®Ò tµi. chän 2 2. LÞch sö nghiªn cøu vÊn ®Ò. 3 3. §èi tîng nghiªn cøu, ph¹m vi ý nghÜa ®Ò tµi. 4 4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. 5. Bè côc ®Ò tµi. 4 4 B. phÇn néi dung Ch¬ng 1. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn viªc h×nh thµnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü díi thêi Tæng thèng G.W.Bush. 1.1. Bèi c¶nh quèc tÕ ®Çu thÕ kû XXI. 6 1.2. T×nh h×nh níc Mü. 10 Ch¬ng 2. ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü díi thêi Tæng thèng G.W.Bush. 2.1. ChiÕn lîc chung. 16 2.2. VÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü trong mét sè vÊn ®Ò cô thÓ ®èi víi ch©u ¸. 21 2.2.1. VÒ khu vùc §«ng ¸ Th¸i B×nh D¬ng. 21 2.2.2. Víi ApganistanCuéc chiÕn kh«ng c©n søc. 30 2.2.3. Khu vùc Trung §«ng: ChiÕn tranh vïng VÞnh lÇn thø 2. 38 2.3. ChÝnh s¸ch cña Mü ®èi víi cvÊn ®Ò h¹t nh©n ë TriÒu Tiªn vµ Iran. 42 Ch¬ng 3. Mét sè nhËn xÐt vÒ sù ®iÒu chØnh chiÕn lîc an ninh quèc gia- ®èi ngo¹i cña Mü. 3.1. Qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh chiÕn lîc an ninh quèc gia. 46 3.2.. Néi dung ®iÒu chØnh. 47 3.3. Mét sè nhËn xÐt. 52 C. KÕt luËn 53 D. Tµi liÖu tham kh¶o 56 A. PhÇn më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi ChiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, trËt tù thÕ giíi lìng cùc tan r·, rÊt nhiÒu häc gi¶ vµ chÝnh kh¸ch trªn thÕ giíi ®Òu ®Ò cËp ®Õn chñ ®Ò híng tíi mét trËt tù thÕ giíi ®¬n cùc. Tuy nhiªn tríc khi thÕ giíi lìng cùc ra ®êi, thÕ giíi ®· tõng lµ ®a c¬ng quèc víi sù khëi ®Çu cña Héi nghÞ Berlin (1884-1885). §¹i chiÕn thÕ giíi thø nhÊt kÕt thóc, víi HiÖp ®Þnh Versailles (29-6-1919) Mü ®· vît xa c¸c cêng quèc Ch©u ¢u vµ trë thµnh cêng quèc sè mét cña thÕ giíi t b¶n chñ nghÜa. Råi khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi 1929-1933 diÔn ra vµ tiÕp theo lµ chiÕn tranh thÕ giíi 2 bïng næ, c¸c cêng quèc Ch©u ¢u tiÕp tôc bÞ suy yÕu. Nhng sau cuéc chiÕn tranh nµy, Liªn x« næi lªn lµ mét siªu cêng thÕ giíi vÒ qu©n sù. Cßn Mü, ®· kh«ng bÞ chiÕn tranh tµn ph¸, l¹i giµu lªn trong chiÕn tranh ®· trë thµnh mét siªu cêng vÒ qu©n sù vµ kinh tÕ. Nh vËy thÕ giíi ®a cùc n¨m 1885 ®· dÇn bÞ thay thÕ bëi thÕ giíi lìng cùc trong ®ã Mü vµ Liªn x« næi lªn nh hai siªu cêng ®èi träng. C¶ hai quèc gia nµy ®· tiÕn hµnh ch¹y ®ua vò trang ®Ó cuèi cïng Liªn x« bÞ suy yÕu vµ tan r·. Mü ®· mÊt ®i mét ®èi träng vµ còng lµ mét ®èi thñ trªn trêng quèc tÕ. §èi víi Mü, ®©y lµ thêi c¬ cÇn ph¶i chíp lÊy ®Ó x¸c lËp mét trËt tù thÕ giíi ®¬n cùc do Mü chi phèi. Mü cho r»ng dùa vào søc m¹nh tæng hîp vÒ qu©n sù, kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt, ngo¹i giao, Mü cã thÓ ¸p ®Æt mét m« h×nh Mü mét lèi sèng Mü ra kh¾p hµnh tinh - ®ã lµ mong muèn cña Mü nhng mong muèn ®ã kh«ng dÔ g× thùc hiÖn ®îc. ChÝnh v× thÕ Mü ®· lîi dông chiªu bµi chèng khñng bè ®Ó ®¬n ph¬ng sö dông hay ®e do¹ sö dông tuú tiÖn søc m¹nh nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®¬n cùc ho¸ thÕ giíi. Mü tranh thñ chíp lÊy thêi c¬ vµ r¸o riÕt thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ò ra tuy nhiªn mäi sù th¸i qu¸ ®Òu kh«ng tr¸nh khái chung cuéc bi th¶m. XÐt cho cïng chÝnh s¸ch cña Mü ®ang chi phèi bèi c¶nh quèc tÕ hay nãi c¸ch kh¸c thÕ giíi cã ®îc yªn æn hoµ b×nh hay kh«ng ®iÒu ®ã phô thuéc phÇn lín vµo chiÕn lîc toµn cÇu cña Mü. Thªm vµo ®ã kÓ tõ khi Mü b×nh thêng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam cho ®Õn nay (1995) nh÷ng chÝnh s¸ch cña Mü ®· ¶nh hëng rÊt lín ®Õn viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña ta. Vµ ®ã chÝnh lµ nh÷ng lý do em chän ®Ò tµi “ChÝnh s¸ch cña Mü trong viÖc thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi sau sù kiÖn 11 th¸ng 9” ®Ó nghiªn cøu. 2. LÞCH Sö NGHI£N CøU VÊN §Ò ChÝnh s¸ch cña Mü trong viÖc thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi ®· ®îc ho¹ch ®Þnh cho c¶ thÕ kû XXI nh»m môc ®Ých tiÕp tôc duy tr× vai trß siªu cêng duy nhÊt cña Mü. ChÝnh s¸ch ®ã ®· t¸c ®éng ®Õn nhiÒu quèc gia vµ khu vùc trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn cho ®Õn nay viÖc nghiªn cøu chÝnh s¸ch cña Mü trong viÖc thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi kÓ tõ sau sù kiÖn 11 th¸ng 9 n¨m 2001 cha cã nhiÒu t¸c gi¶ tham gia. ë Trung Quèc, t¸c gi¶ Lý Thùc Cèc víi cuèn “Mü thay ®æi chiÕn lîc toµn cÇu” do NXB ChÝnh trÞ quèc gia Ên hµnh ®· ®Ò cËp ®Õn bèi c¶nh quèc tÕ sau chiÕn tranh l¹nh vµ tõ bèi c¶nh ®ã Mü ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch toµn cÇu. Hay c¸c nhµ nghiªn cøu cña ViÖn th«ng tin khoa häc x· héi ®· cho ra ®êi chuyªn ®Ò vÒ “TrËt tù thÕ giíi sau chiÕn tranh l¹nh ph©n tÝch vµ dù b¸o”. Chuyªn ®Ò ®· ph©n tÝch mét c¸ch kh¸ ®Çy ®ñ vÒ t×nh h×nh thÕ giíi sau chiÕn tranh l¹nh vµ tõ ®ã dù b¸o vÒ sù ra ®êi cña mét trËt tù thÕ giíi míi . Ngoµi ra trong c¸c t¹p chÝ "nghiªn cøu quèc tÕ", "Ch©u Mü ngµy nay", "T¹p chÝ céng s¶n" nhiÒu t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn tõng khÝa c¹nh chÝnh s¸ch toµn cÇu cña Mü sau sù kiÖn 11 th¸ng 9. Khi nghiªn cøu ®Ò tµi do sù h¹n chÕ vÒ t liÖu vµ ®Ò tµi chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc míi mÎ, mang tÝnh thêi sù cao, nh÷ng chÝnh s¸ch cña Mü sau sù kiÖn 11 th¸ng 9 kh«ng dõng l¹i mµ tiÕp tôc thùc hiÖn. MÆt kh¸c do b¶n th©n ngêi nghiªn cøu tr×nh ®é nghiªn cøu khoa häc cßn h¹n chÕ, ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. RÊt mong ®îc sù chØ b¶o gãp ý cña thÇy híng dÉn còng nh c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n bÌ. 3. §èI T¦îNG , PH¹M VI NGHI£N Cøu , ý NGHÜA §Ò TµI. 3.1. §èi tîng nghiªn cøu, ph¹m vi nghiªn cøu. “ChÝnh s¸ch cña Mü trong viÖc thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi míi sau sù kiÖn 11 th¸ng 9 n¨m 2001” ph¸c ho¹ nh÷ng nÐt c¬ b¶n nhÊt chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü trong bèi c¶nh quèc tÕ còng nh trong níc cã nhiÒu thay dæi nh»m môc ®Ých thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi do Mü chi phèi. Ph¸c ho¹ s¬ qua nh÷ng chÝnh s¸ch cña Mü sau ngµy 11 th¸ng 9 vµ ®i s©u nghiªn cøu mét sè chÝnh s¸ch ®Æc biÖt lµ vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i. 3. 