TR¦êNG §¹I HäC VINH
KHOA NG÷ V¡N
-------
------
§ç ThÞ HuyÒn
CÊu tróc so s¸nh tu tõ trong truyÖn ng¾n
NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng
khãa luËn tèt nghiÖp ®¹i häc
chuyªn ngµnh: Ng«n ng÷
Vinh, th¸ng 5/2007
------
------TR¦êNG §¹I HäC VINH
KHOA NG÷ V¡N
1
-------
------
§ç ThÞ HuyÒn
CÊu tróc so s¸nh tu tõ trong truyÖn ng¾n
NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng
khãa luËn tèt nghiÖp ®¹i häc
chuyªn ngµnh: Ng«n ng÷
Gv híng dÉn : §oµn M¹nh TiÕn
Häc viªn: §ç ThÞ HuyÒn
Líp:
44B4 - Ng÷ v¨n
Vinh, th¸ng 5/2007
------
2
----
Lêi c¶m ¬n
§Ó hoµn thµnh khãa luËn nµy, ngoµi sù cè g¾ng cña b¶n
th©n, t«i cßn ®îc sù híng dÉn tËn t×nh, chu ®¸o vµ cña thÇy
gi¸o §oµn M¹nh TiÕn, sù chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o trong tæ
Ng«n ng÷, sù ®éng viªn cña gia ®×nh vµ sù gióp ®ì cña b¹n bÌ.
Víi t×nh c¶m ch©n thµnh nhÊt, t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n
s©u s¾c ®Õn thÇy gi¸o híng dÉn, tËp thÓ c¸c thÇy c« trong tæ
Ng«n ng÷, gia ®×nh vµ tÊt c¶ b¹n bÌ.
Khãa luËn nµy míi chØ lµ tËp sù bíc ®Çu, nªn nh÷ng khiÕm
khuyÕt lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. V× vËy, chóng t«i rÊt
mong nhËn ®îc sù gãp ý ch©n thµnh cña c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c
b¹n ®Ó khãa luËn ®îc hoµn thiÖn h¬n.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Vinh, th¸ng 5
n¨m 2007
Sinh
viªn
§ç ThÞ HuyÒn
3
Môc lôc
Trang
1.
8.
Më ®Çu
Néi dung
Ch¬ng. Mét sè giíi thuyÕt liªn quan ®Õn ®Ò tµi
8.
1.1. Cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña NguyÔn C«ng Hoan
8.
1.2. Giíi thuyÕt vÒ truyÖn ng¾n vµ truyÖn ng¾n NguyÔn
C«ng Hoan
10.
1.2.1. TruyÖn ng¾n
10.
1.2.2. TruyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan
13.
1.3. Giíi thuyÕt vÒ so s¸nh tu tõ
15.
1.3.1. VÒ kh¸i niÖm so s¸nh tu tõ
15.
1.3.2. C¸c yÕu tè cña so s¸nh tu tõ
16.
1.3.3. §Æc ®iÓm cña so s¸nh tu tõ
17.
1.3.4. Chøc n¨ng cña so s¸nh tu tõ
19.
Ch¬ng 2. CÊu tróc so s¸nh tu tõ (SSTT) trong truyÖn ng¾n
NguyÔn C«ng Hoan
tríc c¸ch m¹ng
20.
4
2.1. M« h×nh chung cña SSTT trong truyÖn ng¾n NguyÔn
C«ng Hoan
tríc c¸ch m¹ng
20.
2.1.1. KiÓu so s¸nh hoµn chØnh
20.
2.1.2 KiÓu so s¸nh biÕn thÓ
22.
2.2. C¸c yÕu tè cña SSTT trong truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng
Hoan tríc
c¸ch m¹ng
26.
2.2.1. YÕu tè ®îc so s¸nh (§SS)
26.
2.2.2. YÕu tè chØ c¬ së so s¸nh (CSSS)
33.
2.2.3. YÕu tè chØ quan hÖ so s¸nh (QHSS)
36.
2.2.4. YÕu tè chuÈn so s¸nh: (CSS)
40.
2.3. NhËn xÐt chung vÒ cÊu tróc sstt trong truyÖn ng¾n
NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng
49.
Ch¬ng 3: Gi¸ trÞ biÓu hiÖn cña so s¸nh tu tõ (SSTT) trong truyÖn
ng¾n
NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng
53.
3.1. So s¸nh tu tõ gióp NguyÔn C«ng Hoan kh¾c häa ®îc
nh©n vËt
54.
3.1.1. So s¸nh tu tõ thÓ hiÖn ngo¹i h×nh nh©n vËt
54.
3.1.2. So s¸nh tu tõ kh¾c häa t©m lý, tÝnh c¸ch, hµnh
®éng cña nh©n vËt 58.
5
3.2. SSTT thÓ hiÖn mét vµi ®Æc ®iÓm cña ngßi bót
NguyÔn C«ng Hoan
62.
3.2.1.NguyÔn C«ng Hoan hay dïng lèi so s¸nh quen thuéc
cña d©n gian 62.
3.2.2. NguyÔn C«ng Hoan thêng t¹o nªn lèi so s¸nh míi l¹,
®éc ®¸o
66.
KÕt luËn
72.
73.
