Tài liệu ảnh hưởng của cá tính con người tản đà trong thơ văn ông

¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng Lêi c¶m ¬n Chóng t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh vµ s©u s¾c ®Õn ThÇy gi¸o híng dÉn Lª V¨n Tïng vµ c¸c thÇy c« gi¸o trong Bé m«n V¨n häc ViÖt Nam, khoa Ng÷ v¨n - Trêng §¹i häc Vinh ®· tËn t×nh gióp ®ì vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó t«i hoµn thµnh tèt luËn v¨n nµy. Vinh, th¸ng 5/2003 Sinh viªn Lª ThÞ Dung Lª I- Lý do chän ®Ò tµi . PhÇn më ®Çu 1, Trong tiÕn tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña v¨n häc ViÖt Nam, T¶n §µ gi÷ mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng " Con ngêi cña hai thÕ kû Êy ®· më ®Çu cho trµo lu l·ng m¹n cña v¨n häc ViÖt Nam tríc 1930. ¤ng còng lµ ngêi cã c«ng ®Çu trong viÖc b¾c c©y cÇu giao nèi ®a th¬ ViÖt Nam chuyÓn tõ ph¹m trï th¬ trung ®¹i sang ph¹m trï th¬ hiÖn ®¹i. T¶n §µ ( 1889 - 1939 ) ®· sèng trän trong mét thêi kú lÞch sö hÕt søc ®Æc biÖt : võa lµ giao thõa cña hai thÕ kØ. Võa lµ giao thõa cña hai thêi ®¹i v¨n häc . Cïng víi tÝnh chÊt qu¸ ®é ®a d¹ng vµ phøc t¹p cña v¨n häc ViÖt Nam ba m¬i n¨m ®Çu thÕ kû XX, b¶n th©n con ngêi vµ t¸c phÈm cña «ng còng trë Kho¸ luËn tèt nghiÖp 1 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng thµnh hiÖn tîng phøc t¹p nhÊt trong lÞch sö v¨n häc níc nhµ, nh÷ng phøc t¹p mang tÝnh chÊt ®Æc trng cña mét giai ®o¹n v¨n häc giao thêi. ChÝnh v× thÕ T¶n §µ vµ th¬ v¨n cña «ng ®· trë thµnh ®Ò tµi cho rÊt nhiÒu nh÷ng cuéc tranh luËn v¨n häc s«i næi nh÷ng n¨m 30, 60, 70 cña thÕ kû tríc. Cho ®Õn nay,cã mét khèi lîng rÊt lín nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu, nh÷ng bµi th¶o luËn , phª b×nh, b×nh luËn ®· viÕt vÒ T¶n §µ. Quan thêi gian, mät sè vÊn ®Ò ®· ®îc thèng nhÊt, song cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò lµ ta ®ang ®îc tiÕp tôc nghiªn cøu vµ t×m hiÓu. Bªn c¹nh®ã còng cßn nhiÒu khÝa c¹nh cha ®îc bµn luËn mét c¸ch réng r·i vµ thÊu ®¸o. Víi mong muèn tiÕp tôc ®i s©u vµo t×m hiÓu, kh¸m ph¸ nh÷ng nÐt ®éc ®¸o, ®Æc s¾c cña con ngêi vµ th¬ v¨n T¶n §µ. Chóng t«i hi väng r»ng ®Ò tµi luËn v¨n " ¶nh hëng c¸ tÝnh con ngêi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng" cã thÓ gãp thªm mét tiÕng nãi nhá trong viÖc tiÕp cËn th¬ v¨n T¶n §µ dùa trªn mèi quan hÖ biÖn chøng, h÷u c¬ gi÷a c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n vµ t¸c phÈm v¨n häc. 2,Trong lÞch sö v¨n häc nh©n lo¹i, hiÖn tîng " v¨n lµ ngêi" lµ hiÖn tîng phæ biÕn, mang tÝnh quy luËt. NghÜa lµ v¨n ch¬ng, t¸c phÈm cña nhµ nghÖ sÜ nh thÕ nµo lµ ph¶n ¸nh con ngêi vµ v¨n nghÖ sÜ nh thÕ Êy. Nhng trong mÖnh ®Ò trªn ch÷ " ngêi" lµ mét kh¸i niÖm cã ý nghÜa tæng hoµ. "Ngêi" cña nhµ v¨n lµ tæng hoµ tinh hoa nh÷ng phÈm chÊt, tµi n¨ng vµ ý thøc s¸ng t¹o cña nhµ v¨n . C¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n lµ mét yÕu tè tham gia vµo s¶n phÈm tæng hoµ Êy. Nhng c¸ tÝnh cña con ngêi nhµ v¨n kh«ng ph¶i bao giê còng t¸c ®éng vµ g©y ¶nh hëng trùc tiÕp vµo nghÖ thuËt vµ t¸c gi¶. Trong lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam tõng cã nh÷ng hiÖn tîng dêng nh c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n kh«ng tham gia tÝch cùc vµo t¸c phÈm, kh«ng ®Ó l¹i dÊu Ên trùc tiÕp trªn h×nh tîng. Ch¼ng h¹n trêng hîp nhµ v¨n Vò Träng Phông vµ Nam Cao, hai ngêi thanh niªn cã c¸ t×nh hiÒn lµnh, Ýt nãi, ng¹i ®¸m ®«ng, rôt rÌ, thËm chÝ kh«ng g©y Ên tîng g× ®Æt biÖt víi nh÷ng ngêi ®· tõng tiÕp xóc, nhng t¸c phÈm cña hä l¹i hÕt søc d÷ déi. Ngîc l¹i, cã nh÷ng nhµ v¨n c¸ tÝnh con ngêi cña hä l¹i ¶nh hëng s©u s¾c, trùc tiÕp, ®ãng mét dÊu Ên ®éc ®¸o vµo nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. T¶n §µ lµ mét trong nh÷ng hiÖn tîng tiªu biÓu nhÊt. Theo c¸ch nh×n Thi ph¸p häc, c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n lµ mét yÕu tè ngoµi v¨n b¶n nghÖ thuËt cña t¸c phÈm. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm kh«ng do c¸c yÕu tè ngoµi v¨n b¶n mµ do cÊu tróc cña v¨n b¶n mang l¹i. ë trêng hîp T¶n §µ còng vËy. Tuy nhiªn c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n l¹i cã vai trß ®Æc biÖt trong viÖc thai nghÐn c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña «ng dÉn ®Õn nh÷ng ®Æc s¾c nghÖ thuËt trong t¸c phÈm. Kh¶o s¸t c¸ tÝnh con ngêi T¶n §µ ¶nh hëng tíi s¸ng t¹o Kho¸ luËn tèt nghiÖp 2 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng nghÖ thuËt lµ mét con ®êng t×m tíi gi¸ trÞ nghÖ thuËt ®Ých thùc cña th¬ v¨n «ng II. LÞch sö vÊn ®Ò . LÞch sö nghiªn cøu T¶n §µ lµ mét lÞch sö phong phó, ®a d¹ng. Ngêi ta khai th¸c tµi n¨ng nµy ë nhiÒu khÝa c¹nh, nhiÒu ph¬ng diÖn nhng hÇu nh vÉn cßn cha ®Çy ®ñ, cha tho¶ m·n. §· h¬n 80 n¨m kÓ tõ khi T¶n §µ xuÊt hiÖn trªn v¨n ®µn v¨n häc ViÖt Nam ®Õn nay viÖc nghiªn cøu T¶n §µ vÉn lµ mét vÊn ®Ò míi mÎ vµ hÊp dÉn kh«ng chØ ®èi víi riªng giíi phª b×nh nghiªn cøu mµ cßn ®èi víi nhiÒu thÕ hÖ ®éc gi¶ ViÖt Nam. VÊn ®Ò mµ luËn v¨n ®Æt ra lµ " ¶nh hëng cña tÝnh con ngêi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng" thùc ra ®· ®îc rÊt nhiÒu nhµ nghiªn cøu phª b×nh nãi ®Õn. Tuy vËy nh÷ng bµi viÕt nµy míi chØ dõng l¹i ë mét vµi ®Æc ®iÓm næi bËt nhÊt hoÆc chØ ë møc ®é ®iÓm qua s¬ lîc chø cha cã mét c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu mét c¸ch thùc sù cã hÖ thèng, ®éc lËp, c«ng phu vµ toµn diÖn vÒ vÊn ®Ò nµy. Ph¹m Quúnh trong bµi viÕt " Méng hay mÞ" ®¨ng trªn T¹p chÝ Nam Phong sè 7 - 1918 ®· nãi c¸i "ng«ng" trong th¬ v¨n cña T¶n §µ: " M×nh ®èi víi m×nh th× muèn ng«ng thÕ nµo còng ®îc, cµng cã c¸i ®øc tù tin m¹nh l¹i cµng hay v× biÕt vËy