2. ý nghÜa cña ®Ò tµi. T×m hiÒu nh÷ng chÝnh s¸ch sau sù kiÖn 11 th¸ng 9 ®Ó thÊy ®îc sù thay ®æi chiÕn lîc toµn cÇu cña Mü trªn c¸c lÜnh vùc an ninh, qu©n sù, ®èi ngo¹i. Vµ chÝnh sù thay ®æi ®ã cã ý nghÜa nh thÕ nµo trong viÖc h×nh thµnh mét trËt tù thÕ giíi míi. 4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. §Ó hoµn thµnh khãa luËn tèt nghiÖp nµy, chóng t«i tu©n theo ph¬ng ph¸p luËn cña lý luËn chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh vÒ c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc, sö dông ph¬ng ph¸p lÞch sö vµ logic kÕt hîp víi ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh ®Ó lµm râ vÊn ®Ò nghiªn cøu. 5. Bè côc ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn kho¸ luËn gåm 3 ch¬ng: Ch¬ng 1: Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn viÖc h×nh thµnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü díi thêi Tæng thèng G.W. Bush. Ch¬ng 2: ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü díi thêi Tæng thèng G.W.Bush. Ch¬ng 3: Mét sè nhËn xÐt vÒ sù ®iÒu chØnh chiÕn lîc an ninh quèc gia - ®èi ngo¹i cña Mü. B. Néi dung Ch¬ng 1 Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn viÖc h×nh thµnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü díi thêi tæng thèng Bush 1. 1. Bèi c¶nh quèc tÕ ®Çu thÕ kû XXI Th¸ng 12/1989, Mü – X« tuyªn bè chÊm døt chiÕn tranh l¹nh, Liªn X« vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng nghiªm träng, dÉn ®Õn tan r·. Nguyªn nh©n chñ yÕu do nh÷ng m©u thuÉn bªn trong, song sù thay ®æi chiÕn lîc cña Mü tõ “Ng¨n chÆn” råi “Vît trªn ng¨n chÆn” chÝnh lµ yÕu tè bªn ngoµi thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh sôp ®æ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u. Cïng víi sù sôp ®æ chÕ ®é x· héi chò nghÜa ë Liªn X«, trËt tù thÕ giíi hai cùc Ianta tan r·. ThÕ giíi lóc nµy cßn l¹i mét siªu cêng quèc duy nhÊt lµ Mü. Mü cho r»ng ®©y lµ c¬ héi ®Ó Mü thiÕt lËp l¹i trËt tù thÕ giíi theo ý muèn – trËt tù thÕ giíi ®¬n cùc. NhiÒu ngêi cho r»ng ®©y lµ c¬ héi lÞch sö cã mét kh«ng hai vµ v« gi¸ mµ giíi l·nh ®¹o Mü cÇn ph¶i tËn dông. Tiªu chÝ ®Ó x©y dùng trËt tù thÕ giíi dùa trªn c¬ së: 1. Mét c¬ chÕ kinh tÕ cã hiÖu qu¶ nhÊt nhê vµo sù hoµn thiÖn cña c¸c tæ chøc c«ng nghiÖp, hÖ thèng hèi ®o¸i vµ vÞ thÕ ®øng ®Çu vÒ th¬ng m¹i thÕ giíi vµ sù th©u tãm cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia hïng m¹nh nhÊt. 2. Mét x· héi hÊp dÉn vÒ v¨n ho¸, cëi më víi thÕ giíi bªn ngoµi – nhê tæ hîp ®îc c¸c yÕu tè: tr×nh ®é l·nh ®¹o, mét x· héi biÕt hi sinh, hÖ t tëng hÊp dÉn, mét vÞ thÕ cña nhµ lËp ph¸p cã kh¶ n¨ng kiÕn t¹o c¸c chuÈn mùc vµ ph¸p luËt quèc tÕ, mét ngêi b¶o vÖ quyÒn c«ng d©n, mét trêng ®¹i häc toµn thÕ giíi, mét trung t©m khoa häc thÕ giíi. 3. Kh¶ n¨ng vËn dông søc m¹nh ë cÊp ®é toµn cÇu dùa trªn c¸c lùc lîng vò trang quy m« lín vµ cã tr×nh ®é - ®îc hæ trî bëi c¸c ®ång minh lín m¹nh, bëi m¹ng líi t×nh b¸o réng kh¾p vµ bëi mét nÒn kinh tÕ qu©n sù ®Çy hiÖu qu¶. Tõ nh÷ng tiªu chÝ trªn Mü ®îc ®¸nh gi¸ rÊt Ên tîng – ChÝnh v× thÕ Mü cè t×nh theo ®uæi con ®êng b¸ chñ toµn cÇu. Mü ®ang nh©n lªn c¸c nç lùc b»ng c¸ch dµnh nhiÒu nguån tµi lùc cho c¸c cuéc can thiÖp toµn cÇu. Sù huy ®éng thµnh c«ng c¸c tiÒm n¨ng cña Mü vµ sù suy yÕu cña c¸c ®èi thñ tiÒm tµng ®ang ®¶m b¶o cho Mü ë vÞ trÝ cêng quèc ®øng ®Çu thÕ giíi Ýt nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay. Washington ®Æc biÖt may m¾n khi tÇng líp l·nh ®¹o ch©u ¢u hiÖn c¶m thÊy dÞ øng víi tham väng toµn cÇu. EU ®¸nh gi¸ cao mèi quan hÖ Mü vµ kh«ng cã ý ®Þnh tõ bá