Tài liệu Tiểu luận quy luật về quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

A. lêi nãi ®Çu Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ qui luËt hÕt søc phæ biÕn trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc cña mçi quèc gia. Sù m©u thuÉn hay phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt ®Òu cã ¶nh hëng rÊt lín tíi nÒn kinh tÕ. Sù tæng hoµ mèi quan hÖ gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt t¹o nªn mét nÒn kinh tÕ cã lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn kÐo theo mét quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Nãi c¸ch kh¸c quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ mét ®iÒu kiÖn tÊt yÕu ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o x· héi ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®¶ng ta ®ang vËn dông quy luËt sao cho quan hÖ s¶n xó©t lu«n lu«n phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt, trªn thùc tÕ §¶ng vµ nhµ níc ®ang tõng bíc ®iÒu chØnh quan hÖ s¶n xuÊt c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m«, ®ång thêi coi träng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn løc läng s¶n xuÊt. Do vËy, nghiªn cøu vÒ quy luËt nµy sÏ gióp cho mçi sinh viªn chóng ta, ®Æc biÖt lµ sinh viªn khèi kinh tÕ, cã thªm nh÷ng hiÓu biÕt ban ®Çu vµ s©u s¾c h¬n vÒ sù ph¸t triÓn cña níc ta còng nh trªn thÕ giíi; hiÓu ®îc quy luËt vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ tõ ®ã cã thÓ gãp mét phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo sù nghiÖp x©y dùng níc nhµ sau nµy. Môc lôc A. Lêi nãi ®Çu……………………………………………………….Trang 1 Môc lôc…………………………………………………………………….2 B. Néi dung………………………………………………………………...3 -1- I/ §Æt vÊn ®Ò………………………………………………………………..3 II/ Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò……………………………………………………….4 1/ Kh¸i niÖm vÒ lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt…………………..4 1.1/ Lùc lîng s¶n xuÊt…………………………………………………….4 1.2/ Kh¸i niÖm vÒ quan hÖ s¶n xuÊt………………………………………..5 2/ Quy luËt vÒ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt……………………………………………………..6 2.1/ TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt………………………….6 2.1.1/ TÝnh chÊt…………………………………………………………….6 2.1.2/ Tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt……………………………………..7 2.2/ Quy luËt vÒ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt………………………………………………..7 3/ §¶ng ta nhËn thøc vµ vËn dông quy luËt trong giai ®o¹n hiÖn nay……...9 III/ KÕt luËn vµ gi¶i ph¸p…………………………………………………14 1/ KÕt luËn………………………………………………………………..14 2/ Gi¶i ph¸p……………………………………………………………….14 Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o…………………………………………15 B. néi dung I. ®Æt vÊn ®Ò Víi tÝnh c¸ch lµ ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ph¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu thÞ c¸ch thøc con ngêi thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh cña x· héi loµi ngêi. Díi sù vËn ®éng cña lÞch sö loµi ngêi, còng nh sù vËn ®éng cña mçi x· héi cô thÓ, sù thay ®æi vÒ ph¬ng thøc s¶n xuÊt bao giê còng lµ sù thay ®æi cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng. -2- Trong sù thay ®æi ®ã, c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, x· héi ®îc chuyÓn sang mét chÊt míi. Ph¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸i mµ nhê nã ngêi ta cã thÓ ph©n biÖt ®îc sù kh¸c nhau cña nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau. Mµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt chÝnh lµ sù thèng nhÊt gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t¬ng øng. §ã còng chÝnh lµ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Do vËy, quy luËt trªn tríc hÕt lµ quy luËt kinh tÕ nhng h¬n thÕ n÷a nã cßn lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt cña toµn bé ®êi sèng x· héi cña lÞch sö nh©n lo¹i bëi v× nã lµ quy luËt cña b¶n th©n ph¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù t¸c ®éng cña quy luËt nµy dÉn tíi sù thay ®æi cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt vµ kÐo theo sù thay ®æi cua toµn bé ®êi sèng x· héi. Víi nh÷ng lý do trªn, quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt cã ý nghÜa hÕt søc to lín. Tuy nhiªn, viÖc n¾m b¾t ®îc quy luËt nµy kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n, nhËn biÕt ®îc mét quan hÖ s¶n xuÊt cã phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt hay kh«ng hoµn toµn ph¶i phô thuéc vµo thùc tiÔn cña s¶n xuÊt vµ kinh nghiÖm b¶n th©n. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch, ®êng lèi vµ chñ tr¬ng ®óng ®¾n, n¾m b¾t tèt quy luËt cña §¶ng vµ Nhµ níc, nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®a níc ta tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu ph¸t triÓn thµnh níc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp tiªn tiÕn; gãp phÇn ®Èy nhanh nÒn kinh tÕ níc nhµ ®i sang mét híng kh¸c, s¸nh vai cïng c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. II- gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 1/ Kh¸i niÖm vÒ lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt: 1.1/ Lùc lîng s¶n xuÊt: §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt th× con ngêi ph¶i dïng c¸c yÕu tè vËt chÊt vµ kü thuËt nhÊt ®Þnh. Tæng thÓ c¸c nh©n tè ®ã lµ lùc lîng s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn. NghÜa lµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn s¶n xuÊt x· héi con ngêi chinh phôc tù nhiªn b»ng c¸c søc m¹nh hiÖn thùc cña m×nh søc m¹nh ®ã ®îc chñ nghÜa duy vËt lÞch sö kh¸i qu¸t trong kh¸i niÖm lùc lîng s¶n xuÊt. Tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ngêi. Lùc lîng s¶n xuÊt nãi lªn -3- n¨ng lùc thùc tÕ cña con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o nªn cña c¶i cho x· héi ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn cña con ngêi. Lùc lîng s¶n xuÊt bao gåm ngêi lao ®éng vµ kü n¨ng lao ®éng vµ t liÖu s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng cô lao ®éng t¸c ®éng vµo ®èi tîng lao ®éng ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt th× t liÖu lao ®éng ®îc hoµn thiÖn nh»m ®¹t ®îc n¨ng suÊt lao ®éng cao. Cßn trong t liÖu lao ®éng tøc lµ tÊt c¶ c¸c yÕu tè vËt chÊt mµ con ngêi sö dông ®Ó t¸c ®éng vµo ®èi tîng lao ®éng th× c«ng cô lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt linh ho¹t nhÊt. Bëi vËy khi c«ng cô lao ®éng ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é tin häc ho¸ ®îc tù ®éng ho¸ th× vai trß cña nã l¹i cµng quan träng. Trong mäi thêi ®¹i c«ng cô s¶n xuÊt lu«n lµ yÕu tè ®«ng nhÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt. ChÝnh sù chuyÓn ®æi c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kh«ng ngõng cña nã ®· g©y lªn nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c trong toµn bé t liÖu s¶n xuÊt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng cô lao ®éng lµ thíc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ngêi. Cã thÓ coi yÕu tè quan träng nhÊt trong lùc lîng s¶n xuÊt chÝnh lµ con ngêi. Trong thêi ®¹i ngµy nay khoa häc ®· ph¸t triÓn tíi møc trë thµnh nguyªn nh©n trùc tiÕp cña nhiÒu biÕn ®æi to lín trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nã ®· trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Nã võa lµ ngµnh s¶n xuÊt riªng võa th©m nhËp vµo c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc lîng s¶n xuÊt ®em l¹i thay ®æi vÒ chÊt cho lùc lîng s¶n xuÊt. Khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i chÝnh lµ ®Æc ®iÓm thêi ®¹i cña s¶n xuÊt nã hoµn toµn cã thÓ coi lµ ®Æc trng cho lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. 