m×nh míi lµm nªn sù nghiÖp. Nhng ®em c¸i " ng«ng" Êy lµ ph« diÔn trong mÊy chôc tê giÊy th× thùc qu¶ ®¸ng vËy" ThiÕu S¬n trong " Phª b×nh vµ c¶o luËn" ( ®¨ng trªn b¸o Nam Kú 1933) còng ®· nhËn thÊy ë T¶n §µ " ng«ng h¬n hÕt th¶y" vµ " ®Æc s¾c trong con ngêi tiªn sinh lµ c¸i "t×nh" … §Õn Xu©n DiÖu víi bµi viÕt " C«ng cña thi sÜ T¶n §µ" ( in trªn b¸o Ngµy nay sè 167 - 1939) ®· kh¼ng ®Þnh : " say, ng«ng vµ méng, ba ®iÒu Êy T¶n §µ lµm cho th¬ «ng nhÑ nhµng, phãng kho¸ng…" TiÕp theo Xu©n DiÖu rÊt nhiÒu c¸c nhµ phª b×nh nghiªn cøu khi viÕt vÒ T¶n §µ ®Òu cã nãi ®Õn ba nÐt tÝnh c¸ch trªn. Tuy cã ®i s©u vµo chøng minh, ph©n tÝch song kh«ng ph¶i ®Ó nghiªn cøu sù ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ngêi T¶n §µ vµo th¬ v¨n mµ chñ yÕu l¹i nh»m lµm s¸ng tá mét nhËn ®Þnh cña ngêi viÕt ®èi víi T¶n §µ . Vò Ngäc Phan cuèn " Nhµ v¨n hiÖn ®¹i: ( 1942) cã nãi ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt trong c¸ tÝnh T¶n §µ ¶nh hëng vµo th¬ v¨n nh : Say, ng«ng, ®a t×nh … Tuy vËy «ngl¹i xem ®©y lµ nh÷ng dÉn chøng ®Ó chøng minh cho nhËn ®Þnh cña m×nh vÒ T¶n §µ : " NÕu ®äc tÊt c¶ th¬ cña T¶n §µ ta cã thÓ thÊy «ng cã t tëng rÊt râ rÖt , «ng theo chñ nghÜa kho¸i l¹c, «ng theo chñ nghÜa vËt chÊt, thê t×nh yªu, ham ch¬i, ham rîu, thÝch ¨n ngon …" Kho¸ luËn tèt nghiÖp 3 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Çu tiªn kh¸ c«ng phu vÒ T¶n §µ ®ã lµ cuèn " T¶n §µ khèi m©u thuÉn lín" cña TÇm D¬ng ®· giµnh ch¬ng 2 trong phÇn I ®Ó nãi vÒ c¸ tÝnh T¶n §µ trong th¬ v¨n víi nhan ®Ò " Th©n thÓ vµ c¸ tÝnh". Trong ch¬ng nµy TÇm D¬ng còng nªu lªn mét sè ®Æc ®iÓm nh ng«ng, ®a t×nh, thÝch ¨n ngon, hay uèng rîu, nhng TÇm D¬ng l¹i cho r»ng ®©y lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña mét T¶n §µ " thi sÜ tiÓu t s¶n ®Çu tiªn cña v¨n häc ViÖt Nam" §¸ng lu ý lµ bµi viÕt "T¶n §µ, NguyÔn Kh¾c HiÕu th©n thÕ vµ sù nghiÖp v¨n ch¬ng" ( ®¨ng trªn b¸o T©n viÖt - 1958) cña t¸c gi¶ Hµ Nh Chi . §©y lµ mét bµi viÕt tuy cã dung lîng Ýt song t¸c gi¶ ®· kh¸i qu¸t gÇn nh ®Çy ®ñ vÒ c¸ tÝnh T¶n §µ trong ®êi vµ trong th¬, mét T¶n §µ ®a t×nh, ®a c¶m, hay sÇu, hay m¬ méng , ng«ng vµ t«n thê kho¸i l¹c …?. Trong bµi viÕt nµy «ng còng phª b×nh nghiªm kh¾c c¸ch nh×n cùc ®oan cña Vò Ngäc Phan vÒ T¶n §µ, «ng viÕt : " luËn ®iÖu cña Vò Ngäc Phan cã h¬i qu¸ ®¸ng, v× thËt ra T¶n §µ kh«ng ph¶i sèng ë ®êi chØ cèt t×m sù tho¶ m·n cho vËt dôc … T¶n §µ bi quan ch¸n ®êi råi t×m ®Õn "kho¸i l¹c" nh t×m mét lèi tho¸t chø kh«ng ph¶i v× thiÕu " kho¸i l¹c" råi míi bi quan ch¸n ®êi …" Tuy nh÷ng lêi trªn cha ph¶i ®· chÝnh x¸c hoµn toµn nhng nã ®· chøng tá mét c¸i nh×n tÝch cùc, kh¸ch quan rÊt cÇn thiÕt lóc bÊy giê. ChØ tiÕc r»ng trong khu«n khæ mét phÇn bµi viÕt , Hµ Nh Chi míi chØ nªu lªn mµ cha ®i s©u vµo vÊn ®Ò nµy vµ còng cha nãi lªn ®îc sù ¶nh hëng s©u s¾c gi÷a c¸ tÝnh con ngêi T¶n §µ víi c¸i s¸ng t¸c cña «ng, tÊt c¶ míi dõng l¹i ë sù gîi më. §Õn NguyÔn §×nh Chó trong bµi " Thay lêi giíi thiÖu" cña cuèn " Th¬ v¨n T¶n §µ ®· cã sù so s¸nh ®èi chiÕu thùc sù gi÷a c¸ tÝnh T¶n §µ trong ®êi vµ trong th¬. NguyÔn §×nh Chó nhËn thÊy ë T¶n §µ " mét c¸ tÝnh ®éc ®¸o, mét nh©n c¸ch thanh cao" trong ®ã c¸i ng«ng cña T¶n §µ lµ " c¸i ng«ng tõ ngoµi ®êi ng«ng vµo trang s¸ch", T¶n §µ kh«ng chØ lµ «ng tuý trong ®êi mµ con lµ «ng tuý trong v¨n ch¬ng" vµ " c¸i c¶m høng phong t×nh còng ®· trë thµnh mét ph¬ng diÖn cña phong c¸ch ®Ëm ®Æc ë T¶n §µ…" Tuy vËy nh÷ng nhËn ®Þnh cña NguyÔn §×nh Chó cßn t¶n m¹n trong bµi viÕt cha cã mét hÖ thèng l«gÝc râ rµng. Tùu chung l¹i cã thÓ thÊy: C¸c nhµ nghiªn cøu qua c¸c thËp niªn cña thÕ kû XX ®· gÆp nhau ë nhËn ®Þnh: c¸ tÝnh con ngêi T¶n §µ ¶nh hëng râ rÖt vµ s©u s¾c trong v¨n ch¬ng «ng. Tuy vËy, c¸c nhµ nghiªn cøu mçi ngêi chØ t×m ®Õn mét khÝa c¹nh nhÊt ®Þnh vµ phiÕn diÖn, vÉn cßn nh÷ng lý gi¶i cùc ®oan. §Æc biÖt vÊn ®Ò nµy trong lÞch sö nghiªn cøu T¶n §µ cha trë thµnh mét ®èi tîng nghiªn cøu chuyªn biÖt. Do ®ã cho ®Õn nay " ¶nh hëng cña c¸ t×nh con Kho¸ luËn tèt nghiÖp 4 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng ngêi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng" vÉn cÇn tiÕp tôc t×m tßi, nghiªn cøu, t×m hiÓu mét c¸ch kh¸ch quan, toµn diÖn vµ cã hÖ thèng. Víi mét ®Ò tµi t¬ng ®èi réng mang tÝnh tæng qu¸t céng víi khu«n khæ h¹n hÑp cña mét luËn v¨n vµ kh¶ n¨ng cã h¹n cña ngêi viÕt do vËy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Chóng t«i rÊt mong nhËn ®îc sù chØ b¶o, nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña ngêi ®äc ®Ó luËn v¨n ®îc ®Çy ®ñ vµ hoµn thµnh h¬n . III . NhiÖm vô nghiªn cøu. NhiÖm vô nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ giíi thuyÕt vÒ kh¸i niÖm " kh¸i niÖm " c¸ tÝnh". §ång thêi ®i s©u vµo kh¶o s¸t, ph©n tÝch x¸c ®Þnh nh÷ng nÐt c¸ tÝnh con ngêi T¶n §µ trong cuéc sèng vµ trong th¬ v¨n.. T×m hiÓu vµ x¸c ®Þnh nh÷ng ®Æc s¾c riªng biÖt cña c¸ tÝnh T¶n §µ ¶nh hëng vµo th¬ v¨n «ng gãp phÇn vµo nh÷ng s¸ng t¹o nghÖ thuËt ®éc ®¸o cña T¶n §µ. IV. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. xuÊt ph¸t tõ nhiÖm vô cña ®Ò tµi, luËn v¨n sö dông nh÷ng ph¬ng ph¸p sau. - Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch . - Ph¬ng ph¸p thèng kª kh¶o s¸t . - Ph¬ng ph¸p so s¸nh . V. CÊu tróc luËn v¨n . Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn, luËn v¨n ®îc cÊu tróc thµnh 3 ch¬ng sau . Ch¬ng 1: kh¸i niÖm vÒ c¸ tÝnh, vµ sù ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n trong s¸ng t¸c ®Õn T¶n §µ. Ch¬ng 2: DÊu vÕt cña c¸ tÝnh con ngêi T¶n §µ trong th¬ v¨n. Ch¬ng 3: C¸ tÝnh con ngêi T¶n §µ ¶nh hëng tíi viÖc h×nh thµnh phong c¸ch nghÖ thuËt ®éc ®¸o cña «ng. Kho¸ luËn tèt nghiÖp 5 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng PhÇn néi dung Ch¬ng 1 : Kh¸i niÖm "c¸ tÝnh", sù ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n trong s¸ng t¸c ®Õn T¶n §µ. 1.1. Kh¸i niÖm vÒ " c¸ tÝnh" C¸ tÝnh lµ kh¸i niÖm T©m lÝ häc nh»m chØ tÝnh c¸ch riªng cña mçi ngêi ®Ó ph©n biÖt víi ngêi kh¸c" [ 3] * Kh¸i niÖm " c¸ tÝnh" cã sù g¾n bã víi tÝnh c¸ch nhng kh«ng ®ång nhÊt víi tÝnh c¸ch v× tÝnh c¸ch lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ ®Æc ®iÓm t©m lý cña tõng ngêi, mçi ngêi ®Òu cã mét tÝnh c¸ch, cã ngêi hiÒn lµnh, cã ngêi th¼ng th¾n, m¹nh mÏ, còng cã ngêi nhót nh¸t, yÕu ®uèi… Nhng kh«ng ph¶i ai còng ®îc gäi lµ ngêi cã c¸ tÝnh. Nãi kh¸c ®i kh¸i niÖm c¸ tÝnh chØ ®îc giµnh cho nh÷ng ngêi cã tÝnh c¸ch ®Æc biÖt kh«nh chØ gióp hä ph©n biÖt víi nh÷ng ngêi b×nh thêng kh¸c mµ cßn t¹o nªn mét dÊu Ên riªng biÖt, ®éc ®¸o, mét sù sèng kh¸c biÖt, cô thÓ nhÊt ®Þnh trong kh«ng gian vµ thêi gian : Tuy vËy: c¸ tÝnh cña con ngêi muèn ®îc x· héi thõa nhËn th× ph¶i dùa trªn tµi n¨ng, trÝ tuÖ thùc sù, ph¶i cã nh©n c¸ch cao ®Ñp khiÕn nhiÒu ngêi c¶m phôc, ph¶i lµ lu«n biÕt ®Êu tranh cho lÏ ph¶i. Nh÷ng ngêi cã c¸ tÝnh thêng dÔ r¬i vµo cùc ®oan nhng cùc ®oan ph¶i n»m trong khu«n khæ cã thÓ chÊp nhËn ®îc ,nghÜa lµ sù cùc ®oan Êy nh»m thÓ hiÖn th¸i ®é cña chñ thÓ tríc nh÷ng c¸i xÊu cña phi nghÜa vµ mong muèn híng ®Õn mét t¬ng lai tèt ®Ñp h¬n. Trong cuéc sèng cña con ngêi, c¸ tÝnh ¶nh hëng, chi phèi rÊt s©u s¾c ®Õn tÝnh c¸ch, së thÝch, t tëng, hµnh ®éng, th¸i ®é cña chñ thÓ trong ®êi sèng. Víi v¨n häc nghÖ thuËt (nãi chung) c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n kh«ng chØ ¶nh hëng chi phèi ë ph¬ng diÖn ®êi sèng sinh ho¹t cña c¸c nhµ v¨n mµ cßn cã thÓ ¶nh hëng vµo t¸c phÈm v¨n ch¬ng cña hä. Tuy vËy kh«ng ph¶i nhµ v¨n nµo còng cã c¸ tÝnh vµ kh«ng ph¶i nh÷ng nhµ v¨n cã c¸ tÝnh th× c¸ tÝnh Êy ®Òu ¶nh hëng vµo s¸ng t¸c th¬ v¨n cña hä. Thùc tÕ cho thÊy cã rÊt nhiÒu nhµ v¨n ngay c¶ nh÷ng nhµ v¨n lçi l¹c nh NguyÔn Tr·i, NguyÔn Du th× dÊu Ên cña c¸ tÝnh con ngêi c¸c «ng trong s¸ng t¸c v¨n rÊt mê nh¹t mÆc dï cã tÝnh s¸ng t¹o cña NguyÔn Tr·i, nguyÔn Du l¹i hÕt søc m¹nh mÏ. NguyÔn Tr·i lµ ngêi ®Çu tiªn ®a vµo v¨n ch¬ng lý tëng nh©n nghÜa mµ sau nµy ®îc ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao ë NguyÔn §×nh ChiÓu trong v¨n häc trung ®¹i. "ViÖc nh©n nghÜa cèt ë yªn d©n" NguyÔn Tr·i còng lµ ngêi ®a vµo v¨n häc trung ®¹i sè phËn cña ngêi d©n vèn lu«n bÞ coi thêng , kinh rÎ trong v¨n ch¬ng . Kho¸ luËn tèt nghiÖp 6 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng "Níng d©n ®en trªn ngän löa hung tµn Vïi con ®á xuèng díi hÇm tai v¹…" Tõ NguyÔn Tr·i ch÷ N«m míi cã chç ®øng chÝnh thøc trªn v¨n ®µn vµ chøng minh ®îc kh¶ n¨ng u viÖt cña m×nh trong viÖc thÓ hiÖn nh÷ng cung bËc t×nh c¶m tinh tÕ cña t©m hån con ngêi (Víi tËp th¬"Quèc ©m thi tËp" gåm 254 bµi trong khi ®ã th¬ viÕt b»ng ch÷ h¸n: "øc Trai thi tËp" chØ cã 105 bµi). LÇn ®Çu tiªn trong v¨n häc trung ®¹i nh÷ng h×nh ¶nh cña cuéc sèng thêng nhËt nh bÌ muèng, c©y chuèi, giËu mång t¬i…. ®· ®i vµo th¬ NguyÔn Tr·i mét c¸ch tù nhiªn, sinh ®éng vµ trµn ®Çy søc sèng . "Ao c¹n vít bÌo h¸i muèng §×a thanh ph¸t cá ¬m sen" H¬i thë cña cuéc sèng ®êi thêng trµn vµo trong th¬ cña «ng t¹o nªn mét kh«ng khÝ v¨n ch¬ng võa míi mÎ võa gÇn gòi. Kh«ng dõng l¹i ®ã NguyÔn Tr·i cßn lµ ngêi t¹o ra nh÷ng biÕn thÓ ®éc ®¸o trong th¬ «ng. Tõ c©u th¬ b¶y ch÷ cña thÓ th¬ thÊt ng«n chóng ta b¾t gÆp nh÷ng c©u th¬ s¸u ch÷ - "Råi hãng m¸t tha ngµy trêng" Hay - "Giã n¬i ®©u gîng më xem" Cã thÓ xem NguyÔn Tr·i lµ ngêi cã c«ng ®Çu trong viÖc rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a v¨n häc víi ®êi sèng. §Õn NguyÔn Du c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña nhµ th¬ kh«ng chØ trong nÒn v¨n häc ViÖt Nam mµ cßn ®îc c¶ thÕ giíi thõa nhËn. LÇn ®Çu tiªn trong v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam nh÷ng ngâ ng¸ch phøc t¹p trong ®êi sèng néi t©m vèn v« cïng ®a d¹ng phong phó cña con ngêi ®îc ph¸t hiÖn vµ miªu t¶ b»ng ng«n ng÷ nghÖ thuËt hÕt søc uyÓn chuyÓn, mÒm m¹i. Ng«n ng÷ tiÕng ViÖt ®¹t ®Õn ®é tinh tÕ, ®iªu luyÖn trë thµnh mÉu mùc cña ng«n tõ nghÖ thuËt. "Kh«ng chØ vËy NguyÔn Du cßn cã biÖt tµi n¾m b¾t vµ miªu t¶ chÝnh x¸c vµ tinh tÕ t©m tr¹ng, thÇn th¸i nh©n vËt chØ qua vµi nÐt " [ 3 ] Miªu t¶ t©m tr¹ng võa ®au ®ín võa tñi hæ cña Thuý KiÒu khi gÆp l¹i Thóc Sinh ë nhµ Ho¹n Th, NguyÔn Du ®· viÕt. "Cïng trong mét tiÕng t¬ ®ång Ngêi ngoµi cêi nô ngêi trong khãc thÇm" ChØ víi mét tõ "ng©y" NguyÔn Du ®· lé t¶ mét c¸ch thÇn t×nh c¸i kho¶ng kh¾c "xao lßng" thËt hiÕm hoi cña tªn quan v« l¹i Hå T«n HiÕn kÎ s½n sµng dïng tíi mäi thñ ®o¹n bÈn thØu nhÊt ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cña m×nh: kÎ kh«ng cã lÊy mét chót t×nh ngêi, kh«ng cÇn lßng tù träng… VËy mµ khi Kho¸ luËn tèt nghiÖp 7 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng nghe tiÕng ®µn cña Thuý KiÒu trong b÷a tiÖc mõng th¾ng lîi còng ph¶i "ng©y ra" ng¬ ngÈn thÈn thê: "L¹ cho mÆt s¾t còng ng©y v× t×nh" §êi sèng néi t©m cña nh©n vËt ®îc NguyÔn Du thÓ hiÖn hÕt søc sinh ®éng vµ s©u s¾c. Cïng víi nh÷ng t tëng, quan niÖm rÊt míi mÎ vµ tiÕn bé vÒ con ngêi, t×nh yªu, cuéc sèng, («ng ca ngîi t×nh yªu tù do, kh¼ng ®Þnh sù b×nh ®¼ng trong viÖc ®Þnh ®o¹t h¹nh phóc cña b¶n th©n, ®iÒu mµ v¨n häc Trung ®¹i kh«ng bao giê cho phÐp ®îc nãi tíi), c¶m quan hiÖn thùc cña NguyÔn Du l¹i thÊm nhuÇn tinh thÇn nh©n ®¹o cao c¶. ChÝnh v× thÕ "TruyÖn KiÒu" vµ NguyÔn Du ®· trë thµnh mét ®Ønh cao nghÖ thuËt mµ cho ®Õn ngµy nay vÉn cha cã mét nhµ v¨n nµo, mét t¸c phÈm nµo cã thÓ vît qua. Nhng ®iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ mÆc dï c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña NguyÔn Tr·i, NguyÔn Du rÊt m¹nh mÏ, ®éc ®¸o… song ®Ó t×m thÊy sù ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ngêi vµo t¸c phÈm cña c¶ hai nhµ v¨n nay qu¶ thËt kh«ng dÔ dµng. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ NguyÔn Tr·i hay NguyÔn Du lµ ngêi kh«ng cã c¸ tÝnh mµ bëi v× c¸ tÝnh vµ c¶ tÝnh s¸ng t¹o lµ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau, nã cã thÓ liªn quan , ¶nh hëng, lµ chi phèi lÉn nhau nhng kh«ng ph¶i lµ mét. C¸ tÝnh cña con ngêi hay c¸ tÝnh s¸ng t¹o ®Òu lµ phÈm chÊt cña con ngêi cã ý thøc vÒ c¸ nh©n mét c¸ch tù gi¸c. Con ngêi cã c¸ tÝnh lµ con ngêi cã ý thøc tù t¸ch m×nh thµnh mét thÕ giíi, kh¼ng ®Þnh m×nh theo mét b¶n gi¸ trÞ riªng. ë nh÷ng c¸ tÝnh lµnh m¹nh, c¸ tÝnh cña con ngêi cã thÓ ®éc lËp nhng kh«ng ®èi víi céng ®ång. "C¸ tÝnh s¸ng t¹o lµ biÓu hiÖn rùc rì cña c¸i ph¹m trï c¸i chñ quan c¸i c¸ biÖt, c¸i ®Æc thï, c¸i kh«ng lÆp l¹i trong tµi n¨ng nghÖ sü"[ 3]. C¸ tÝnh s¸ng t¹o lµ c¬ së cña phong c¸ch nghÖ thuËt do vËy nã chi phèi thËm chÝ quyÕt ®Þnh ®Õn néi dung, h×nh thøc cña t¸c phÈm. §iÒu nµy cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n chØ ¶nh hëng s©u ®Ëm vµ râ nÐt vµo t¸c phÈm v¨n häc cña nhµ v¨n ®ã khi nã ¶nh hëng, chi phèi c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña ngêi nghÖ sÜ, trë thµnh mét ph¬ng diÖn, mét ®Æc ®iÓm nhÊt ®Þnh trong c¸ tÝnh s¸ng t¹o. V× thÕ cã nh÷ng nhµ v¨n mµ c¸ tÝnh con ngêi ¶nh hëng mét c¸ch toµn diÖn vµo t¸c Kho¸ luËn tèt nghiÖp 8 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng phÈm, trë thµnh c¸ tÝnh s¸ng t¹o nh T¶n §µ, NguyÔn Tu©n… Ngîc l¹i còng cã nh÷ng nhµ v¨n mµ c¸ tÝnh con ngêi vµ c¸ tÝnh s¸ng t¹o kh«ng gÇn gòi nhau thËm chÝ cßn tr¸i ngîc nhau nh Vò Träng Phông, Nam Cao… Vò Träng Phông ë ngoµi ®êi lµ mét ngêi sèng rÊt nghiªm tóc, khiªm tèn, b¶n tÝnh hiÒn lµng nhng trong t¸c phÈm cña «ng l¹i gay g¾t nhiÒu khi ®Õn cùc ®oan.¤ng ®i vµo khai th¸c nh÷ng ®Ò tµi ë mÆt t¨m tèi nhÊt cña x· héi t s¶n thµnh thÞ víi nh÷ng ®ñ mäi sù ®åi b¹i x©u xa. Tríc ®©y còng do c¸i nh×n phiÕn diÖn mét chiÒu, ®ång nhÊt hai kh¸i niÖm " c¸ tÝnh" vµ " c¸ tÝnh s¸ng t¹o" víi nhau, do ®ã nhiÒu nhµ nghiªn cøu ®· kÕt luËn r»ng, mét nhµ v¨n viÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ¨n ch¬i truþ l¹c, lu manh, g¸i ®iÕm … th× còng ph¶i lµ mét ngêi ¨n ch¬i truþ l¹c. ChÝnh vÞ nhËn ®Þnh mét c¸ch c¶m tÝnh, chñ quan nh vËy mµ trong mét thêi gian dµi ( tõ sau 1954 ®Õn 1986) Vò Träng Phông vµ sù nghiÖp s¸ng t¸c cña «ng ®· bÞ h¹ thÊp, bÞ phñ nhËn vµ trë thµnh mét trong nh÷ng vô ¸n v¨n ch¬ng phøc t¹p nhÊt trong lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam. C¸ tÝnh vµ c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña nhµ v¨n lµ hai kh¸i niÖm rÊt gÇn gòi víi nhau do ®ã ®Ó t¹o ra sù nhÇm lÉn, dÔ bÞ ®ång nhÊt vµo nhau. ViÖc nghiªn cøu, xem xÐt, ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò nµy dï ë t¸c gi¶ nµo còng ®ßi hái mét c¸i nh×n kh¸ch quan, tØnh t¸o, khoa häc vµ c«ng b»ng. Nh vËy ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n vµo v¨n ch¬ng gi÷ mét vai trß quan träng t¹o nªn sù ®éc ®¸o trong c¸ tÝnh s¸ng t¹o vµ phong c¸ch nghÖ thuËt cña nhµ v¨n. Ngêi xa cã c©u " v¨n lµ ngêi", Hµn M¹c Tö còng tõng nãi :"ngêi th¬ phong vËn nh th¬ Êy" trªn ý nghÜa ®ã chóng ta cïng ®i vµo t×m hiÓu cô thÓ sù ¶nh hëng cña c¸ tÝnh nhµ v¨n trong s¸ng t¸c ®Õn T¶n §µ 1.2. ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n trong s¸ng t¸c ®Õn T¶n §µ. NÒn v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam ®Õn T¶n §µ tr¶i qua gÇn mêi thÕ kû. Kho¶ng thêi gian Êy cïng víi nh÷ng bíc th¨ng trÇm cña lÞch sö d©n téc, v¨n häc trung ®¹i ®· ®i hÕt chÆng ®êng cña m×nh vµ hoµn thµnh sø mÖnh cña mét ph¹m trï v¨n häc g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ suy vong cña chÕ ®é phong kiÕn. Tuy cã mét chÆng ®êng ph¸t triÓn rÊt l©u dµi nhng nh÷ng nhµ v¨n cã c¸ tÝnh vµ d¸m sèng víi c¸ tÝnh cu¶ m×nh trong th¬ ca l¹i v« cïng Ýt ái. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do nÒn v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam chÞu sù thèng trÞ cña Nho gi¸o vµ ý thøc hÖ phong kiÕn ®· ®Æt ra nh÷ng quy t¾c, nh÷ng ®Þnh chÕ nghÖ thuËt hÕt søc nghiªm kh¾c buéc nhµ v¨n ph¶i tu©n theo khi s¸ng t¸c v¨n chKho¸ luËn tèt nghiÖp 9 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng ¬ng. Do vËy trong mét kho¶ng thêi gian rÊt dµi, nÒn v¨n häc trung ®¹i bÞ khu«n mÉu ho¸ , c«ng thøc ho¸ trë nªn kh« cøng, khu«n s¸o vµ thiÕu tÝnh n¨ng ®éng nghÖ thuËt. TiÕng nãi c¸ nh©n cña ®êi sèng riªng t trë thµnh ®iÒu cÊm kþ, con ngêi gång m×nh lªn víi bæn phËn vµ nghÜa vô. §óng nh Hoµi Thanh trong lêi nãi ®Çu " Thi nh©n ViÖt Nam" ®· nhËn xÐt: " Mét x· héi suèt mÊy ngµn n¨m kÐo dµi mét cuéc sèng gÇn nh kh«ng thay ®æi vÒ h×nh thøc còng nh tinh thÇn. TriÒu ®¹i tuy bao lÇn hng vong giang s¬n tuy bao lÇn ®æi chñ, song mäi cuéc biÕn cè vÒ chÝnh trÞ Ýt khi ba ®éng ®Õn sù sèng nh©n d©n. Tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c, ®¹i kh¸i chØ cã bÊy nhiªu tËp tôc, bÊy nhiªu ý nghÜa, bÊy nhiªu tin tëng, cho ®Õn nh÷ng nçi yªu, ghÐt, vui buån c¬ hå còng n»m yªn trong nh÷ng khu«n khæ nhÊt ®Þnh. Thêi gian ë ®©y ®· ngng l¹i vµ ngêi ta chØ sèng trong kh«ng gian" (" Mét thêi ®¹i trong thi ca - thi nh©n ViÖt Nam ) Tuy nhiªn trong mÊy ngµn n¨m ®ã ®· xuÊt hiÖn nh÷ng nhµ v¨n mµ con ngêi vµ t¸c phÈm cña hä tuy cha lµm nªn mét cuéc c¸ch m¹ng thùc sù cã thÓ thay ®æi c¨n b¶n lÒ thãi cò nhng ®· t¹o nªn nh÷ng x¸o trén nhÊt ®Þnh trong nÒn v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam, thæi vµo ®ã nh÷ng luång sinh khÝ míi, ®a l¹i cho v¨n häc trung ®¹i c¸c t¸c phÈm mang gi¸ trÞ nghÖ thuËt ®Ých thùc. Hä chÝnh lµ nh÷ng nhµ v¨n dòng c¶m ®· sèng rÊt tù tin víi c¸ tÝnh cña m×nh trong th¬ v¨n bÊt chÊp nh÷ng rµng buéc khe kh¾t cña v¨n häc trung ®¹i sù nghi kÞ, ghÐt bá cña x· héi phong kiÕn . 