Tµi liÖu tham kh¶o
6
Më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµ
1.1. Nãi tíi v¨n häc ViÖt Nam giai ®o¹n 1930 - 1945 kh«ng
thÓ kh«ng nh¾c tíi NguyÔn C«ng Hoan - mét c©y bót dåi dµo søc
s¸ng t¹o, mét tÊm g¬ng lao ®éng nghÖ thuËt kh«ng mÖt mái,
“c©y bót khai s¬n ph¸ th¹ch cho nÒn v¨n häc trµo phóng ViÖt
Nam” (Lu Träng L). Nãi tíi NguyÔn C«ng Hoan lµ nãi tíi c©y bót
trµo phóng sè mét cña dßng v¨n xu«i trµo phóng ViÖt Nam cha cã
ngêi kÕ tôc, “Mét nhµ v¨n ch©m biÕm cã biÖt tµi nhng l¹i mang
t©m hån th¬ ®«n hËu vµ tr÷ t×nh" (Thanh TÞnh). N¨m 1963,
trong dÞp mõng thä «ng 60 tuæi, T« Hoµi ®· nhËn xÐt: “… NÕu
ta nhÈm tõ c¸i håi mµ lêi v¨n bæng trÇm khãc ®øng khãc ngåi
®Õn thêi kú v¨n ch¬ng s¹ch sÏ kiÓu “Tù Lùc” th× lùc lìng nh mét
c©y ®« vËt kh«ng cã ®Þch thñ, tõ KiÕp hång nhan tíi nay,
truyÖn ng¾n, truyÖn dµi NguyÔn C«ng Hoan sõng s÷ng t¹o
thµnh mét thÕ Tam §¶o Ba V× hïng vÜ, vît qua hai thêi k×, tiÕn
vµo c¸ch m¹ng th¸ng t¸m …” (T« Hoµi, ngêi b¹n ®äc Êy, V¨n
nghÖ sè 2, 10/05/1963). Kh«ng chØ cã vËy, NguyÔn C«ng Hoan
cßn lµ mét c©y bót chiÕn ®Êu dòng c¶m tríc cêng quyÒn vµ b¹o
lùc, lu«n lu«n vît m×nh ®Ó s¸ng t¹o vµ tån t¹i. ChÝnh v× vËy
NguyÔn C«ng Hoan lµ mét niÒm tù hµo cña giíi trÝ thøc v¨n nghÖ
ViÖt Nam, niÒm yªu th¬ng trong tr¸i tim c«ng chóng b¹n ®äc
ViÖt Nam.
7
Ngay tõ nh÷ng buæi s¬ khai cña nÒn v¨n xu«i viÕt b»ng
ch÷ Quèc ng÷, «ng ®· chän vµ d¸m më ®êng mét m×nh ®i
th¼ng tíi, viÕt nh÷ng truyÖn trong ®êi sèng b×nh thêng, vÒ
nh÷ng con ngêi cïng khæ bÞ bän cêng hµo, ®Þa chñ, bän tham «
quan l¹i ®Ì nÐn bãc lét ®Õn cïng cùc vµ bÞ giÕt h¹i, b»ng con
m¾t nh×n ®¶ kÝch, giÔu cît s©u cay, xuÊt ph¸t tõ tÊm lßng c¨m
giËn kÎ cêng quyÒn vµ t×nh yªu th¬ng nh÷ng con ngêi cïng khæ
®Õn ph¶i r¬i níc m¾t. V¨n «ng gi¶n dÞ dÔ hiÓu, c©u ch÷ chän
läc tinh tÕ vµ s¾c s¶o. Nh÷ng c¶nh huèng x· héi, nh÷ng nçi lßng
vµ sè phËn c¸c nh©n vËt nh hiÖn h×nh díi ngßi bót cña «ng,
khiÕn khi truyÖn ®· kÕt thóc nhng vÉn déi m¹nh nh÷ng ©m vang
s©u l¾ng trong t©m trÝ ngêi ®äc ®Õn ph¶i bËt lªn tiÕng cêi
mØa mai chua ch¸t vµ nghÑn dßng níc m¾t.
Toµn bé t¸c phÈm cña «ng cã gi¸ trÞ nh mét bé b¸ch khoa
toµn th sèng ®éng vÒ x· héi ViÖt Nam díi thêi Ph¸p thuéc. Nã nh
nh÷ng chiÕc gai nhän tríc m¾t nh÷ng nhµ cÇm quyÒn ®¬ng
thêi. V× thÕ, nhiÒu tiÓu thuyÕt cña «ng bÞ cÊm lu hµnh, nhiÒu
truyÖn ng¾n bÞ kiÓm duyÖt c¾t bá hoÆc bÞ xãa tr¾ng. Lu«n
lu«n «ng bÞ Së mËt th¸m theo dâi vµ bÞ ngåi tï ®Õn c¸ch m¹ng
th¸ng 8.
