Tài liệu Bài giảng tài chính quốc tế chương 4

Chương 4 H TH NG TI N T QU C T VÀ CH ð T GIÁ – (THE INTERNATIONAL MONETARY SYSTEM) M c tiêu Tìm hi u khái ni m H th ng Ti n t qu c t Tìm hi u các ch ñ t giá Kh o sát l ch s qu c t phát tri n H th ng ti n t N i dung 1. 2. 3. Khái ni m cơ b n v HTTTQT Các ch ñ t giá Quá trình phát tri n c a HTTTQT 1 1. H Th ng Ti n T Qu c T 1.1 Khái ni m v HTTQT 1.2 Vai trò c a HTTQT 1.3 Hai b ph n c u thành HTTQT 1.4 Tiêu chí phân lo i HTTQT 1.1 Khái ni m HTTTQT HTTTQT là m t h th ng các quy t c, các quy ñ nh, các t ch c qu c t ñi u ch nh các quan h tài chính gi a các qu c gia 1.1 Khái ni m HTTTQT - - HTTTQT cho bi t: T giá gi a các ñ ng ti n ñư c xác ñ nh như th nào; D tr qu c t g m nh ng gì; S m t cân ñ i cán cân thanh toán c a m t qu c gia ñư c ñi u ch nh như th nào 2 1.2 Vai trò c a HTTTQT HTTTQT ñóng vai trò quan tr ng vì: - - - Tính ch t c a HTTTQT m i và ñ u tư qu c t ; nh hư ng ñ n thương Tính ch t c a HTTTQT nh hư ng ñ n s b các ngu n tài nguyên trên th gi i; HTTQT ch tài khi mà các th phân ch rõ vai trò c a chính ph và các ñ nh chính qu c t trong vi c xác ñ nh t giá chúng không ñư c phép v n ñ ng theo l c th trư ng. 1.3 Hai b ph n c u thành HTTTQT - - Hai b ph n c u thành c a HTTTQT: Khu v c công: các th a thu n gi a các Chính ph và ch c năng c a các ñ nh ch tài chính qu c t công Khu v c tư: ngành công nghi p ngân hàng và tài chính 1.4 Tiêu chí phân lo i HTTTQT - - Hai tiêu chí phân lo i c a HTTTQT: M c ñ linh ho t c a t giá: h th ng t giá c ñ nh, h th ng t giá th n i, h th ng t giá th n i có ñi u ti t… ð c ñi m c a d tr ngo i h i qu c t : B n v hàng hóa (pure commodity standards) B n v ngo i t (pure fiat standards) B n v k t h p (mixed standards) 3 2. Phân lo i ch ñ t giá theo m c ñ linh ho t c a t giá 2. Phân lo i ch ñ t giá theo m c ñ linh ho t c a t giá Ch ñ Ch ñ Ch ñ Ch ñ ch nh Ch ñ linh ho Ch ñ Ch ñ t giá c ñ nh t giá th n i/linh ho t t giá th n i có qu n lý t giá c ñ nh nhưng có ñi u t giá c ñ nh, tuy nhiên ñư c t trong ph m vi m t biên ñ t giá bò trư n hai lo i t giá 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh (Fixed Exchange Rate regime/ Arrangement) NHTW n ñ nh m c t giá ngang giá NHTW ch u trách nhi m duy trì t giá c ñ nh ð duy trì t giá c ñ nh, NHTW can thi p tr c ti p b ng cách thay ñ i d tr ngo i h i NHTW cũng có th can thi p b ng các bi n pháp khác 4 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh - Trư ng h p c u vư t cung: NHTW can thi p th nào? NHTW bán ngo i t t d tr ngo i h i (làm gi m d tr ngo i h i) m t lư ng b ng c u vư t cung 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh Trư ng h p c u vư t cung: S(d/f) (St)o S can thi p c a NHTW (St)1 S(o) (Df)1 (Df)0 Qo Qf 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh Trư ng h p cung vư t c u: S(d/f) (St)o (St)1 S can thi p c a NHTW So S1 (Df)1 (Df)0 Qo Q1 Qf 5 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh - - Trong th c t : Th trư ng dư ng như không bao gi cân b ng m c t giá c ñ nh Thư ng x y ra trư ng h p t giá ñư c c ñ nh dư i m c cân b ng c a th trư ng n i t ñư c ñ nh giá cao (overvalued) 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh T giá c ñ nh dư i m c