1.2.1. Nh÷ng c¸ tÝnh ®éc ®¸o trong v¨n häc ViÖt Nam ®Õn tríc T¶n §µ NÒn v¨n häc trung ®¹i cÇm tï søc s¸ng t¹o cña nhµ v¨n trong nh÷ng m« h×nh, khu«n mÉu cho tríc. Nhng c¸ tÝnh vµ c¸ tÝnh s¸ng t¹o cña nhµ v¨n l¹i lµ mét hiÖn tîng tÊt yÕu lµ ®éng lùc cña tiÕn bé nghÖ thuËt. Nã vît ra ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña lÔ gi¸o phong kiÕn, vît qua nh÷ng khu«n thíc nghÖ thuËt. gi¸o ®iÒu cña v¨n häc trung ®¹i ®Ó ®i t×m c¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt míi. Song v¨n häc trung ®¹i lu«n t×m c¸ch ng¨n cÊm sù ph¸t triÓn cña c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n, do ®ã c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n kh«ng cã c¬ héi ¶nh hëng mét c¸ch toµn diÖn vµo v¨n ch¬ng nh trong v¨n häc hiÖn ®¹i sau nµy. ChÝnh v× vËy ¶nh hëng c¸ tÝnh con ngêi nhµ v¨n trong v¨n ch¬ng trung ®¹i míi chØ dõng l¹i ë mét vµi nÐt c¸ tÝnh næi tréi nhÊt mµ nhµ v¨n võa xem ®ã lµ c¸ch thøc tù kh¼ng ®Þnh b¶n lÜnh, khÝ ph¸ch, tµi n¨ng vµ nh©n c¸ch h¬n ®êi cña b¶n th©n l¹i võa xem ®ã lµ mét vò khÝ ®Ó tuyªn chiÕn víi c¸i ¸c, c¸i xÊu, c¸i phi nghÜa trong x· héi ®¬ng thêi. Kho¸ luËn tèt nghiÖp 10 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng Trong khu«n khæ ch¬ng I- chóng t«i chØ xin ®Ò cËp ®Õn mét sè nhµ v¨n tiªu biÓu nhÊt trong ®ã sù ¶nh hëng cña c¸ tÝnh nhµ v¨n vµo v¨n ch¬ng ®îc thÓ hiÖn t¬ng ®èi râ nÐt vµ thèng nhÊt. Ngêi ®Çu tiªn ph¶i nãi tíi lµ n÷ sÜ Hå Xu©n H¬ng. MÆc dï cho ®Õn ngµy nay, chóng ta vÉn cha x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c n¨m sinh, n¨m mÊt cña bµ, nhng th«ng qua nh÷ng giai tho¹i cßn truyÒn tông trong d©n gian cã thÓ dÔ dµng kh¼ng ®Þnh r»ng : Hå Xu©n H¬ng lµ mét hiÖn tîng v¨n häc ®éc ®¸o nhÊt kh«ng chØ ®èi víi v¨n häc trung ®¹i mµ víi c¶ nÒn v¨n häc ViÖt Nam. Næi bËt trong con ngêi Hå Xu©n H¬ng lµ nÐt c¸ tÝnh ngang tµng, m¹nh mÏ, s¾c s¶o, vµ ®Çy gãc c¹nh. Sèng trong x· héi nam quyÒn mµ th©n phËn ngêi phô n÷ chØ nh con s©u, c¸i kiÕn, Hå Xu©n H¬ng lµ ngêi phô n÷ ®Çu tiªn, lµ ngêi thø nhÊt hay duy nhÊt ®· dâng d¹c lªn tiÕng ®ßi quyÒn b×nh ®¼ng nam n÷, lªn tiÕng kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vÞ thÕ vµ vai trß cña m×nh mét c¸ch tù tin, kiªu b¹c, vµ ng¹o nghÔ: " VÝ ®Êy ®æi phËn lµm trai ®îc Th× sù anh hïng h¸ bÊy nhiªu" Nh÷ng cuéc ®èi øng thó vÞ víi ®¸m sÜ tö dèt n¸t ®· kh¼ng ®Þnh b¶n lÜnh ngang tµng, th¼ng th¾n cña Hå Xu©n H¬ng khi kh«ng ngÇn ng¹i v¹ch trÇn nh÷ng ngu dèt, bÞp bîm, gi¶ t¹o cña nh÷ng "hiÒn nh©n qu©n tö" vèn ®îc xem lµ trô cét, lµ giÒng mèi cña x· héi phong kiÕn : - "KhÐo khÐo ®i ®©u lò ngÈn ng¬ L¹i ®©y cho chÞ d¹y lµm th¬" - "Mét ®µn th»ng ngäng ®øng xem chu«ng Chóng b¶o nhau r»ng : Êy … ¸i …u«ng" Víi Hå Xu©n H¬ng mét c¸i ng· còng trë thµnh hµnh ®éng phi thêng: " Gi¬ tay víi thö trêi cao thÊp Xo¹c c¼ng ®o xem ®Êt v¾n dµi" Cïng víi nÐt c¸ tÝnh m¹nh mÏ ngang tµng, Hå Xu©n H¬ng cßn lµ mét nhµ th¬ cña lßng yªu ®êi m·nh liÖt. Ph¶i cã mét t×nh yªu ®èi víi cuéc ®êi s©u s¾c vµ tha thiÕt l¾m míi cã thÓ viÕt nªn nh÷ng vÉn th¬ trµn ®Çy l¹c quan, tin tëng vµo cuéc sèng ®Õn vËy cho dï bµ ®· ph¶i nÕn tr¶i rÊt nhiÒu nh÷ng bi kÞch cay ®¾ng: "Tríc nghe nh÷ng tiÕng thªm rÒn rÜ Sau giËn v× duyªn ®Ó mâm mßm Tµi tö v¨n nh©n ai ®ã t¸ Th©n nµy ®©u ®· chÞu giµ tom" Kho¸ luËn tèt nghiÖp 11 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng Bµi th¬ cã lÏ ®îc lµm khi Xu©n H¬ng tuæi ®· nhiÒu, mäi nçi bÊt h¹nh cña cuéc ®êi ®· tr¶i qua, song dÉu bµi th¬ cã sù bùc tøc, o¸n tr¸ch nhng vÉn thõa niÒm tin tëng : " Th©n nµy ®©u ®· chÞu giµ tom" NiÒm l¹c quan tin yªu cuéc sèng ®· gióp m¹ch th¬ Hå Xu©n H¬ng lu«n t¬i trÎ , kháe kho¾n vµ trµn ®Çy søc sèng: " §ªm ba m¬i, khÐp c¸nh cµn kh«n, nÝch chÆn l¹i kÎo ma v¬ng bång qñy tíi. S¸ng mång mét, láng then t¹o ho¸, më toang ra cho thiÕu n÷ ríc xu©n vµo" ( C©u ®èi tÕt) T×nh yªu cuéc sèng cßn thÓ hiÖn trong t×nh yªu tha thiÕt ®èi víi thiªn nhiªn t¹o vËt. C¶nh thiªn nhiªn trong th¬ Hå Xu©n H¬ng ph¶i lµ nh÷ng c¶nh cao réng, cã h×nh khèi, cã tÇm vãc, cã gÝo, cã c©y, cã ©m thanh mµu s¾c. Thiªn nhiªn Êy lu«n bõng lªn mét søc sèng v« cïng m·nh liÖt, lu«n muèn vît lªn, vôt dËy, muèn ph¸ vì mäi rµng buéc th«ng thêng ®Ó t¹o nªn sù ®ét ph¸: " Xiªn ngang mÆt ®Êt rªu tõng ®¸m §©m to¹c ch©n m©y ®¸ mÊy hßn" Tríc mét thiªn nhiªn nh vËy râ rµng nhµ th¬ say mª. TÊm lßng hån nhiªn yªu ®êi cña Hå Xu©n H¬ng mang ®Õn cho thiªn nhiªn chÊt sèng ngån ngén nh nhùa mïa xu©n : "L¾t lÎo cµnh th«ng c¬n giã thèc §Çm ®×a l¸ liÔu giät s¬ng reo " Nh÷ng sù vËt hiÖn tîng vèn quen thuéc cña cuéc sèng ®êi thêng nh: "Qu¶ mÝt", " èc nhåi", " C¸i qu¹t" " B¸nh tr«i níc" ®i vµo th¬ bµ ®Òu chøa ®ùng mét quan niÖm míi mÎ, hiÖn ®¹i vÒ thÕ giíi nh©n sinh vµ phÈm chÊt con ngêi, vÒ lèi sèng vµ quan hÖ nam n÷, vÒ t×nh yªu vµ h«n nh©n gia ®×nh. Trong ®ã næi bËt lªn lµ kh¸t väng yªu th¬ng vµ ®îc yªu th¬ng, lµ íc muèn vÒ cuéc sèng tù do, b×nh ®¼ng, mét t×nh yªu thuû chung son s¾t, lµ lêi thøc tØnh hay kªu gäi vÒ lßng bao dung, ®é lîng, nh©n ¸i gi÷a ngêi víi ngêi: " Cã ph¶i duyªn nhau th× th¾m l¹i §õng xanh nh l¸ b¹c nh v«i" TÊt c¶ t¹o nªn cho Hå Xu©n H¬ng mét tiÕng nãi riªng, mét c¸ tÝnh ®éc ®¸o gi÷a ®êi vµ th¬ , gi÷a th¬ vµ ®êi kh«ng thÓ lÉn víi ai. TiÕp theo Hå Xu©n H¬ng, nÒn v¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam cã thªm mét c¸ tÝnh ®éc ®¸o ®ã lµ NguyÔn C«ng Trø. Con ngêi nµy kh«ng chØ næi tiÕng bëi Kho¸ luËn tèt nghiÖp 12 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng tµi v¨n vâ song toµn mµ con næi tiÕng bëi c¸ tÝnh ngang tµng ng«ng nghªnh lu«n t¹o cho m×nh mét lèi sèng kh¸c biÖt mµ thêi Êy kh«ng Ýt ngêi ®· xem «ng lµ ng«ng cuång hay qu¸i dÞ. ¤ng còng næi tiÕng bëi sù m©u thuÉn trong t tëng: võa hµo høng nhËp cuéc võa bÊt m·n víi thêi cuéc; võa muèn kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ vai trß cña m×nh trong x· héi l¹i kh«ng thÓ vît lªn khái khu«n khæ mét " t«i trung" nhiÒu khi ®Õn cùc ®oan. NguyÔn C«ng Trø bíc vµo cuéc ®êi còng nh trong v¨n ch¬ng b»ng mét ch÷ " Ng«ng". C¸i "ng«ng" dùa trªn tµi ®øc trÝ tuÖ, thiªn l¬ng h¬n ngêi. C¸i " ng«ng" cña mét con ngêi ý thøc ®îc rÊt râ tµi n¨ng vµ b¶n lÜnh cña m×nh, do ®ã lu«n muèn kh¼ng ®Þnh vµ ®· d¸m kh¼ng ®Þnh mét c¸i " t«i" ngang tµng, lång léng víi ®Êt trêi : " Vßng trêi ®Êt däc ngang, ngang däc. Nî tang bång vay tr¶, tr¶ vay ChÝ lµm trai nam, b¾c, ®«ng, t©y. Cho phØ søc vÉy vïng trong bèn bÓ" " Ng«ng" nªn lu«n gi÷ mét c¸ch sèng kh¸c thêng nh muèn th¸ch thøc, muèn chäc tøc thiªn h¹ khi cìi bß vµng, cæ ®eo lôc l¹c, sau lng dÉn theo mét c« g¸i trÎ ung dung, ngÊt ngëng gi÷a mu«n ngêi. ¤ng l¹i cßn xem ®ã lµ mét ®iÒu thÝch thó nªn khi häa l¹i c¸i t thÕ cña m×nh vµo th¬, chóng ta cø thÊy hiÖn lªn mét nô cêi hãm hØnh rÊt ®¾c ý : " §¹c ngùa bß vµng ®eo ngÊt ngëng …. Gãt tiªn theo ®ñng ®Ønh mét ®«i d× Bôt còng nùc cêi «ng ngÊt ngëng" " Ng«ng " cßn lµ mét c¸ch ®Ó nhµ th¬ ph¶n øng l¹i víi nh÷ng « träc, bÊt c«ng cña x· héi ®¬ng thêi. V× thÕ ®©y lµ mét c¸i " ng«ng" rÊt ®¸ng tr©n träng. NÐt c¸ t×nh thø hai ¶nh hëng t¬ng ®èi râ nÐt trong th¬ NguyÔn C«ng Trø lµ niÒm l¹c quan, bay bæng víi cuéc ®êi .Sèng trong hoµn c¶nh nghÌo khæ ®Õn cay cùc nhng NguyÔn C«ng Trø vÉn lu«n tin tëng : " Cßn trêi, cßn ®Êt, cßn ta m·i Cã lÏ ta ®©u m·i thÕ nµy" Liªn tiÕp thÊt b¹i trªn con ®êng thi cö nhng «ng vÉn kh«ng mét chót bi quan ch¸n n¶n. ë «ng lu«n to¸t lªn mét phong th¸i ung dung, mét nô cêi vui sèng, r¹ng rì ®Çy niÒm tin : " §· tõng t¾m géi ¬n ma mãc Còng ph¶i xªnh xang héi giã m©y Kho¸ luËn tèt nghiÖp 13 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng H·y quyÕt phen nµy xem thö ®· Song cßn tuæi trÎ chÞu ®©u ngay. Víi NguyÔn C«ng Trø, mäi viÖc ®Òu cã thÓ thµnh c«ng nÕu con ngêi biÕt vît lªn hoµn c¶nh: - "H÷u trÝ sù c¸nh thµnh". - "H÷u kú ®øc ¾t trêi kia ch¼ng phô" NÐt c¸ tÝnh thø ba ë NguyÔn C«ng Trø ®ã lµ: «ng lµ con ngêi cña hµnh ®éng. NguyÔn C«ngTrø ®· ho¹t ®éng kh«ng biÕt mÖt mái ®Ó thùc hiÖn lý tëng cña m×nh. Tuæi trÎ th× say mª ®Ìn s¸ch, h¨m hë ®i thi, h¨m hë vµo ®êi nh÷ng mong ®em c¸i "chÝ nam nhi" mµ däc ngang trêi ®Êt cho tho¶ chÝ tam bång. NguyÔn C«ng Trø cho r»ng con ngêi kh«ng ph¶i sinh ra vµ chÕt ®i mµ ph¶i sèng cã Ých cho ®êi, ph¶i lu danh víi ®êi: "§· mang tiÕng ë trong trêi ®Êt Ph¶i cã danh g× víi nói s«ng". NguyÔn C«ng Trø ®· nÕm tr¶i mäi vinh nhôc trªn ®êng ®êi: bèn m¬i mèt tuæi ®êng c«ng danh míi më nhng hai m¬i t¸m n¨m lµm quan cã tíi n¨m lÇn bÞ gi¸ng chøc. Cã lóc lµm ®Õn chøc ®¹i tíng nhng cã khi ph¶i lµm anh lÝnh thó ë biªn thuú. Nhng NguyÔn C«ng Trø vÉn ho¹t ®éng h¨ng say kh«ng ng¹i gian lao vÊt v¶. ¤ng xin ®i trÊn ¸p c¸c cuéc khëi nghÜa, dÑp giÆc l©n bang, ®a ngêi ®i khai khÈn ®Êt hoang lËp nªn c¸c vïng d©n c trï phó chÝnh v× thÕ trong th¬ «ng lu«n tiÒm tµng mét kh¸t väng ®îc hµnh ®éng, ®îc ®em tµi m×nh phôc vô cho giang s¬n, x· t¾c. «ng xem ®ã lµ nhiÖm vô cña mäi "kÎ sü" ®ang ®øng ch©n trong thiªn h¹ nµy: "Sü lµm cho b¸ch thÕ lu ph¬ng Tríc lµ sü sau lµ khanh tíng". NguyÔn C«ng Trø cßn lµ mét con ngêi ®a t×nh. ¤ng nÆng nî víi ®iÖu ph¸ch trèng chÇu cña thÓ ca trï, nhng còng nÆng nî víi nh÷ng "YÕn YÕn Hêng Hêng", "Hång Hång TuyÕt TuyÕt" ë chèn b×nh khang ®Ó råi dÖt nªn biÕt bao giai tho¹i thó vÞ cña nh÷ng cuéc t×nh giã tr¨ng, nh÷ng kho¶ng kh¾c xao lßng vµ hai m¬i n¨m sau vÉn cßn nhËn ra mét ngêi trong c©u h¸t: "Giang s¬n mét g¸nh gi÷a ®ång" Cuéc ®êi NguyÔn C«ng Trø kh«ng vît ra ngoµi ph¹m vi cña ch÷ "trung qu©n" nhng th¬ v¨n cña «ng ®· thùc sù t¹o nªn tiÕng nãi riªng biÖt ghi l¹i dÊu Ên mét c¸ tÝnh ®éc ®¸o trong v¨n häc trung ®¹i trªn chÆng ®êng vËn ®éng cña nã. Kho¸ luËn tèt nghiÖp 14 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng Tuy sèng cïng thêi ®¹i víi NguyÔn C«ng Trø nhng Cao B¸ Qu¸t l¹i kh«ng bÞ bã buéc vµo quan niÖm Nho gi¸o chÝnh thèng chÝnh v× thÕ c¸ tÝnh cña Cao B¸ Qu¸t ®· vît lªn NguyÔn C«ng Trø ®Ó to¶ s¸ng mét khÝ ph¸ch anh hïng cã thÓ xoay trêi chuyÓn ®Êt. Chóng ta còng b¾t gÆp ë Cao B¸ Qu¸t mét c¸ tÝnh ngang tµn m¹nh mÏ. Nhng kh¸c víi NguyÔn C«ng Trø, Cao B¸ Qu¸t tµi cao nhng chÝ kh«ng ë c«ng danh. ¤ng sèng tù do phãng tóng ngoµi thÕ tôc. C¸i "ng«ng" cña Cao B¸ Qu¸t lµ c¸i "ng«ng" cña mét ngêi gi¸m lµm ®iÒu cÊm kþ tin vµo chÝnh m×nh vµ d¸m hµnh ®éng ®Ó thay ®æi ®êi m×nh . ¤ng xem thêng danh lîi, "coi khinh" c¶ bé mÆt cña triÒu ®×nh phong kiÕn : "GhÐ m¾t coi khinh phêng mò ¸o Cói ®Çu lµm ngùa bÐ nhi ®ång" Kh«ng khuÊt phôc tríc nh÷ng bÊt c«ng, thèi n¸t cña x· héi phong kiÕn ®¬ng thêi, «ng l·nh ®¹o n«ng d©n khëi nghÜa.C¸i kh¸t väng th¸o còi sæ lång, ®Ëp tan ¸ch ¸p bøc bÊt c«ng ®Ó x©y dùng mét x· héi c«ng b»ng nh©n ¸i cho nh÷ng ngêi lao khæ ®· khiÕn «ng ®øng dËy chèng l¹i c¶ triÒu ®×nh phong kiÕn. Cho ®Õn lóc cuèi ®êi, c¸i t thÕ bÊt khuÊt, kiªn gan, kh«ng g× lay chuyÓn