nã mét c¸ch dÔ dµng. Nh©n tè quyÕt ®Þnh th¸i ®é nµy cña EU lµ sù ®ång thuËn vÒ t©m lý cña c¸c thµnh viªn cña nã – T©y ¢u trªn thùc tÕ tá ra kh¸ mê nh¹t. EU kh«ng cã môc tiªu ®Þa chÝnh trÞ râ rµng, kh«ng tá ra s½n sµng hi sinh, kh«ng muèn ®Æt môc tiªu x· héi cña c¸c cö tri xuèng hµng thø yÕu. Ngêi ch©u ¢u quan t©m ®Õn tiªu dïng vµ n©ng cao møc sèng do ®ã kh«ng ph¶i lµ kh«ng ch¹y ®ua víi Mü vÒ ph¬ng diÖn ®Þa chÝnh trÞ. NhËt B¶n vµ §øc lµ nh÷ng cêng quèc ®ang lªn cã kh¶ n¨ng ®èi träng víi Mü trong t¬ng lai. Trong B¸o c¸o an ninh quèc gia cña Mü n¨m 1994 x¸c ®Þnh: mét trong nh÷ng ph¸t hiÖn quan träng nhÊt cã tÝnh chiÕn lîc tÇm xa cña kû nguyªn míi lµ sù træi dËy cña §øc vµ NhËt B¶n thµnh c¸c nhµ l·nh ®¹o vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. Tuy nhiªn trong giai ®o¹n hiÖn nay trªn l·nh thæ cña §øc vµ NhËt B¶n ®Òu cã qu©n ®éi Mü vµ hai n¬i nµy l¹i bÞ khèng chÕ bëi nh÷ng quan hÖ chÆt chÏ mang tÝnh b¾t buéc cña thñ lÜnh ph¬ng t©y, do ®ã trong t¬ng lai gÇn kh«ng thÓ trë thµnh cêng quèc ®èi träng víi Hoa Kú trong tranh chÊp vÒ c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ. Víi Trung Quèc vµ Nga quan hÖ chÆt chÏ cña Mü trë nªn phøc t¹p v× kh«ng mang tÝnh chÊt b×nh ®½ng vµ kh«ng mang nÆng s¾c th¸i tuú thuéc lÉn nhau. Sau chiÕn tranh l¹nh, nh÷ng thµnh viªn cña ph¸i b¶o thñ míi ®· coi Nga vµ Trung Quèc lµ níc thï ®Þch chñ yÕu cña Mü trong t¬ng lai vµ ngêi ta dù ®o¸n r»ng sau n¨m 2015 Nga vµ Trung Quèc sÏ trë thµnh ®èi thñ mang tÝnh toµn cÇu míi cña Mü . MÆc dï mét häc gi¶ ®· vÝ Trung Quèc víi sù hng thÞnh kinh tÕ cña ®Êt níc h¬n 1,3 tû d©n nµy víi h×nh ¶nh “Ngêi khæng lå thøc giÊc” ®ang lµm rung chuyÓn ch©u ¸ vµ ®Õn thËp kû 30 – 40 cña thÕ kû XXI cã kh¶ n¨ng vît Mü. §ã lµ mét hiÖn thùc cho dï ngêi Mü kh«ng mong muèn. Tuy nhiªn hiÖn nay Trung Quèc Ýt nhiÒu vÉn phô thuéc Mü vÒ thÞ trêng ®Çu t vµ c«ng nghÖ. ThËm chÝ nh÷ng ngêi ñng hé nhiÖt thµnh nhÊt con ®êng tù chñ cña Trung Quèc còng nghi ngê kh¶ n¨ng vît tríc ph¬ng T©y nÕu nh hµnh ®éng chèng l¹i thñ lÜnh cña nã. Cßn vÒ phÝa Nga trong 10 n¨m cuèi thÕ kû XX ®· tõ cêng quèc lo¹i mét r¬i xuèng cÊp ®é søc m¹nh cêng quèc lo¹i 2, thËm chÝ lo¹i 3 vÒ kinh tÕ (sau c¶ Trung Quèc vµ Ên §é). Nh÷ng ®iÒu ®¸ng nãi h¬n c¶, bíc vµo thËp niªn ®Çu thÕ kû XXI, níc Nga ®ang dÇn t×m ®îc cho m×nh con ®êng ph¸t triÓn phï hîp. Tuy bÞ tôt hËu vÒ kinh tÕ nhng Nga hiÖn nay vÉn lµ mét cêng quèc qu©n sù, vai trß vµ quan niÖm cña Nga vÒ c¸c cuéc xung ®ét quèc tÕ cho thÊy Mü kh«ng thÓ vît mÆt Nga. Nãi vÒ tiÒm n¨ng cña níc Nga ®©u chØ nhÊn m¹nh ®Õn vÞ thÕ níc Nga lµ mét cêng quèc h¹t nh©n cã nÒn c«ng nghÖ qu©n sù vµ vò trô mµ cßn thÊy mét nÒn khoa häc c«ng nghÖ dåi dµo, mét nÒn v¨n ho¸ Nga tiªn tiÕn, mét l·nh thæ réng lín víi tµi nguyªn phong phó l¹i tiÕp gi¸p víi hai trung t©m kinh tÕ lín cña thÕ giíi lµ T©y ¢u vµ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. Víi nh÷ng tiÒm n¨ng lín nh vËy, v¬n lªn tÇm cì cña mét thÕ lùc toµn cÇu chØ lµ vÊn ®Ò thêi gian. Nhng tríc m¾t Nga cÇn tËp trung vµo còng cè nhµ níc nh»m thiÕt lËp trËt tù æn ®Þnh trong níc. Thªm vµo ®ã Nga cÇn cã mét m«i trêng khu vùc, quèc tÕ æn ®Þnh, hoµ b×nh, hîp t¸c ®a ph¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ. Do ®ã mét mÆt Nga t¹o cho m×nh mét vÞ thÕ t¬ng xøng víi NATO t¹i ch©u ¢u, mÆt kh¸c còng kh¼ng ®Þnh nh©n tè Nga trong céng ®ång ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng. ChÝnh v× nh÷ng lý do trªn nªn Nga cÇn sù trî gióp cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, c¸c kho¶n ®Çu t cña ph¬ng t©y, c¸c kªnh th©m nhËp thÞ trêng Mü, sù ®æi míi c«ng nghÖ, sù tu©n thñ quy t¾c c©n b»ng chiÕn lîc, sù ñng hé cña Mü ®èi víi khuynh híng riªng mang tÝnh khu vùc, sù kiÒm chÕ xu híng më réng NATO. ChØ trong t×nh thÕ bíc ngoÆt bÊt thêng nhÊt míi x¶y ra kh¶ n¨ng Matxc¬va huy ®éng søc m¹nh chèng l¹i ph¬ng T©y mét c¸ch râ rµng. Qua nhiÒu thÕ kû, víi t c¸ch lµ ngêi ®Êu tranh chèng l¹i bÊt cø sù b¸ quyÒn nµo trong mét thÕ giíi trong ®ã kh«ng cã sù thèng trÞ nµo cao h¬n chñ quyÒn quèc gia, V¬ng quèc Anh im lÆng ®ång nghÜa víi sù vît tréi cña Mü trong vµ sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø II. Anh ®¸nh gi¸ cao mèi quan hÖ víi Washington ®ång thêi tin cËy vµo c¬ chÕ kiÒm chÕ cña Mü ®èi víi §øc. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ Anh chÊp nhËn u thÕ vît tréi cña Mü vµ ®ång ý lµm b¹n ®ång minh cña Mü trong c¸c vÊn ®Ò tranh chÊp quèc tÕ h¬n lµ trë thµnh ®èi thñ c¹nh tranh cña Mü. Cßn Ph¸p mong muèn duy tr× mét trËt tù thÕ giíi ®a cùc trong ®ã liªn hîp quèc ®ãng vai trß quan träng h¬n lµ Mü trë thµnh b¸ chñ toµn cÇu. Tuy nhiªn hiÖn nay trong kh¶ n¨ng cho phÐp Ph¸p hµi lßng víi vai trß kh¸c nh vai trß ®èi víi khu vùc ch©u Phi nãi tiÕng Ph¸p h¬n lµ trë thµnh ®èi träng cña Mü trong qu¸ tr×nh x¸c lËp mét trËt tù thÕ giíi míi. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cã thÓ thÊy r»ng chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, c¸c cêng quèc thª giíi mong muèn thiÕt lËp mét trËt tù thÕ giíi ®a cùc trong ®ã níc m×nh trë thµnh mét cùc cña thÕ giíi. Tuy nhiªn cho ®Õn nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX, c¸c cêng quèc cha ®ñ kh¶ n¨nh theo kÞp Mü vÒ søc m¹nh tæng hîp. Mµ ngµy nay rÊt khã lËp l¹i trong lÞch sö t×nh tr¹ng mét sè níc liªn kÕt l¹i kiÒm chÕ mét níc b¸ quyÒn chñ yÕu nh níc Ph¸p tríc ®©y hay nh níc §øc trong ChiÕn tranh thÕ giíi thø II. ChÝnh v× thÕ ®©y lµ c¬ héi ngµn vµng mµ Mü kh«ng thÓ bá lì nh»m thùc hiÖn giÊc méng b¸ chñ toµn cÇu mµ Mü «m Êp tõ nhiÒu n¨m tríc ®ã. MÆt kh¸c chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, vÊn ®Ò toµn cÇu ho¸ ®îc ®Æt ra, kÐo theo nã lµ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo cña c¸c níc trªn thÕ giíi. Ngµy cµng nhiÒu níc nghÌo ®ãi thuéc thÕ giíi thø 3 bÞ g¹t sang lÒ vµ trë thµnh c¸c níc gäi lµ “ c¸c níc thÊt b¹i “. Nh÷ng níc nµy trë thµnh n¬i sinh s«i cña chñ nghÜa khñng bè, chñ nghÜa cùc ®oan, c¸c lo¹i thÕ lùc chung ph¬ng T©y vµ c¸c tæ chøc téi ph¹m ®ang trë thµnh mèi ®e do¹ ®èi víi hÖ thèng quèc tÕ. Vµ víi danh nghÜa lµ quèc gia chñ chèt trong hÖ thèng quèc tÕ Mü còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n lín . Ngoµi ra trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh, khi Liªn X« ®ang cßn kÎ thï chung cña c¸c níc ph¬ng t©y cha sôp ®æ, ®øng tríc nguy c¬ cña “Bãng ma céng s¶n” ®· lµm cho c¸c níc ph¬ng t©y ngËm bå hßn lµm ngät, tËp hîp díi ngän cê Mü vµ khi nguy c¬ Êy kh«ng