cân b ng và áp l c ñ y t giá v phía cân b ng c a th trư ng S(d/f) Sf ði m cân b ng c a th trư ng (point of market equilibrium) S(fixed) Df C u vư t cung Qs Qd Qf 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh - - NHTW ph i làm gì ñ duy trì t giá c ñ nh? L a ch n 1: Can thi p vào TTNH Bán ra m t lư ng ngo i t b ng v i lư ng c u vư t cung t i m c t giá Sfixed: Tuy nhiên, n u c u liên t c tăng, NHTW s không có ñ ngo i t ñ can thi p, d tr ngo i t s nhanh chóng c n ki t; L a ch n này ch mang tính tình th , t m th i trong ng n h n 6 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh L a ch n 2: ðưa ra các bi n pháp ki m soát ngo i t : H n ch vi c chuy n ñ i t n i t sang ngo i t Quy ñ nh k t h i Áp d ng h th ng ña t giá H n ch lưu chuy n thương m i - - 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh L a ch n 2: ðưa ra các bi n pháp ki ngo i t : Như c ñi m: Phát sinh th trư ng “ch ñen” Tăng chi phí ki m soát th trư ng ch các giao d ch chuy n ti n b t h p pháp Tăng chi phí cho doanh nghi p Phát sinh n n quan liêu, tham nhũng Các bi n pháp h n ch lưu chuy n m i không phù h p v i cam k t t thương m i và ñ u tư m soát ñen và thương do hóa 2.1 Ch ñ t giá c ñ nh L a ch n 3: Gi m phát n n kinh t : - - Theo ñu i chính sách “th t ch t ti n t ” như gi m cung ti n và tăng lãi su t; Theo ñu i chính sách tài khóa “th t lưng bu c b ng” như tăng thu và gi m chi tiêu chính ph T ng chi tiêu c a n n kinh t s gi m, k c chi tiêu nh p kh u K t qu là nhu c u ngo i t gi m và có th kìm nén ñư c t giá m c c ñ nh ban ñ u 7 Nh n xét S(d/f) T ng h p các bi n pháp: Can thi p trên th trư ng ngo i h i Ki m soát ngo i h i Gi m phát n n kinh t Sf Sfixed Df Qf Nh n xét Các bi n pháp mà NHTW ñưa ra có th ñ y ñư ng c u v bên trái và duy trì ñư c t giá c ñ nh như mong mu n Nhưng các ñi u ch nh kinh t vĩ mô như v y nhi u khi gây ñau ñ n cho n n kinh t và t giá không còn là công c c a chính sách kinh t vĩ mô Ưu như c ñi m c a ch ñ t giá c ñ nh? 2.2 CH ð T GIÁ TH N I (Perfectly floating exchange rate regime) T giá thay ñ i liên t c ñ duy trì s cân b ng c a th trư ng ngo i h i T giá v n ñ ng theo quy lu t cung c u NHTW không can thi p vào t giá 8 2.2 CH ð T GIÁ TH N I S(d/f) (Sf)0 S1 S0 (Dt)o (Dt)o Qf Q0 Q1 2.2 CH ð T GIÁ TH N I S(d/f) T 2.3CH ð T GIÁ TH N I CÓ QU N LÝ (Managed floating exchange rate regime) T giá v cơ b n là ñư c th n i/ linh ho t NHTW có th can thi p vào th trư ng ñ h n ch m c bi n ñ ng c a t giá, nhưng không cam k t là s duy trì m t m c t giá c ñ nh nào ho c biên ñ dao ñ ng xung quanh t giá trung tâm 9 2.4 CH ð T GIÁ C ð NH NHƯNG CÓ ðI U CH NH (Fixed but adjustable exchange rate regime) - - T giá c ñ nh ñư c chính th c ñi u ch nh khi NHTW th y s ñi u ch nh như v y là c n thi t Hai lo i ñi u ch nh: phá giá và nâng giá Phá giá (devaluation): là hành ñ ng NHTW tăng t giá c ñ nh làm gi m giá ñ ng giá tr ñ ng n i t m t cách chính th c Nâng giá (Revaluation): là hành ñ ng NHTW gi m t giá c ñ nh làm tăng giá tr ñ ng n i t m t cách chính th c 2.4 CH ð T GIÁ C ðI U CH NH ð NH NHƯNG CÓ NHTW có nên phá giá m nh ñ ng n i t ? Phá giá có nh hư ng m nh ñ n chính tr . Dư i m t công chúng: - - Phá giá là bi u hi n y u kém c a chính ph