Tài liệu Ảnh hưởng sinh học của chất độc

Chöông 5 AÛNH NH HÖÔÛNG NG SINH HOÏC CUÛA ÑOÄC CHAÁT Khoa Moâi tröôøng vaø Taøi nguyeân Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp.HCM AÛnh nh höôûng ng ñoäc chaát ñoái vôùi sinh vaät 9Taùc ñoäng leân caùc quaù trình trao ñoåi chaát cuûa sinh vaät 9Gaây roái loaïn chöùc naêng 9Oxi hoùa lipid vaø maøng teá baøo 9Gaây ñoät bieán, ung thö, di truyeàn, sinh saûn… Caùc quaù trình vaän chuyeån vaø chuyeån hoùa ñoäc chaát trong cô theå sinh vaät Haáp thu Phaân taùn Caùc con ñöôøng vaän chuyeån ñoäc chaát trong cô theå Phôi nhieãm Hít thôû Da Mieäng Heä tieâu hoùa Phoåi Maùu vaø heä thoáng lim phoâ (maøng sinh chaát) Nang khí Dòch ngoaïi baøo Thaän Tích luõy trong môõ, xöông, caùc moâ Khí thaûi Baøi tieát Tieåu tieän Loaïi thaûi Söï vaän chuyeån vaø chuyeån hoùa ñoäc chaát trong teá baøo Ñoäc chaát Phôi nhieãm Maøng teá baøo Haáp thu Teá baøo chaát Vaän chuyeån Caùc baøo quan Khöû ñoäc Loaïi thaûi Tích luõy Quaù trình haáp thu, vaän chuyeån vaø loaïi thaûi ñoäc chaát lieân quan ñeán raát nhieàu loaïi maøng khaùc nhau Caùc loaïi maøng khaùc nhau trong teá baøo Maïng löôùi noäi chaát Theå nhaân Ribosome Maøng nhaân Loå nhaân Nhaân Theå golgi Trung theå Lysosome Maïng löôùi noäi chaát Ty theå Teá baøo chaát Maøng teá baøo Caáu truùc maøng teá baøo Nguoàn: Singer and Nicolson, 1972. Science 175:720 Tính chaát cuûa maøng ng zThaønh phaàn lipid maøng cho pheùp söï vaän chuyeån caùc hôïp chaát qua maøng zCaùc caáu thaønh khaùc cuûa maøng cuõng coù theå di chuyeån treân maøng zÑoä loûng vaø ñoä thaám cuûa maøng phuï thuoäc vaøo caáu thaønh, tính chaát hoùa sinh vaø lyù sinh cuûa maøng Cô cheá vaän chuyeån Coù 4 caùch maø caùc phaân töû nhoû coù theå vaän chuyeån qua maøng: ① Thaåm thaáu bò ñoäng: Thaám qua maøng bôûi söï cheânh leäch noàng ñoä ② Loïc: Thaám qua caùc loå treân maøng ③ Vaän chuyeån ñaëc bieät: Nhôø caùc chaát mang ④ Thöïc baøo: Nuoát caùc chaát baèng söï thay ñoåi hình daïng cuûa maøng Cô cheá vaän chuyeån Vaän chuyeån thuï ñoäng (1) (2) Vaän chuyeån chuû ñoäng (3) (4) Caùc ñaëc tính lyù hoùa lieân quan ñeán söï thaåm thaáu ① Hình daïng vaø kích thöôùc phaân töû ② Ñoä thaám taïi vò trí haáp thuï ③ Ñoä ion hoùa ④ Tính tan trong lipid cuûa caùc chaát mang ñieän vaø khoâng mang ñieän AÛnh nh höôûng ng cuûa ñoäc chaát leân heä hoâ haáp Söï thaåm thaáu ñoäc chaát qua heä tieâu hoùa Söï thaåm thaáu ñoäc chaát qua da Giöõa caùc teá baøo Xuyeân Qua loå chaân loâng qua TB Qua tuyeán moà hoâi Söï phaân taùn ñoäc chaát 9 Quaù trình phaân taùn ñoäc chaát ñeán caùc moâ phuï thuoäc vaøo tính chaát hoùa lyù cuûa ñoäc chaát 9 Laø moät quaù trình vaän chuyeån thuaän nghòch caùc ñoäc chaát giöõa maùu vaø caùc moâ, giöõa noäi baøo vaø ngoaïi baøo. 9 Coù söï thaåm thaáu caùc chaát qua maøng 9 Söï lieân keát ñoäc chaát vôùi protein 9 Quaù trình ñaøo thaûi (baøi tieát, chuyeån hoùa sinh hoïc) cuõng xaûy ra ñoàng thôøi ñeå loaïi thaûi caùc chaát töø maùu cuõng nhö töø caùc cô quan. Lieân keát vôùi protein ¾Raát nhieàu ñoäc chaát coù khaû naêng lieân keát vôùi protein ¾Moät soá chaát coù vöøa coù khaû naêng tan trong albumin vöøa coù khaû naêng tan trong lipoprotein ¾Caùc ñoäc chaát thöôøng khoâng coù khaû naêng ion hoùa vaø deã hoøa tan trong lipid Söï phaân boá caùc chaát dieät coân truøng trong albumin vaø trong lipoprotein Phaàn traêm phaân boá LDL LDL HDL Thöù töï caùc böôùc chuyeån hoùa ñoäc chaát Phôi nhieãm Haáp phuï taïi caùc loái ñi vaøo Baøi tieát Phaân phoái ñeán cô theå Ñoàng hoùa ñeå trôû neân ñoäc hôn Ñoàng hoùa ñeå giaûm ñoäc Ñoàng hoùa ñeå keát noái saûn phaåm Phaân phoái Töông taùc vôùi caùc cao phaân töû (Protein, DNA, RNA, caùc tieáp nhaän, ...) AÛnh höôûng ñoäc (Di truyeàn, ung thö, sinh saûn, ñoät bieán, ...) Phuïc hoài vaø söûa chöõa Taøi lieäu tham khaûo Chapter 6 Absorption and distribution of toxicants (A Textbook of Modern Toxicology)