Nhà xuát bỏn Lao động - Xã hội
Nãm 2005
cầm nang
DU LỊCH NGHỆ AN
HÀ NỘI - 2005
J
L ò ỉ giố ỉ th iêu
' ừ Hả Nội - Thủ đô ngàn năm văn hiến, sau khoảng 5
giò x e chạ/ ữên con đường thiên lý vể hướng Nam, tu/ến
đường quốc lộ 1A, du khách s ẽ dặt chân dến mảnh dất Nghệ Án.
nơi dược người xưa ví là cảnh “non xanh nước biếc", “sơn thủ/ hữu
tình”, ìà một trong những địa chỉ vãn hỏa dặc biệt của cả nước vói hệ
iL
___iĩ.~,L
i L . ' ^ ___ , J. .
------ . ^ L ________________________________ - L
co men
Nghệ An có diện tích toàn tỉnh /à lb.487kaỉ, ừong dó có hơn
12. oooknr’ rừng núi tạo ra những thảm thực vật vối nhiều khu rừng
ngu/ên sinh, dáp ứng nhu cẩu du lịch sinh thái, nghỉ dưõng, leo núi và
nhiều h ạ i hình du lịch khác. Dặc biệt củ Vườn quốc gia Pù Mát, khu bảo
tồn rừng ngu/ên sinh Pù Hoạt là những kho tàng bâo tổn da dạng về
sinh học, rất hấp dẫn khách du lịch trong nước và quốc tế.
Dến với Nghệ An lổ du khách dến vói vùng dất lịch sử văn hóa. một
mảnh dất giàu tru/ền thống và dấu tranh dược dúc kết bằng những
phong tục. tín ngưỡng nên có sức sống và lan tỏa lâu bền mãnh Hệt.
dặc biệt là khu di tích Kim Liên, quê hương của Anh hùng giảiphóng dân
tộc. danh nhân văn hóa kiệt xuất của th ế giói, lãnh tụ vĩ dại của dân tộc
Việt Nam - Chủ tịch Hồ Chí Minh. Dậy là khu di tích dặc biệt của quốc
gia có giá ừị lịch sử văn hóa muôn dời.
Nghệ An là dịa phương rất giàu bển sắc nhân văn, có tru/ền thống
dấu tranh bảo vệ Tỏ quốc, chiến thắng thiên tai, cỏ nền văn hóa dán
phú. Vói 82km b ờ biển, Nghệ An cô nhiều bãi tắm dẹp, dặc biệt là bãi
tắm Cửa Lò sóng hiền, nền phang, cát mịn, nước trong, cảnh quan và môi
trường hấp dẫn.
Các dân tộc anh em cùng chung sống trên dất Nghệ An như: Kinh, Thái,
Ó
ó
Khơ Mủ, lĩiố, tl’Mỏng. o Du. Dan Lai dã d é Lại
nhiều sẩn phấm văn hóa dân lộc dặc sắc tại viing
Tâỵ, Tậỵ tiắc Nghệ An, là những sản phẩm du lịch văn hỏa
có sức cuốn hút khiích du lịch ọuốc tế và trong nước.
Nằmgiữa các trung tâm du lịch của cẵ nước (Nạ long - Nà
Nội - Nuế- TP. Nồ Chí Minh). Nghệ An là trung tâm vùngồắc Trung
lx \
tu/âh quốc lộ JA chạỵ qua. dường sắt xu/ổn Việt cổ cảng
bicn quốc tê cửa ljỏ, .sân ba/ Vinh và nằm trên Lu/ến giao thông quốc tế
xu/ên Việt qua Thái Lan. Lào theo dường 7 và dường 8 là tu/ến hành lang
dông tậỵ rất quan trọng cho phát triển kinh té!nói chung và du lịch nói riêng
cua 'I nước Việt Nam - Lào - Thái Lan.
Tl'nh Nghệ An sớm hình thành dược chiến lược phát triển du lịch.
Trong dó chiến lược phát triển du lịch thỏi kỷ 19% - 2010 dã xác dịnh
rõ Nghệ An cỏ 5 trung tâm du lịch lớn: Trung tâm du lịch biển cửa Lò:
Trung tâm du lịch thành p h ổ Vinh; Trung tâm du lịch Nam Dàn; Khu du lịch
vườn Quốc gia Pù Mát: Khu du lịch Văn hỏa - lịch sử sinh thái Quỷ Châu
- Q u ế Phong. Phương hướng phát triển du lịch Nghệ An lả khai thác các
liềm năng du lịch, gắn vói bảo vệ môi tníờng sinh thái, bẩo dẫm cho du
lịch phát triển cỏ hiệu quẵ, bền vững.
Nướng tới năm 2005 - Năm Du lịch Nghệ An, Tạp chi Công nghiệp
phối hợp vói ban Tuỵên giáo tỉnh ủỵ Nghệ An. Thánh ú / Vinh. Nuỵận iìỵ
Nam Dàn. Thị ủ / cửa Lò và 2 dơn vị là: s ỏ Du lịch. Sơ Văn hỏa Thôní’
tin biên soạn cuốn sách "cẩm nang du lịch Nghệ An" nhằm cung cấp
cho du khách nhữne; thônĩỊ tin vả hướng dẫn cẩn thiết khi dến Níịhệ An.
Trong quá trình biên soạn cuốn sách nà/, ban biên Lập cớ sử dụng
một sô bài viết, tư liệu, ảnh của các dồng níỊhiệp Lroíg và ngoải Tỉnh và
nhận dược sự giúp dỡ nhiệt tinh, cớ hiệu qua của lãnh dạo T/nh ũ / Nghệ
An và các cơ quan. ban. ngành, doanh nghiệp trong Tỉnh, chúng tô! xin
chân thảnh cảm ơn sự giúp dỡ quý báu dó và mơng bạn dọc gẩn xa
lượng thứ cho những thiểu sớt khó tránh khỏi trong quá trình xuất bản.
Chúc cho năm Du lịch Nghệ An thành công tốt dẹp!
ban biên tập
TIEM NANG DU ục
VÀ ĐỊNH HƯỚNG DẦU Tơ
PHÁT TRIỂN CỦA DU LỊCH NGHỆ AN
4/
HOANG TRUNG CHAU
Giám đ ố c ỗ ỏ Du lịch Nghệ An
Ản ỉà tình có uềm năngphát triển du lịch da
dang phong phú. Vói 82km bờ biển có nhiều bãi tắm
dẹp, nhất là bãi tắm cửa Lò, một trong những bãi
tắm tốt và dẹp nhất vùng biển phía Bắc Việt Nam.