trong ñi u hành n n kinh t Phá giá t o áp l c l m phát, làm xói mòn s c mua c a n i t , nh hư ng tr c ti p ñ n ñ i s ng c a dân chúng 2.5 CH ð T GIÁ C ð NH VÀ ð NG TH I LINH HO T TRONG PH M VI M T BIÊN ð (Regime of fixed exchange rate and flexible within a band) T giá ñư c phép linh ho t trong ph m vi m t biên ñ ñư c xác ñ nh b i hai gi i h n: gi i h n trên và gi i h n dư i t giá ngang giá (par value); T giá ñư c hi u là c ñ nh ch nó không ñư c phép v n ñ ng ra kh i gi i h n c a biên ñ Ví d : H th ng ti n t Bretton Woods và H th ng ti n t Châu Âu (European Monetary System – EMS) 10 2.5 Ch ñ t giá c ñ nh và ñ ng th i linh ho t trong m t ph m vi biên ñ S(d/f) Upper Limit Par value Lower Limit T 2.6 Ch ñ t giá bò trư n (Crawling Peg) - - Peg: c ñ nh/ bình quân T giá ñư c ñi u ch nh theo t giá bình quân c a m t giai ño n trư c ñó hay ñư c g n v i m t ch s kinh t Ví d : T giá ñư c ñi u ch nh b ng m c bình quân tu n trư c hay tháng trư c T giá ñư c ñi u ch nh theo m c l m phát 2.7 Ch ñ hai t giá (Dual exchange rate regime) Ch ñ này pha tr n hai lo i t giá: t giá c ñ nh và t giá linh ho t T giá c ñ nh áp d ng cho các giao d ch vãng lai T giá linh ho t áp d ng cho các giao d ch v n M c ñích: tách bi t các giao d ch thương m i kh i các bi n ñ ng t giá do các ho t ñ ng lưu chuy n v n ng n h n mang tính ch t ñ u cơ t o nên 11 3. Quá trình phát tri n c a h th ng ti n t qu c t 3. Quá trình phát tri n c a h th ng ti n t qu c t 3.1 H th ng song b n v vàng trư c 1875 3.2 H th ng b n v vàng c ñi n 1875 – 1914 3.3 Giai ño n gi a hai th chi n 3.4 H th ng Bretton Woods 1945 – 1971 3.5 H th ng ti n t qu c t hi n hành 3.1 H th ng song b n v vàng trư c 1875 Vàng và b c th c hi n ch c năng làm phương ti n trao ñ i và lưu thông trong n n kinh t Các qu c gia ñ nh nghĩa ñơn v ti n t qu c gia v a theo vàng v a theo b c T l chuy n ñ i gi a hai kim lo i ñư c quy ñ nh chính th c Vàng và b c ñ u ñư c s d ng làm phương ti n thanh toán qu c t T giá gi a các ñơn v ti n t ñư c xác ñ nh theo giá tr c a vàng và b c 12 3.1 H th ng song b n v vàng trư c 1875 Quy lu t Gresham: “ti n x u ñ y ti n t t ra kh i lưu thông” gi i thích s s p ñ c a h th ng song b n v T cu i nh ng năm 1860, do b c ñư c khai thác và s n xu t nhi u, b c d n b m t giá và không còn ñư c s d ng ñ ñ nh nghĩa cho ñơn v ti n c a nhi u qu c gia H th ng song b n v b c vàng l n lư t s p ñ 3.2 H th ng b n v vàng c ñi n 1875 – 1914 (Gold standard) Nh ng ñ c ñi m chính c a h th ng b n v vàng: NHTW m i nư c n ñ nh giá vàng b ng n i t T giá gi a hai ñ ng ti n ñư c xác l p trên cơ s hàm lư ng vàng c a hai ñ ng ti n t giá ngang giá vàng (min parity) T giá trên th trư ng có th dao ñ ng lên xu ng xung quanh t giá ngang giá vàng và trong ph m vi m t biên ñ ñư c gi i h n b i các ñi m vàng (gold point) Cán cân thanh toán ñư c ñi u ch nh d a trên cơ ch lưu thông giá vàng (price – specie flow mechanism) Cơ ch lưu thông giá vàng (PSFM) Th ng dư Tích lũy d tr Cung ti n tăng M c giá tăng XK gi m và NK tăng Cân b ng XK tăng và NK gi m M c giá gi m Cung ti n gi m D tr gi m Thâm h t 13 Cơ ch lưu thông giá vàng (PSFM) - Qu c gia có cán cân thương m i thâm h t: Thanh toán ph n thâm h t b ng vàng; Vàng lưu