Tài liệu Tiểu luận tiểu luận vận dụng học thuyết hình thái kinh tế xã hội vào nước ta trong công cuộc đổi mới ở vn hiện nay

Lêi më ®Çu Nh chóng ta ®· biÕt x· héi loµi ngêi ®· tr¶i qua n¨m ph¬ng thøc s¶n xuÊt: c«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, x· héi phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa vµ x· héi chñ nghÜa. Mçi mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt ë tõng thêi kú ®ã nã l¹i g¾n víi mét x· héi vµ mçi mét x· héi th× l¹i cã nh÷ng mèi quan hÖ s¶n xuÊt riªng, t¬ng øng víi lùc lîng s¶n xuÊt riªng ë mçi thêi kú, tr×nh ®é nhËn ®Þnh. ThÕ nhng chóng ®Òu ®îc mét kiÕn tróc thîng tÇng t¹o nªn. Tõ khi chñ nghÜa x· héi trªn thÕ giíi l©m vµo t×nh tr¹ng tho¸i trµo, chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X«, §«ng ¢u sôp ®æ, chÝnh v× thÕ nã cµng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thÕ lùc ®èi nghÞch cña chñ nghÜa M¸c-Lª nin cña chñ nghÜa x· héi cµng cã dÞp vu c¸o, lµm xuyªn t¹c b¸c bá chñ nghÜa M¸c – Lªnin. Trong ®ã häc thuyÕt “ H×nh th¸i kinh tÕ x· héi” lµ träng ®iÓm, lµ trung t©m bÞ c«ng kÝch tõ nhiÒu phÝa – chÝnh v× vËy ®Ó ®em l¹i tÝnh ®Ých thùc, sù ®óng ®¾n cña chñ nghÜa M¸c – Lªnin nãi chung vµ lý luËn cña M¸c vÒ H×nh th¸i kinh tÕ x· héi nãi riªng kh«ng g× kh¸c ta ph¶i ®øng dËy ®Êu tranh ®Ó ®Ì bÑp nh÷ng ý ®å ®en tèi cña c¸c thÕ lùc ®èi nghÞch. 1 Ch¬ng I: Nh÷ng lý luËn chung vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. Häc thuyÕt cña M¸c – Lªnin vÒ " H×nh th¸i kinh tÕ x· héi " xÐt trªn quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vÒ nguån gèc, ®éng lùc cña sinh vËt. NÕu nh triÕt häc ph¬ng ®«ng th× khi nãi ®Õn yÕu tè b¶n chÊt tøc lµ nãi ®Õn sù chuyÓn biÕn cña hai mÆt ®èi lËp; ®ùc vµ c¸i, trêi vµ ®Êt… Th× Hªrac¬lit cho r»ng biÖn chøng chØ thùc sù khi «ng coi sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña thÕ giíi gièng nh mét dßng s«ng lu«n lu«n ch¶y m·i. PhÐp biÖn chøng duy vËt mang tÝnh khoa häc vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn vµ vÒ sù ph¸t triÓn, phÐp biÖn chøng ch¼ng qua nã còng chØ lµ mét m«n khoa häc vÒ nh÷ng quy luËt phæ biÕn cña sù vËt vµ sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi, cña t duy. PhÐp biÖn chøng duy vËt víi t c¸ch lµ ph¬ng ph¸p luËn cña nhËn thøc khoa häc, chÝnh v× thÕ ®ßi hái ta ph¶i xem xÐt c¸c sù vËt hiÖn tîng trong sù t¸c ®éng qua l¹i, ¶nh hëng lÉn nhau trong sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. I/ Nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt . 1/ Quy luËt ®ång nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp §©y lµ quy luËt quan träng nhÊt trong phÐp biÖn chøng duy vËt. Quy luËt nµy lµ “ h¹t nh©n cña phÐp biÖn chøng” v× nã v¸ch ra nguån gèc, ®éng lùc cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt hiÖn tîng, ®éng thêi t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c quy luËt vµ ph¹m trï cña phÐp biÖn chøng. Néi dung cña quy luËt ®îc lµm s¸ng tá th«ng qua mét lo¹t c¸c ph¹m trï c¬ b¶n “mÆt ®èi lËp”,”sù thèng nhÊt”. Víi t c¸ch lµ hai tr¹ng th¸i ®èi lËp trong mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a hai mÆt ®èi lËp, sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Sù thèng nhÊt cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Sù thèng nhÊt cã quan hÖ h÷u c¬víi sù ®øng im ,sù æn ®Þnh t¹m thêicña sù vËt. Sù ®Êu tranh cã quan hÖ g¾n bã víi tÝnh tuyÖt ®èi cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ tuyÖt ®èi. LªninviÕt: sù thèng nhÊt(…)cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ t¬ng ®èi ,sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi, còng lµ sù ph¸t triÓn ,sù vËn ®éng lµ tuyÖt ®èi . M©u thuÉn víi t c¸ch lµ nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng kh¸i niÖm r· rµng mäi sù vËt hiÖn tîng ®Òu cã c¸c mÆt kh¸c nhau, trong ®ã cã c¸c mÆt ®èi lËp nhau. C¸c mÆt ®èi lËp nµy võa thèng nhÊt võa ®Êu tranh víi nhau t¹o nªn m©u thuÉn cña sù vËt. ChÝnh m©u thuÉn nµy lµ nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi r»ng sù vËn vµ ph¸t triÓn lµ mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn. ®Ó nhËn thøc ®îc m©u thuÉn cña sù vËt ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c cña ph¬ng ph¸p ph©n tÝch m©u thuÉn. M©u thuÉn kh«ng ph¶i ®îc gi¶i quyÕt mét sím mét chiÒu mµ nã ®îc gi¶i quyÕt khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn chÝn muåi, kh«ng ®îc véi vµng khi cha cã ®ñ ®iÒu kiÖn, kh«ng ®îc gi¶i quyÕt mét c¸ch tù ph¸t ph¶i cè g¾ng t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy sù chÝn muåi cña m©u thuÉn vµ ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt. MÆt kh¸c m©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt b»ng con ®êng ®Êu tranh díi h×nh thøc kh¸c nhau, ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. V× vËy ph¶i cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt thÝch hîp víi tõng m©u thuÉn. 