Nghệ Án rộng 16.470 knĩ, ỉà tính có diện tích lón
nhất cả nưóc, trong dó có 12.000knf rừng núi, vói
nhiều khu rừng nguỵên sinh dép ứng nhu cẩu du lịch
sinh thái, nghĩ dưõng, h o núi và các hại hình du lịch
khốc. Dặc biệt vườn quốc gia Pù Mát, khu bảo tồn
rừng nguỵên sinh Pù Hoạt là những kho tàng bảo tồn
da dang về sinh học rất hấp dẫn khách du lịch trong
nưóc vả quốc tế
^y
đ ến du lịch Nghệ An,
Nhà nước x ế p hạng di tích lịch
không Lhể không nói đ ế n du lịch
sĩí Q uốc gia, dặc b iộ l là khu Di
văn hỏa - lịch sử. Là Lĩnh c ó trên
tích Kim Liên, q u ê hương của Anh
1 0 0 0 di tích lịch si’í văn hóa,
hùng giải phóng dân tộc, Danh
trong d ó c ó 171 di Lích d ã dược
nhân văn hóa thê giói, Lãnh tụ vĩ
Ó
nhân
của
Nghệ An vói vị trí là trung tâm
d ân
vùng b ắ c Trung b ộ . nằm trên
Việt Nam, Chủ
t u / ế n đư ờ n g b ộ . d ư ờ n g s ắ t
Lịch Ỉ1Ổ Chi Minh.
x u /ê n Việt, c ó cảng biển quốc
Kim liên lồ Khu di tích
tế Cửa Lò, sân b a / Vinh, nằm trên
đ ặc b iệ t của Q u ố c gia
lu /ế n giao thông qu ố c t ế x u /ê n
c ó giá trị lịch sử văn hóa
V iệt q u a Thái Lan, Lào th e o
muôn đòi. Hàng năm khu di tích
dường 7 vồ đường 8. là tu /ế n
n à/ dón trên 2 triệu lượt khách
hành lang D ông T â/ rẩ t quan
hành hương vể thăm q u ê bác.
trọng trong phát triển kinh tế
Nghệ An không chĩ giàu sản
nói chung và du lịch nói riêng
phẩm văn hỏa vệt th ể mồ còn rất
của 8 nước Việt Nam - Lào - Thái.
phong phú vể văn hỏa phi vật
Trong q u / hoạch p hát triển
thể, c ó sức hấp dẫn khách du
du lịch Nghệ An 1996 - 2 0 1 0 đã
lịch - d ỏ lồ bản sểc nhân văn,
dược c ấ p c ó thẩm q u /ể n phê
tru /ển thống đấu tranh bảo vộ Tổ
d u /ộ t xác dịnh rõ:
quốc, chiến thắng thiên tai, nền
Nghệ An có 9 vùng trọng điểm
văn hóa dân gian phong phú vồ
phát triển du lịch: Du lịch cửa Lò;
Du lịch thành p h ổ Vinh; Du lịch
Nam Dồn; du lịch Vườn Quốc gia
Pù Mát vổ Du lịch sữìh thái văn
hóa lịch sử Quỳ châu - Q uế
Phong.
dậm dà bản sắc văn hóa dân lộc
như hát dàn ca, hát ví dặm, hát
phường vải. hò. vè... với 8 dân tộc
anh em cùng chung sống: như
Kinh, Thái, Kho Mú, Thổ. H’Mông,
ó
Dan Lai, o Du vói nhiểu thê loại
văn hóa dân tộ c d ặc sắc khác.
Nghệ An còn là lĩnh c ó nhiều
Trong những năm qua, Nghệ
An d ã lậ p trung đầu tư khai thác
Trung Lâm du lịch biển cửa Lò.
diều kiện thuận lợi d ê phát triển
Nếu như những năm dẩu thập niên
du lịch, cách Thủ đ ô Hà Nội gẩn
9 0 Cửa Lò mói lồ những làng chài
800km , lồ vùng d ấ t nằm giữa các
b é nhỏ, nguồn sống chủ / ế u là
Trung tâm Du lịch của cả nưỏc
dánh b ắ t hải sẵn ven bò. chưa
(Hạ Long - Hà Nội -Huế - Mĩ ỗơn
c ó khái niệm phát triển du lịch,
- Hội An - TP. Hổ Chí Minh).
thi năm 2 0 0 8 , cửa Lò d ã c ó một
dạng hóa
sản phẩm du
lịch.
Khu du lịch Nam
Dàn, trọng tâm là khu
Công viên Hồ Cửa Nam
Anh: Sỹ Minh
Di tích lịch sử văn hóa
Kim Liên, là khu Di tích
d ư ợ c Nhà nước x ế p
hộ thống kết cấu hạ tầng phát triển
hạng di tích dặc b iệ t quốc gia
du lịch hiện đại. với gần 2 0 0 cơ
“Q u ê hương Anh hùng dân tộ c -
sỏ kinh doanh dịch vụ du lịch, trên
Danh nhân văn hóa th ế giỏi, vị
2 0 0 0 phòng ngủ đ ạt tiêu chuẩn
lãnh tụ vĩ dại của Nhân dân Việt
quốc tế vói tổng vốn đầu tư trên
Nam - Chủ tịch Hổ Chí Minh”, hàng
1 0 0 0 tỷ đổng. Năm 2 0 0 ^ đón
năm có trên 2 triệu lượt khách
5 7 4 .0 0 0 lượt khách lưu trú, vói
về thắp hương cho Người, thăm
doanh thu gần 1 0 0 tỷ dồng.
viếng mộ cụ Hà Thị Hy, b à nội
D ể phát triển nhanh du lịch
của bác Hồ và thăm viếng mộ bà
Cửa Lò có hiệu quả, b ền vững,
Hoàng Thị Loan, thân mẫu b ác Hồ.
