Tài liệu Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại cổ phần nam á bà rịa, tỉnh bà rịa vũng tàu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA - VŨNG TÀU TRẦN THANH LIÊN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NAM Á CHI NHÁNH BÀ RỊA, TỈNH BÀ RỊA-VŨNG TÀU LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH BÀ RỊA - VŨNG TÀU, NĂM 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA - VŨNG TÀU TRẦN THANH LIÊN CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NAM Á CHI NHÁNH BÀ RỊA, TỈNH BÀ RỊA-VŨNG TÀU Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số : 60340102 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN HỮU HUY NHỰT BÀ RỊA - VŨNG TÀU, NĂM 2022 -i- LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Trần Thanh Liên, học viên cao học khóa 15, ngành Quản trị kinh doanh – Trường Đại học Bà Rịa Vũng Tàu. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi với sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Hữu Huy Nhựt. Kết quả nghiên cứu của tôi là trung thực, được trích dẫn nguồn rõ ràng, minh bạch. Bà Rịa - Vũng Tàu, ngày tháng năm 2022 Học viên Trần Thanh Liên -ii- LỜI CẢM ƠN  Đầu tiên tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám Hiệu trường Đại Học Bà Rịa – Vũng Tàu, Viện Đào tạo Sau Đại học, các giảng viên tham gia giảng dạy đã tận tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Hữu Huy Nhựt đã tận tình cung cấp tài liệu, hướng dẫn, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn các anh chị đồng nghiệp đã tạo điều kiện và hỗ trợ tôi trong suốt quá trình thu thập số liệu cho đề tài. Và cuối cùng, xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến người thân đã động viên giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Bà Rịa - Vũng Tàu, ngày tháng Học viên Trần Thanh Liên năm 2022 -iii- MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................v DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... vi DANH MỤC HÌNH VẼ ........................................................................................... vii TÓM TẮT LUẬN VĂN ......................................................................................... viii CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI ...........................................................................1 1.1. Lý do chọn đề tài ..............................................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu.........................................................................................3 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ..........................................................................................4 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................4 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .........................................................4 Tóm tắt chương 1 ........................................................................................................6 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ........................8 2.1. Lý thuyết về năng lực cạnh tranh .....................................................................8 2.1.1. Khái niệm cạnh tranh ................................................................................8 2.1.2. Khái niệm về năng lực cạnh tranh ............................................................9 2.1.3. Khái niệm cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng và những đặc điểm cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng .........................................................................10 2.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh nội tại của NH .....................11 2.2.1. Tiềm lực tài chính ...................................................................................12 2.2.2. Năng lực về công nghệ ............................................................................13 2.2.3. Nguồn nhân lực .......................................................................................13 2.2.4. Năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức ........................................................13 2.2.5. Hệ thống kênh phân phối và mức độ đa dạng hóa các dịch vụ cung cấp14 2.3. Ý nghĩa và