ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA LỊCH SỬ
---------------
TIỂU LUẬN
MÔN: LỊCH SỬ THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI
ĐỀ TÀI
Ý NGHĨA LỊCH SỬ VÀ TÁC ĐỘNG CỦA CÁCH MẠNG THÁNG
10 NGA NĂM 1917 ĐẾN PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC
TRÊN TOÀN THẾ GIỚI
Chín mươi năm đã trôi qua kể từ ngày cuộc khởi nghĩa vũ
trang của công nhân, binh lính ở thành phố Petrograt dưới sự
lãnh đạo của Đảng Bônsevich Nga do Lênin đứng đầu giành
thắng lợi. Có thể nói không một thế kỷ nào trong lịch sử nhân
loại lại được chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ và sâu rộng của
cao trào cách mạng thế giới như thế kỷ XX và một trong những
biến cố vĩ đại nhất, lớn lao nhất và mang nhiều giá trị, ý nghĩa
đối với thời đại nhât chính là cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa
tháng Mười Nga năm 1917. Cuộc cách mạng này đã “mở ra con
đường giải phóng cho các dân tộc và cả loài người, mở ra một
thời đại mới trong lịch sử, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản
lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới” (1) . Đó chính là lí do vì
sao em chọn đề tài “Ý nghĩa lịch sử của cuộc Cách mạng
tháng Mười Nga và tác động của nó đến phong trào giải
phóng dân tộc trên toàn thế giới”. Với đề tài này trước hết
chúng ta phải nêu lên được ảnh hưởng trước tiên của nó đối với
nước Nga, sau đó với phong trào giải phóng dân tộc và sau này
là sự thiết lập hệ thống xã hội chủ nghĩa trên toàn thế giới.
Những bài học kinh nghiệm để lại của thắng lợi cách mạng
tháng Mười là tiền đề để các nước thực hiện cuộc cách mạng xã
hội chủ nghĩa mà thể hiện khá rõ nét ở cuộc cách mạng Việt
Nam . Đặc biệt tính triệt để sâu sắc mà chưa một cuộc cách
mạng nào lúc bấy giờ đạt được cho thấy tầm vóc lớn lao, dấu ấn
không thể phai mờ của cách mạng tháng Mười trong lịch sử thế
giới hiện đại.
Cách mạng tháng Mười Nga không phải xảy ra một cách
ngẫu nhiên. Là một nước yếu kém nhất trong hệ thống tư bản
chủ nghĩa trong lòng nước Nga đã bộc lệ đến đỉnh điểm các
mâu thuẫn đối kháng giữa công nhân với tư bản, giữa nông dân
với địa chủ, giữa quần chúng lao khổ bị áp bức với nhà nước
thống trị. Những tiền đề đó đã hòa quyện vào nhau và trở thành
thực tiễn của cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp vô sản
Nga. Kết quả là dẫn tới sự thắng lợi của cuộc cách mạng xã hội
chủ nghĩa và sự ra đời của một loại hình chính quyền kiểu mới,
đó là các Xô viết và hình thành một Nhà nước kiểu mới là Nhà
nước xã hội chủ nghĩa.
Vì vậy Cách mạng tháng Mười Nga thành công đã mở ra
một thời kỳ mới, một kỷ nguyên mới cho nước Nga, nhân dân
lao động Nga được giải phóng khỏi chế độ Nga Hàng, đưa giai
cấp công nhân Nga lên một vị trí mới trên vũ đài chính trị. Từ
đây, nhân dân lao động Nga thật sự được làm chủ cuộc sống của
mình một chế độ xã hội mới tự do, dân chủ và hạnh phúc. Như
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết “Lần đầu tiên trong lịch sử loài
người, nhân dân lao động đã bắt tay vào xây dựng xã hội xã hội
chủ nghĩa không có bóc lột và áp bức dân tộc” (2) .
Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi đã khẳng định chân
lý: Dưới sự lãnh đạo của một Đảng Cộng sản chân chính, hết
lòng vì lợi ích, hạnh phúc của nhân dân, toàn tâm, toán ý phục
vụ nhân dân thì lý tưởng cách mạng xã hội chủ nghĩa mới có thể
thực hiện đến cùng, mới đem lại được tự do, bình đẳng thực sự
cho mọi người, Đảng Bônsevich đã đưa nước Nga từ lạc hậu,
khủng hoảng, nhanh chóng, trở thành một nước có nền khoa học
tiên tiến hàng đầu thế giới, có hệ thống giáo dục phổ thông và
đại học chất lượng cao, có một nền y tế, một hệ thống chăm sóc
sức khỏe miễn phí cho mọi người một thời cả thế giới khâm
phục. Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi cho chúng ta thấy,
trong thời đại ngày nay, sự kết hợp tất yếu và tự nhiên giữa
cuộc đấu tranh vì dân chủ và cuộc đấu tranh vì chủ nghĩa xã
hội, giữa dân chủ và chủ nghĩa xã hội chẳng những là mục tiêu
mà còn là động lực thúc đẩy tiến bộ xã hội, đưa loài người tới
tự do, hạnh phúc, dân chủ, văn minh.
Không chỉ ảnh hưởng trực tiếp lớn lao đến bản thân nước
Nga, Cách mạng tháng Mười Nga còn là một mốc đánh dấu thời
kỳ đấu tranh cách mạng mới vì những mục tiêu của thời đại là
hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội.
Cách mạng tháng Mười Nga không chỉ đánh sự ra đời của
Nhà nước vô sản đầu tiên trên thế giới mà còn đặt nền móng
cho một chế độ xã hội phù hợp nhất với các lợi ích cơ bản của
con người. Với việc đánh đổ chủ nghĩa tư bản ở một khâu quan
trọng của nó là đế quốc Nga làm cho chủ nghĩa tư bản không
còn là hệ thống duy nhất trên thế giới. Do vậy lần đầu tiên trong
lịch sử nhân loại Cách mạng tháng Mười Nga đã khẳng định sự
thiết lập một nền chuyên chính vô sản - đó là Nhà nước dân chủ
kiểu mới. Lê nin tuyên bố “Chúng ta đã sáng lập ra một nhà
nước kiểu Xô Viết, do đó đã mở ra một thời đại mới trong lịch
sử thế giới, thời đại thống trị chính trị của giai cấp vô sản, thay
thế cho thời đại thống trị của giai cấp tư sản” (3) .
Với những thắng lợi đã giành được của Cách mạng tháng
Mười Nga cùng với việc thiết lập nên chính quyền Xô Viết ở
trên khắp lãnh thổ và những sắc lệnh đầu tiên về hòa bình,
ruộng đất, dân tộc… không ai có thể phủ nhận được tính tất yếu
của hình thái kinh tế xã hội chủ nghĩa thay thế cho kinh tế - xã
hội tư bản chủ nghĩa, không ai có thể hoài nghi về ý nghĩa của
cuộc cách mạng đó, một cuộc cách mạng đã “làm rung chuyển
thế giới”. Thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga, sự ra đời
của Liên bang các nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô Viết,
những thành quả trong việc xây dựng trên tất cả các mặt chính
trị, quân sự, ngoại giao, kinh tế, văn hóa xã hội…. ở Liên Xô đã
tạo nên sức mạnh thời đại nhằm bảo vệ hòa bình và an ninh thế
giới, đẩy lùi và ngăn chặn nguy cơ chiến tranh, thúc đẩy phong
trào đấu tranh vì hòa bình, dân chủ và tiến bộ xã hội…
Cách mạng tháng Mười Nga trên thực tế là thắng lợi vĩ đại
nhất không chỉ của giai cấp vô sản và nhân dân các dân tộc Nga
mà còn là thắng lợi của giai cấp vô sản, nhân dân lao động và
các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới như lời Lênin đã từng
khẳng định “Không thể có bức tường ngăn cách giữa những
chiến thắng của Cách mạng tháng Mười Nga và những chiến
thắng của cách mạng xã hội chủ nghĩa quốc tế” (4) .
Cách mạng tháng Mười Nga thắng lợi đã tạo cơ sở, điều
kiện cho nhân loại thực hiện bước quá độ lịch sử từ chủ nghĩa
tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Với
chính sách dân tộc được ban hành, với những kết quả của việc
thực hiện quyền dân tộc tự quyết, Cách mạng tháng Mười Nga
đã thức tỉnh ý thức dân tộc của các dân tộc thuộc địa và phụ
thuộc trên toàn thế giới.