thu hút dược nhiều nhà đầu tư,
Việc dầu tư tôn tạo Khu Di tích
Nghệ An x ác định: tiế p tục đầu
này được P hó thủ tướng Nguyễn
tư phát triển k ết cấu hạ tầng cho
Mạnh cẩm nêu rõ ý kiến trong
toàn b ộ bãi biển cửa Lò (trên
kết luận tại cuộc họp bàn kế
8km), b a o gốm hộ thống điện,
hoạch năm 2 0 0 2 về đầu tư hạ
đưòng, đảm b ả o cho thị xã du
tầng và Chương trinh du lịch của
lịch Cửa Lò là một thị xã xanh -
Tổng cục Du lịch ngày 0 7 / 0 9 /
sạch - đ ẹ p , c ó môi trường sinh
2001: “ .ổộ Văn hóa Thông tin
phối hợp vói Tổng cục Du lịch
và UÕND ưnh Nghệ An nghiên
cứu dầu tư Khu Di tích Chủ tịch
thái b ể n vững. Ẵúc tiến quy
hoạch và lập dự án dầu tư khu
du lịch bãi biển Nghi Thiết, nhằm
ộ
^Hồ Chí
tại
^Nam Dàn
hệ An. Tỉnh
Nghệ An phải khẩn
trương hoàn thành quỵ
hoạch khu di tích nà/, có
^chỗ trang trọng cho khách đến
tham quan, thắp hương tưỏng
niệm, xâỵ dựng và trưng b à / bảo
tàng d ể khi khách dến thăm hiểu
rõ thêm về cuộc dời và sự
nghiệp vĩ dại của Bốc... ” (Thông
thống b ảo tàng ngoài tròi vói chũ
đ ể “Theo dấu chân b á c ” tại Núi
Chung. Dự án dang dược khẩn
trương triển khai xây dựng, dự
kiến đ ến năm 2 0 0 7 về cơ bẳn
hoàn thành, ổau khi dự án hoàn
thành các hạng mục của Khu Di
tích lịch sử, văn hóa và cơ sỗ hạ
tầng s ẽ dược nâng c ấ p xứng
dáng với tẩm vóc của nó và ý
nguyện ciia nhân dân cả nước,
dồng thời s ẽ là cơ s ỗ dịch vụ
du lịch c ó hiệu quả, vói phương
b áo s ố 117/Tb- V PC P ngày i 8 /
châm b ảo tốn tôn tạo Di tích lịch
9 /2 0 0 1 cila Văn phòng Chính
sữ văn hóa gắn với phát triển du
phủ). Ngày 2 5 /1 2 /2 0 0 1 Chính
lịch, nhằm tạo ra dộng lực phát
phủ đ ã c ó công văn số 6 2 9 8 /
triển kinh t ế gắn vói phát huy
V P C P đồng ý cho tĩnh Nghệ An
truyền thống cách mạng, truyển
lập dự án khả thi “Tôn tạo Khu
thống văn hóa dân tộc. ỗ o n g
di tích Kim Liên, gắn với phát
song vói thực hiện dự án tôn tạo
triển du lịch Nair.
Dàn” trình Chính
phủ phê duyệt.
ó
Dự án này nhằm
tôn tạo q u ê nội,
q u ê ngoại của
b ác Hổ và tôn
tạo khu mộ cụ Hà
Thị Hy, khu mộ
b à H o àng Thị
Loan dống thòi
xây dựng mói hệ
Ngày hội sóng nước cửa Lò - Anh: Sỹ Minh
khu di tích, hễ hội làng ô e n đang
hi ện.
được to chức hàng năm, g ó p phần
Trước hết
tuyên truyển giáo dục tư tường
là ưu Liên xây
Hố Chí Minh trong thòi dại mói,
dựng cơ s ỏ hạ
phát huy truyền thống uống nước
Lồng vào các diểm
nhó nguốn của nhân dàn ta dối
du lịch trong vườn quốc
vói b ác Hố kính yêu.
gia và các cơ sỏ dịch vụ
D e thu hút nhanh và nhiều
phục vụ khách du lịch.
khách du lịch q u ố c tế đ ến Nghệ
Ngành Du lịch Nghệ An dang
An - hướng chiến lược của du
tiến hành quy hoạch phát triển
lịch Nghệ An là xây dựng các sản
du lịch vùng Quỳ Châu - Q u ê
phẩm du lịch văn hóa lịch sỉí, du
Phong là vùng có nhiều sản phẩm
lịch sinh thái. Trong những năm
du lịch văn hóa - lịch sử nhằm
i trước mắt, Tinh s ẽ tâp trung quy
b ảo Lốn các làng văn hóa dân
hoạch, xây dựng cơ s ỗ hạ tầng
Lộc Thái cổ, phát triển du lịch
phát triển du lịch vườn quốc gia
hang động, du lịch sinh thái, du
Pù Mát, nơi nghĩ ngơi, giải trí,
lịch lễ hội các dân tộc, nơi cách
nghiên cứu khoa học h ế t sức lý
dây bb năm. trong d ịp dầu xuân,
tưỏng của khách du lịch, với cảnh
vua bâo Dại đã đến ỏ trong Hang
quan thiên nhiên và môi trường
bua tổ chức hội thi người d ẹ p ,
sinh thái đ ặc b iệ t hấp dẫn, lại
thi d ệ t thổ cẩm và săn bắn, từ
còn vị trí dịa lý thuận lợi (Cách
đ ó hỉnh thành lễ hội Hang bua
thành p h ố Vinh 120km, cách
hàng năm của đổng b ào các dân
đường mòn Hổ Chí Minh TOkra).
tộ c b huyện trong vùng, đ ến nay
Vườn quốc gia Pù Mát là một tiềm
có nhiều to u r du lịch của khách
năng du lịch lớn c ó sức thu hút
quốc tế đ ến vùng này.
khách tro n g nước và khách quốc
Nếu nhừng năm 1990 - 1993,
tế đ ến vói Nghệ An. Dự án b ảo
Du lịch Nghệ An mới chĩ đón xấp
tốn rừng nguyên sinh Vườn Q uốc
xĩ 1 0 0 ngàn khách lưu trú vói
gia Pù Mát gắn với phát triển du
doanh thu 15 tỷ đổng/năm, thì năm
lịch đ ã đ ư ợ c Chính phũ p h ê
2 0 0 4 , du lịch Nghệ An dã đón hơn
d u y ệt dang dược tổ chức thực
1 triêu lươt khách lưu trú vói doanh
Ó
thu trên
lợi thế nhất vói du lịch Nghệ An.