H¬n nöa thÕ kØ cÇm bót, «ng ®· ®Ó l¹i cho kho tµng v¨n
häc ViÖt Nam mét khèi lîng t¸c phÈm ®å sé víi h¬n 300 truyÖn
ng¾n, h¬n 20 tiÓu thuyÕt vµ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu v¨n
häc cã gi¸ trÞ. NhiÒu truyÖn ng¾n vµ tiÓu thuyÕt cña «ng ®îc
chuyÓn thÓ sang s©n khÊu vµ ®iÖn ¶nh. T¸c phÈm cña «ng ®îc
dÞch ra nhiÒu thø tiÕng trªn thÕ giíi vµ ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh
8
thÕ giíi vµ trong níc nghiªn cøu vÒ «ng vµ t¸c phÈm cña «ng. §ã
lµ lÝ do thø nhÊt chóng t«i chän NguyÔn C«ng Hoan vµ truyÖn
ng¾n cña «ng lµm ®èi tîng nghiªn cøu.
Lý do thø hai khiÕn chóng t«i chän NguyÔn C«ng Hoan vµ
truyÖn ng¾n cña «ng lµm ®èi tîng nghiªn cøu lµ v×: NguyÔn
C«ng Hoan lµ mét trong sè nhµ v¨n ViÖt Nam hiÖn ®¹i cã t¸c
phÈm ®îc ®a vµo gi¶ng d¹y trong c¸c nhµ trêng cña ta tõ bËc
phæ th«ng víi c¸c t¸c phÈm nh: §ång hµo cã ma, MÊt c¸i vÝ… vµ
hiÖn nay trong s¸ch gi¸o khoa c¶i c¸ch lµ Tinh thÇn thÓ dôc ®Õn
bËc Cao ®¼ng, §¹i häc víi c¸c chuyªn ®Ò riªng vÒ cuéc ®êi vµ
sù nghiÖp cña NguyÔn C«ng Hoan,
Chóng t«i chän ®Ò tµi nµy ®Ó nghiªn cøu cßn v× mét lý do
thø ba n÷a lµ:
L©u nay c¸c c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu vÒ t¸c phÈm cña
NguyÔn C«ng Hoan chØ chñ yÕu thiªn vÒ mÆt néi dung mµ Ýt
chó ý vÒ mÆt ng«n ng÷. CÊu tróc so s¸nh tu tõ trong truyÖn
ng¾n NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng còng lµ mét ®Ò tµi
cßn bá ngá, cha cã t¸c gi¶ nµo ®i s©u t×m hiÓu mét c¸ch cô thÓ,
toµn diÖn, hÖ thèng. §i vµo nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy sÏ gióp chóng
t«i hiÓu râ h¬n vÒ cÊu tróc h×nh thøc vµ gi¸ trÞ néi dung còng
nh nghÖ thuËt cña biÖn ph¸p so s¸nh tu tõ trong truyÖn ng¾n
NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng.
2. Môc ®Ých cña ®Ò tµi
Th«ng qua ®Ò tµi nµy khãa luËn muèn ®¹t ®îc 4 môc ®Ých
sau ®©y:
9
2.1. Lµm s¸ng tá ®Æc ®iÓm cÊu tróc so s¸nh tu tõ trong
truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng trªn c¬ së so
s¸nh víi m« h×nh cÊu tróc so s¸nh tu tõ trªn lÝ thuyÕt.
2.2. Th«ng qua c¸ch sö dông so s¸nh tu tõ cña NguyÔn C«ng
Hoan ®Ó t×m hiÓu mét nÐt quan träng trong nghÖ thuËt viÕt
truyÖn ng¾n cña «ng.
2.3. VÒ ph¬ng diÖn lÝ thuyÕt, ®Ò tµi gãp thªm nh÷ng cø
liÖu quan träng cho viÖc häc tËp, gi¶ng d¹y t¸c phÈm cña NguyÔn
C«ng Hoan trong nhµ trêng.
2.4. Kh¼ng ®Þnh nh÷ng ®ãng gãp cña NguyÔn C«ng Hoan
ë ph¬ng diÖn so s¸nh tu tõ nãi riªng, ng«n ng÷ häc nãi chung.
3. §èi tîng kh¶o s¸t
ë khãa luËn nµy, chóng t«i ®i vµo kh¶o s¸t tÊt c¶ c¸c d¹ng
so s¸nh tu tõ ë 124 truyÖn ng¾n cña NguyÔn C«ng Hoan tríc
c¸ch m¹ng ®îc in trong hai tËp:
- NguyÔn C«ng Hoan, Toµn tËp (tËp 1), Nxb V¨n häc, 2003.
- NguyÔn C«ng Hoan, Toµn tËp (tËp 2), Nxb V¨n häc, 2003.
4. LÞch sö vÊn ®Ò
Tríc ®Õn nay, ®· cã h¬n 150 c«ng tr×nh lín nhá nghiªn cøu
vÒ t¸c phÈm cña NguyÔn C«ng Hoan. T×m ®äc c¸c c«ng tr×nh
®ã, chóng t«i thÊy cã hai híng nghiªn cøu c¬ b¶n sau:
Híng thø nhÊt: Nghiªn cøu vÒ truyÖn ng¾n cña NguyÔn
C«ng Hoan ë gãc ®é v¨n häc. ë ph¬ng diÖn nµy, cã rÊt nhiÒu bµi
viÕt, c«ng tr×nh khoa häc ®Ò cËp ®Õn nh c¸c c«ng tr×nh nghiªn
cøu cña c¸c t¸c gi¶: Phan Cù §Ö, NguyÔn Hoµnh Khung, Lª ThÞ
§øc H¹nh...
mçi c«ng tr×nh nh×n nhËn tõ mét gãc ®é, ph¬ng
10
diÖn kh¸c nhau nhng nh×n chung tÊt c¶ ®Òu thèng nhÊt cho
r»ng: TruyÖn ng¾n trµo phóng cña NguyÔn C«ng Hoan cã nÐt
®Æc biÖt, ®éc ®¸o kh«ng lÉn vµo ®©u ®îc.
Tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn t¸c gi¶ Phan Cù §Ö víi ý kiÕn cho
r»ng: “§i vµo thÕ giíi truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan, ta cã c¶m
tëng nh bíc vµo mét khu triÓn l·m phong phó, nhiÒu mµu, nhiÒu
vÎ vÒ nh÷ng c¶nh ngé, nh÷ng con ngêi ®ang móa may, khãc cêi
trong x· héi cò. Cã nh÷ng truyÖn ®éc ¸c, tµn nhÉn, nh÷ng
truyÖn xÊu xa, rëm hîm, nh÷ng truyÖn th¬ng t©m, ai o¸n cïng
nh÷ng truyÖn nùc cêi, lè l¨ng trong x· héi thùc d©n phong kiÕn,
®Çy nh÷ng bÊt c«ng ngang tr¸i. Bªn c¹nh ®ã lµ ph¸c th¶o ch©n
dung cña mét sè vÞ tai to mÆt lín mµ nhiÒu kÎ h¸ch dÞch, ®Çy
quyÒn thÕ ®ang sèng phÌ phìn trong giíi thîng lu lóc bÊy giê"[8;
176].
Trong mét sè bµi viÕt cña m×nh vÒ NguyÔn C«ng Hoan, t¸c
gi¶ Hoµng H÷u C¸c kh¼ng ®Þnh: “Nhµ v¨n lu«n ®øng vÒ phÝa
nh÷ng ngêi bÞ ¸p bøc, ®au khæ vµ lu«n bªnh vùc hä. §èi víi
nh÷ng nh©n vËt nµy, NguyÔn C«ng Hoan ®Ó cho hä qu»n qu¹i
®Õn cïng trong c¸i hè bïn nh¬ do chÕ ®é cò t¹o ra. V× vËy, ®äc
truyÖn cña «ng ta võa cêi mØa mai, võa cêi g»n l¹i võa muèn
®Êm ngùc mµ thÐt lªn c¨m phÉn tríc chÕ ®é thêi Êy. §»ng sau
giäng v¨n giÔu cît cña «ng, Êm rùc mét tr¸i tim nh©n ®¹o cao
c¶…Ngßi bót NguyÔn C«ng Hoan ®¶ kÝch, chÕ giÔu kÞch liÖt bän
mät d©n v« liªm sØ, nh÷ng kÎ tr¾ng trîn chµ ®¹p nh©n phÈm.
V× yªu con ngêi ch©n chÝnh mµ «ng phanh phui ®Õn cïng t©m
®Þa cña nh÷ng kÎ xÊu xa” [8; 215].
11
Cßn Thóc NhuËn trong bµi viÕt: KÐp T BÒn cña «ng NguyÔn
C«ng Hoan ®· ®a ra nhËn xÐt: “NguyÔn C«ng Hoan lµ nhµ v¨n
chuyªn t¶ nh÷ng c¶nh khèn n¹n võa vÒ vËt chÊt võa c¶ vÒ tinh
thÇn cña hÇu hÕt c¸c h¹ng ngêi trong x· héi. ¤ng ta t¶ nh÷ng c¸i
®¸ng th¬ng nhng còng kh«ng bá qua nh÷ng c¸i ®¸ng khinh,
®¸ng bØ…«ng biÕt ®éng lßng th¬ng ®Õn h¹ng ngêi xÊu sè, nªn
«ng cø ®Ó m¾t quan s¸t ®Õn hä, “m¾t thÊy tai nghe” hÕt
nh÷ng c¶nh ®êi khèn n¹n xÊu xa, th« bØ, ®au ®ín cña h¹ng ngêi Êy vµ t¶ ra mét c¸ch thiÕt thùc, sèng sîng vµ cêi cît, nhÊt lµ cêi
cît mµ chua cay” [8; 284].
NhËn xÐt vÒ tiÕng cêi trong truyÖn ng¾n trµo phóng cña
NguyÔn C«ng Hoan, t¸c gi¶ Lª ThÞ §øc H¹nh - ngêi dµnh nhiÒu
t©m huyÕt vµ c«ng bè nhiÒu c«ng tr×nh nhÊt vÒ truyÖn ng¾n
cña NguyÔn C«ng Hoan cho r»ng: “TiÕng cêi cña NguyÔn C«ng
Hoan võa phong phó, ®a d¹ng võa cã mét b¶n s¾c riªng, khã lÉn
víi tiÕng cêi cña mét nhµ v¨n, nhµ th¬ nµo kh¸c… TiÕng cêi cña
«ng cã nhiÒu nhÞp ®é, cung bËc, lóc th× ph¸ lªn gißn gi·, vui ®ïa
tho¶i m¸i, lóc l¹i ch©m biÕm s©u cay, phò phµng…” [8; 418].