2/ Quy luËt chuyÓn ho¸ tõ nh÷ng biÕn ®æi vÒ lîng dÉn ®Õn sù biÕn ®æi vÒ chÊt vµ ngîc l¹i. Quy luËt nµy lµ mét trong ba quy luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt. Nã chØ râ c¸ch thøc vËn ®éng, ph¸t triÓn cña sù vËt, hiÖn tîng trong thÕ giíi kh¸ch quan Néi dung cña quy luËt: mçi sù vËt, hiÖn tîng ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt gi÷a hai mÆt chÊt vµ lîng. Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn, chÊt vµ lîng cña sù vËt còng biÕn ®æi. Sù thay ®æi ®ã kh«ng diÔn ra ®éc lËp víi nhau, tr¸i l¹i chóng cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Nhng kh«ng ph¶i bÊt kú sù thay ®æi nµo cña lîng còng ngay lËp tøc lµm thay ®æi c¨n b¶n chÊt cña sù vËt. Lîng cña sù vËt cã thÓ 2 thay ®æi trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh mµ kh«ng lµm thay ®æi c¨n b¶n chÊt cña sù vËt ®ã. ThÝ dô nh khi ta xÐt ®Õn tr¹ng th¸i tån t¹i kh¸c cña nã víi t c¸ch lµ nh÷ng chÊt kh¸c nhau( chÊt – tr¹ng th¸i) øng víi chÊt – tr¹ng th¸i ®ã lîng ë ®©y còng lµ nhiÖt ®é, th× dï kîng cã thay ®æi trong ph¹m vi lín (0oC < toC < 100oC) níc vÉn ë tr¹ng th¸i láng (tøc cha thay ®æi vÒ chÊt tr¹ng th¸i). Nh vËy sù thay ®æi vÒ lîng cha dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ chÊt trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh. Vît qua giíi h¹n ®ã nã sÏ lµm cho sù vËt kh«ng cßn lµ nã, chÊt cò mÊt ®i, chÊt míi ra ®êi. 3/ Quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh: B»ng viÖc lµms¸ng tá mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nÊc thang kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, quy luËt nµy ®ßi hái ta ph¶i chØ râ khuynh híng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Trong qu¸ tr×nh sù vËt vµ hiÖn tîng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng thêng xuyªn x¶y ra sù phñ ®Þnh sù vËt hiÖn tîng nµy b»ng sù vËt hiÖn t¬ng kh¸. C¸c mèi phñ ®Þnh c¸i cò sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh råi l¹i xuÊt hiÖn c¸i kh¸c cao h¬n, ph¸t triÓn h¬n, hîp h¬n phñ ®Þnh nã ra ®êi vµ cø nh vËy… II/ C¸c quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö vµ h×nh th¸i häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi. 1/ Quan ®iÓm thõa nhËn s¶n xuÊt vËt chÊt lµ c¬ së cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi. S¶n xuÊt lµ mét ho¹t ®éng cã ®Æc trng riªng cña x· héi loµi ngêi, ®ã lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých vµ kh«ng ngõng s¸ng t¹o cña con ngêi. Theo Ph.¨ng ghen, “®iÓm kh¸c biÖt c¨n b¶n gi÷a x· héi loµi ngêi víi x· héi loµi vËt ë chç : loµi vËt may m¾n l¾m chØ h¸i lîm trong khi con ngêi biÕt s¶n xuÊt”. Sù s¶n xuÊt x· héi bao gåm s¶n xuÊt vËt chÊt, tinh thÇn vµ s¶n xuÊt ra b¶n th©n con ngêi. Ba qu¸ tr×nh nµy kh«ng t¸ch biÖt víi nhau, s¶n xuÊt vËt chÊt gi÷ vai trß lµ c¬ së cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi vµ xÐt ®Õn cïng nã quyÕt ®Þnh toµn bé sù vËn ®éng cña ®êi sèng x· héi. ChÝnh nhê sù s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt ®Ó duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh mµ con ngêi s¸ng t¹o ra toµn bé ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña x· héi víi tÊt c¶ sù phong phó vµ phøc t¹p cña nã. 2/Quan ®iÓm vÒ mèi quan hÖ biÖn chøng cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. C.M¸c viÕt “ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®Òu g¾n liÒn mËt thiÕt víi nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt”. Do ®ã nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt míi loµi ngêi thay ®æi ph¬ng thøc s¶n xuÊt cña m×nh, vµ do thay ®åi ph¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch kiÕm sèng cña m×nh, loµi ngêi thay ®æi tÊt c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi cña m×nh. C¸i cèi xay quay b»ng tay ®a l¹i x· héi cã l·nh chóa, c¸c cèi xay ch¹y b»ng h¬i nã ®a l¹i x· héi cã nhµ t b¶n c«ng nghiÖp” ( trÝch trong t¸c phÈm ngêi khèn cïng cña triÕt häc). C.M¸c ®· nªu mét t tëng quan träng vÒ vai trß cña lùc lîng s¶n xuÊt ®èi víi viÖc thay ®æi c¸c quan hÖ x· héi. Nh vËy theo M¸c lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt. 3/ Quan ®iÓm vÒ måi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng. §Ó kh¾c phôc quan ®iÓm duy t©m gi¶i thÝch sù vËn ®éng cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi b»ng nguyªn nh©n thuéc vÒ ý thøc, t tëng vÒ vai trß cña nhµ níc ph¸p quyÒn. Chñ nghÜa M¸c kh¼ng ®Þnh quan hÖ kinh tÕ, quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ x· héi c¬ b¶n quyÕt ®Þnh mäi quan hÖ kh¸c nh chÝnh trÞ, t tëng … M¸c viÕt “ kh«ng thÓ lÊy b¶n th©n nh÷ng quan hÖ ph¸p quyÒn còng nh nh÷ng h×nh th¸i nhµ níc, hay lÊy c¸i gäi lµ sù ph¸t triÓn chung cña tinh thÇn cña con ngêi, ®Ó gi¶i thÝch nh÷ng quan hÖ vµ h×nh th¸i ®ã mµ tr¸i l¹i ph¶i thÊy r»ng nh÷ng quan hÖ vµ h×nh th¸i ®ã b¾t nguån tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh ho¹t vËt chÊt … nÕu ta kh«ng thÓ 3 nhËn ®Þnh mét ngêi c¨n cø vµo ý kiÕn cña chÝnh ngêi ®ã ®èi víi b¶n th©n, th× ta còng kh«ng thÓ nhËn ®Þnh vÒ mét thêi ®¹i ®¶o lén nh thÕ c¨n cø vµo ý thøc cña thêi ®¹i