250 tỉ đổng,
Dường số 8 là con đường ngắn
động kinh
nhất và tố t nhất nối Vinh vói Thủ
doanh du lịch dã
d ô Viêng Chăng nước CMDNCD
đ a dạng phong phú
Lào (Vinh - Viêng Chăn 4òOkm),
gổiĩi: kinh doanh lữ hành,
con dường số 8 cũng là con dường
kinh doanh lưu trú, kinh doanh
ngắn nhất nổi Vinh với Nakhon
vận tải du lịch vồ kinh doanh các
Fanôm, udon Thani thành phố lỏn
dịch vụ phục vụ du lịch. Cho đến
thứ ba của Vương quốc Thái Lan
na_y, Nghệ An có trên 170 dơn v:
(Vinh - Nakhon Fanôm 558kra). Nhò
kinh doanh du lịch vói 2 dơn
V
vậy. nhiều tour du lịch Dông bắc
VÓ
Thái Lan - Vinh - Hà Nội - Hạ Long
gần 5 5 0 0 phòng nghi trong d ó
và ngược lại. Tour: Viêng Chăn -
có trên 2 0 0 0 phòng dạt chuẩn
Vinh - Hà Nội - Hạ Long và ngược
quốc tế, đã hình thành dược nhiều
lại đang dược các công Ly du lịch
kinh doanh lữ hành quốc tế,
tour, tuyến du lịch. Các thị trường
trong tĩnh và ngoài Lỉnh tổ chức
du lịch quốc tế kinh doanh có hiệu
thực hiện khá tố t và có hiệu quả.
quả như: thị trường Dông bắc Thái
Năm 2 0 0 5 dã có trên 2 0 ngàn
Lan - Lào qua đưòng 8, thị trường
lượt khách Thái Lan xuất phát từ U
khách Trung Quốc. Du lịch qua
don Thani, Nakhon Fanôm, Noọng
dường 8 là những tour du lịch có
Khai th eo dường 8 dến Nghệ An,
Khu nhà qué
ngoại Bác Hồ ỏ
Kim Liên, Nam
Dàn. Nghệ An.
Anh: Sỹ Minh
từ đây đi các trung tâm du lịch của
m ục
cả nước. Cốc tour oubour đi theo
còng trình
đường s ố 8 cũng ngày càng phát
đ ê đưa v ào
triển: các tĩnh phía bắc đến Vinh
phục vụ Năm Du
đi Viêng Chăn - Luông Prabăng;
lịch, 18 nhà dầu tư
Viêng Chăn - Cánh Đống Chum...
tro n g và ngoài nước
hoặc Vinh - Nakhon Fanôm - Uđon
dang đầu tư vào cốc dự án
Thani- băng Kôc. Lượng khách du
du lịch của Nghệ An. Cùng vỏi
lịch nước thứ 8, thứ 4 đi th eo các
việc khai thông đưòng bay thằng
tour này cũng ngày càng dông.
Vinh - Tp Hồ Chí Minh (hiện nay
Trong những năm qua, tố c đ ộ
đang bay vói tần su ất 1 tuần 7
phát triển du lịch hàng năm trên
chuyến), tàu hỏa Hồ Nội - TP. Hổ
18%, Năm 2 0 0 4 dự kiến tăng 24%
Chí Minh chạy 8 0 giò (Hà Nội -
so vói năm 2 0 0 8 . vói tiểra năng
Vinh 5 giò. Vinh - TP. Hổ Chí
lợi th ế về du lịch của tĩnh Nghệ
Minh 25 giò), hệ thống đường b ộ
An; vói tố c đ ộ phát triển du lịch
ngày càng tố t hơn; c ử a khẩu Nậm
tăng cao hàng năm, đ ặc b iệ t năm
Cắn d ã trỗ thành cửa khẩu quốc
2 0 0 5 , vói cả nước, tại Nghệ An
tế. đưòng 7 là tuyển giao thông
có nhiều sự kiện lịch sử trọng
quốc tế ngắn nhất nối liền Vinh
đại: Kỷ niệm 75 năm Ẵô Viết Nghệ
vói Pônxavẳn - Cánh đổng Chum
Tĩnh, kỷ niệm 115 ngày sinh Chủ
vồ các tĩnh Đ ông b ắ c Lào; c ử a
tịch nổ Chí Minh, kỷ niệm 8 0 năm
khẩu Thanh Thủy s ẽ được hoàn
ngày giải phóng miền Nam thống
thành nối liền Vinh - Nam Dàn.
nhất tổ quốc. 75 năm thành lập
P acxan (bôly Khămxay) - Viêng
Đảng C ộng sản Việt Nam... Tại
Chăn s ẽ rút ngắn quãng dưòng
Kết luận s ố 2 0 KL/TW ngày 0 2 /
Vinh - V iêng C h ăn chĩ c ò n
6 /2 0 0 8 b ộ Chính trị đổng ý lấy
400km . C ốc dự án dầu tư phát
năm 2 0 0 5 làm năm Du lịch Nghệ
triển Du lịch của Nghệ An sớm
An. Dây lồ sự kiện du lịch quốc
dược thực hiện, chắc chắn trong
gia vói nhiều sự kiện du lịch lỏn
những năm tói. Du lịch Nghệ An
đưọc tổ chức tại Nghệ An. Tĩnh
s ẽ cỏ bước phát triển nhanh, bển
Nghệ An đang tậ p trung 45 hạng
vững và hiệu quẳ. .sỉk.
Ó
K
.
V ăn h ó a N ghệ An
HƯỚNG ĐẾN Sự PHÁT TRIỂN;
i/yỀM ĨHỐNC; Ù W íệw ì)ệi
o
I • Nghệ An là một địd ddnh
nổi Liếng của Việt Ndm trên nhiều
phương diện: dịa lỷ, lịch sữ,
văn hóa, quân sự... dã có
dóng g ó p quan trọng và có
vị trí xứng dáng trong tiến
trình lịch sử - văn hỏa dân
tộc. Dịa danh Nghệ An còn
gọi là xứ Nghệ, trước năm
18^1, b ao gồm cả hai tinh
Nghệ An, Hà ITnh ngày naỵ.