Xu híng thø hai: Nghiªn cøu vÒ truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng
Hoan ë gãc ®é ng«n ng÷ häc: Theo xu híng nµy còng ®· cã mét
sè c¸c c«ng tr×nh, bµi viÕt ®Ò cËp ®Õn, tuy nhiªn tÊt c¶ míi chØ
ë møc ®é kh¸i qu¸t, nhËn ®Þnh chø cha ®i s©u vµo tõng vÊn
®Ò cô thÓ.
Trong mét c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ h×nh thøc nghÖ thuËt
cña truyÖn ng¾n cña NguyÔn C«ng Hoan cã tªn Kü thuËt viÕt
truyÖn ng¾n cña NguyÔn C«ng Hoan t¸c gi¶ Lª ThÞ §øc H¹nh ®·
12
viÕt: “Ng«n ng÷ cña NguyÔn C«ng Hoan lµ ng«n ng÷ quÇn chóng
®îc chän vµ n©ng cao, ®Ëm h¬ng vÞ cña ca dao, tôc ng÷. Cã khi
t¸c gi¶ ®a ca dao, tôc ng÷ vµo truyÖn mét c¸ch rÊt tù nhiªn,
tho¶i m¸i. Nh÷ng ch÷ dïng cña «ng thêng gi¶n dÞ, giµu h×nh
¶nh, cô thÓ, hay so s¸nh, vÝ von lµm cho ngêi ®äc dÔ cã nh÷ng
liªn tëng thó vÞ… NguyÔn C«ng Hoan lu«n gi÷ cho lêi v¨n, ng«n
ng÷ trong truyÖn trong s¸ng, chÝnh x¸c, mang b¶n s¾c cña
tiÕng nãi d©n téc” [8; 395].
T¸c gi¶ NguyÔn Thanh Tó trong mét bµi viÕt cã tªn: ChÊt hµi
trong c©u v¨n NguyÔn C«ng Hoan ®· chØ ra mét sè ®Æc ®iÓm
næi bËt vÒ ng«n ng÷ cña truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan nh
sau: “Ng«n ng÷ cña NguyÔn C«ng Hoan lµ mét thø ng«n ng÷
suång s· ®Ó “lËt ngöa, lén tr¸i, nhßm ngã tõ díi vµ tõ trªn, ®Ëp vì
vá ngoµi ®Ó nh×n vµo bªn trong…” trong néi bé c©u v¨n
NguyÔn C«ng Hoan thêng mang m©u thuÉn hµi híc ®èi chäi ë
bªn trong… NguyÔn C«ng Hoan cã nh÷ng lèi vÝ von so s¸nh ®éc
®¸o, nh÷ng liªn tëng bÊt ngê, thó vÞ… lèi ch¬i ch÷ vµ phÐp
nghÞch nghÜa ®îc dïng phæ biÕn trong c©u v¨n NguyÔn C«ng
Hoan… C©u v¨n NguyÔn C«ng Hoan thêng ng¾n gän…" [8; 423,
430].
Qua ®©y chóng ta thÊy, ph¬ng diÖn ng«n ng÷ trong c¸c t¸c
phÈm cña NguyÔn C«ng Hoan vÉn cha ®îc quan t©m, nghiªn cøu
nhiÒu, míi chØ mét vµi c«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn ë møc ®é chung
chung, cha ®i s©u vµo tõng vÊn ®Ò cô thÓ, ®Æc biÖt lµ ë biÖn
ph¸p so s¸nh tu tõ.
13
Thùc tÕ trªn ®©y ®· thóc ®Èy chóng t«i muèn ®i vµo
nghiªn cøu mét c¸ch cô thÓ, toµn diÖn cÊu tróc cña tõng biÖn
ph¸p tu tõ trong truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan. Tuy nhiªn do
®iÒu kiÖn vÒ thêi gian, kh¶ n¨ng h¹n chÕ vµo ph¹m vi cña mét
khãa luËn nªn chóng t«i chØ ®i s©u t×m hiÓu mét sè biÖn ph¸p
trong hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®îc NguyÔn C«ng Hoan
vËn dông trong truyÖn ng¾n cña m×nh, ®ã lµ cÊu tróc so s¸nh
tu tõ.
5. C¸i míi
§Ò tµi nµy cè g¾ng chØ ra cÊu tróc so s¸nh tu tõ trong
truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng mét c¸ch cô thÓ,
hÖ thèng vµ toµn diÖn nhÊt.