Êy vÉn hiÖn lªn kú vÜ, hiªn ngang, uy nghiªm vµ ®Çy khÝ ph¸ch: " Mét chiÕc cïm lim ch©n cã ®Õ Ba vßng xÝch s¾t bøc thi v¬ng" Kh«ng chØ cã thÕ, Cao B¸ Qu¸t cßn lµ ngêi sèng rÊt phãng tóng, tù do, kh«ng theo khu«n phÐp nµo. Ngay tõ nhá th©n sinh cña Cao B¸ Qu¸t ®· nhËn xÐt: "v¨n cña B¸ Qu¸t h¬n vÒ tµi tø nhng kÐm vÒ khu«n phÐp" v× vËy mÆc dï tµi häc thøc uyªn th©m cña «ng lõng lÉy thiªn h¹ nhng «ng thi m·i kh«ng ®Ëu, ®Ëu råi l¹i bÞ ®¸nh trît. Th¬ v¨n cña «ng chøa chë c¸i kh¸t väng tung hoµnh cïng khÝ ph¸ch phi thêng Êy cho nªn còng bøt ph¸ ra khái nh÷ng niªm luËt cè ®Þnh cña v¨n häc trung ®¹i. Víi Cao B¸ Qu¸t, trong tÊt c¶ nh÷ng thø cã mÆt gi÷a trêi ®Êt nµy «ng chØ cói ®Çu tríc mét cµnh mai: "NhÊt sinh ®ª thñ b¸i mai hoa" Tuy chÆng ®êng s¸ng t¸c cña Cao B¸ Qu¸t kh«ng dµi, t¸c phÈm l¹i bÞ mÊt m¸t sau khi «ng mÊt, song víi nh÷ng g× cßn l¹i còng ®ñ ®Ó t¹c vµo nÒn v¨n häc ViÖt Nam mét nh©n c¸ch thanh cao,mét c¸ tÝnh ®éc ®¸o, mét khÝ ph¸ch anh hïng. Ngêi tiÕp theo ph¶i kÓ ®Õn lµ nhµ v¨n NguyÔn §×nh ChiÓu, mét ng«i sao s¸ng trªn bÇu trêi v¨n häc níc nhµ thÕ kû XIX. ¤ng vµ sù nghiÖp v¨n ch¬ng Kho¸ luËn tèt nghiÖp 15 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng cña «ng ®· trë thµnh n¬i héi tô vµ ph¸t s¸ng nh÷ng tinh hoa cña thiªn nhiªn vµ con ngêi Nam Bé. Tõ cuéc ®êi vµ th¬ v¨n, cã thÓ thÊy c¸ tÝnh NguyÔn §×nh ChiÓu thÓ hiÖn tríc hÕt ë lßng yªu ®êi tha thiÕt, lu«n l¹c quan tin tëng vµo t¬ng lai. Lßng yªu ®êi cña NguyÔn §×nh ChiÓu ®¸ng tr©n träng ë chç dÉu trong thùc t¹i ®en tèi, ®au buån bao nhiªu «ng còng kh«ng bao giê cã c¸i nh×n bi quan, yÕm thÕ, lu«n gi÷ niÒm tin v÷ng ch¾c vµo mét ngµy mai t¬i s¸ng sÏ ®Õn. Khi liªn tiÕp gh¸nh chÞu nh÷ng bi kÞch to lín cña cuéc ®êi: mÑ mÊt, ngêi yªu phô b¹c, ®êng c«ng danh lì lµng, bÖnh tËt hµnh h¹, NguyÔn §×nh ChiÓu tr¬ träi gi÷a ®êi víi hai bµn tay tr¾ng vµ ®«i m¾t mï loµ. Nhng sãng giã cuéc ®êi kh«ng quËt ng· næi «ng, tr¸i l¹i cµng lµm cho nh©n c¸ch, b¶n lÜnh cña «ng thªm chãi s¸ng. Cuéc ®êi NguyÔn §×nh ChiÓu lµ mét qu¸ tr×nh ®Êu tranh kh«ng khoan nhîng víi bÖnh tËt ®Ó tù vît m×nh vµ kh¼ng ®Þnh m×nh. Dï khã kh¨n, vÊt v¶, ®ãi nghÌo, NguyÔn §×nh ChiÓu vÉn l¹c quan, vui sèng. TiÕng th¬ cña «ng lu«n ng©n vang lªn t×nh yªu ®èi víi cuéc ®êi, con ngêi vµ thiªn nhiªn Nam Bé: "Trªn trêi ma mãc, giã m©y Díi thêi non níc, cá c©y mu«n loµi Gi÷a thêi nhµ cöa ®Òn ®µi N¨m hµnh tãm viÖc ba tµi nhá to VÝ dÇu t¹o ho¸ mÊy lß Ho¸ c«ng mÊy thî, mét pho Ngò hµnh" ChÝnh nhê t©m hån l¹c quan, khoÎ kho¾n cho nªn nhµ th¬ ®· göi g¾m nh÷ng íc m¬ kh¸t väng mµ m×nh cha ®¹t ®îc vµo nh÷ng nh©n vËt mµ «ng rÊt mùc yªu mÕn: Lôc V©n Tiªn bÞ mï ®· ®îc tiªn «ng cho thuèc lµm s¸ng m¾t, trë vÒ h¹nh phóc bªn KiÒu NguyÖt Nga vµ ®êng c«ng danh ho¹n lé. VÞ Kú Nh©n S trong "Ng tiÒu y thuËt vÊn ®¸p" tù chäc mï m¾t m×nh ®Ó kh«ng muèn thÊy cuéc ®êi biÕn lo¹n. Nhng dï sèng trong mï loµ t¨m tèi, Kú Nh©n S vÉn nh×n thÊy sau c¬n b·o t¸p cña quª h¬ng lµ ngµy mai t¬i s¸ng: "Sau trêi Thóc Quý tan m©y S«ng trong bÓ lÆng m¾t thÇy s¸ng ra" §ã còng chÝnh lµ niÒm tin cña NguyÔn §×nh ChiÓu. NiÒm tin Êy lu«n ch¸y s¸ng trong suèt cuéc ®êi «ng. Khi ®Êt níc ch×m trong c¬n biÕn lo¹n , tiÕng th¬ cña NguyÔn §×nh ChiÓu vÉn cÊt lªn kh¶ng kh¸i, døt kho¸t víimét niÒm tin v÷ng ch¾c, kh«ng g× lay chuyÓn: "Ngµy nµo trêi ®Êt an ng«i cò Kho¸ luËn tèt nghiÖp 16 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng Mõng thÊy non s«ng bÆt giã t©y" ChÝnh niÒm tin Êy ®· gióp NguyÔn §×nh ChiÓu ®øng v÷ng trong mäi thö th¸ch nghiÖt ng· cña cuéc ®êi ®ång thêi th¾p lªn ngän löa hy väng vµ lßng yªu níc nång nµn cho hµng triÖu ngêi d©n ViÖt Nam (®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi d©n Nam Bé). Cïng víi lßng yªu ®êi m·nh liÖt, NguyÔn §×nh ChiÓu cßn lµ ngêi th¼ng th¾n, trung thùc, yªu ghÐt ph©n minh, chÝnh tµ râ rµng. NguyÔn §×nh ChiÓu lu«n ®øng vÒ phÝa lÏ ph¶i, vÒ c¸i ®óng ®Ó kiªn quyÕt lªn ¸n, phñ nhËn c¸i xÊu, c¸i ¸c, c¸i bÊt l¬ng. ë «ng cã sù nhËn thøc rÊt r¹ch rßi trong t tëng vµ thÕ giíi quan . C¸ tÝnh ®ã ®i vµo th¬ v¨n trë thµnh lý tëng nh©n nghÜa rÊt cao ®Ñp mµ cèt lâi lµ t×nh yªu níc th¬ng d©n s©u s¾c. ChÝnh v× hiÓu râ b¶n chÊt cña x· héi phong kiÕn lóc m¹t vËn cïng cuéc sèng khèn quÉn cña ngêi n«ng d©n, «ng kh«ng ngÇn ng¹i nãi lªn chÝnh kiÕn cña m×nh. Nh©n vËt «ng Qu¸n trong "Lôc V©n Tiªn" ®· kh¼ng ®Þnh lËp trêng vµ t tëng cña NguyÔn §×nh ChiÓu: "Qu¸n r»ng ghÐt viÖc tÇm phµo hÐt cay ghÐt ®¾ng ghÐt vµo tËn t©m GhÐt ®êi KiÖt, Trô mª d©m §Ó d©n nªn nçi sa hÇm sÈy hang GhÐt ®êi U, LÖ ®a ®oan KhiÕn d©n luèng chÞu lÇm than mu«n phÇn" Khi kÎ thï ph¬ng T©y x©m ph¹m ®Õn tõng " tÊc ®Êt, ngän rau, vïa h¬ng, b¸t níc" cña quª h¬ng, «ng ®· ®øng h¼n vÒ phÝa nh÷ng nghÜa qu©n ®¸nh T©y dùng nªn bøc tîng ®µi bÊt tö vÒ mét tËp thÓ n«ng d©n anh hïng trong "V¨n tÕ nghÜa sü CÇn Giuéc": "Mêi n¨m c«ng vì ruéng cha ¾t cßn danh næi nh phao Mét trËn nghÜa ®¸nh T©y tuy lµ mÊt tiÕng vang nh má" NguyÔn §×nh ChiÓu lµ mét trong nh÷ng nhµ th¬ ®Çu tiªn kªu gäi nh©n d©n chèng Ph¸p. ¤ng tr©n träng, yªu quý quª h¬ng bao nhiªu th× c¨m ghÐt thùc d©n x©m lîc bÊy nhiªu. Mµ «ng ®· ghÐt lµ"ghÐt cay ghÐt ®¾ng, ghÐt vµo tËn t©m", ghÐt muèn ra "¨n gan, c¾n cæ" qu©n cíp níc. ¤ng ®· yªu, ®· th¬ng lµ hÕt lßng ca ngîi bªnh vùc, b¶o vÖ, tr©n träng: "Lµm ngêi trung nghi· ®¸ng bia son §øng gi÷a cµn kh«n tiÕng ch¼ng mßn C¬m ¸o ®Òn båi ¬n ®Êt níc R©u mµy gi÷ vÑn phËn t«i con" Kho¸ luËn tèt nghiÖp 17 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng ChÝnh bëi lßng yªu níc nång nµn vµ sù r¹ch rßi trong t tëng còng nh trong thÕ giíi quan, lu«n ®øng vÒ phÝa lÏ ph¶i,do vËy