vai trò của việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các NH .........15 2.4. Tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước ............................................15 2.4.1. Nghiên cứu của tác giả ngoài nước .........................................................15 2.4.2. Những nghiên cứu trong nước ................................................................18 2.5. Xây dựng mô hình nghiên cứu và các giả thuyết nghiên cứu ........................21 2.5.1. Mô hình nghiên cứu ................................................................................21 2.5.2. Phát triển các giả thuyết nghiên cứu .......................................................22 Tóm tắt chương 2 ......................................................................................................24 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......................................................25 3.1. Quy trình nghiên cứu .....................................................................................25 3.2. Phương pháp nghiên cứu................................................................................26 -iv- 3.2.1. Phương pháp nghiên cứu định tính .........................................................26 3.2.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng ......................................................29 Tóm tắt chương 3 ......................................................................................................31 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................32 4.1 Tổng quan về NH TMCP Nam Á ...................................................................32 4.1.1 Giới thiệu NH TMCP Nam Á ..................................................................32 4.1.2 Lịch sử hình thành và phát triển ...............................................................33 4.1.3 Hệ thống các sản phẩm tín dụng cá nhân của NH TMCP Nam Á ...........37 4.1.4 Tổng quan về NH TMCP Nam Á - Cụm Vũng Tàu ................................39 4.2. Giới thiệu mẫu nghiên cứu .............................................................................39 4.3. Kiểm định độ tin cậy Cronbach alpha ............................................................40 4.4 Phân tích yếu tố khám phá (EFA) ...............................................................46 4.4.1. Phân tích EFA của các biến độc lập ....................................................46 4.4.2. Phân tích EFA cho biến phụ thuộc ......................................................49 4.5. Điều chỉnh mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu .......................49 4.6. Phân tích tương quan......................................................................................51 4.7. Kết quả phân tích hồi quy ..............................................................................52 4.7.1. Kết quả ước lượng tham số hồi quy ........................................................52 4.7.2. Kiểm định các vi phạm giả thiết OLS (phương pháp hồi quy bình phương thấp nhất) .............................................................................................52 4.8. Thảo luận kết quả nghiên cứu ....................................................................57 Tóm tắt chương 4 ......................................................................................................59 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ ...............................................60 5.1. Kết luận ..............................................................................................................60 5.2. Hàm ý quản trị nhằm gia tăng năng lực cạnh tranh của ngân hàng Nam Á chi nhánh Bà Rịa .............................................................................................................61 5.2.1. Cải thiện chất lượng nhân sự ...................................................................61 5.2.2. Cải thiện năng lực tài chính ....................................................................62 5.2.3. Cải thiện khả năng marketing .................................................................65 5.2.4. Cải thiện khả năng quản trị .....................................................................67 