Dó lồ về diên cách dịa lý
hành chính, còn trước sau,
xứ Nghệ vẫn là một vùng văn
hỏa thống nhất. Vùng dia linh
nhân kiệt này tuy hai mà một, một
mẫu số chung, một hộ giá trị chung.
Dành rằng vẫn có, không nhiều,
dại đống tiểu dị. Dó chl là sự khác
nhau không đáng kế vể ti'í số còn
vẫn chung mẫu số. ỗự không dổng
nhất tuyệt dổi này là d o cốc yếu
tố Lự nhiên dịa hình, dân cư, xã
hội và lịch sử đem lại. Dịa danh
Nghệ An ỗ đây chúng tôi dang nói
HÓ HỮU THÓI
Giám đốc ồỏ VHTT Nghệ An
n Ông Hoàng Mười
Anh: Sv Minh
là: Nộhộ An x ư a/ xứ Nghệ. Nói vậy
là đ ể có một cái nhìn toàn th ể và
khách quan khi tỉm hiểu văn hóa
Nghệ An vả tiến trình phát triển
của nó trong giai doạn hiện nay.
2. Căn cứ kết quả nghiên cứu
của các ngành khoa học thì trên
vùng d ất xứ Nghệ dã từng c ó người
nguyên thủy cư trú. Trên mảnh đất
này, hàng vạn năm trước đã bắt
đầu một quá trình sáng tạo văn
hóa. Tư liệu của các ngành khoa
học khẵng định rằng, trên mảnh đất
này đã từng tổn tại các nển văn
hóa kéo dài liên tục từ thòi đại đố
dá đến thòi đại kim khí. Màng loạt
các di chĩ khảo cổ học như Thẩm
òm dến Quỳnh Văn, Dổng Mõm,
Dú Ta, Phôi Phối, P ú Dẩu, làng
Vạc... đã chứng minh diểu dó.
Trong suốt tiên trình phát triển,
từ buổi binh minh của lịch sử cho
dến nay, văn hóa Nghệ An/ xứ
Nghệ đã sáng tạo nên một hệ giá
trị vô cùng phong phú, dảm bảo
cho sự trường tồn và phát triển
của cộng đổng trong lịch sử. Trong
các tầng trầm Lích văn hóa đỏ, theo
chiểu lịch dại, có rất nhiều giá trị
có tính ổn dịnh cao, được duy tri,
phát triển liên tục và xuyên suốt
tiến trình lịch sử - văn hóa. Dó
chính là các tmyén thống văn hóa.
Cỏ truyền thống hiện rõ, lại có
Lniyển thống ẩn mình, thấp thoáng,
có cái độc đáo (chĩ riêng của Nghệ
An - Ầứ Nghệ), lại có cái trìing giống
cài, hòa quyện vào nhau, tạo nên
cốt cách và bản sắc của văn hóa
Nghệ An, văn hóa xử Nghệ.
■
3 . Văn hóa xứ Nghệ/ Nghệ An
là một văn hóa mỏ, giao lưu, khoan
dung
h ợ p
nguyên d ể
thống nhất
hòa trong một giá trị
chung, tạo nên truyền
thống/ bản sắc riêng. Dây
là hộ quả tất yếu của các quá
trình lịch sứ xã hội. Trong lịch sử,
Lạm lấy tìf thòi kỳ kim khí trỏ về
sau, vùng đất xứ Nghệ là miến biên
viễn của Văn Lang - Âu Lạc và các
Nhà nước tiế p theo, vể nhiều
phương diện, dểii phát triển muộn
hon so vói vùng châu thổ sòng
Cáv (ta lùng Sen.
Kini Liên. Nam Đàn. Nghệ An.
Ảnh: Sỹ Minh
ổns.
so n g Mã.
'T hế nhưng chĩ
một, hai trăm năm
sau khi đất nưóc giành
được quyển đ ộ c lâp tự
chủ, Nghệ An - xứ Nghệ đã
vươn lên đ ế cỏ sự phát triển
đổng đểu vói “tứ trấn” trên nhiều
phương diện, nhất là lĩnh vực văn
thế giói rộng lớn hơn nhiều,
Nhìn lại lịch sử. ta thấy, chỉ nói
về văn hóa của người Việt, xử Nghệ
lồ ga cuối của không gian văn hóa
Việt trong thòi kỳ c ổ trung dại.
Trong cuộc x ô đẩy của lịch sử,
những dại diện văn hóa của các
hóa - văn hiến. Hơn nữa, diện mạo
kỳ và văn hóa xứ Nghệ dã thực
hiện tiếp biển vồ hợp nguyên các
văn hóa xứ Nghệ lại phơng phú,
không chĩ lồ hình thức biểu hiện,
mà nằm ỏ tầng sâu bản chất, điểu
đ ó có nguyên nhân từ tính chất
o
vùng - miền trong cả nước dã tụ
họp vé dây d ê “không cố ý” thực
hiện cuộc giao lưu văn hóa trưòng
yếu tố văn hóa, các yếu tố ngoài
Việt, tạo thành một giá trị. Trên
mỏ, từ quá trình tiếp xúc, giao lưu
dịa bàn Nghệ An / xứ Nghệ đã lần
lượt cùng tổn tại nhiều nguồn gốc
văn hóa. C ó thể nói, vùng đất xứ
văn hóa khác nhau của các tộc
Nghệ xưa lồ một cửa mỏ của dẩt
ngưòi, tạo nên một không gian văn
nước. Phía Nam là d ất Chiêm Thành
- một quốc gia có nền văn hóa
yểu tố đ ể xây dựng nên một
phát triển rực rõ, dặc b iệt từ thế
truyền thống, một c ố t cách bản
kỷ VII d ến thế kỷ Ầlll. Phía Tây
sắc riêng của văn hóa Nghệ An/
tiếp giáp với Lào, Các dân tộc
xứ Nghệ.
hóa mỏ, hòa dổng các nguồn g ố c /
thiểu số ỏ Nghệ An hiện nay chủ
4. Mọi truyền thống văn hóa
yếu di vào từ con đường này dã
một phần chửng minh hướng mỏ
d ểu được ẩn chứa vả thê hiện
trong môi trưòng nhân văn. Các
phía tây của xứ Nghệ. Và nữa.
thế hộ người nối tiếp nhận sự trao
phía Dòng là một cửa mỗ lớn với
các b ộ lạc - quốc gia Nam Dảo.