cßn, mèi quan hÖ ®ång minh b¾t ®Çu r¹n nøt, Mü cã xu híng quay vÒ chñ nghÜa biÖt lËp. Trong t×nh thÕ Êy, Mü may m¾n t×m kiÕm cho thÕ giíi ®îc mét kÎ thï chung ®ã lµ chñ nghÜa khñng bè. Trong bèi c¶nh quèc tÕ thuËn lîi ®ã, Mü nung nÊu tham väng b¸ chñ toµn cÇu. LiÖu tham väng ®ã cã thµnh hiÖn thùc hay kh«ng ®ã ®ang lµ vÊn ®Ò thêi gian. 1.2 T×nh h×nh níc Mü 1.2.1. Bèi c¶nh níc Mü khi G.W. Bush lªn cÇm quyÒn Sau khi ®äc diÔn v¨n nhËm chøc, ngµy 20/1/2001, G.W.Bush chÝnh thøc trë thµnh «ng chñ thø 43 cña nhµ tr¾ng ®ång thêi lµ tæng thèng ®Çu tiªn cña thÕ kû XXI. ViÖc tróng cö cña Tæng thèng Bush còng ®ång nghÜa víi viÖc cÇm quyÒn cña §¶ng Céng hoµ sau 8 n¨m v¾ng bãng. Trong lÞch sö chÝnh trÞ Hoa Kú mçi ®¶ng cÇm quyÒn thêng g¾n víi mét Tæng thèng. Vµ hä thêng mong muèn x©y dùng mét chiÕn lîc toµn cÇu mang dÊu Ên riªng m×nh vµ G.W. Bush kh«ng lµ ngo¹i lÖ. Nhng nh Bush cha vµ B.Clint¬n tríc ®©y khi bíc vµo Nhµ Tr¾ng ph¶i kÕ thõa mét di s¶n tÖ h¹i th× ngµy nay G.W. Bush tiÕp nhËn tõ tay B.Clint¬n mét nÒn kinh tÕ v÷ng m¹nh. Víi sù t¨ng trëng liªn tôc trong thËp kû qua cña nÒn kinh tÕ ®¶m b¶o vÞ trÝ ®Æc biÖt cho Mü trong nÒn th¬ng m¹i toµn cÇu, trong c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh vµ trong viÖc thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh hç trî trªn quy m« lín. Víi tèc ®é t¨ng trëng GDP liªn tôc, nÒn kinh tÕ Mü ®· vît xa c¸c ®èi thñ. Theo héi ®ång c¹nh tranh thuéc trung t©m ph©n tÝch ngµnh c«ng nghiÖp Mü, níc nµy hiÖn n¾m vÞ trÝ dÉn ®Çu trong n¨m lÜnh vùc kinh tÕ quan träng nhÊt. Kinh tÕ Mü ®· trë thµnh mét bé phËn chÝnh trong sù tiÕn bé kü thuËt – Mü chiÕm 35,8% chi phÝ cña thÕ giíi cho s¶n xuÊt c«ng nghÖ míi (NhËt B¶n 17,6%, §øc 6,6%, Anh 5,7%, Ph¸p 5,1%, Trung Quèc 1,6%). Tæng chi phÝ cña Mü cho nghiªn cøu vµ triÓn khai b»ng tæng chi phÝ cña 6 níc cßn l¹i trong nhãm G7. §Çu thÕ kû XXI, Mü ®· kh«i phôc ®îc vÞ trÝ hµng ®Çu cña m×nh trong ngµnh s¶n xuÊt «t« vµ chÊt b¶n dÉn, trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghÖ cao, Mü ®· ®Çu t vµo lÜnh vùc c«ng nghÖ cao nhiÒu h¬n c¶ ch©u ¢u. T¹i Mü, n¨ng suÊt lao ®éng trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao t¨ng ®ét biÕn. §Æc biÖt trong lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin Mü ®· dÉn ®Çu thÕ giíi. Mü hiÖn chiÕm 40% vèn ®Çu t cña thÕ giíi vµo ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin víi h¬n 220 tû USD. Níc Mü chiÕm 40% lîng m¸y tÝnh trªn toµn thÕ giíi. T¬ng quan vÒ sè lîng m¸y tÝnh so víi sè lîng c«ng nh©n t¹i Mü cao gÊp n¨m lÇn ch©u ¢u vµ NhËt B¶n céng l¹i. Nhê vËy c¸c nhµ s¶n xuÊt Mü chiÕm u thÕ h¬n h¼n ®èi thñ c¹nh tranh. C¸c c«ng ty s¶n xuÊt m¸y tÝnh vµ phÇn mÒm hµng ®Çu thÕ giíi nh: Intel, IBM, Motorola hay Microsoft, Oracle, Netscape ®Òu ®îc thµnh lËp vµ cã trô së t¹i Mü. M¹ng Internet do LÇu N¨m gãc s¸ng lËp ®· trë thµnh hiÖn tîng toµn cÇu ®· cho phÐp Mü chiÕm u thÕ næi tréi trong viÖc truyÒn t¶i th«ng tin vµ t tëng. VÒ søc m¹nh qu©n sù, Mü vît xa c¸c ®èi thñ. Chi phÝ quèc phßng t¬ng ®¬ng víi 6 níc gÇn nhÊt céng l¹i (4 trong 6 níc nµy lµ ®ång minh th©n cËn cña Mü). Mü lµ níc duy nhÊt cã së h÷u vò khÝ h¹t nh©n vµ cã lùc lîng can thiÖp tr¶i réng toµn cÇu. Mü lµ níc ®i ®Çu thÕ giíi vÒ v¨n ho¸ gi¸o dôc. Mü cã hÖ thèng c¸c trêng ®¹i häc, cao ®¼ng chÊt lîng cao. Thªm vµo ®ã Mü lµ cêng quèc sè mét thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu phim ¶nh vµ v« tuyÕn truyÒn h×nh . XuÊt ph¸t tõ nh÷ng thuËn lîi trªn, Mü sÏ kh«ng bá qua c¬ héi hiÕm hoi trong lÞch sö ®Ó næ lùc “x¸c lËp” mét trËt tù thÕ giíi ®¬n cùc [ 17,56] . Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi ®ã th× hiÖn nay t×nh h×nh níc Mü còng ®ang gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. Tæng thèng Bush bíc ch©n vµo Nhµ Tr¾ng ph¶i tr¶i qua mét cuéc bÇu cö khã kh¨n. ¤ng kh«ng chiÕn th¾ng víi sè phiÕu ¸p ®¶o ®èi thñ mµ b»ng ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n liªn bang nªn «ng ®îc gäi lµ “tæng thèng cña c¸c quan toµ”. MÆt kh¸c tæng thèng Bush ®îc coi lµ ngêi: “ cã nh÷ng læ hæng lín vÒ ®èi ngo¹i“. ChÝnh v× vËy trong nh÷ng n¨m ®Çu cÇm quyÒn «ng ph¶i chÞu rÊt nhiÒu ¸p lùc vµ ®©y lµ khã kh¨n mµ Bush ph¶i vît qua. Thªm vµo ®ã, vµo cuèi n¨m 2000 nÒn kinh tÕ Mü cã dÊu hiÖu ch÷ng l¹i. LiÖu ®©y cã ph¶i lµ sù khëi ®Çu cho mét chu kú suy tho¸i kinh tÕ míi cña níc Mü. MÆt kh¸c, vÊn ®Ò toµn cÇu ho¸ còng ®Æt ra cho Mü nhiÒu c¬ héi còng nh kh«ng Ýt th¸ch thøc trªn con ®êng x¸c lËp mét trËt tù thÕ giíi ®¬n cùc. Xung ®ét s¾c téc, m©u thuÉn t«n gi¸o, n¹n khñng bè toµn cÇu ®ang x©m nhËp vµo biªn giíi Mü. Bªn c¹nh ®ã sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång nghÜa víi sù huû diÖt thiªn nhiªn, kho¸ng s¶n, níc, kh«ng khÝ, tÇng «z«n suy tho¸i nÆng nÒ. Bïng næ d©n sè ®ang ®e do¹ søc chÞu ®ùng cña m«i trêng… Nh÷ng vÊn ®Ò nhøc nhèi ®ã ®ang yªu cÇu ph¶i ®îc gi¶i quyÕt. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn chóng ta thÊy r»ng Bush lªn cÇm quyÒn trong bèi c¶nh trong níc vµ quèc tÕ hÕt søc thuËn lîi: “Ngµy nay, níc Mü ®ang ë vÞ thÕ cña mét ®Êt níc cã sùc m¹nh qu©n sù, cã tÇm ¶nh hëng to lín vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ mµ kh«ng ai s¸nh ®îc… níc Mü ®ang cã søc m¹nh vµ sù ¶nh hëng v« song cha tõng cã trªn ph¹m vi thÕ giíi… ngµy nay nh©n lo¹i cã trong tay mét c¬ héi thóc ®Èy sù chiÕn th¾ng cña tù do tríc tÊt c¶ mäi ®èi thñ. Níc Mü ®Ò cao tinh thÇn vµ tr¸ch nhiÖm l·nh ®¹o trong sø mÖnh vÜ ®¹i nµy”. [17, 180] 1.2.2 Sù kiÖn 11/9 vµ nh÷ng t¸c ®éng cña nã ®Õn t×nh h×nh níc Mü Sau 8 th¸ng G.W. Bush lªn cÇm quyÒn , mét th¶m ho¹ khñng khiÕp ®· x¶y ra vµo s¸ng 11/9/2001, khi hai biÓu tîng cho søc m¹nh kinh tÕ vµ qu©n sù cña níc Mü siªu cêng thÕ giíi lµ toµ th¸p ®«i cao chäc trêi - Trung t©m th¬ng m¹i thÕ giíi ë Niu Oãc bÞ sôp ®æ tan tµnh vµ LÇu N¨m gãc ë thñ ®« Washington bÞ tÊn c«ng. §©y lµ sù kiÖn kh«ng chØ g©y chÊn ®éng d÷ déi vµ nhiÒu mÆt ®èi víi níc Mü mµ cßn lµm cho céng ®ång quèc tÕ ph¶i kinh hoµng, söng sèt. §èi víi Mü, vô th¶m s¸t nµy ch¼ng nh÷ng g©y ra hËu qu¶ nghiªm träng vÒ ngêi vµ cña cho Mü mµ cßn t¸c ®éng ®Õn t©m lý, t×nh c¶m, tinh thÇn ngêi d©n Mü. VÒ kinh tÕ, trong 15 n¨m gÇn ®©y, møc t¨ng trëng kinh tÕ kh«ng ngõng cña níc nµy lµ thêi kú ph¸t triÓn dµi nhÊt trong toµn bé lÞch sö níc Mü, ®¶m b¶o cho níc nµy chiÕm vÞ trÝ chñ ®¹o trªn vò ®µi thÕ giíi vµ tham väng cña nã lµ muèn chiÕm vÞ trÝ siªu cêng duy nhÊt. Nhng ®Õn n¨m 2001, ®Æc biÖt lµ sau sù kiÖn 11/9 ®· ®Èy Hoa Kú vµo