5.2.5. Cải thiện yếu tố công nghệ ......................................................................68 5.3. Hạn chế và hướng nghiên cứu tiếp theo .............................................................69 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................70 DÀN BÀI THẢO LUẬN NHÓM ...............................................................................1 DANH SÁCH THAM GIA NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH .........................................5 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH ....................................................................6 BẢNG CÂU HỎI KHẢO SÁT ...................................................................................9 KẾT QUẢ XỬ LÝ DỮ LIỆU ...................................................................................12 -v- DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Kí hiệu Tiếng Việt EFA MIS NH NHTMCP NHTMNN NHTMVN NHNN Phân tích nhân tố khám phá hệ thống thông tin quản lý Ngân hàng Ngân hàng thương mại cổ phần Ngân hàng thương mại nhà nước Ngân hàng thương mại Việt Nam Ngân hàng Nhà nước -vi- DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3. 1. Thang đo khả năng marketing .................................................................26 Bảng 3. 2. Thang đo năng lực tài chính ....................................................................27 Bảng 3. 3. Thang đo chất lượng nhân sự và khả năng thu hút nguồn nhân lực ........27 Bảng 3. 4. Thang đo yếu tố công nghệ ......................................................................28 Bảng 3. 5. Thang đo khả năng quản trị .....................................................................28 Bảng 3. 6.. Thang đo năng lực cạnh tranh ................................................................29 Bảng 4. 1. Giới thiệu mẫu nghiên cứu...................................................................40 Bảng 4. 2. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo khả năng marketing (lần 1) .........41 Bảng 4. 3. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo khả năng marketing (lần 2) ........41 Bảng 4. 4. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo năng lực tài chính ......................42 Bảng 4. 5. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo Chất lượng nhân sự (lần 1) ........42 Bảng 4. 6. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo chất lượng nhân sự (lần 2) .........43 Bảng 4. 7. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo yếu tố công nghệ (lần 1) ............43 Bảng 4. 8. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo yếu tố công nghệ (lần 2) ............44 Bảng 4. 9. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo khả năng quản trị (lần 1) ............44 Bảng 4. 10. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo khả năng quản trị (lần 2) ..........45 Bảng 4. 11. Hệ số Cronbach’s alpha của thang đo năng lực cạnh tranh ..................45 Bảng 4. 12. Kiểm định KMO and Bartlett ................................................................46 Bảng 4. 13. Phân tích nhân tố khám phá cho các biến độc lập .................................46 Bảng 4. 14. Phân tích EFA cho yếu tố năng lực cạnh tranh .....................................49 Bảng 4. 15. Hệ số tương quan ...................................................................................51 Bảng 4. 16. Kết quả ước lượng hồi quy ....................................................................52 Bảng 4. 17. Kết quả tổng hợp mô hình .....................................................................53 Bảng 4. 18. Kết quả kiểm định phương sai của phần dư ..........................................53 Bảng 4. 19. Kết quả ANOVAa ..................................................................................54 Bảng 4. 20. Trình bày kết quả mô hình ước lượng ................................................57 Bảng 4. 21. Kết quả kiểm định giả thuyết nghiên cứu.............................................57 Bảng 5. 1. Mức độ ảnh hưởng theo thứ tự.............................................................60 Bảng 5. 2. Thông kế mô tả yếu tố chất lượng nhân sự..............................................61 Bảng 5. 