C on dường giao lưu Dông - Tây
trê n b iển d ã đi qua b iển xứ
Nghệ, Dây là một lối mỏ rộng rãi
với Đông Nam yí vồ về sau, là cả
dổi truyền thống d ê duy trì, phát
huy vồ phát triển trong môi trường
mói, điểu kiện mói. C on người là
tấm gương phản chiếu các truyền
thống văn hóa. Nghiên cứu truyền
thống văn hóa Nghệ An, chủ yếu
và đích thực là nghiên cửu con
ngưòi Nghệ An, sau đ ó mói là kho
tàng di sản vãn hóa.
4.1. Tính tự trọng, tinh thần trách
nhiệm cao, tỉnh yêu quê hương, đất
nước nồng nàn, tha thiết là một
truyền thống nổi b ậ t của văn hóa
xứ Nghệ và người xứ Nghệ /Nghệ
An. Ngưòi Nghệ, bất luận trong hoàn
cảnh nào cũng lẩy danh dự của
bản thân, gia đỉnh, dòng họ, quê
hương và trên h ết là Tổ quốc làm
trọng. Người Nghệ thưòng đặt lọi
ích của cộng dồng lên trên lợi ích
cá nhân, sẵn sàng hy sinh quyền
lợi của cá nhân hoặc cộng dồng
nhỏ vì lợi ích của cộng đổng lớn.
Trải b ao đòi nay, người Nghệ luôn
tỏ rõ ý chí quật cường, dám xả
thân vi đ ất nước, vỉ nghĩa lớn và ỏ
họ, sự trung thành là một chuân
mực. Mai Thúc Loan vả cuộc khỏi
Một góc thành phốVinh
n g h ĩa
năm 772:
Trần Tấn
Đặng Như Mai vồ
cuộc khỏi nghĩa Giáp
Tuất 1847; Lê Ninh - Phan
Đình Phùng - C ao Thắng Nguyễn Ẵuân ô n vói phong
trào Cẩn Vương đánh Pháp những
năm cuối thế kỷ ẴIẴ: Phan bội
Châu và llội Duy Tân, phong trào
Đông Du hổi dầu thế kỷ ÃẴ và
cao trào Ảô Viết Nghệ Tĩnh 1980
- 1981... là những ví dụ về nhân
cách, ý chí, tinh thần yêu nước của
người Nghệ. Dặc tính này xuất phát
từ sự tự ý thức vể nhân cách của
cá nhân và danh dự phẩm giả của
cộng dồng, của Tổ quốc. Diều này
có nguồn gốc của nó. ỏ vào “ga
cuối” không con đường nào khác
là phải quý, phải yêu, phải gìn giữ
lấy tổ ấm q u ê hương,
cộng
đổng,
-v-o —
“O lấy mảnh đất
'
của minh d ể mà sinh tổn.
ỏ vùng dất hẻo lánh và
hiểm trỏ phải đương dẩu
vói b iết bao nguy cơ thử
thách dã rèn luyện cho
con người nơi dây trách
nhiệm cao cả hơn, ý thức
cộng dồng, tỉnh yêu quê
hương đất nước và được
Anh: Sỹ Minh
hình thành từ đó.
^
o
4.2
3 t
^truyền
Lhống nổi bật
của văn hỏa xứ
Nghệ, người xứ Nghệ
là bản tĩnh can trường,
trọng nghĩa, thủy chung.
Dây là pham chất chung Thi kéo co trong lổ hói Đên ỏng Hoàng Mười
Ánh: Sỹ Minh
của dân tộc Việt Nam.
Thế nhưng, nếu điểm lại,
duy nhất dũng, gây nên sự trì trộ
ta thấy đặc điểm này nổi trội ỏ
không chịu dổi mới đ ể phù họp
người xứ Nghệ, ôữ sách nước nhà
với hoàn cảnh mói. Dây chính là
dã ghi nhiều những gương sáng vể
nguyên nhân gây nên không ít va
bản tĩnh, khí phách của người Nghệ.
vấp, thậm chí thất bại. Diều này là
ỏong cùng vói bản lĩnh - một tinh
dã từng có ỏ Nghệ An/ xứ Nghệ.
cảm thily chiưig vói bản ngã của chính
4.T. Tính nhàn văn sâu sắc lồ
minh - người Nghệ luôn thũy chung
một
tmyền thống của văn hóa xứ
trong mọi mối quan hộ gia dinh, xã
Nghệ. C ố t lõi của tính nhân văn là
hội. Có th ể lấy chuyện bà Tú Ngôn
sự
tôn trọng và nâng dỡ, bảo vộ
làm một tấm gương. Chổng bà (tú
các giá trị của các cá thế’ và cộng
tài Phạm Văn Ngôn), hoạt dộng cách
dống, của thế giới tự nhiên khắc
mạng, bị giặc Pháp bắt dẩy ra Côn
Dảo, bà theo ra Côn Dảơ ỏ tù cùng
nghiệt, cùng vói người bản địa, các
chồng và sinh con d e bảo tồn nòi
dỏng người dịch cư từ vùng châu
giống cho gia tộc. Và có rẩt nhiều
thổ trung tâm vể dây nên phải dựa
tấm gương chung thủy vói bạn bè,
vào nhau mà sống, mà chống chọi
với nắng - mưa - lụt - bão, vói thú
người thân khác...
C ó bản tĩnh kiên cường mới làm rừng và vói những cuộc cướp phá,
những cuộc chiến tranh. Từ chỗ là
nên nghiệp lớn. Thế nhưng, nếu
điểu bắt buộc, dần dẩn th eo năm
không tĩnh táo và sáng tạo sẽ dẫn
tháng, dây là một cách ứng xử tự
tới cực doan, giáo diểu d ễ hình
thành một tập quán tâm lý là mình giác và hình thành nên một truyển
thống văn hóa.