1.2/ Kh¸i niÖm vÒ quan hÖ s¶n xuÊt: §Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nhÊt ®Þnh con ngêi ph¶i cã mèi quan hÖ víi nhau. Tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ nµy gäi lµ quan hÖ s¶n xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong s¶n xuÊt. Trong ®êi sèng x· héi cña m×nh con ngêi dï muèn hay kh«ng còng buéc ph¶i duy tr× nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh víi nhau ®Ó trao ®æi ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh kÕt qu¶ lao ®éng nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nµy mang tÝnh tÊt yÕu. Nh vËy quan hÖ s¶n xuÊt do con ngêi t¹o ra song nã ®îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña bÊt kú ai. ViÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ trong s¶n xuÊt tù nã ®· lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt tÊt yÕu, kh¸ch quan cña sù vËn ®éng x· héi. Víi tÝnh chÊt lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña con ngêi, quan hÖ s¶n xuÊt lµ nh÷ng quan hÖ mang tÝnh vËt chÊt cña ®êi sèng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt gåm 3 mÆt: -4- - Quan hÖ së h÷u vÒ t liªu s¶n xuÊt tøc lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi t liÖu s¶n xuÊt. TÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt tríc hÕt ®îc quy ®Þnh bëi quan hÖ së h÷u ®èi víi t liÖu s¶n xuÊt – BiÓu hiÖn thµnh chÕ ®é së h÷u. trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt th× quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c quan hÖ x· héi kh¸c. - Quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh s¶n xuÊt: Tøc lµ quan hÖ gi· ngêi víi ngêi trong s¶n xuÊt vµ trong trao ®æi vËt chÊt cña c¶i. Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt lµ c¸c quan hÖ cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh mét c¸ch quy m« tèc ®é hiÖu qu¶ vµ xu híng mçi nÒn s¶n xuÊt cô thÓ ®i ngîc l¹i c¸c quan hÖ qu¶n lý vµ tæ chøc cã thÓ lµm biÕn d¹ng quan hÖ së h÷u ¶nh hëng tiªu cùc ®Õn kinh tÕ x· héi. - Quan hÖ ph©n phèi s¶n xuÊt s¶n phÈm: tøc lµ quan hÖ chÆt chÏ víi nhau cïng môc tiªu chung lµ sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qña t liÖu s¶n xuÊt ®Ó lµm cho chóng kh«ng ngõng ®îc t¨ng trëng, thóc ®Èy t¸i s¶n xuÊt më réng n©ng cao phóc lîi cho ngêi lao ®éng. Bªn c¹nh c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý, trong hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt, c¸c quan hÖ vÒ mÆt ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng còng lµ nh÷ng nh©n tè cã ý nghÜa hÕt søc to lín ®èi víi sù vËn ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Quan hÖ ph©n phèi cã thÓ thóc ®Èy tèc ®é vµ nhÞp ®iÖu cña s¶n xuÊt nhng ngîc l¹i nã cã kh¶ n¨ng k×m h·m s¶n xuÊt k×m h·n sù ph¸t triÓn cña x· héi Nªu xÐt riªng trong ph¹m vi mét quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh th× tÝnh chÊt së h÷u quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña qu¶n lý vµ ph©n phèi. MÆt kh¸c trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c, Ýt nhiÒu c¶i biÕn chóng ®Ó ch¼ng nh÷ng chóng kh«ng ®èi lËp mµ phôc vô ®¾c lùc cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi míi. 2/ Quy luËt vÒ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt: 2.1/ TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt: 2.1.1/ TÝnh chÊt: TÝnh chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña tu liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng. Khi nÒn s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn víi nh÷ng c«ng cô ë tr×nh ®é phæ th«ng, lùc lîng s¶n xuÊt chñ yÕu mang tÝnh chÊt c¸ nh©n. Khi tr×nh ®é s¶n xuÊt ®¹t tíi tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸, lùc lîng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i ®îc vËn ®éng cho sù hîp t¸c x· héi réng r·i trªn c¬ së chuyªn m«n ho¸. TÝnh chÊt tù cÊp tù tóc c« lËp cña nÒn s¶n xuÊt nhá lóc ®ã ph¶i ®îc thay thÕ bëi tÝnh chÊt x· héi ho¸. -5- 2.1.2/ Tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt: Lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt: Tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt trong tõng giai ®o¹n cña lÞch sö loµi ngêi thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña loµi ngêi trong giai ®o¹n ®ã. Kh¸i niÖm tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt nãi lªn kh¶ n¨ng cña con ngêi th«ng qua viÖc sö dông c«ng