3. Thông kế mô tả yếu tố năng lực tài chính ...............................................62 Bảng 5. 4. Thông kế mô tả yếu tố khả năng marketing ............................................65 Bảng 5. 5. Thông kế mô tả yếu tố khả năng quản trị ................................................67 Bảng 5. 6. Thông kế mô tả yếu tố công nghệ............................................................68 -vii- DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 2. 1. Hệ thống chỉ tiêu phản ánh sức cạnh tranh nội tại của NHTM ................12 Hình 2. 2. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh bền vững theo Jay Barney (1991) ........................................................................................................................17 Hình 2. 3. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lược cạnh tranh bền vững theo Asli Kucukaslan Ekmekci và Nezihe Figen Ersoy (2007) ................................................18 Hình 2. 4. Mô hình nghiên cứu đề xuất .....................................................................22 Hình 3. 1. Quy trình nghiên cứu ...............................................................................25 Hình 4. 1. Bộ máy tổ chức của ngân hàng Nam Á ...................................................34 Hình 4. 2. Sơ đồ tổ chức bộ máy ngân hàng Nam Á – Cụm Vũng Tàu ..................39 Hình 4. 3. Mô hình nghiên cứu chính thức ...............................................................50 Hình 4. 4. Mật độ phân phối chuẩn của phần dư ......................................................54 Hình 4. 5. Kết quả kiểm định mô hình nghiên cứu tại ngân hàng Nam Á chi nhánh Bà Rịa. .......................................................................................................................59 -viii- TÓM TẮT LUẬN VĂN Năng lực cạnh tranh của ngân hàng là một vấn đề rất quan trọng trong toàn cầu hóa hiện nay. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh đã được thực hiện rất nhiều từ những nghiên cứu trước. Tại Việt Nam, rất nhiều nghiên cứu thực hiện về năng lực cạnh tranh của các NHTM nhưng chưa được thực hiện nhiều. Hơn nữa, tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, tác giả nhận thấy chưa có công trình thực hiện nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến NHTM. Vì vậy nghiên cứu này được thực hiện nhằm kiểm định mức độ tác động của yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. Đề tài kiểm định mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh đề tài đưa ra hàm ý quản trị nhằm gia tăng năng lực cạnh tranh của NH Nám Á. Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính (thảo luận nhóm) kết hợp nghiên cứu định lượng (phân tích hồi quy tuyến tính). Kết quả ước lượng mô hình hồi quy tuyến tính, kết quả cho thấy có 05 yếu tố tác động dương đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa, chi nhánh tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Mức độ ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh theo thứ tự: (1). Chất lượng nhân sự (β = 0.273); (2). Năng lực tài chính (β = 0.26); (3). Khả năng marketing (β = 0.213); (4). Khả năng quản trị (β = 0.161); (5). Yếu tố công nghệ (β = 0.127). Mức độ giải thích của 5 yếu tố trên đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa là 23%. Đề tài đã có đóng góp về mắt lý thuyết và thực tiễn. Về khía cạnh lý thuyết, đề tài đã kiểm định lại không gian mới về tác động của các yếu tố đến năng lực cạnh tranh. Về ý khía cạnh thực tiễn, kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với lãnh đạo của ngân hàng Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa, chi nhánh tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Lãnh đạo ngân hàng cần cải thiện các yếu tố như năng lực tài chính; chất lượng nhân sự; khả năng marketing; yếu tố công nghệ; khả năng quản trị để gia tăng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Nam Á trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay. Từ khóa: Năng lực cạnh tranh, Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa, Bà Rịa – Vũng Tàu. -1- CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI 1.1. Lý do chọn đề tài Xuất phát từ vấn đề thực tiễn: Cạnh tranh của một doanh nghiệp, một ngành, một quốc gia là mức độ mà ở đó trong các điều kiện về thị trường tự do