Êy. Tr¸i l¹i ph¶i gi¶i thÝch ý thøc Êy b»ng nh÷ng m©u thuÉn cña ®êi sèng vËt chÊt, b»ng sù xung ®ét gi÷a c¸c lùc lîng s¶n xuÊt x· héi vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt x· héi”. Tõ nh÷ng quan ®iÓm trªn M¸c ®i ®Õn kÕt luËn “trong sù s¶n xuÊt x· héi ra ®êi sèng cña m×nh, con ngêi cã quan hÖ nhÊt ®Þnh, tÊt yÕu kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña hä”. Trªn ®ã x©y dùng lªn mét kiÕn tróc thîng tÇng ph¸p lý vµ chÝnh trÞ. H×nh th¸i ý thøc x· héi nhÊt ®Þnh t¸c ®éng mét c¬ së hiÖn thùc ®ã tõ ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh r»ng: H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh víi mét kiÓu quan hÖ sù vËt ®Æc trng cho x· héi ®ã phï hîp víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ víi mét kiÕn tróc thîng tÇng t¬ng øng ®îc x©y dùng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt Êy. M¸c ®· x©y dùng t tëng v« s¶n b»ng c¸ch, trong tÊt c¶ mäi quan hÖ x· héi, «ng lµm næi bËt quan hÖ x· héi vËt chÊt, tøc lµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt, nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n, ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh c¸c mèi quan hÖ kh¸c. C.M¸c coi lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt cïng víi c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng, lµ nh÷ng yÕu tè hîp thµnh kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi, ®ång thêi «ng cßn coi mèi quan hÖ biÖn chøng trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña c¸c yÕu tè ®ã chÝnh lµ nh÷ng quy luËt ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi víi t c¸ch lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn, mçi h×nh th¸i kinh tÕx· héi coi nh c¬ thÓ x· héi ph¸t triÓn theo quy luËt vèn cã cña nã. Sù thay thÕ kÕ tiÕp nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. §ã lµ qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ bao hµm nhiÒu bíc nh¶y vät ®· t¹o nªn sù tiÕn bé trong lÞch sö loµi ngêi. MÆt thèng nhÊt cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch thøc mµ con ngêi ta tiÕn hµnh s¶n xuÊt chÝnh lµ sù thèng nhÊt gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t¬ng øng lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn, nghÜa lµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn s¶n xuÊt x· héi con ngêi chinh phôc giíi tù nhiªn b»ng tæng hîp c¸c søc m¹nh cña m×nh, søc m¹nh ®ã ®îc chñ nghÜa duy vËt lÞch sö kh¸i qu¸t trong kh¸i niÖm lùc lîng s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt nãi nªn n¨ng lùc thùc tÕ,®Ó t¹o ra cña c¶i x· héi. Ngµy nay khoa häc ph¸t triÓn, con ngêi ®iÒu khiÓn c¸c qu¸ tr×nh c«ng nghÖ t¹o ra nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt míi hiÖn ®¹i. Cã thÓ nãi r»ng cha bao giê tri thøc khoa häc ®îc vËt ho¸, kÕt tinh th©m nhËp vµo yÕu tè cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt nhanh, tinh vi nh ngµy nay. Lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vËt chÊt. XÐt ®Õn cïng sù h×nh thµnh h×nh th¸i kinh tÕ x· héi do lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nèi tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao, thÓ hiÖn tÝnh liªn tôc trong sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi, vµ còng lµ yÕu tè ph¸t triÓn cña mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, quan hÖ s¶n xuÊt gi÷a ngêi ®èi víi ngêi lµ quan hÖ c¬ b¶n ®Çu tiªn trong toµn bé c¸c quan hÖ x· héi kh¸c nã cã vai trß quyÕt ®Þnh tÊt c¶ quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi l¹i cã mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt t¬ng øng víi mét tr×nh ®é cña nhngx lùc lîng s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Trong lý luËn vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, C.M¸c coi bªn c¹nh c¸c quan hÖ s¶n xuÊt lµ tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ph©n biÖt x· héi cô thÓ nµy víi x· héi cô thÓ kh¸c. ¤ng kh«ng chØ nghiªn cøu quan hÖ x· héi kh¸c vµ coi quan hÖ s¶n xuÊt h×nh thµnh trªn mét lùc lîng s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. Coi quan hÖ sinh vËt lµ bé x¬ng cña chÕ ®é x· héi ngoµi ra cßn cã c¸c quan ®iÓm vÒ chÝnh trÞ, ph¸p lý ... cïng víi nh÷ng thÓ chÕ t¬ng øng h×nh thµnh trªn c¬ së xuÊt hiÖn thùc, kinh tÕ chÝnh trÞ t¬ng øng víi nã. Quan hÖ s¶n xuÊt tù g¾n bã mËt thiÕt víi lùc lîng s¶n xuÊt hai mÆt nµy t¹o thµnh thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt. Ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµ nÒn t¨ng vËt chÊt vµ h×nh thµnh kinh tÕ x· héi. Ngoµi nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt, kinh tÕ chÝnh trÞ cßn cã c¸c ho¹t ®éng vµ c¸c mÆt kh¸c nh sù tån t¹i cña c¸c céng ®ång ngêi, c¸c quan hÖ gia ®×nh, c¸c ho¹t ®éng, mèi quan hÖ nµy tuy kh«ng thuéc quan hÖ c¬ së kinh tÕ chÝnh trÞ cña x· héi nh÷ng vÉn cã nh÷ng mèi quan hÖ phæ biÕn víi bÊt cø mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo, c¸c mÆt lùc lîng 4 s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt, kinh tÕ thÞ trêng ®Òu cã nh÷ng mèi ph¸t triÓn cña c¸c h×nh thøc kinh tÕ x· héi chñ nghÜa, ®ã lµ quan hÖ vÒ sù phï hîp cña quan luËt s¶n xuÊt ®èi víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt, quy luËt cã h×nh thøc quyÕt ®Þnh kinh tÕ thÞ trêng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng. Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy, ®Þnh híng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn s¶n xuÊt, th«ng qua nh÷ng ph¬ng thøc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh, ph¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸ch thøc s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt mµ trong ®ã lùc lîng s¶n xuÊt lµ mÆt n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, lu«n ph¸t triÓn nã thÓ hiÖn tÝnh liªn tôc trong sù ph¸t triÓn cña x· héi cßn quan hÖ s¶n xuÊt th× lu«n b¶o thñ vµ t¬ng ®èi æn ®Þnh, nã chØ thay ®æi khi ®· l¹c hËu, m©u thuÉn xung ®ét víi lùc lîng s¶n xuÊt. Sù thay ®æi ®ã cã tÝnh gi¸n ®o¹n trong sù ph¸t triÓn cña x· héi. Khi quan hÖ s¶n xuÊt thay ®æi (CSHT) kÐo theo kinh tÕ thÞ trêng còng ph¸t triÓn. KÕt qu¶ lµ sù ra ®êi cña mét hÖ thèng kinh tÕ míi cao h¬n so víi c¸i cò. Tuy nhiªn LLSX,QHSX, kinh tÕ thÞ trêng chØ lµ nh÷ng mÆt c¬ b¶n nhÊt cña h×nh thøc kinh tÕ - x· héi do vËy sù ph¸t triÓn cña h×nh thøc kinh tÕ x· héi nã chØ lµ con ®êng tæng qu¸t sù ph¸t triÓn lÞch sö vµ còng kh«ng cã nghÜa lµ nã ®· gi¶i thÝch chi tiÕt cô thÓ vÒ lÞch sö. LÞch sö hiÖn thùc lµ lÞch sö cña c¸c d©n téc, quy t¾c ra sinh sèng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c, nh÷ng ®Æc trng hÕt søc phong phó vµ ®a d¹ng. Ngoµi yÕu tè quyÕt ®Þnh lµ s¶n xuÊt vËt chÊt c¸c yÕu tè kh¸c còng ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn sù ph¸t triÓn cña lÞch sö, v¨n ho¸, tËp qu¸n... nh÷ng nhµ khoa häc, nhµ lý luËn tríc ®· tuyÖt ®èi ho¸ tÝnh ®a d¹ng, phong phó cña lÞch sö, hä cho r»ng : thêi gian lÞch sö kh«ng cã sù l¾p l¹i kh«ng cã tÝnh kÕt yÕu mµ chØ cã c¸ch biÖt, ngÉu nhiªn mµ th«i. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö lµm râ con ®êng tæng qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö vµ hä kh¼ng ®Þnh: " lÞch sö kh«ng nh÷ng lµ tËp hîp ngÉu nhiªn cña c¸c sù kiÖn mµ lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu thèng nhÊt vËn ®éng vµ ph¸t triÓn theo quy luËt kh¸ch quan". Chóng ta ®Òu biÕt quy luËt cña ®êi sèng x· héi cã ®Æc ®iÓm vµ t¸c ®éng th«ng qua con ngêi nhng kh«ng nh÷ng v× thÕ mµ nã mang tÝnh kh¸ch quan mµ ngîc l¹i x· héi vËn ®éng kh«ng ngõng kh«ng nh÷ng phô thuéc mµ cßn quyÕt ®Þnh c¶ ý ®Þnh cña con ngêi. Nh trªn ®· nãi x· héi loµi ngêi ®· tr¶i qua h×nh th¸i kinh tÕ x· héi tiÕp , nhng kh«ng ph¶i mét quèc gia, mét d©n téc nµo còng ®Òu tr¶i qua tÊt c¶ nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ - x· héi trªn. TÝnh tuÇn tù tõ thÊp ®Õn cao theo mét s¬ ®å chung bëi ®Æc ®iÓm vÒ lÞch sö, kh«ng gian, thêi gian kh«ng ph¶i quèc gia nµo còng gièng nhau. Thùc tÕ lÞch sö chøng tá cã nhiÒu quèc gia trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh ph¸t triÓn tuÇn tù qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhng mét sè quèc gia kh¸c l¹i ph¸t triÓn theo con ®êng bá qua mét hoÆc vµi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo ®ã nh Italia, Ph¸p.. chÕ ®é phong kiÕn ®· b¾t ®Çu h×nh hµnh trong lßng chÕ ®é n« lÖ, ë M¸c do ®Æc ®iÓm lÞch sö cña m×nh mµ chÕ ®é t b¶n h×nh thµnh trong ®iÒu kiÖn x· héi kh«ng tr¶i qua chÕ ®é phong kiÕn. Nh vËy, qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn cña sù ph¸t triÓn x· héi ch¼ng nh÷ng diÔn ra b»ng con ®êng ph¸t triÓn tuÇn tù mµ cßn bao hµm c¶ sù bá qua trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh mét hoÆc vµi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. Trªn con ®êng ®i tíi chñ nghÜa x· héi, ViÖt Nam lµ mét quèc gia cha tr¶i qua thêi kú ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa. §èi víi níc ta qu¸ ®é trùc tiÕp ®i lªn chñ nghÜa x· héi lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng. Bëi vËy, con ®êng ph¸t triÓn rót g¾n hay gäi theo V.I Lªnin ph¸t triÓn kh«ng ph¶i tr¶i qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa lµ con ®êng hiÖn thùc. Tõ l©u (vµ ngay c¶ hiÖn nay) cã mét sè ngêi kh«ng nhËn thøc ®îc vÊn ®Ò nµy vµ hä phñ ®Þnh con ®êng ph¸t triÓn theo chñ nghÜa x· héi ë níc ta hä cho r»ng con ®êng mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta chän lµ con ®êng sai tr¸i. Víi M¸c nhÊt thiÕt ph¶i ph¸t triÓn tuÇn tù qua c¸c giai ®o¹n vµ tríc m¾t lµ chñ nghÜa t b¶n. §ã lµ mét ®iÒu thËt phi lÞch sö vµ kh«ng phï hîp víi quan niÖm cña M¸c vÒ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. Trong bèi c¶nh lÞch sö nãi chung vµ triÕt häc nãi riªng cã 5 thÓ nãi häc thuyÕt vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cña M¸c ra ®êi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng thùc xong kh¸c hoµn toµn víi c¸c lý luËn duy t©m, siªu h×nh, tríc ®ã chØ ra r»ng ®éng lùc cña lùc sö kh«ng ph¶i lµ mét thø tinh thÇn thÇn