NguyÔn §×nh ChiÓu ®· vît qua ®îc nh÷ng ®Þnh kiÕn cña v¨n häc trung ®¹i ®Ó t¹o nªn m«t tiÕng nãi riªng - tiÕng nãi cña lý tëng nh©n nghÜa cao ®Ñp. V¨n häc trung ®¹i ViÖt Nam ®Õn Tó X¬ng ®· ®i ®Õn chÆng cuèi cña m×nh. Con ngêi sinh ra gi÷a thêi kú bi th¬ng nhÊt cña lÞch sö d©n téc nµy ®· gãp cho nÒn v¨n häc níc nhµ mét ch©n dung v¨n häc ®Çy c¸ tÝnh. Tó X¬ng còng ®¸nh dÊu con ngêi m×nh trong v¨n ch¬ng b»ng mét c¸i "ng«ng". Nhng nÕu nh NguyÔn C«ng Trø, Cao B¸ Qu¸t lÊy c¸i "ng«ng" ®Ó kh¼ng ®Þnh khÝ ph¸ch, tµi n¨ng cña m×nh th× ®Õn Tó X¬ng - khi x· héi phong kiÕn ®· ®Õn håi m¹t vËn, mäi gi¸ trÞ bÞ ®¶o ngîc, ®ång tiÒn lªn ng«i, nh©n phÈm vµ l¬ng t©m con ngêi trë thµnh thø yÕu - do vËy c¸i "ng«ng" cña Tó X¬ng kh«ng cßn bãng d¸ng khÝ ph¸ch n÷a, tuy còng cã c¸i ngang tµng, c¸i ph¸ ph¸ch nhng ®· thÊm rÊt s©u c¸i d vÞ cay ®¾ng, chua ch¸t, sù bi quan ch¸n n¶n cã pha c¶ c¸i cêi cît, mØa mai, cay có: "¤ng b¸m «ng ¨n ®øa träc ®Çu §Çu kh«ng cã tãc b¸m vµo ®©u NghÜ m×nh nghiÖn nÆng cho nªn biÕt §µnh nã ¨n chay ¾t h¾n giµu". Bèi c¶nh x· héi ViÖt Nam lóc nµy hÕt søc ®en tèi, do vËy c¸i "ng«ng" cña Tó X¬ng còng nhuèm håi quang ¶m ®¹m ©ý. Chóng ta dÔ nhËn thÊy ë Tó X¬ng trong c¸i "ng«ng" cã c¶ sù bÊt cÇn: "§eo tiÕng v¨n ch¬ng cho thÕ mØa Cùc lßng cha mÑ ®Î con ra" Bªn c¹nh c¸i "ng«ng" Tó X¬ng cßn lµ mét ngêi rÊt ®a t×nh. Cèt c¸ch ®a t×nh ë con ngêi «ng ®îc thÓ hiÖn mét c¸ch m¹nh b¹o, phong phó, ë nhiÒu ph¬ng diÖn víi nhiÒu t©m tr¹ng t×nh c¶m kh¸c nhau. §a t×nh kh«ng cã nghÜa chØ thiªn vÒ t×nh yªu ®«i løa mµ ®a t×nh cßn ®Ó chØ nh÷ng ngêi giµu t×nh c¶m, dÔ ®ång c¶m víi mäi nçi bÊt h¹nh cña con ngêi trong cuéc ®êi. ChÝnh v× ®a t×nh nªn thi sÜ thêng ®a c¶m, hån th¬ tó X¬ng rÊt tinh nh¹y víi mäi biÕn th¸i cña cuéc ®êi vµ con ngêi. ¤ng ý thøc ®Õn ®au ®ín thùc tr¹ng ®êi thõa cña b¶n th©n: "Cha mÑ thãi ®êi ¨n ë b¹c Cã chång hê h÷ng còng nh kh«ng" ¤ng nh×n thÊy mäi sù ®¶o lén trong thêi ®¹i m×nh: s«ng nªn b·i, lµng ho¸ phè, con khinh bè, vî chöi chång, kÎ dèt n¸t th× quyÒn cao chøc träng, Kho¸ luËn tèt nghiÖp 18 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng ngêi thùc tµi l¹i bÞ bá r¬i , bÞ h¾t hñi, vïi dËp. Tríc thùc tr¹ng Êy «ng võa ®au ®ín, võa day døt, võa bÊt lùc: "§¾p tai ngo¶nh mÆt lµm ng¬ R»ng kh«ng còng chÞu, r»ng khê còng xong" Nhµ th¬ chØ nghe mét tiÕng Õch trong ®ªm v¾ng còng giËt m×nh th¶ng thèt ngì nh nghe thÊy tiÕng non s«ng ®ang kh¶n giäng gäi hån níc trë vÒ: "V¼ng nghe tiÒng Õch bªn tai GiËt m×nh cßn tëng tiÕng ai gäi ®ß". Th¬ Tó X¬ng còng giµnh mét sè lîng kh«ng nhá cho nh÷ng mèi t¬ng t, nh÷ng lÇn hß hÑn, nh÷ng cuéc tao ngé nh©n duyªn mang ®Ëm c¶m høng tr÷ t×nh bay bæng l·ng m¹n: "¦íc g× ta ho¸ ra da §Ó cho ngêi t¾m níc ma chËu ®ång ¦íc g× ta ho¸ ra hång §Ó cho ngêi bÕ, ngêi bång trªn tay" Còng say lßng víi chèn b×nh khang nhng trong th¬ Tó X¬ng kh«ng cã c¸i nh×n khinh miÖt mµ tr¸i l¹i rÊt ch©n t×nh ®»m th¾m, thÊp tho¸ng mét nô cêi hãm hØnh nhng ®é lîng vµ ®Çy næi c¶m th«ng mµ "§i h¸t mÊt «"lµ mét minh chøng cô thÓ. Bµi th¬ nãi vÒ mét sù viÖc kh«ng mÊy tèt ®Ñp (®i h¸t bÞ lÊy mÊt «) nhng ®· n©ng lªn thµnh mét lêi bµy tá t×nh c¶m ch©n t×nh mµ xóc ®éng. "… ChØ e rµy giã mai ma LÊy g× ®i sím vÒ tra víi t×nh" DÉu Tó X¬ng cha ®i trän con ®êng sù nghÖp cña m×nh v× ra ®i qu¸ sím (37 tuæi) nhng thi nh©n vÉn sèng m·i trong t¸c phÈm cña «ng - con ngêi ®· g¸nh trong m×nh bi kÞch cña c¶ thêi ®¹i. Cã thÓ c¸ tÝnh cña con ngêi nhµ v¨n cßn ¶nh hëng vµo nhiÒu khÝa c¹nh n÷a trong s¸ng t¸c cña c¸c nhµ v¨n ®ã nhng ë ®©y chóng t«i chØ xin nªu lªn nh÷ng nÐt c¸ tÝnh næi bËt nhÊt, cã sù thèng nhÊt t¬ng ®èi ë c¶ hai ph¬ng diÖn: ngoµi ®êi sèng vµ trong v¨n ch¬ng. 1.2.2. Kh¸i qu¸t c¸ tÝnh con ngêi T¶n §µ trong th¬ ca. T¶n §µ lµ mét nhµ v¨n cña buæi giao thêi gi÷a hai chÆng ®êng cña v¨n häc ViÖt Nam tõ trung ®¹i sang hiÖn ®¹i. Nhng còng tõ T¶n §µ chóng ta míi thÊy ë «ng cã sù ¶nh hëng mét c¸ch toµn diÖn cña c¸ tÝnh con ngêi vµo v¨n ch¬ng. Kho¸ luËn tèt nghiÖp 19 Lª ThÞ Dung Lª ¶nh hëng cña c¸ tÝnh con ng êi T¶n §µ trong th¬ v¨n «ng Cã thÓ nãi T¶n §µ ®a cuéc ®êi m×nh, th©n thÕ, c¸ tÝnh m×nh vµo v¨n ch¬ng rÊt hån nhiªn vµ ch©n thùc: ch©n thùc ®Õn tõng niÒm vui næi buån, ch©n thùc trong tõng u ®iÓm nhîc ®iÓm. Do vËy c¸ tÝnh ®éc ®¸o cña con ngêi «ng ®· sèng trän vÑn trªn mçi trang v¨n. T¶n §µ"sèng ë thêi th¬ cæ tµn, th¬ kim ®¬ng ph«i thai" thêi kú mµ tÊt c¶ c¸c hiÖn tîng v¨n häc cßn ®ang trong t×nh tr¹ng vËn ®éng, cha ®îc ®Þnh h×nh mét c¸ch râ rµng. ChÝnh v× vËy,trong th¬ «ng cã sù ®an xen gi÷a c¸i cò vµ c¸i míi, c¸i tÝch cùc vµ tiªu cùc, c¸i tiÕn bé vµ l¹c hËu. §ã còng lµ nÐt ®Æc tr ng cña v¨n häc ViÖt Nam trong giai ®o¹n giao thêi - 30 n¨m tõ thÕ kû XX. Nhµ th¬ Lu Träng L trong bµi viÕng thi sÜ T¶n §µ ®· viÕt: " Con ngêi NguyÔn kh¾c HiÕu chÝnh lµ c¸i t¸c phÈm tuyÖt x¶o nhÊt, mét bµi th¬ hay nhÊt trong sù nghiÖp cña T¶n §µ" (" B©y giê ®©y khi n¾p quan tµi ®· ®Ëy l¹i") Qu¶ lµ mét lêi nhËn xÐt thËt chÝnh x¸c, T¶n §µ dï trong cuéc ®êi hay trong th¬ v¨n vÉn lµ mét c¸ tÝnh thèng nhÊt: trµn ®Çy nhiÖt t×nh ®èi víi cuéc sèng, lu«n l¹c quan, tin yªu cuéc ®êi. Còng cã lóc «ng kªu lªn r»ng "§êi ®¸ng ch¸n" nhng ®ã lµ lóc «ng c¶m thÊy yªu ®êi h¬n hÕt th¶y. T¶n §µ lµ mét ngêi ®a t×nh mét «ng thÇn "ng«ng", mét ngêi kh¸ch giang hå , xª dÞch nay ®©y mai ®ã, phãng kho¸ng, phiªu bång. T¶n §µ còng lµ ngêi tù s¸ng t¹o cho m×nh mét phong c¸ch nghÖ thuËt Èm thùc rÊt ®éc ®¸o cã mét kh«ng hai. TÊt c¶ ®iÒu Êy, nhµ th¬ cø tù nhiªn, tho¶i m¸i thÓ hiÖn trªn trang v¨n. Còng v× vËy mµ v¨n häc ViÖt Nam cã thªm mét T¶n §µ - thi sÜ. Kho¸ luËn tèt nghiÖp 20 Lª ThÞ Dung Lª