và công bằng có thể sản xuất ra các sản phẩm hàng hóa và dịch vụ đáp ứng được các đòi hỏi của thị trường, đồng thời tạo ra việc làm và nâng cao được thu nhập thực tế. Một doanh nghiệp được xem là có sức cạnh tranh khi nó có thể thường xuyên đưa ra các sản phẩm thay thế, mà các sản phẩm này có mức giá thấp hơn so với các sản phẩm cùng loại, hoặc bằng cách cung cấp các sản phẩm tương tự với các đặc tính về chất lượng hay dịch vụ ngang bằng hay tốt hơn. Cũng giống như mọi doanh nghiệp, NH cũng là một doanh nghiệp và là một hình thức doanh nghiệp đặc biệt, vì thế NH cũng tồn tại vì mục đích cuối cùng là lợi nhuận. Năng lực cạnh tranh của một NH là khả năng tạo ra và sử dụng có hiệu quả các lợi thế so sánh để giành thắng lợi trong quá trình cạnh tranh với các NH khác. Việc xách định các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của NH có ý nghĩa quan trọng hàng đầu đối với hệ thống ngân hàng hiện nay. Theo nhận định của các chuyên gia tài chính tiền tệ, xu hướng cạnh tranh giữa các ngân hàng đang có sự thay đổi lớn, các ngân hàng thương mại cổ phần (NHTMCP) đã tạo được hình ảnh và vị thế nhiều hơn, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh hơn. Tuy nhiên, sự lớn mạnh giữa các NH sẽ là thách thức khi mỗi ngân hàng thương mại đều quyết tâm giữ vững thị phần. Bên cạnh đó, với kinh nghiệm phát triển lĩnh vực dịch vụ ngân hàng lâu năm, cũng như có nền tảng công nghệ hiện đại, nhân sự được tuyển dụng đào tạo bài bản, hệ thống quy trình phối hợp vận hành chặt chẽ và mức độ phủ sóng rộng rãi, các ngân hàng ngoại tại Việt Nam cũng đang ngày càng chiếm lĩnh được thị trường và gây ra một sức ép lớn cho các ngân hàng nội1. Để đứng vững trong cuộc cạnh tranh này, có nhiều ý kiến cho rằng, một trong những yếu tố không thể thiếu đối với các ngân hàng là phải tăng cường công tác quản trị 1 https://enternews.vn/index.php/cuoc-dua-canh-tranh-ngan-hang-canh-tranh-bang-chat-luong-2116.html -2- và nâng cao chất lượng dịch vụ nhằm giữ chân khách hàng. Đây cũng là một trong những yếu tố đòi hỏi các ngân hàng phải tích cực nghiên cứu, ứng dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại nhằm đáp ứng chất lượng và thời gian phục vụ. Những Ngân hàng Thương mại có lợi thế về nền tảng công nghệ tổng thể, hiện đại theo yêu cầu phát triển những sản phẩm – dịch vụ cao sẽ có lợi thế trong cạnh tranh trên thị trường. Hoạt động của các NH có ổn định và phát triển hay không, có khả năng cạnh tranh với các đối thủ khác hay không phụ thuộc không chỉ vào bản thân các nguồn lực nội tại hiện có của các ngân hàng như: tiềm lực tài chính, công nghệ, chất lượng đội ngũ nguồn nhân lực,… mà còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như những đối thủ cạnh tranh của chính các ngân hàng đó là ai (các sản phẩm, dịch vụ thay thế), khả năng thâm nhập của các đối thủ như thế nào, mức độ cạnh tranh giữa các đối thủ hiện tại sẽ ra sao, các nguồn lực mà ngân hàng có để thích ứng với những thay đổi thế nào, chiến lược mà các ngân hàng sử dụng có phù hợp không, ngân hàng có khả năng thay đổi chiến lược cạnh tranh của mình không, có điều kiện của môi trường vĩ mô sẽ tác động như thế nào đến khả năng đó của các ngân hàng trước những thách thức và cơ hội mới. Trên thị trường tài chính Việt Nam hiện nay, số lượng các ngân hàng và tổ chức tín dụng khác rất nhiều, hoạt động độc lập, song song với nhau, luôn cạnh tranh khốc liệt với nhau để chia sẻ thị phần trong thị trường hơn 90 triệu dân của Việt Nam. Vậy câu hỏi nghiên cứu được đặt ra là: (1) Làm thế nào để ngân hàng thương mại nâng cao năng lực cạnh tranh trong xu hướng hiện nay? (2) Yếu tố nào ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại Như vậy, để trả lời cho 2 câu hỏi trên thì vấn đề nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại (nghiên cứu điển hình cho Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa) là rất cần thiết được thực hiện trong bối cảnh hiện nay. Xuất phát từ khoảng trống lý thuyết: -3- Trên thế giới có rất nhiều nghiên cứu về khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh, chủ yếu được thực hiện tại các doanh nghiệp. Khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng còn rất hạn chế. Một nghiên cứu tiêu biểu là của Aboagye-Debrah (2007) về tình hình cạnh tranh, tăng trưởng