bÝ nµo ®ã mµ chÝnh lµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi vµ nã xuÊt ph¸t tõ sù thËt hiÓn nhiªn. §ã lµ con ngêi tríc hÕt ph¶i ¨n, uèng, ë vµ mÆc nghÜa lµ ph¶i lao ®éng tríc khi cã thÓ ®Êu tranh ®Ó dµnh quyÒn thèng trÞ quyÒn tham gia ho¹t ®éng chÝnh trÞ, t«n gi¸o, triÕt häc.... chõng nµo cã sù thËt hiÓn nhiªn ®ã cßn tån t¹i th× chõng ®ã quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö vÉn kh«ng thÓ trë lªn l¹c hËu ®îc. Trong tÊt c¶ mäi quan hÖ x· héi C¸c M¸c ®· lµm næi bËt nh÷ng quan hÖ x· héi vËt chÊt tøc lµ quan hÖ s¶n xuÊt nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n, ban ®Çu, vµ quyÕt ®Þnh c¸c quan hÖ kh¸c. Do ®ã chñ nghÜa duy vËt ®· cung cÊp cho khoa häc x· héi mét tiªu chuÈn kh¸ch quan ®Ó ph¸t hiÖn vµ t×m kiÕm quy luËt x· héi. Kh¸i qu¸t l¹i thµnh mét kh¸i niÖm c¬ b¶n duy nhÊt lµ : H×nh th¸i kinh tÕ x· héi. VËy häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ c¬ së ph¬ng ph¸p luËn khoa häc, lµ nÒn t¶ng cho mäi nghiªn cøu vÒ x· héi, vµ do ®ã lµ mét trong nh÷ng nÒn t¶ng lý luËn cña chñ nghÜa x· héi khoa häc. LÇn ®Çu tiªn häc thuyÕt nµy cung cÊp nh÷ng tiªu chuÈn thùc sù duy vËt, khoa häc cho viÖc ph©n kú lÞch sö, gióp ta hiÓu ®îc l«gic kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ x· héi, ®ång thêi nã v¹ch ra sù thèng nhÊt cña lÞch sö trong c¸i mu«n vÎ cña sù kiÖn ë c¸c níc kh¸c nhau trong thêi kú kh¸c nhau v× thÕ nã ®em l¹i cho khoa häc x· héi sîi d©y dÉn ®êng ®Ó t×m ra nh÷ng mèi liªn hÖ nh©n qu¶, gi¶i thÝch sù kiÖn lÞch sö. Lµ c¬ së khoa häc tiÕp cËn ®óng ®¾n khi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¸c ngµnh khoa häc x· héi rÊt ®a d¹ng. BÊt kú mét hiÖn tîng x· héi nµo tõ kinh tÕ ®Õn tinh thÇn ®Òu cã thÓ ®îc hiÓu ®óng khi g¾n víi mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. Ch¬ng II. VËn dông h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo c«ng cuéc ®æi míi ë níc ta. 6 Lý luËn vÒ sù ph¸t triÓn lÞch sö tù nhiªn cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh«ng m©u thuÉn víi lý luËn v× sù ph¸t triÓn rót ng¾n mµ c¸c nhµ kinh ®iÓn ®Ò ra. §Ó cã thÓ ph¸t triÓn rót ng¾n lªn chñ nghÜa x· héi c¸c nhµ kinh ®iÓn cña M¸c Lªnin chØ ra r»ng cÇn ph¶i cã sù gióp ®ì tÝch cùc cña c¸c níc tiªn tiÕn vµ giai cÊp v« s¶n ë níc ®ã. C¸c níc tiÒn t b¶n chñ nghÜa cã thÓ rót ng¾n ®îc con ®êng ®i tíi chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam hiÖn nay, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· cã ®ñ kinh nghiÖm vµ b¶n lÜnh trong viÖc tranh thñ sù giao lu, hîp t¸c quèc tÕ ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Tríc kia chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u sôp ®æ th× nã ¶nh hëng rÊt lín ®Õn sù gióp ®ì cña c¸c níc ®ã. Nhng giê th× kh¸c sù hîp t¸c vµ gióp ®ì trong khÝa c¹nh nµo ®ã l¹i ®a d¹ng vµ cã quy m« lín h¬n tríc. §ã còng chÝnh lµ mét trong nhiÒu nguyªn nh©n dÉn tíi nh÷ng thµnh tùu to lín trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. Chóng ta ®ang sèng trong thêi ®¹i c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i, nã t¹o c¬ héi cho ta cã thÓ nh¶y vät trong thêi gian ng¾n nh thùc tÕ nhiÒu quèc gia ®· chøng minh. §ã lµ c«ng cuéc ®æi míi hiÖn ®¹i ho¸, c«ng nghiÖp ho¸, ®ã lµ mét cuéc ch¹y ®ua vÒ mÆt thêi gian vµ thêi ®¹i ngµy nay lµ thêi ®¹i qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t b¶n tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. §Þnh híng x· héi chñ nghÜa cho nÒn kinh tÕ nã bao hµm sù cam kÕt vÒ tèc ®é, ®¶m b¶o, nhanh trong mäi qu¸ tr×nh tù ph¸t vµ do lùc lîng s¶n xuÊt ®îc ph¸t triÓn m¹nh h¬n. Nhng nÕu nh chóng ta biÕt c¸ch tËn dông mäi thêi c¬ vît qua ®îc nh÷ng th¸ch thøc khã kh¨n th× nã sÏ t¹o c¬ së cho sù ph¸t triÓn rót ng¾n bá qua chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa trªn con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi. Tríc m¾t ph¶i v¹ch ra ®îc nh÷ng ph¬ng híng, ch¬ng tr×nh cô thÓ trªn c¸c lÜnh vùc cña x· héi. §Þnh híng lªn chñ nghÜa x· héi lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi lªn trong v¨n kiÖn §¹i héi lÇn thø VI vµ §¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng, ®îc §¶ng ta x¸c nhËn trªn tinh thÇn: X©y dùng nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa võa b¶o ®¶m mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh võa t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thµnh phÇn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa tõng bíc trë thµnh thµnh phÇn kinh tÕ chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nhng ®Ó thùc hiÖn ®îc qu¸ tr×nh ®æi míi lµ c¶ mét vÊn ®Ò l©u dµi, chÝnh v× vËy §¶ng vµ Nhµ níc ta chñ ch¬ng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë c¸c vïng n«ng th«n nh ta ®· biÕt níc ta lµ níc n«ng nghiÖp l¹c hËu chiÕm 80% d©n c sèng t¹i c¸c vïng n«ng th«n - lµ n¬i tËp chung ®¹i bé phËn nh÷ng ngêi nghÌo khæ cña x· héi. V× vËy viÖc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, kinh tÕ n«ng th«n ®ang lµ mét vÊn ®Ò nãng báng cña toµn