6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
ë khãa luËn nµy, chóng t«i sö dông ®ång thêi c¸c ph¬ng
ph¸p sau:
a. Ph¬ng ph¸p thèng kª - ph©n lo¹i
Khãa luËn tiÕn hµnh thèng kª tÊt c¶ c¸c d¹ng so s¸nh tu tõ
trong 124 truyÖn ng¾n cña NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng
®îc in trong hai tËp, NguyÔn C«ng Hoan, Toµn tËp (tËp 1, 2), Nxb
V¨n häc. 2003.
b. Ph¬ng ph¸p so s¸nh - ®èi chiÕu
Tõ kÕt qu¶ cña ph¬ng ph¸p thèng kª ph©n lo¹i, chóng t«i ®i
®Õn so s¸nh ®èi chiÕu gi÷a c¸c d¹ng cÊu tróc cña so s¸nh tu tõ
trong truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan víi c¸c m« h×nh cÊu tróc
so s¸nh tu tõ thêng gÆp trong tù nhiªn, còng nh gi÷a c¸c d¹ng
cÊu tróc so s¸nh tu tõ trong truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan,
14
trªn c¬ së ®ã chØ ra nh÷ng nÐt t¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt gi÷a
chóng.
c. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch - tæng hîp
Tõ sù ph©n tÝch c¸c d¹ng m« h×nh so s¸nh tu tõ cô thÓ,
chóng t«i ®i ®Õn kh¸i qu¸t nh÷ng d¹ng so s¸nh tu tõ c¬ b¶n
trong truyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng.
7. Bè côc
Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn vµ Tµi liÖu tham kh¶o, khãa
luËn ®îc triÓn khai trong 3 ch¬ng:
Ch¬ng 1: Mét sè giíi thuyÕt liªn quan ®Õn ®Ò tµi.
Ch¬ng 2: CÊu tróc SSTT trong truyÖn ng¾n NguyÔn
C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng
Ch¬ng 3: Gi¸ trÞ biÓu hiÖn cña SSTT trong truyÖn
ng¾n NguyÔn C«ng Hoan tríc c¸ch m¹ng
15
Néi dung
Ch¬ng 1
Mét sè giíi thuyÕt liªn quan ®Õn ®Ò tµi
1.1. Cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña NguyÔn C«ng Hoan
1.1.1. Cuéc ®êi
NguyÔn C«ng Hoan sinh ngµy 06 th¸ng 03 n¨m 1903, t¹i
lµng Xu©n CÇu, x· NghÜa Trô, huyÖn V¨n Giang, tØnh B¾c Ninh
nay lµ tØnh Hng Yªn, trong mét gia ®×nh nho häc.
N¨m lªn 9, NguyÔn C«ng Hoan lªn Hµ Néi häc tai trêng Bëi,
®Õn n¨m 19 tuæi ®Ëu s¬ häc Ph¸p ViÖt nhng kh«ng thi nµo cÊp
thµnh chung, trêng Bëi mµ trë vÒ quª. Sau ®ã ra Hµ Néi häc trêng Nam s ph¹m vµ b¾t ®Çu cã t¸c phÈm ®¨ng b¸o do T¶n §µ
s¸ng lËp.
N¨m 1928, «ng gia nhËp ViÖt Nam Quèc d©n §¶ng cña
NguyÔn Th¸i Häc, vµ b¾t ®Çu tõ ®©y «ng còng liªn tôc cho ra
®êi c¸c truyÖn ng¾n trµo phóng.
N¨m 1939, khi ®ang d¹y häc ë Th¸i B×nh th× NguyÔn C«ng
Hoan bÞ b¾t vµ bÞ tèng giam. Nhê sù can thiÖp cña §¶ng x· héi
Ph¸p nªn «ng ®îc t¹i ngo¹i.
N¨m 1945, NguyÔn C«ng Hoan bÞ b¾t v× téi chÝnh trÞ vµ
bÞ giam t¹i nhµ tï hiÕn binh NhËt. §Õn 8/1945 ra tï, lµm Gi¸m
®èc Së kiÓm duyÖt b¸o chÝ B¾c Bé, kiªm Gi¸m ®èc Së tuyªn
truyÒn B¾c Bé.
Ba n¨m sau, khi NguyÔn C«ng Hoan 45 tuæi, «ng ®îc kÕt
n¹p vµo §¶ng lao ®éng ViÖt Nam t¹i chi bé côc chÝnh trÞ qu©n
®éi nh©n d©n ViÖt Nam.
16
Sau khi hßa b×nh lËp l¹i, (1954) «ng trë vÒ thñ ®« lµm viÖc
ë Héi v¨n nghÖ ViÖt Nam, ®Õn n¨m 1957 khi Héi nhµ v¨n ViÖt
Nam ®îc thµnh lËp, «ng ®îc bµi lµm Chñ tÞch Héi. N¨m 1969,
tham gia biªn so¹n Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt.
Ngµy 6/6/1977, sau gÇn 60 n¨m cÇm bót, NguyÔn C«ng
Hoan ®· tõ trÇn t¹i bÖnh viÖn H÷u NghÞ ViÖt X« (Hµ Néi) ®Ó l¹i
niÒm tiÕc th¬ng v« h¹n cho ®«ng ®¶o ®éc gi¶ trªn kh¾p ®Êt
níc.
1.1.2. Sù nghiÖp
NguyÔn C«ng Hoan lµ mét c©y bót dåi dµo søc s¸ng t¹o, ngêi ®Æt nÒn mãng cho nÒn v¨n häc hiÖn thùc phª ph¸n ViÖt Nam.