và hiệu quả của ngành ngân hàng tại Ghana. Tại Việt Nam, có nhiều nghiên cứu về lĩnh vực này. Ví dụ, nghiên cứu của Trịnh Quốc Trung và Nguyễn Văn Sang (2013) đã phân tích năng lực cạnh tranh của NHTMVN; nghiên cứu của Lê Đình Hạc (2005) đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTMVN thông qua phương thức cạnh tranh và yếu tố tiềm năng. Hoặc nghiên cứu của Đặng Hữu Mẫn (2010), nghiên cứu này đã tiến hành phân tích thực trạng các yếu tố năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam, v.v. Từ cơ sở phân tích trên cho thấy, các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh thường được nghiên cứu cho các NHTM, tuy nhiên chưa được thực hiện rộng rãi. Ngoài ra, không gian nghiên cứu tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu chưa có công trình nào công bố. Do đó, tác giả chọn đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu” làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu - Mục tiêu chung: Nghiên cứu khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Nam Á chi nhánh Bà Rịa. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề ra các hàm ý chính sách nhằm gia tăng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. - Mục tiêu cụ thể: 1. Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. 2. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa, tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu thông qua kết quả nghiên cứu. -4- 3. Đề xuất gợi ý các chính sách hợp lý để nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi 1: Yếu tố nào ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa? Câu hỏi 2: Có hay không ảnh hưởng của các yếu tố đó đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa? Câu hỏi 3: Hàm ý quản trị nào để nâng cao năng lực cạnh tranh Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa? 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. Đối tượng khảo sát: Các nhân viên đang làm việc tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. Không gian nghiên cứu: tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. Thời gian nghiên cứu: trong khoảng thời gian từ 12/2021 đến 5/2022. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu những yếu tố nội tại ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. Giới hạn của đề tài: đề tài được thực hiện trong thời gian ngắn, nghiên cứu tập trung trong phạm vi hẹp. Đề tài tập trung khám phá các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh trong nội tại tại của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài - Ý nghĩa khoa học Nghiên cứu góp phần nêu rõ các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa nói riêng và hệ thống các NH -5- Nam Á nói chung. Làm cơ sở tham khảo cho các nghiên cứu khác chuyên sâu hơn để gia tăng khả năng cạnh tranh của NHTM trong thời gian sắp tới. - Ý nghĩa thực tiễn Đề tài nghiên cứu xác định được các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. Cung cấp những luận cứ khoa học giúp các nhà lãnh đạo nêu ra được những điều cần phải làm, những điều cần phải thay đổi, những điểm mạnh, điểm yếu, trong quá trình hoạt động và phát triển nhằm tạo ra hướng đi đúng đắn cho Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. 6. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu sử dụng hai phương pháp đó là phương pháp định tính và định lượng. - Nghiên cứu định tính Được thực hiện thông qua kỹ thuật thảo luận nhóm nhằm mục đích khám phá, hiệu chỉnh và phát triển thang đo các khía cạnh liên quan đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. - Nghiên cứu định lượng Được tiến hành thông qua phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi trực tiếp từ lãnh đạo và nhân viên sử dụng dịch vụ ngân hàng. Nghiên cứu định lượng nhằm thu thập dữ liệu sơ cấp, phân tích dữ liệu, kiểm định thang đo, kiểm định các giả thuyết nghiên cứu và mô hình nghiên cứu. Các bước được thực hiện như sau: (1) phân tích độ tin cậy thang đo thông qua hệ số Cronbach’s Alpha; (2) phân tích nhân tố khám phá EFA; (3) phân tích tương quan; (4) Kiểm định mô hình; (4) Khắc phục các vi phạm của mô hình (nếu có); và cuối cùng (5) Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu. 7. Bố cục của đề tài Đề tài gồm có 5 chương Chương 1: Giới thiệu đề tài Chương 1. Giới thiệu tổng quát về