Người Nghệ kiên định bản ngã,
nhưng chấp nhận và tôn trọng các
tính cách khác, ô o vói người một
số vùng khác. Người Nghệ có tính
cách khá cỏi mỏ, b ộ c trực, không
thâm trầm, uyển chuyển, như cư dân
bắc bộ, nhưng cũng không phóng
túng như dân Nam bộ. Nhìn chung
người Nghệ sống đ ộ lượng, chừng
mực, b ao dung. Họ có Linh thần
phản kháng mạnh, nhưng lại bảo
vệ người yếu. Tuy nhiên cũng phải
thừa nhận rằng, có một b ộ phận
dân cư xứ Nghệ có tâm lí kèn cựa.
không muốn ai hơn minh. Những
người nảy chấp nhận và b ảo vệ,
cưu mang người yếu hơn chứ không
ưa người bằng hoặc hơn minh. Dó
lả một tệp quán tâm lí không tốt,
làm ảnh hưỏng đến sự gắn b ó và
khả năng phát huy năng lực của b ộ
phận dân xử Nghệ.
Tinh thần nhân văn của người
Nghệ An còn được the hiện trong
ứng xử với thế giói tự nhiên. Họ
phát hiện ra, nâng cao trân trọng
và bảo vệ cái đ ẹp , cái hữu ích của
thế giói tự nhiên. Chang phải ngẫu
nhiễn mà trong một làng, một huyện,
người ta cũng chọn ra, suy tôn cốc
cảnh đ ẹ p (Trưòng Lưu b át cảnh,
Nghi Ẵuân b át cảnh). Hoặc là, trong
văn chương và các loại hỉnh nghệ
th u ậ t
khác, th ế
giới tự nhiên là ^
đối Lượng, là cảm
hứng sáng Lạo lớn
nhất, nhiểu nhất của
người Nghệ. Họ gửi gắm tâm
sự vào đ ó và đ ó chính là tỉnh ^
cảm của họ vói thể giói lự nhiên.
4.4. Hiếu học, ham hiểu biết,
khát khao vươn lên d ê làm chủ bản
thân minh, giúp ích cho đòi là
truyển thống đã dược hình thành
sớm, ổn định, và ngày càng được
phát huy của văn hóa Nghệ An/
xứ Nghệ.
trong một diều kiện
địa lý tự nhiên hùng vĩ nhưng khắc
nghiệt, dẩy gian khó trong cuộc
mưu sinh nên người Nghệ phải học,
học bằng được, trước là cho bản
thân, sau là gia đình, làng, nước,
ốự học của người Nghệ là quyết
liệt và có thê nói là đã trỏ thành
đạo học. Phát triển muộn hơn các
khu vực trung tâm khác, nhưng xứ
Nghệ đã sớm bắt kịp sự phát triên
về giáo dục khoa bảng, b ắt đầu
từ thế kỷ ẪVII trỏ về sau, Nghệ An
dã trỏ thành một trung tâm giáo
dục, khoa bảng và học vấn của cả
nước. Nếu trước triều Lẻ, số tiến
sỹ của xứ Nghệ là 51 ngưòi, chiếm
5,1% so vói cả nước thì sang triều
Mạc và sau Lê Trung Hưng đã chiếm
o
tói 9,5%
s o vói cả
ỗang đòi
Nguyễn, xứ Nghệ
đã có 884 cử nhân,
chiếm i5,b% cũa cả nưóc,
trong lúc đ ó Hà Nội có 11%,
Thừa Thiên có 6,68%. Học trò
trọng, mẫu mực. Dã từ lâu, xứ Nghệ
thẻ nêu danh hết các tác gia, tác
phẩm tiêu biểu của các thế hệ các
nhà sáng tạo xứ Nghệ, mà trong
d ó có những ngòi sao sáng mà tên
như là đã hình thành một xã hội
học tập. Việc học hành trỗ thành
thời gian. Dó là Lià chúa thơ nôm
xứ Nghệ nổi tiếng học giỏi, thầy
đ ồ xử Nghệ noi tiểng tài cao, đức
một tiêu chí đ ể đánh giá nhân cách
của các thành viên trong gia đình
và xã hội,
4.5. Văn hóa xứ Nghệ, vói đội
ngũ trí thức văn nghệ sỹ đam mê
sáng tạo, trước tác, là lực lượng
tiên phong có nhiểu dóng góp
quan trọng đối vói nền văn hóa
dân tộc. Ẵứ Nghệ sau thòi kỳ bắc
0
quốc, mà còn có công lớn trong
sự nghiệp xây dựng và phát triển
văn hóa, dặt nổn móng cho truyền
thống sáng tạo cũa xứ Nghệ. Dội
ngũ này càng vể sau càng dòng
dảo hon, sáng tạo nên những giá
trị nổi bật hơn. Chúng ta không
tuoi và sự nghiệp còn lại mãi vói
Hổ Ẵuân Hương là Văn Phái Hống
ỗơn với nòng c ố t là hai dòng họ
Nguyễn Huy và Nguyễn Tiên Diển
vói Nguyễn Huy Tự, Nguyễn Huy
Hổ, Nguyễn Du, là La ỗơn, Phu Tữ
Nguyễn Thiếp, là nải Thượng Lãn
ông, là Phan Huy Ich, Phan Huy
Chú, bùi Dương Lịch, Nguyễn Công
Tn.'t, Phạm Nguyễn Du, Phan bội
thuộc, mãi tận dời Lý, Trẩn vẫn là
vùng dất “Trại”xa xôi, nghẻo khó.
Thế nhưng ngay từ dòi Trẩn, xứ
Châu, Hố Chí Minh... và rất nhiểu,
rất nhiều các nhà sáng tạo khác
Nghệ dã bắt dầu bừng sáng lên
văn chương, nghệ thuật, khoa học...
trên tất cả các tĩnh vực Lư tưỏng,
vói những tên tuổi lớn như: bạch
5. Nển tảng của sự phát triển
Liêu, Dào Tiêu, Doàn Ẵuân Lôi, ổữ
Hy Nhàn, ổử Dức Huy, bùi cầm Hổ,
văn hóa của Nghệ An chính lả
truyền thống văn hóa dân gian
Hố Tông Thốc, Nguyễn biểu...