¤ng thuéc líp nhµ v¨n nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kØ XX, líp ngêi ®ang
mß mÉm t×m ®êng, khai ph¸. C«ng lao «ng lµ gi÷a nh÷ng con
®êng ®an chÐo nhau ë c¸c ng· ba, ng· t, n¬i mµ nh÷ng ngêi
cÇm bót cßn ®ang ph©n v©n, thËm chÝ cã thÓ l¹c lèi gi÷a
nh÷ng nguån ¶nh hëng phøc t¹p, cò míi, tèt xÊu lÉn lén, «ng ®·
chän con ®êng ®i vÒ phÝa truyÒn thèng d©n téc, vÒ phÝa quÇn
chóng bÞ ¸p bøc, con ®êng cña chñ nghÜa hiÖn thùc, phª ph¸n.
NguyÔn C«ng Hoan b¾t ®Çu viÕt truyÖn ng¾n tõ c¸i buæi
b×nh minh cña v¨n xu«i b»ng ch÷ Quèc ng÷. N¨m 1922, «ng ®·
cã mét sè truyÖn ng¾n in trong tËp TruyÖn thÕ gian cña T¶n §µ
th côc, mét n¨m sau «ng tù xuÊt b¶n tËp KiÕp hång nhan. Khuynh
híng hiÖn thùc cña NguyÔn C«ng Hoan ®îc d luËn chó ý tõ khi
nh÷ng truyÖn ng¾n cña «ng (thêi k× 1928 - 1931) ®îc ®¨ng
dÇn trªn “An Nam t¹o chÝ” cña T¶n §µ díi môc ViÖt Nam nhÞ môc
thÕ kØ x· héi ba ®µo ký. Cho ®Õn n¨m 1935, «ng ®· cho ra m¾t
17
b¹n ®äc kho¶ng 80 truyÖn ng¾n vµ mét sè tiÓu thuyÕt cã gi¸ trÞ
nh: L¸ ngäc cµnh vµng (1935), ¤ng chñ (1935).
Khi tËp truyÖn ng¾n KÐp T BÒn (1935) ra ®êi th× tªn tuæi
NguyÔn C«ng Hoan ®· næi tiÕng kh¾p B¾c - Trung - Nam.
Cã thÓ nãi, NguyÔn C«ng Hoan lµ ngêi ®Çu tiªn kh¼ng
®Þnh ph¬ng ph¸p hiÖn thùc phª ph¸n trong lÜnh vùc truyÖn
ng¾n vµ lµ ngän cê ®Çu cña dßng v¨n häc hiÖn thùc phª ph¸n níc ta thêi k× 1930 - 1945.
Víi h¬n 200 truyÖn ng¾n tríc c¸ch m¹ng, NguyÔn C«ng
Hoan ®· hiÓn nhiªn trë thµnh mét nhµ v¨n lín, mét c©y bót trµo
phóng ®¸ng kÝnh nÓ trong nÒn v¨n häc hiÖn thùc phª ph¸n ViÖt
Nam. ¤ng ®· ®ãng gãp cho v¨n häc d©n téc mét khèi lîng lín c¸c
t¸c phÈm víi nghÖ thuËt ®iªu luyÖn.
TruyÖn ng¾n NguyÔn C«ng Hoan sinh ®éng, hÊp dÉn lµ v×
t¸c gi¶ lu«n thay ®æi thñ ph¸p nghÖ thuËt, thay ®æi mµu s¾c
vµ cung bËc t×nh c¶m. Cã truyÖn viÕt ®Ó g©y c¨m hên (S¸ng,
chÞ phu má), cã truyÖn viÕt ®Ó lµm kinh tëm (Gãi ®å n÷ trang),
cã truyÖn viÕt ®Ó gäi lßng th¬ng (Anh xÈm), l¹i cã truyÖn viÕt
®Ó cêi kho¸i tr¸ (Samad ji; Anh hïng t¬ng ngé). NguyÔn C«ng
Hoan lµ ngêi biÕt tæ chøc cÊu tróc chÆt chÏ vµ thay ®æi cÊu tróc
h×nh thøc rÊt linh ho¹t. Cã nh÷ng truyÖn lµ tÊm bi hµi kÞch ba
mµn (Ai kh«n; §µn bµ lµ gièng yÕu; Mét tÊm g¬ng s¸ng) hoÆc
mét tÊm bi kÞch ba mµn (ChiÕc quan tµi I; II; III) cã khi lµ bi, hµi
kÞch lÉn lén (Th»ng ¨n c¾p), cã truyÖn kÓ theo lèi viÕt th (ThÕ
lµ mî nã ®i T©y), cã truyÖn nh©n vËt lµ vËt v« tri (ChiÕc quan
tµi I), cã truyÖn t¸c gi¶ tù xng lµ nh©n vËt chÝnh (T«i tù tö), cã
18
truyÖn t¸c gi¶ ®¶ kÝch th¼ng tay (ThÞt ngêi chÕt; B¸o hiÕu tr¶
nghÜa cha), l¹i cã truyÖn ph¶i viÕt ngô ng«n bãng giã (§µo kÐp
míi, NgËm cêi chÝn suèi, Ngêi vî lÎ b¹n t«i).
Kh«ng chØ cã truyÖn ng¾n, trong sù nghiÖp s¸ng t¸c cña
m×nh NguyÔn C«ng Hoan cßn viÕt c¶ tiÓu thuyÕt, håi ký, bót ký.
Tuy nhiªn, so víi truyÖn ng¾n th× ë thÓ lo¹i nµy NguyÔn C«ng
Hoan cha thùc sù thµnh c«ng nhiÒu.