nghiên cứu, bao gồm mục tiêu nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu, ý nghĩa, những đóng góp của đề tài và cấu trúc luận án được trình bày trong các chương tiếp theo. -6- Chương 2: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu Trình bày cơ sở khoa học của đề tài. Thông qua hệ thống hoá cơ sở lý luận về khái niệm năng lực cạnh tranh và các hướng tiếp cận năng lực cạnh tranh trên thế giới, xác định khe hổng kiến thức và xây dựng mô hình nghiên cứu về sự tác động của các yếu tố đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Trình bày phương pháp nghiên cứu của luận án. Xây dựng và hoàn thiện thang đo các khái niệm trong mô hình lý thuyết. Thảo luận chuyên gia nhằm điều chỉnh và bổ sung thang đo phù hợp với lĩnh vực ngân hàng từ đó xây dựng phiếu khảo sát chính thức cho nghiên cứu định lượng chính thức. Nghiên cứu thiết kế mẫu chính thức, quá trình thu thập dữ liệu và kỹ thuật phân tích được sử dụng trong phân tích kết quả dữ liệu điều tra nghiên cứu Chương 4: Kết quả nghiên cứu Trình bày kết quả nghiên cứu. Mô tả quá trình thu thập dữ liệu, những đặc trưng cơ bản của mẫu nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu được thể hiện qua phân tích Cronbach’s Alpha, phân tích EFA, phân tích tương quan, phân tích hồi quy tuyến tính và kiểm định giả thuyết nghiên cứu. Chương 5: Kết luận và hàm ý quản trị Kết luận và hàm ý quản trị nhằm rút ra kết luận về các vấn đề nghiên cứu với những phát hiện được thể hiện trong Chương 4. Chương này đưa ra hàm ý quản trị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Nam Á Chi nhánh Bà Rịa. Hạn chế của nghiên cứu và gợi ý cho các nghiên cứu trong tương lai. Tóm tắt chương 1 Chương 1 trình bày tổng quan của nền tảng nghiên cứu và mô tả ngắn gọn về các vấn đề nghiên cứu, bao gồm lý do nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu. Ngoài ra, chương -7- này cũng giải thích tầm quan trọng và những đóng góp của nghiên cứu và việc lựa chọn các phương pháp nghiên cứu. Chương 2 sẽ hệ thống lại các lý thuyết về năng lực cạnh tranh nhằm phát triển mô hình lý thuyết. -8- CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU 2.1. Lý thuyết về năng lực cạnh tranh 2.1.1. Khái niệm cạnh tranh Lợi thế cạnh tranh là sở hữu những giá trị đặc thù, có thể sử dụng được để “nắm bắt cơ hội”, và kinh doanh có lãi. Nói đến lợi thế cạnh tranh là nói đến lợi thế mà một doanh nghiệp, một quốc gia đang có so với các đối thủ cạnh tranh của họ. Lợi thế cạnh tranh là một khái niệm vừa có tính vi mô (cho doanh nghiệp), vừa có tính vĩ mô (ở cấp quốc gia). Lợi thế cạnh tranh bền vững là doanh nghiệp phải liên tục cung cấp cho thị trường một giá trị đặc biệt mà không có đối thủ cạnh tranh nào có thể cung cấp được. Quan điểm của Porter (1980), cạnh tranh là vấn đề cơ bản quyết định sự thành công hay thất bại của doanh nghiệp… Chiến lược cạnh tranh là sự tìm kiếm vị thế cạnh tranh thuận lợi trong ngành, đấu trường chính của cạnh tranh, nhằm mục đích tạo lập một vị thế cạnh tranh thuận lợi và bền vững trước những sức ép quyết định sự cạnh tranh trong ngành. Theo từ điển bách khoa Việt Nam, cạnh tranh trong kinh doanh là hoạt động ganh đua giữa những người sản xuất hàng hóa, giữa các thương nhân, các nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trường bị chi phối bởi quan hệ cung cầu, nhằm giành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ, thị trường có lợi nhất. Theo GS. Tôn Thất Nguyễn Nghiêm thì cạnh tranh trong thương trường không phải là diệt trừ đối thủ của mình mà chính là phải mang lại cho khách hàng những giá trị gia tăng cao hơn hoặc mới lạ hơn để khách hàng lựa chọn mình chứ không phải đối thủ. Do đó, trên thị trường, nếu doanh nghiệp muốn phát triển bền vững thì không phải cứ khư khư nghĩ đến cạnh tranh mà còn phải nghĩ đến việc liên kết. Việc liên kết để tạo ra giá trị gia tăng không ngừng cho khách hàng sẽ tốt hơn nếu doanh nghiệp hoạt động riêng lẻ. Và không phải bao giờ nguyên tắc “Thương trường là chiến trường” cũng phù hợp trong điều kiện kinh doanh hiện nay. Như vậy, lợi thế cạnh tranh của các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ thành công thường được giải thích thông qua chất lượng dịch vụ góp phần vào giá trị của khách -9- hàng, kết quả là gia tăng sự hài lòng và định hướng tiêu dùng, thậm chí tạo ra lòng trung thành của khách hàng từ đó nâng cao khả năng lợi nhuận của doanh nghiệp. 