chuy n ra nư c ngoài; Chính ph ph i áp d ng chính sách ti n t thu h p (gi m cung ti n) ñ duy trì t l vàng d tr t i thi u quá trình gi m phát di n ra giá hàng XK gi m làm cho XK tăng trong khi NK gi m cán cân thương m i c i thi n và tr v cân b ng. Cơ ch lưu thông giá vàng (PSFM) - - Qu c gia có cán cân thương m i th ng dư b ng vàng ðư c nh n thanh toán ph n th ng dư b ng vàng; Lu ng lưu chuy n vàng ròng t nư c ngoài Chính ph ph i áp d ng chính sách ti n t m r ng (tăng cung ti n) quá trình l m phát di n ra giá hàng hóa XK tăng làm cho XK gi m trong khi NK tăng th ng dư cán cân thương m i có xu hư ng gi m và tr v cân b ng ðánh giá h th ng b n v vàng c ñi n - - - - Các m t tích c c: Thương m i và ñ u tư th gi i phát tri n và hưng th nh; Khuy n khích phân công lao ñ ng qu c t và giúp gia tăng phúc l i th gi i; Cơ ch ñi u ch nh cán cân thanh toán ñã v n hành trơn tru; Mâu thu n quy n l i gi a các qu c gia ít khi x y ra 14 ðánh giá h th ng b n v vàng c ñi n Các m t h n ch : H n ch s năng ñ ng c a NHTW trong vi c ñi u ti t lư ng ti n trong lưu thông; Cơ ch ñi u ch nh cán cân thanh toán v n hành trên cơ s thay ñ i m c giá, thu nh p và th t nghi p n n kinh t thư ng xuyên ph i tr i qua th i kỳ b t n Qu c gia thâm h t CCTT ph i ra th i kỳ ñình ñ n và th t nghi p gia tăng Qu c gia th ng dư CCTT ph i tr i qua th i kỳ l m phát Không có cơ ch ràng bu c các qu c gia tuân th lu t chơi - - - - - 3.3 Giai ño n gi a hai th chi n - - - Trư c 1926: Tình tr ng l m phát phi mã H th ng t giá th n i 1926 – 1931: Ch ñ h i ñoái vàng d a trên ñ ng b ng Anh: ð ng b ng chuy n ñ i ra vàng Các ñ ng ti n khác chuy n ñ i sang b ng Anh Năm 1931, các nư c yêu c u chuy n ñ i b ng Anh ra vàng Anh Qu c ph i th n i ñ ng b ng 1931 – 1939: th p k ð i suy thoái 3.3 Giai ño n gi a hai th chi n - - Lý do th t b i c a ch ñ h i ñoái vàng d a trên ñ ng b ng: Th i kỳ vàng son c a ch ñ b n v vàng ch là m t truy n thuy t; Kinh t th gi i ñã tr i qua nh ng bi n ñ ng l n b i chi n tranh và ñ i suy thoái, vì v y: M c t giá trư c chi n tranh không còn thích h p; Giá c và ti n lương tr nên c ng nh c; Các qu c gia theo ñu i chính sách vô hi u hóa mãi l c c a vàng; London không còn là trung tâm tài chính có ưu th nh t; 15 3.4 H th ng Bretton Woods (1945 – 1971) S ra ñ i Các quy ư c c a h th ng Vai trò c a IMF và h n m c tín d ng Các v n ñ c a h th ng S s p ñ c a h th ng S ra ñ i c a h th ng BWs S c n thi t ph i có m t h th ng ti n t qu c t m i ñ thúc ñ y thương m i và ñ u tư qu c t sau chi n tranh H th ng ti n t qu c t sau Chi n tranh th gi i II ra ñ i Bretton Woods, New Hampshire H th ng ti n t qu c t BW g n v i vi c thành l p 2 t ch c tài chính qu c t : Ngân hàng Th gi i (World Bank – WB) Qu ti n t qu c t (International Monetary Fund) - Các quy ư c c a h th ng Bretton Woods - H th ng t giá c ñ nh nhưng có th ñi u ch nh v i các quy ư c như sau: ð ng USD là ñ ng ti n duy nh t ñư c ñ nh giá theo vàng, c ñ nh m c USD35/Ounce và M s n sàng mua vào và bán ra vàng m c giá này v i s lư ng không h n ch ; 16 Các quy ư c c a h th ng Bretton Woods - - - Các nư c xác ñ nh và công b m c ngang giá c a các ñ ng ti n c a h ñ i v i vàng ho c USD, và duy trì m c ngang giá ñó trên th trư