Tãm l¹i, sù nghiÖp cña NguyÔn C«ng Hoan phong phó nhiÒu
mÆt, nh÷ng t¸c phÈm cña «ng kh«ng nh÷ng ®îc b¹n ®äc trong
níc yªu mÕn mµ cßn cã tiÕng vang réng kh¾p ë níc ngoµi. Ghi
nhËn c«ng lao to lín cña NguyÔn C«ng Hoan ®èi víi nÒn v¨n häc
níc nhµ, Nhµ níc ta ®· tÆng thëng cho nhµ v¨n Hu©n ch¬ng Lao
®éng h¹ng nhÊt, Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh. NguyÔn C«ng Hoan lµ
tÊm g¬ng cña mét ngêi ®· cèng hiÕn trän vÑn cuéc ®êi m×nh
cho sù nghiÖp v¨n häc, tÊm g¬ng cña mét nhµ v¨n céng s¶n
chiÕn ®Êu cho ®éc lËp d©n téc vµ lý tëng x· héi chñ nghÜa.
1.2. Giíi thuyÕt vÒ truyÖn ng¾n vµ truyÖn ng¾n
NguyÔn C«ng Hoan
1.2.1. TruyÖn ng¾n
1.2.1.1. §Æc ®iÓm truyÖn ng¾n
VÒ kh¸i niÖm truyÖn ng¾n, tõ tríc ®Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu
ý kiÕn kh¸c nhau. Mçi ý kiÕn nh×n nhËn ë mçi khÝa c¹nh, ph¬ng
diÖn kh¸c nhau. Nhng nh×n chung hÇu hÕt c¸c ý kiÕn ®Òu thèng
nhÊt víi nhau ë c¸c ®Æc ®iÓm sau:
+ TruyÖn ng¾n lµ t¸c phÈm tù sù cì nhá, khu«n khæ ng¾n
nhiÒu khi lµm cho truyÖn cã vÎ gÇn gòi víi c¸c h×nh thøc truyÖn
19
kÓ d©n gian nh truyÖn cæ, giai tho¹i, truyÖn cêi, hoÆc gÇn víi
bµi ký ng¾n. Nhng thùc ra kh«ng ph¶i, nã gÇn víi tiÓu thuyÕt
h¬n c¶ bëi lµ h×nh thøc tù sù t¸i hiÖn cuéc sèng ®¬ng thêi.
+ Néi dung cña thÓ lo¹i truyÖn ng¾n cã thÓ rÊt kh¸c nhau:
§êi t, thÕ sù hay sö thi, nhng c¸i ®éc ®¸o cña nã l¹i lµ ng¾n.
TruyÖn ng¾n cã thÓ kÓ vÒ c¶ mét cuéc ®êi cña con ngêi hay
mét ®o¹n ®êi, mét sù kiÖn hay mét “chèc l¸t” trong cuéc sèng
nh©n vËt. Nhng c¸i chÝnh mçi truyÖn ng¾n kh«ng ph¶i ë hÖ
thèng sù kiÖn mµ lµ ë c¸i tù sù ®èi víi cuéc ®êi. TruyÖn ng¾n
trung ®¹i còng lµ truyÖn ng¾n nhng gÇn víi truyÖn võa. TruyÖn
ng¾n hiÖn ®¹i kh¸c h¼n. §ã lµ mét kiÓu t duy kh¸ míi, v× vËy,
nãi chung truyÖn ng¾n ®Ých thùc xuÊt hiÖn muén trong lÞch sö
v¨n häc. ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi, truyÖn ng¾n g¾n liÒn víi b¸o
chÝ: Khu«n khæ b¸o chÝ kh«ng cho phÐp dµi. TruyÖn ng¾n nãi
chung kh«ng ph¶i truyÖn cña nã ng¾n mµ lµ c¸ch n¾m b¾t cuéc
sèng cña thÓ lo¹i. T¸c gi¶ truyÖn ng¾n thêng híng tíi kh¾c häa
mét hiÖn tîng, ph¸t hiÖn mét nÐt b¶n chÊt trong quan hÖ nh©n
sinh hay ®êi sèng t©m hån con ngêi. ChÝnh v× vËy trong truyÖn
ng¾n thêng rÊt Ýt nh©n vËt, Ýt sù kiÖn phøc t¹p. Chç kh¸c biÖt
quan träng gi÷a tiÓu thuyÕt vµ truyÖn ng¾n lµ, nÕu nh©n vËt
chÝnh cña tiÓu thuyÕt thêng lµ mét thÕ giíi, th× nh©n vËt truyÖn
ng¾n lµ mét m¶nh nhá cña thÕ giíi.
TruyÖn ng¾n thêng kh«ng nh»m tíi kh¾c häa nh÷ng tÝnh
c¸ch ®iÓn h×nh, cã c¸ tÝnh ®Çy ®Æn trong t¬ng quan víi hoµn
c¶nh. Nh©n vËt truyÖn ng¾n thêng hiÖn th©n cho mét tr¹ng th¸i
quan hÖ x· héi, ý thøc x· héi hoÆc tr¹ng th¸i tån t¹i cña con ngêi.
20
- Xem thêm -
.DOC 
102 
57 
112 