2.1.2. Khái niệm về năng lực cạnh tranh Trong quá trình nghiên cứu về cạnh tranh, người ta đã sử dụng khái niệm năng lực cạnh tranh. Năng lực cạnh tranh được xem xét ở các góc độ khác nhau như năng lực cạnh tranh quốc gia, năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, năng lực cạnh tranh của sản phẩm và dịch vụ... Ở luận văn này, sẽ chủ yếu đề cập đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là thể hiện thực lực và lợi thế của doanh nghiệp so với đối thủ cạnh tranh trong việc thoả mãn tốt nhất các đòi hỏi của khách hàng để thu lợi ngày càng cao hơn. Như vậy, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trước hết phải được tạo ra từ thực lực của doanh nghiệp. Đây là các yếu tố nội hàm của mỗi doanh nghiệp, không chỉ được tính bằng các tiêu chí về công nghệ, tài chính, nhân lực, tổ chức quản trị doanh nghiệp… một cách riêng biệt mà cần đánh giá, so sánh với các đối tác cạnh tranh trong hoạt động trên cùng một lĩnh vực, cùng một thị trường. Sẽ là vô nghĩa nếu những điểm mạnh và điểm yếu bên trong doanh nghiệp được đánh giá không thông qua việc so sánh một cách tương ứng với các đối tác cạnh tranh. Trên cơ sở các so sánh đó, muốn tạo nên năng lực cạnh tranh, đòi hỏi doanh nghiệp phải tạo ra và có được các lợi thế cạnh tranh cho riêng mình. Nhờ lợi thế này, doanh nghiệp có thể thoả mãn tốt hơn các đòi hỏi của khách hàng mục tiêu cũng như lôi kéo được khách hàng của đối tác cạnh tranh. (Lê Công Hoa, 2006). Như vậy, khái niệm năng lực cạnh tranh của NH có thể được tóm lại như sau: “Năng lực cạnh tranh của một ngân hàng là khả năng ngân hàng đó tạo ra, duy trì và phát triển những lợi thế nhằm duy trì và mở rộng thị phần; đạt được mức lợi nhuận cao hơn mức trung bình của ngành và liên tục tăng đồng thời đảm bảo sự hoạt động an toàn và lành mạnh, có khả năng chống đỡ và vượt qua những biến động bất lợi của môi trường kinh doanh”. -10- 2.1.3. Khái niệm cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng và những đặc điểm cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng Cũng giống như mọi doanh nghiệp, NH cũng là một doanh nghiệp và là một doanh nghiệp đặc biệt, vì thế NH cũng tồn tại vì mục đích cuối cùng là lợi nhuận. Vì thế, các NH cũng tìm đủ mọi biện pháp để cung cấp sản phẩm, dịch vụ có chất lượng cao với nhiều lợi ích cho khách hàng, với mức giá và chi phí cạnh tranh nhất, bên cạnh sự đảm bảo về tính chính xác, độ tin cậy và sự tiện lợi nhất nhằm thu hút khách hàng, mở rộng thị phần để đạt được lợi nhuận cao nhất cho ngân hàng. Do vậy, cạnh tranh trong NH là cũng là sự tranh đua, giành dựt khách hàng dựa trên tất cả những khả năng mà ngân hàng có được để đáp ứng nhu cầu của khách hàng về việc cung cấp những sản phẩm dịch vụ có chất lượng cao, có sự đặc trưng riêng của mình so với các NH khác trên thị trường, tạo ra lợi thế cạnh tranh, làm tăng lợi nhuận ngân hàng, tạo được uy tín, thương hiệu và vị thế trên thương trường. Với những đặc điểm chuyên biệt của mình, sự cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng cũng có những đặc thù nhất định: - Thứ nhất, lĩnh vực kinh doanh của ngân hàng có liên quan trực tiếp đến tất cả các ngành, các mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Do đó: NH cần có hệ thống sản phẩm đa dạng, mạng lưới chi nhánh rộng và liên thông với nhau để phục vụ mọi đối tượng khách hàng và ở bất kỳ vị trí địa lý nào. - Thứ hai, lĩnh vực kinh doanh của ngân hàng là dịch vụ, đặc biệt là dịch vụ có liên quan đến tiền tệ. Đây là một lĩnh vực nhạy cảm nên: Năng lực của đội ngũ nhân viên ngân hàng là yếu tố quan trọng nhất thể hiện chất lượng của sản phẩm dịch vụ ngân hàng. Dịch vụ của ngân hàng phải nhanh chóng, chính xác, thuận tiện, bảo mật và đặc biệt quan trọng là có tính an toàn cao đòi hỏi ngân hàng phải có cơ sở hạ tầng vững chắc, hệ thống công nghệ hiện đại. - Thứ ba, để thực hiện kinh doanh tiền tệ, NH phải đóng vai trò tổ chức trung gian huy động vốn trong xã hội. Nguồn vốn để kinh doanh của ngân hàng chủ yếu từ vốn huy động được và chỉ một phần nhỏ từ vốn tự có của ngân hàng. Do đó yêu cầu ngân hàng phải có trình độ quản lý chuyên nghiệp, năng lực tài chính vững mạnh cũng