x· héi. Nhng kh«ng ph¶i tù nã cã thÓ ®æi míi ®îc c¬ së vËt chÊt kü thuËt, hiÖn ®¹i ®Ó t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ngêi d©n lao ®éng mµ ph¶i cã t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c«ng nghÖ dÞch vô ph¸t huy tèi ®a, triÖt ®Ó tiÒm lùc vèn cã cña tõng vïng, tõng ®Þa ph¬ng. Cã nh thÕ míi ph¸ vì ®îc t×nh tr¹ng tr× trÖ, l¹c hËu cña nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp lµm s¶n phÈm x· héi vµ tæng thu nhËp quèc d©n ph¸t triÓn cao vµ gi¶m ®îc n¹n ®ãi, gi¶m ®îc n¹n nghÌo vµ lµm cho ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy cµng ®îc n©ng cao vµ c¶i thiÖn, ngµy mét tèt h¬n. §èi víi ngêi nh©n d©n lao ®éng §¶ng ta ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch kho¸n hé cho nh©n d©n dµi h¹n, cã quyÒn së h÷u m¶nh ruéng ®Êt Êy mµ mçi vô hoÆc mçi n¨m chØ viÖc nép thuÕ thu nhËp cho Nhµ níc. Bªn c¹nh ®ã cßn ®a nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt v× thùc tÕ n«ng th«n ®ang ®øng tríc mét lo¹t nh÷ng kho kh¨n vµ cÇn ®îc gi¶i quyÕt mét c¸ch kÞp thêi. Sù h¹n chÕ vÒ ruéng ®Êt d thêi lµ tuyÖt ®èi vµ t¬ng ®èi møc sèng c¶ vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cßn thÊp kÐm. Nh÷ng vÊn ®Ò trªn chØ ®îc gi¶i quyÕt khi c¸c ch¬ng tr×nh, biÖn ph¸p ®a ra lµ ®ång bé trong ®ã c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n gi÷ vai trß chñ ®¹o quan träng nhÊt. Níc ta ®Èy m¹nh viÖc ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi ®ång nghÜa víi qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Trong bèi c¶nh thÕ giíi hiÖn ®¹i, c«ng nghiÖp ë níc ta ph¸t triÓn kÕt hîp chÆt chÏ hai chiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸ theo híng xuÊt khÈu ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu. §Ó thùc hiÖn chiÕn lîc nµy, cÇn ph¶i ph©n c«ng l¹i lao ®éng ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc mµ ®Êt níc cã lîi thÕ. Tríc m¾t ®ã lµ nh÷ng ngµnh n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp dÖt may, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, h¶i s¶n, 7 c«ng nghiÖp l¾p r¸p ®iÖn tö vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c. Th«ng qua viÖc ph¸t triÓn vµ xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ nµy cÇn tranh thñ nhËp ®îc nh÷ng c«ng nghÖ thÝch hîp ®Ó c¶i thiÖn tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü thuËt s¶n xuÊt hiÖn nay. §iÒu ®ã cho phÐp ta võa ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ, võa tõng bíc ®æi míi tr×nh ®é lao ®éng trong níc phï hîp víi tr×nh ®é quèc tÕ vµ khu vùc thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa vµo n«ng th«n cßn lµm thay ®æi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tõ ®ã nã gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thay ®æi n©ng cao vai trß cña bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc. Nh÷ng n¨m võa qua níc ta ®· ®æi míi mét bíc vai trß qu¶n ý vÜ m« cña n«ng nghiÖp ®èi víi nÒn kinh tÕ, chuyÓn tõ qu¶n lý theo kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang dïng c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch kinh tÕ mÜ m« ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ. Trong nh÷ng n¨m tíi, ®Æc biÖt trong xu thÕ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, cÇn ph¶i tiÕp tôc ®æi míi c«ng cô, chÝnh s¸ch vÜ m«, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng tµi chÝnh tÝn dông, lu th«ng tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch ph©n phèi, thu nhËp vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ViÖc ®æi míi nµy võa ph¶i theo nguyªn t¾c phï hîp víi ph¬ng thøc qu¶n lý cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ®ång thêi ®¶m b¶o cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng mµ §¶ng vµ Nhµ níc ®· chän. §i ®«i víi vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ th× c¬ së h¹ tÇng còng ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu cña viÖc ph¸t triÓn nhanh chãng réng r·i c«ng nghiÖp n«ng th«n. V× vËy tríc m¾t §¶ng vµ Nhµ níc ta ph¶i hç trî vµ khuyÕn khÝch huy ®éng vèn ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n cã nh÷ng chÕ ®é u ®·i vÒ thuÕ vµ b¶o hé s¶n xuÊt mét c¸ch cã chän läc ®èi víi mét sè s¶n phÈm vµ mét sè ®Þa ph¬ng. Cã nh vËy míi cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë n«ng th«n vµ còng tõ ®Êy míi cã thÓ t¸c ®éng nhanh vµ m¹nh tíi m¹ng líi giao th«ng vµ biÓn c¶ ®Ó viÖc lu th«ng hµng ho¸ ®îc thuËn tiÖn. Nh×n l¹i qu¸ tr×nh tiÕn hµnh ®æi míi c«ng nghiÖp ho¸, mét trong nh÷ng t tëng chØ ®¹o xuyªn suèt mµ §¹i héi §¶ng lÇn thø VI vµ Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ VIII ®· ®Ó ra: ¦u tiªn ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt ®i ®«i víi x©y dùng ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Lùc lîng s¶n xuÊt nãi lªn n¨ng lùc thùc tÕ cña con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra cña c¶i x· héi, thóc ®Èy kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý gi¸m s¸t cña Nhµ níc. XÐt tõ quan hÖ vËt chÊt gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt th× lùc lîng s¶n xuÊt lu«n lu«n lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh hµng ®Çu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt x· héi. Ngµy nay lùc lîng s¶n xuÊt mang tÝnh quèc tÕ ho¸ v× vËy ®ßi hái chóng ta ph¶i biÕt vËn dông s¸ng t¹o quy luËt sù phï hîp cña s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt lµ tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt ®Ó chèng chñ nghÜa chñ quan duy ý trÝ trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Tríc m¾t ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®· kh¼ng ®Þnh r»ng con ngêi lu«n lu«n ë vÞ trÝ trung t©m trong toµn bé chiÕn lîc kinh tÕ x· héi. §¶ng ta còng x¸c ®Þnh gi¸o dôc ®µo t¹o lµ quèc s¸ch ®Ó t¹o nguån lùc trÝ tuÖ cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ. Tri thøc con ngêi lµ nguån lùc kh«ng bao giê c¹n vµ lu«n ®îc t¸i sinh víi chÊt lîng ngµy cµng cao h¬n bÊt cø mét nguån lùc nµo kh¸c. LÞch sö ph¸t triÓn nh©n lo¹i ®· kiÓm nghiÖm vµ ®i ®Õn kÕt luËn: Nguån lùc con ngêi lµ l©u bÒn nhÊt chñ yÕu nhÊt trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, sù nghiÖp tiÕn bé cña nh©n lo¹i. Tríc ®©y th× lao ®éng chñ yÕu lµ lao ®éng gi¶n ®¬n c¬ b¾p nhng ngµy nay ®· ®îc thay thÕ b»ng lao ®éng trÝ tuÖ, lao ®éng cã kü thuËt ,c«ng nghÖ vµ nghiÖp vô cao. §Çu thÕ kû 20 tû lÖ lao ®éng ch©n tay cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm lµ 9/10 th× ®Õn thËp kû 90 cña thÕ kû nµy ®· gi¶m chØ cßn 1/5.Trong khi ®ã th× khèi lîng s¶n phÈm nh÷ng n¨m 90®Æt ®îc gÊp 50 lÇn so víi nh÷ng n¨m 80 trë vÒ tríc. Nh vËy lao ®éng trÝ tuÖ g¾n chÆt víi n¨ng xuÊt lao ®éng x· héi víi t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi g¾n víi chiÕn lîc ph¸t triÓn nguån lùc con ngêi. Kh«ng thÓ phï nhËn r»ng ngêi lao ®éng ViÖt Nam rÊt th¸o v¸t, nh¹y bÐn thÝch øng mét c¸ch mau lÑ ®èi víi mäi hoµn c¶nh biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ kh¶ n¨ng n¾m b¾t nh÷ng kü thuËt míi ®Ó sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Nhng hiÖn nay víi yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc th× chÊt lîng ngêi lao ®éng ViÖt Nam cßn thÊp, h¹n chÕ nµy b¾t nguån tõ tr×nh ®é häc vÊn, ngêi lao ®éng ViÖt Nam ®îc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cha tèt, lùc lîng lao ®éng ®îc ®µo t¹o cã hÖ thèng c¬ b¶n chiÕm 11% trong tæng sè lao ®éng 8 toµn x· héi (n«ng nghiÖp cã 70% ®îc ®µo t¹o trong tæng sè 75% lao ®éng trong n«ng nghiÖp cña nÒn kinh tÕ ). §µo t¹o nh©n lùc cho ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt ®ãng vai trß lµ yÕu tè chñ thÓ cña lùc lîng x· héi. Tèc ®é ph¸t triÓn chung vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét quèc gia chØ cã thÓ ®¹t ®îc tèc ®é cao khi chóng ta gi¶i thÝch tèt vµ t×nh h×nh ®ång bé c¶ hai nh©n tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ngoµi ra vÊn ®Ò vèn ®ãng vai trß quan träng trong c«ng cuéc ®æi míi ®Ó x©y dùng c¬ sá vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt kinh tÕ , hiÖn ®¹i ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu vèn vµ vËt t kü thuËt. §i ®«i víi viÖc ph¸t triÓn vÒ vèn th× viÖc x©y dùng ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc qua träng vµ cÊp thiÕt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n còng lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ nh ®· biÕt níc ta ®· lµ níc bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ rÊt nÆng nÒ chÝnh v× thÕ chóng ta ph¶i x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®Ó phï hîp víi kiÕn tróc thîng tÇng cuéc sèng vËt chÊt cña ngµnh lµ mét trong nh÷ng khÈu quan träng nhÊt cña kÕt cÊu h¹ tÇng nã t¹o ®iªï kiÖn cho ta giao lu tiÕp cÇn vµ më réng thÞ trêng ®Ó häc hái nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u nh÷ng gÝa trÞ v¨n minh míi cña nh©n lo¹i. Cã nh÷ng chÝnh s¸ch u tiªn cho xuÊt khÈu c¸c chÕ ®é u ®·i ®èi víi hµnh xuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ngêi tù do s¸ng t¹o ®a ra nh÷ng s¸ng kiÕn cña c¸ nh©n trong viÖc n©ng cao tr×nh ®é khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ. §Þnh híng x· héi chñ nghÜa bao hµm sù cam kÕt vÒ tèc ®é. Do ®ã lùc lîng s¶n xuÊt ph¶i ph¸t triÓn nhanh h¬n trong ®ã khoa häc c«ng nghÖ cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn lîi thÕ c¹nh tranh vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia, chóng ta ph¶i dïng ®Õn trÝ tuÖ, n¨ng lùc s¸ng t¹o vµ tri thøc ®Ó ®Ò ra nh÷ng biÖt ph¸p thÝch øng ®Êt níc trong bèi c¶nh míi, gi¶i quyÕt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi, c«ng nghÖ kü thuËt vµ m«i trêng. Nhng trong ®ã nguån nh©n lùc vÉn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan trong nhÊt cã thÓ nãi t×nh tr¹ng ngêi lao ®éng níc ta thõa mµ nh thiÕu cã nghÜa lµ thõa vÒ sè lîng nhng l¹i thiÕu vÒ mÆt chÊt lîng v× thÕ chóng ta cÇn ph¶i quan t©m, chó träng h¬n ®Õn viÖc båi dìng vµ sö dông tèt nguån lùc cã tr×nh ®é vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp. §¶ng ta ®· l·nh ®¹o nh©n d©n vµ bíc ®Çu x¸c lËp quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa dùa trªn chÕ ®é t h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu díi hai h×nh thøc quèc doanh vµ tËp thÓ. Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn lµm cho c«ng nghiÖp ho¸ tho¸t khái t×nh tr¹ng l¹c hËu vµ ph¸t triÓn thµnh nh÷ng ngµnh chñ ®¹o vµ then chèt. Quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i lu«n ®îc c¶i tiÕn tõng bíc ®Ó phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng x· héi. Nã sÏ lµ ®éng lùc thóc ®Èy, ®Þnh híng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Víi tinh thÇn s¸ng t¹o gi¸m nghÜ,gi¸m lµm vµ sù g¾n bã víi quÇn chóng nh©n d©n víi §¶ng trong nh÷ng thêi ®iÓm phßng trµo x· héi chñ nghÜa phßng trµo céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ §¶ng ta kiªn quyÕt l·nh ®¹o nh©n d©n ta giµnh ®îc nh÷ng th¾ng lîi trong viÖc ®æi míi ®Ó vît qua ®îc nh÷ng kho kh¨n vµ tõng bíc ®a c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ ®Êt níc tiÕn lªn mét c¸ch v÷ng ch¾c. §¶ng ta lÊy chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh lµm nÒn t¶ng t tëng, kim chØ nam trong ho¹t ®éng tÝch cùc l¾ng nghe nh÷ng ®ãng gãp cña b¹n bÌ, ®ång thêi tiÕp thu nh÷ng tinh hoa trÝ tuÖ cña d©n téc vµ nh©n lo¹i, ®Êu tranh b¶o vÖ vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn lµm phong phó thªm t tëng chñ ®¹o cña chñ nghÜa M¸c lª nin vµ t tëng Hå ChÝ Minh. 9 KÕt luËn X©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ KTXH ë níc ta lµ c©y dùng mét hÖ thèng quan hÖ x· héi theo xu thÕ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña LLSX. X©y dùng mét hÖ thèng chÝnh trÞ v÷ng m¹nh theo nguyªn t¾c(mäi ngêi v× mäi ngêi). Häc thuyÕt nµy cña M¸c lµ häc thuyÕt khoa häc mµ chóng ta ®· vµ ®ang vËn dông nã vµo c«ng cuéc ®æi míi cña níc ta hiÖn nay. Chóng ta cã quyÒn tin tëng vµo chñ nghÜa M¸c- Lª Nin, t tëng Hå ChÝ Minh- nã lµ ¸nh s¸ng soi ®êng cho ta trong c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ giang s¬n gÊm vãc cña tæ quèc. Chóng ta cã c¬ së khoa häc ®Ó tin tëng r»ng díi sù l·nh ®¹o tµi t×nh cña §¶ng CSVN vµ sù lç lù cè g¾ng v¬n lªn cña toµn d©n ch¾c ch¾n chóng ta sÏ v÷ng ch¾c trªn con ®êng CNXH. Tãm l¹i ta cã thÓ nãi r»ng: ( Con ®êng qu¸ ®é lªn CNXH bá qua chÕ ®é TBCN ë VN lµ con ®êng ®óng ®¾n vµ phï hîp víi thêi ®¹i hiÖn nay). Cuèi cïng em xin cam kÕt tÊt c¶ nh÷ng g× em viÕt ra ë trªn thùc sù lµ nh÷ng hiÓu biÕt cña em. Nh÷ng phÇn tham kh¶o ®Òu ®îc chó thÝch ë díi. Cuèi cïng em xin c¶m ¬n thÇy c« ®· gióp em hoµn thµnh tiÓu luËn nµy. 10 Tµi liÖu tham kh¶o 1. M¸c vµ PH. ¨ng ghen toµn tËp NXB ChÝnh trÞ quèc gia, HN, 1993, 1995, 1998. 2. §¶ng CSVN v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn VIII, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, HN, 1996 trang 80, 81. 3. VI. Lª-Nin toµn tËp, NXB TiÕn bé Matxc¬va. 4. T¹p chÝ céng s¶n sè 12/1998 vÒ sù kÕt hîp chÝnh s¸ch kinh tÕ víi chÝnh s¸ch x· héi trong c«ng cuéc ®æi míi ë níc ta hiÖn nay. 5. T¹p chÝ céng s¶n sè 5/1999 vÒ u tiªn ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. 6. T¹p chÝ triÕt häc sè 6/1998 vÒ kh¶ n¨ng phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc lîng s¶n xuÊt. 7. Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c-Lª Nin. 11 Môc lôc Lêi më ®Çu Ch¬ng I: Nh÷ng lý luËn chung vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi………………………………………...........................2 I. Nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng.........................................2 1. Quy luËt ®ång nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp.................................2 2. Quy luËt chuyÓn hãa tõ nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ lîng vµ ngîc l¹i...........................................................................................3 3. Quy luËt phñ ®Þnh cña phñ ®Þnh..................................................................3 II. C¸c quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö vµ h×nh th¸i häc thuyÕt vÒ “ H×nh th¸i kinh tÕ x· héi”............................................................................3 1. Quan ®iÓm thõa nhËn s¶n xuÊt vËt chÊt lµ c¬ së cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi...............................................................................................3 2. Quan ®iÓm vÒ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt...............................................................................................4 3. Quan ®iÓm vÒ mèi qun hÖ biÖn chøng gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc thîng tÇng.........................................................................................4 Ch¬ng II: VËn dông häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo níc ta trong c«ng cuéc ®æi míi ë VN hiÖn nay 12 KÕt luËn.........................................................................................................12 13