Những nhà tri thức này không chỉ
dóng gó p vào sự nghiệp giữ nước,
nêu gương sáng vể tình yêu tổ
phong phú và mang đậm dấu ấn,
bản sắc riêng của người Nghệ. Diểu
này dược th ể hiện rất rõ ỏ Lất cả
các thành tố của văn hóa dân gian
từ tín ngưõng, phong tục tập quán,
tri thức dân gian, văn học, nghệ
thuật, ẩm thực, trang phục... Tất cả
đều có cái riêng, th ể hiện cái đặc
thù của điếu kiện tự nhiên, xã hội
vả tính cách cũa con người nơi đây.
Nói về văn học chang hạn, vể thê
loại hầu như có đủ từ thẩn thoại,
truyện kế đến ca dao, tục ngữ....
Nhưng lại có những nét đặc sắc
như vè chẳng hạn. C ó lẽ không ỏ
đâu có kho tàng vẻ phong phú và
tầ m
cao trí tuệ
củ a
những
ngưòi ỏ từng thòi
đại lịch sử cụ th
.hểể như ^
về thiên văn, về y học...
m
V\
D ó là k ết tinh sự chiêm ^
nghiệm, kinh nghiệm và những
hiểu biết, tim tòi khám phá của tiền
nhân trong lịch sử.
động như vè xứ Nghệ. Hoặc như
về âm nhạc dân gian, từ ngàn xưa,
ò. Các truyền thống văn hóa
nói trên dã làm nên diện mạo văn
hóa và lả nộuốn lực nội sinh cho
sự phát triển của Nghệ An trong
lịch sử và hiện tại.
cha ông đã sáng tạo nên một thứ
D ê cho văn hỏa. truyền thống
Ị
âm nhạc riêng cho minh, không lẫn
vào đâu được, đ ó là hát ví vồ hát
văn hóa và di sản văn hóa trỏ thành
nguồn lực nội sinh của phát triển,
Ị
dặm. Dân ca của người Nghệ, từ
i
điệu thửc, làn diệu d ến nội dung
đểu to át lên tính cách người Nghệ,
trong những năm qua. Nghệ An đã
có sự ưu tiên nhằm hướng tói những
phản ánh đòi sống một cách sinh
thể hiện rất rõ không gian sinh tồn
và không gian văn hóa xứ Nghệ.
Và từ cái ăn, cái ỏ, cái mặc cũng
dểu ưa chắc chắn, bền chặt, không
chú ý nhiểu đến kiểu cách diêm
dúa, th ể hiện cái thô phác, chân
chất lấy hiệu quả mục tiêu làm trọng
của người xứ Nghệ. Từ trong kho
tàng văn hóa dân gian dã cho ta
thấy một di sản tri thức dân gian
vô cùng phong phú, sâu sắc và có
thể nói có những tĩnh vực đạt dến
%
nhận thức đẩy dủ, dúng đắn và
khách quan về văn hóa, đặc biệt
lồ vị trí của các truyền thống văn
hóa mà cố t lõi lồ kho tàng di sản
văn hóa trong công cuộc phát triển
kinh tế và xã hội. ỗự tự nhận thức
này là bắt đầu một quá trinh phục
hưng các truyền thống văn hóa
trong đòi sống dương dại. Nhiều
công trình nghiên cứu khoa học
về văn hóa Nghệ An đươc triển
khai thực hiện đ ạt kết quả cao.
Các di sản văn hóa truyền thống
o
hững đ ặ c
trưng bản sắc
xứ Nghê đ ư ợ c
phục hồi và trỏ thành
sức sống của cộng đổng.
Truyền thống văn hóa, tâm
thức văn hóa được phát huy đã
và s ẽ là hộ điểu chĩnh đảm bảo sự
cân bằng tâm lý - văn hóa của toàn
xã hội trong điều kiện raỗ cửa hội
nhập
Các truyền thống văn hóa chĩ
có th ể b ảo tổn và phát huy dược
trong phát triển, nó là điểm tựa, là
năng lượng cho phát triển. Từ nhận
thức này, Nghệ An đã và đang tổ
chức nhiều mô thức văn hóa mói,
lảm cho sự vận động của đòi sống
văn hóa năng động hơn, phong phú
hơn, tạo ra và tích hợp nhiều “ năng
lượng” đ ê tạo nên những giá trị
mới trên cơ sỏ tiếp thu và phát
huy các giá ừị truyền thống. Phong
o
trào toàn dân đoản kết xây dựng
dòi sống văn hóa ỏ Nghệ An là
một cú hích mạnh đ ể cộng dồng
giác ngộ vể văn hóa theo tầm tư
duy và tư tưỏng dổi mỏi của Dản^.
Văn hóa đã thực sự lồ sản phẩm
của cộng dồng, không còn là một
thứ sản phẩm thô thiển, không vừa
cỡ, dược chuyển giao ngoài ý muốn
cộng đổng, không dáp ứng nhu cầu
văn hóa của nhân dân. Nhờ đ ó mà
từ trong vận dộng thực tiễn, các
truyển thống văn hóa dã dược trỗi
dậy đ ê cho tâm thế cộng đồng ổn
dịnh và vững vàng vì đã có sự cân
bằng, không có sự hẫng hụt, dứt
gãy của truyền thống văn hóa. Và
từ nền móng dó. các giá trị mói dã
và đang dược xác lập vói các “chĩ
s ổ ” phù hợp với những yêu cầu
mói của cộng đổng trong xu thế
phát triển của thòi đại mói.
Văn hỏa lả sáng tạo, không
th ể dẫm chân tại chỗ; trong thòi
dại toàn cẩu hóa. việc giao lưu,
chọn lọc và tiế p thu các giá trị
b ên ngoài là quy luật. Mặt khác,
nhằm hướng tói sự phát triển ổn
dịnh, b ển vững, phải giữ gìn bản
sắc của cốc cộng dồng, các tộ c
người, các dân tộc, nếu không
s ẽ đi d ến sự d iệ t vong của các
nền văn hóa. b ả o vệ và phát
triển cốc giá trị, các truyền thống
là diêm tựa, dồng thòi là “b ộ lọc”
cho quá trinh giao lưu tiế p biến
văn hóa. Càng muốn phát triển,
muốn giao lưu tiế p biến, càng
phải khơi dậy sứ c s ố n g của
truyền thống văn hóa. D ó là nhận
thức và cách ứng xữ của Nghệ
An trong chiến lược phát triển
văn hóa hiện nay...
- Xem thêm -
.PDF 
230 
75 
95 