ng ngo i h i b ng cách bán ra và mua vào USD; Các nư c có trách nhi m duy trì t giá h i ñoái v i dao ñ ng cho phép là +/-1%; Trong trư ng h p BOP m t cân ñ i cơ b n, các qu c giá có th ti n hành phá giá ho c nâng giá ñ ng ti n; m c thay ñ i trên 10% ph i có s ch p thu n c a IMF Vai trò c a IMF - ð m b o h th ng ho t ñ ng m t cách trơn tru và hi u qu , gi m thi u nhu c u phá giá và nâng giá ñ ng ti n c a các qu c gia thành viên; - Có ngu n ti n s n sàng tài tr cho thâm h t t m th i cán cân thanh toán c a các qu c gia thành viên; H n ch c a H th ng BWs Cơ ch ñi u ch nh cán cân thanh toán thi u s n ñ nh, ch c ch n và t ñ ng c a h th ng b n v vàng và tính linh ho t c a h th ng t giá th n i; Các ho t ñ ng ñ u cơ b t ngu n t kh năng phá giá ho c nâng giá c a các ñ ng ti n và ñi u này d dàng gây b t n cho h th ng; Cơ ch t o thanh kho n có v n ñ (Ngh ch lý Triffin – Triffin Dilemma) 17 H n ch c a H th ng BWs Ngh ch lý Triffin – Triffin Dilemma ð tránh tình tr ng thi u h t thanh kho n, M ph i ch u s thâm h t c a cán cân thanh toán và ñi u này làm gi m lòng tin vào USD; ð phòng ng a r i ro ñ i v i USD, m c thâm h t cán cân thanh toán c a M ph i thu h p và ñi u này l i gây nên s thi u h t thanh kho n cho h th ng S s p ñ c a h th ng Bretton Woods Th i kỳ thi u h t ñô-la M (1944 –1958) Th i kỳ dư th a ñô-la M (1958 –1971) Th i kỳ thi u h t ñô-la M (1944 – 1958) Cán cân vãng lai c a M b i thu trong khi cán cân vãng lai c a các nư c châu Âu b thâm h t n ng; IMF không ñ ngu n v n ñ tài tr cho thâm h t cán cân vãng lai c a các nư c châu Âu m t lo t các ñ ng ti n châu Âu b phá giá Cu i cùng nh ng năm 1950, các nư c châu Âu và Nh t bư c vào giai ño n hưng th nh: XK tăng m nh và d tr USD d i dào; Nhi u ñ ng ti n châu Âu ñư c t do chuy n ñ i 18 Th i kỳ dư th a ñô-la M (1958-1971) CCVL c a M thâm h t sâu s c; CCVL c a các nư c Châu Âu và Nh t th ng dư; D tr b ng USD c a nhi u NHTW tăng m nh và h b t ñ u ñ i USD ra vàng; 1967: tài s n n c a M b ng USD ñã vư t quá s vàng d tr ; 1971: cán cân thương m i c a M thâm h t m c 30 t USD gi i ñ u cơ t n công vào USD và làn sóng ch y kh i USD; Tháng 8/1971: TT Nixon tuyên b ngưng chuy n ñ i USD sang vàng 3.5 H th ng ti n t qu c t hi n hành Hi p ư c Smithsonian (12/1971) 1973 Hi p ư c Jamaica (1976) H th ng ti n t qu c t hi n hành Hi p ư c Smithsonian (12/1971) Giá vàng chính th c 38USD/ounce M không tái l p vi c chuy n ñ i USD ra vàng Các nư c ñánh giá l i các ñ ng ti n v i USD T giá ñư c phép dao ñ ng trong biên ñ +/-2.5% không gi i quy t thi u sót c a h BWs th ng 19 Năm 1973 S(d/f) Nhi u ñ ng ti n ñư c th n i Các nư c châu Âu áp d ng h th ng “Snake in the tunnel” và sau ñó là H th ng Ti n t Châu Âu – EMS Upper Limit Par value Lower Limit T Hi p ư c Jamaica (1976) Các nư c t do l a ch n ch ñ t giá Giá vàng dao ñ ng theo các th l c th trư ng IMF khuy n cáo không nên phá giá ti n t ñ t o l i th c nh tranh H th ng ti n t qu c t hi n hành - - Là m t h th ng “không h th ng” Có nhi u ch ñ t giá song song t n t i: ðô-la hóa (Offical Dolarization) Ch ñ h i ñ ng ti n t (Currency Board) T giá ñư c neo c ñ nh v i m t ñ ng ti n ho c v i m t r ti n t Th n i h n ch Th n i có ñi u ti t Th n i hoàn toàn 20