Từ sau Cách mạng tháng Mười Nga, cách mạng giải phóng
dân tộc thường phải gánh vác hai nhiệm vụ: chống đế quốc và
chống phong kiến, giai cấp vô sản ở các nước thuộc địa phải
nắm lấy ngọn cờ dân tộc để làm cách mạng dân tộc dân chủ
nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đá khẳng định: “Muốn
giải phóng dân tộc không còn con đường nào khác con đường
cách mạng vô sản”.
Chính xuất phát từ những ảnh hưởng của tư tưởng Cách
mạng tháng Mười Nga về quyền tự quyết của các dân tộc nên
ngay sau Cách mạng tháng Mười Nga đến lượt “Châu Á thức
tỉnh”. Mông cổ là một điểm mốc đầu tiên trong tiến trình thức
tỉnh ở châu Á và đã thành lập nước Cộng hòa Mông Cổ. Phong
trào cách mạng của quần chúng nhân dân dưới sự lãnh đạo của
giai cấp vô sản đã bùn lên ở Trung Quốc - một đất nước có bề
dày lịch sử và số dân đông nhất thế giới, ở Ấn Độ, Iran, Thổ
Nhĩ Kì. Ở Đông Nam Á cũng bắt đầu nhen nhóm những ngọn
lửa đầu tiên của cao trào cách mạng vô sản.
Thắng lợi của Cách mạng tháng Mười của công cuộc xây
dựng Nhà nước Xô Viết và đặc biệt là chiến thắng lịch sử của
nhân dân Liên Xô chống lại bọn phát xít trong chiến tranh thế
giới thứ II thực sự đã đưa cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc
bước sang một giai đoạn mới . Ngay sau khi chiến tranh thế giới
thứ II kết thúc, một loạt các nước châu Á đã giành lại nền độc
lập dân tộc cho mình, kết thúc sự thống trị của chủ nghĩa thực
dân. Với việc ra đời của các nhà nước dân chủ nhân dân ở Việt
Nam, Trung Quốc, sau đó là ở Triều Tiên, với việc thành lập
các chính quyền quốc gia dân tộc ở Ấn Độ, Inđônêxia… bộ mặt
thế giới thực sự đã bắt đầu thay đổi, một thời đại lịch sử mới
dần dần hình thành. Đường lối nhận định của Lênin rằng với
thành quả của Cách mạng tháng Mười, trong tương lai: “Tất cả
các dân tộc đều sẽ đi đến chủ nghĩa xã hội, đó là điều không
tránh khỏi” (5) .
Từ cuối những năm 50 - đầu những năm 60, phong trào
giải phóng dân tộc theo gương Cách mạng tháng Mười Nga lại
bùng lên mạnh mẽ ở châu Phi - một châu lục mà phần lớn các
dân tộc đều bị chủ nghĩa đế quốc áp bức bóc lột đến tột cùng.
Năm 1960 đã đi vào lịch sử với tên gọi “Năm châu Phi” với
hàng loạt nước giành được độc lập dân tộc. Vào những năm 70,
hệ thống thuộc địa cũ của thực dân Bồ Đào Nha ở châu lục này
cũng hoàn toàn sụp đổ. Nhân dân các nước Đông Dương đã
giành thắng lợi hoàn toàn, trọn vẹn trong cuộc đấu tranh giải
phóng dân tộc của mình.
Phong trào giải phóng dân tộc sau tác động của cuộc Cách
mạng tháng Mười Nga thật sự bùng nổ mạnh mẽ ở khắp các
châu lục Á, Phi, Mĩ Latinh, tiến công cả các thế lực phản động
trong nước và các nước thâm Mĩ, giai cấp vô sản đã nắm vai trò
lãnh đạo cách mạng. Các Đảng Cộng sản lần lượt được thành
lập ở một loạt nước: Đảng Cộng sản Ai Cập, Braxin (1922), Cu
Ba (1925)… Ý chí đấu tranh được xác định và rất khác với giai
đoạn trước.