giai ®o¹n cuèi cïng cña chu kú kinh tÕ – møc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp gi¶m 7,5%; thÊt nghiÖp t¨ng tõ 4% lªn 5,7%. §ã lµ sù suy tho¸i lÇn thø 11 kÓ tõ sau chiÕn tranh thª giíi thứ nhất nhng lµ lÇn đầu tiên trong 10 n¨m gÇn ®©y. VÒ chÝnh trÞ, c«ng d©n Mü ®· nhiÒu lÇn lµ n¹n nh©n cña sù tÊn c«ng khñng bè nh ë Lib¨ng 1983, §Þa Trung H¶i 1985, ë Scotlen 1988 hay ë Toµ ®¹i sø Mü ë §«ng Phi 1998. Nhng tÊt c¶ sù kiÖn Êy ®Òu ®îc diÔn ra ë rÊt xa níc Mü. Cßn lÇn nµy c¸c hµnh ®éng khñng bè ®îc thùc hiÖn ngay trªn ®Êt Hoa Kú ®îc coi lµ bÊt kh¶ x©m ph¹m vµ ®óng vµo trung t©m thÇn kinh cña níc Mü khiÕn sè ngêi thiªt m¹ng cao gÊp n¨m lÇn so víi sè tö vong bëi c¸c cuéc tÊn c«ng khñng bè suèt ba thËp kû tríc ®ã vµ thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ mµ nã g©y ra lµ trªn 100 tû USD. VÒ qu©n sù, tríc th¸ng 9/2001, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a hÖ thèng qu©n sù hoµn h¶o vÒ kü thuËt cña Hoa Kú so víi lùc lîng vò trang ®îc trang bÞ s¬ sµi cña thÕ giíi cßn l¹i cho Washingt¬n c¬ héi b¸ chñ vÒ søc m¹nh trong nhiÒu thËp kû, ®¶m b¶o Mü duy tr× hÖ thèng quan hÖ quèc tÕ cã lîi cho m×nh. Sau 11/9 tÝnh chÊt dÔ tæn th¬ng cña níc Mü ®· trë thµnh mét nh©n tè quan träng cña nÒn chÝnh trÞ thÕ giíi. §· xuÊt hiÖn nh÷ng hoµi nghi mµ tríc ®©y kh«ng cã: liÖu Hoa Kú cã cÇn ®Õn nh÷ng thø vò khÝ nh vò khÝ ®iÖn tö cã ®é chÝnh x¸c cao nh m¸y bay tµng h×nh Sters, hÖ thèng chØ huy b»ng ra da trªn ph¹m vi toµn cÇu trong khi kÎ ®Þch chØ cÇn mét vò trang lµ mét con dao g¨m, lÊy vÐ chuyÕn bay néi ®Þa hµng kh«ng Mü. Nh vËy, tÝnh chÊt cña mèi nguy hiÓm tõ bªn ngoµi cña Hoa Kú ®· thay ®æi h¼n, níc Mü cã thÓ bÞ tÊn c«ng kh«ng chØ trong tiÕn tr×nh nh÷ng cuéc chiÕn ®Êu th«ng thêng, ®óng tiªu chuÈn ( trong ®ã níc Mü tá ra bÊt kh¶ chiÕn b¹i) mµ cßn b»ng nh÷ng hµnh ®éng khñng bè. Vµ mÆc dï ®· chi 33 tû USD cho viÖc ho¹t ®éng do th¸m, t×nh b¸o toµn cÇu nhng c¶ níc vÉn kh«ng ®îc dù b¸o tríc vÒ cuéc tÊn c«ng nªn ®· kh«ng s½n sµng b¶o vÖ. ChÝnh v× thÕ ngêi Mü ®· lu ý ®Õn sù ph¸ s¶n hoµn toµn c¸c c¬ quan t×nh b¸o. Sù kiÖn 11/9 ®· lµ thay ®æi h¼n t©m lý ngêi Mü. Trong suèt chiÒu dµi lÞch sö cña m×nh ngêi Mü ®îc ghi nhËn lµ mét d©n téc l¹c quan trªn thÕ giíi nhng sù kiÖn 11/9 ®· lµm ®¶o lén quan niÖm vÒ níc Mü cña hä. Tríc ®©y nhiÒu ngêi Mü tin r»ng níc Mü rÊt hïng m¹nh vÒ kinh tÕ, qu©n sù vµ lµ siªu cêng sè mét thÕ giíi th× sÏ ch¼ng cã mét níc nµo, mét thÕ lùc nµo d¸m ®ông ®Õn hä. Sù kiÖn 11-9 ®· lµm cho ngêi Mü bõng tÜnh r»ng ®Êt níc mµ hä ®ang sèng kh«ng m¹nh vµ an toµn nh hä tëng. Ngµy nay hä nhËn ra r»ng quèc gia hïng m¹nh nhÊt còng bÞ tÊn c«ng nh bÊt cø mét níc nµo. VÒ ®èi ngo¹i, sù kiÖn 11/9 lµ mét c¬ héi ®Ó Mü t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o trªn thÕ giíi. Mét níc Mü siªu cêng ®· lîi dông danh nghÜa chèng khñng bè ®Ó tËp hîp lùc lîng lo¹i bá nh÷ng rµo c¶n trªn con ®êng tiÕn tíi b¸ chñ toµn cÇu vµ ®ã chÝnh lµ mét c¬ héi lÞch sö kh«ng bao giê còng cã ®îc mµ níc Mü ®· biÕt chíp lÊy. Ch¬ng 2 ChÝnh s¸ch vÒ ®èi ngo¹i cña Mü díi thêi G.W. Bush (2001 - 2006) 2.1. ChiÕn lîc chung Sau khi lªn n¾m quyÒn G.W. Bush ®Æt lîi Ých cña Mü lªn trªn hÕt dùa trªn u thÕ søc m¹nh qu©n sù, kinh tÕ b»ng mäi c¸ch ®¶m