Có thể nói rằng Cách mạng tháng Mười Nga đã mở ra một
xu hướng mới, một thời kỳ gắn bó kết hợp chặt chẽ phong trào
giải phóng ở các nước thuộc địa với phong trào công nhân ở các
nước tư bản. Cách mạng tháng Mười Nga và việc phổ biến
những tư tưởng của Lênin đã mở đầu một quá trình chính trị
quan trọng về mặt lịch sử ở các nước thuộc địa, phụ thuộc. Đó
là sự hình thành các Đảng Cộng sản và sự củng cố các Đảng về
mặt tổ chức và tư tưởng. Phong trào giải phóng dân tộc sau
chiến tranh thế giới thứ II nhờ tác động của Cách mạng tháng
Mười Nga đã thật sự mang một khí thế mới, làm rung chuyển cả
hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc.
Riêng đối với Việt Nam, cuộc Cách mạng tháng Mười Nga
đã có ảnh hưởng trực tiếp và lớn đến sự phát triển của cách
mạng nước ta. Khi cách mạng Việt Nam đang khủng hoảng sâu
sắc về đường lối và giai cấp lãnh đạo thì Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã quyết định sáng suốt, lựa chọn hướng đi cho cách mạng Việt
Nam theo con đường Cách mạng tháng Mười, theo chủ nghĩa
Mác-Lênin. Lựa chọn con đường đúng đắn này, cách mạng Việt
Nam đã thắng lợi được Đảng Cộng sản chân chính của mình,
làm nên những kì tích ở thế kỷ XX. Cách mạng tháng Tám ở
Việt Nam thành công chấm dứt kiếp nô lệ xiềng xích cho dân
tộc Việt Nam. Chúng ta lần lượt đánh bại hai kẻ thù xâm lược
hùng mạnh làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa
cầu và Đại thắng mùa xuân 1975 đánh bại đế quốc Mỹ. Và hiện
nay đất nước ta đang tiếp tục thực hiện sáng tạo công cuộc đm,
công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước hòa nhập với toàn cầu.
Dưới góc độ thời đại Cách mạng tháng Mười Nga đã mở ra
một trang sử đầy mới mẻ và mang những giá trị nhân văn sâu
sắc với việc thiết lập nền chuyên chính vô sản, giải phóng nhân
loại bị áp bức khỏi chế độ tư bản đế quốc. Tuy nhiên, đây là
một quá trình lịch sử lâu dài, cần có thời gian để trải nghiệm
với biết bao gập ghềnh, gian lao, thử thách… mà sự sụp đổ chủ
nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu là minh chứng. Chủ nghĩa
xã hội không còn tồn tại với tư cách là hệ thống thế giới, sự
chững lại của phong trào cộng sản quốc tế đã làm chậm bước
tiến của chủ nghĩa xã hội… Nhưng đó chỉ là sự sụp đổ của các
mô hình, các con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội khác nhau
nà thôi. Không vì thế mà phủ nhận thành quả của Cách mạng
tháng Mười Nga. Lý tưởng tốt đẹp của chủ nghĩa xã hội vẫn còn
nguyên giá trị. Chủ nghĩa xã hội vẫn sẽ là xu thế phát triển tất
yếu của lịch sử nhân loại. lịch sử thế giới đang trải qua những
bước quanh co, nhưng loài người cuối cùng nhất định sẽ tiến tới
chủ nghĩa xã hội, vì đó là quy luật tiến hóa của lịch sử.
Cách mạng tháng Mười Nga là thắng lợi đầu tiên nhưng
chưa phải là thắng lợi cuối cùng. Cách mạng tháng Mười Nga là
sự mở đầu sự nghiệp vô sản hóa toàn cầu. Năm 1967, nhân kỷ
niệm 50 năm Cách mạng tháng Mười Nga, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã nhận định: “Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng
tháng Mười chiếu sáng khắp Năm châu, thức tỉnh hàng triệu,
hàng triệu người bị áp bức bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử
loài người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn
và sâu sắc như thế” (6) .
Một điều không thể không nói đến đó là Cách mạng tháng
Mười Nga đã thể hiện sự triệt để sâu sắc của nó. Các cuộc cách
mạng trước đây là các cuộc cách mạng thay thế hình thức bóc
lột từ phong kiến sang tư sản nhưng Cách mạng tháng Mười
Nga là lật đổ hoàn toàn hình thức bóc lột, đem lại quyền lợi cho
nhân dân lao động, giải phóng con đường ra khỏi mọi ách áp
bức bóc lột của loài người, đưa nhân dân lên làm chủ.
Kinh nghiệm thực tiễn của Cách mạng tháng Mười Nga
của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội trên thế giới và Việt
Nam với những thăng trầm gần một thế kỷ qua cho thấy chủ
nghĩa xã hội vẫn đầy sức sống. Việt Nam, Trung Quốc, Cu Ba,
Cộng hóa dân chủ nhân dân Lào, Triều Tiên và giờ đây là làn
sóng phong trào cánh tả lên cầm quyền lãnh đạo đất nước đi
theo con đường chủ nghĩa xã hội ở Mỹ Latinh, đã cho thấy sự
trở lại, phục hồi và phát triển của lý tưởng cộng sản thế giới.
Đó là sự tiếp nối, sự phát triển thành quả của Cách mạng tháng
Mười ở thời kỳ lịch sử mới cho dù phía trước còn biết bao
chông gai, thử thách bởi sự chống phá quyết liệt của các thế lực
đế quốc phản động. Cách mạng tháng Mười đã đi vào lịch sử
như một thành quả lớn cao của chủ nghĩa xã hội, vì thế những
người cộng sản chân chính và nhân loại tiến bộ trên khắp thế
giới sẽ không ai được phép lãng quên, phủ nhận, dù “cách mạng
xã hội chủ nghĩa quốc tế sẽ có trải qua những đột biến gian khổ
đến mấy đi nữa”. Nhưng với Cách mạng tháng Mười “Cách
mạng quốc tế tương lai sẽ xây dựng lên lâu đài xã hội chủ nghĩa
của mình” (7) .
Cách mạng tháng Mười Nga đã diễn ra cách đây 90 năm,
chủ nghĩa xã hội trên quê hương của Cách mạng tháng Mười đã
sụp đổ nhưng Cách mạng tháng Mười Nga sẽ không bao giờ bị
quên lãng. Nó và những lí tưởng cao đẹp của nó là bất tử và sẽ
thực hiện thành công chức năng là nhân tố thúc đẩy lịch sử
nhân loại phát triển theo đúng quỹ đạo của nó. Cách mạng
tháng Mười vẫn đang và sẽ cổ vũ nhân loại tiến đến đich thành
công của chủ nghĩa xã hội mà đỉnh cao là chủ nghĩa cộng sản
với những giá trị ưu việt và tính nhân văn cao cả vì con người.
Như vậy, với vị trí là cuộc cách mạng xã hội to lớn, sâu
sắc và triệt để nhất thế kỷ XX, Cách mạng tháng Mười đã tiên
phong khai phá một con đường giải phóng xã hội, xây dựng đất
nước hoàn toàn mới mẻ trong lịch sử nhân loại - con đường xã
hội chủ nghĩa. Ánh hào quang của Cách mạng tháng Mười Nga
vẫn là mặt trời chói lọi của thời đại ngày nay. Nó không chỉ
mang ý nghĩa của một cuộc cách mạng chính trị mà còn là thành
quả của văn hóa, văn minh nhân loại. Nắm vững và vận dụng
sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện thực tiễn trong bối
cảnh mới, những người cộng sản chân chính sẽ đưa nhân loại
đến đích cuối cùng: chủ nghĩa xã hội mà đỉnh cao là chủ nghĩa
cộng sản trong tương lai.
Chú thích:
(1) Hồ Chí Minh toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị Quốc gia,
Hà Nội , 1996, tr 427.
(2) Hồ Chí Minh toàn tập tập 7, Nxb Sự thật, Hà Nội
1987, tr 865.
(3) Lênin V.I “Toàn tập” - Nxb Tiến bộ, tập 44, 1978, tr
513.
(4) Lênin toàn tập, tập 36, Nxb tiến Bộ, Matxcơva 1978, tr
615.
(5) Lênin V.I toàn tập, Nxb Tiến bộ, Matxcơva, 1978, tr
160.
(6) Hồ Chí Minh toàn tập, tập 12, Nxb Chính trị Quốc gia,
Hà Nội, 1996, tr 300.
(7) Lênin Toàn tập, tập 36, Nxb Tiến Bộ, Matxcơva 1978,
tr 473.
- Xem thêm -