cô lao ®éng thùc hiÖn qu¸ tr×nh c¶i biÕn tù nhiªn nh»m ®¶m b¶o cho sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña m×nh. Tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë: Tr×nh ®é c«ng cô lao ®éng, tr×nh ®é qu¶n lý x· héi tr×nh ®é øng dông khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt, kinh nghiÖm vµ kü n¨ng cña con ngêi vµ tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng. Trªn thùc tÕ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt kh«ng t¸ch biÖt nhau 2.2/ Quy luËt vÒ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt: Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt, sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt biÓu hiªn mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt biÖn chøng. ChÝnh sù thèng nhÊt vµ t¸c ®éng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh nªn quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×ng ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt lµ nh©n tè thêng xuyªn biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn. Ngîc l¹i quan hÖ s¶n xuÊt thêng cã tÝnh æn ®Þnh trong mét thêi gian dµi. Sù biÕn ®éi cña lùc lîng s¶n xuÊt cã nhiÒu nguyªn nh©n: - B¶n th©n ngêi lao ®éng th× nh÷ng kü n¨ng vµ kinh nghiÖm kh«ng ngõng tÝch luü vµ t¨ng lªn. - B¶n th©n tri thøc khoa häc trÝ thøc c«ng nghÖ trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp. - Sù æn ®Þnh cña quan hÖ s¶n xuÊt lµ nhu cÇu kh¸ch quan ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt ®îc. ChÝnh v× vËy mµ sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ®Õn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh sÏ ®Æt ra nhu cÇu xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ hiÖn cã. ViÖc xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò thay nã b»ng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi còng cã nghÜa lµ diÖt vong c¶ mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt lçi thêi vµ sù ra ®êi cña mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ hiÖn cã tõ chç lµ h×nh thøc kinh tÕ cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o duy tr× khai th¸c, ph¸t triÓn cña -6- lùc lîng s¶n xuÊt giê ®©y trë thµnh nh÷ng h×nh thøc k×m h·m sù ph¸t triÓn ®ã. §ã còng chÝnh lµ néi dung quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt. Thùc tiÔn cho thÊy r»ng lùc lîng s¶n xuÊt chØ cã thÓ ph¸t triÓn khi cã mét quan hÖ s¶n xuÊt hîp lý ®ång bé phï hîp víi nã. quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu h¬n hoÆc tiªn tiÕn h¬n mét c¸ch gi¶ t¹o còng sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Khi m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ®· béc lé gay g¾t ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt nhng cßn lùc lîng s¶n xuÊt ngêi kh«ng ph¸t hiÖn ®îc còng nh m©u thuÉn ®îc ph¸t hiÖn mµ kh«ng gi¶i quyÕt ®îc hoÆc gi¶i quyÕt mét c¸ch sai lÇm th× t¸c dông k×m h·m cña quan hÖ s¶n xuÊt sÏ trë thµnh nh©n tè ph¸ ho¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ®· chøng minh vai trß quyÕt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt ®èi víi quan hÖ s¶n xuÊt song nã còng chØ râ r»ng quan hÖ s¶n xuÊt bao giê còng thÓ hiÖn tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i lùc lîng s¶n xuÊt , nã lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh lµ tiÒn ®Ò cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn khi nã phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Nã lµm nhiÖm vô chØ ra môc tiªu bíc ®i vµ t¹o quy m« thÝch hîp cho lùc lîng s¶n xuÊt ho¹t ®éng, còng nh ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh ®¸ng cho ngêi lao ®éng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cho con ngêi lµ nh©n tè quan träng vµ quyÕt ®Þnh trong lùc lîng s¶n xuÊt. Së dÜ quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ trë l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt v× nã quyÕt ®Þnh môc ®Ých s¶n xuÊt, t¸c ®éng ®Õn th¸I ®é cña con ngêi trong lao ®éng s¶n xuÊt, ®Õn tæ chøc ph©n c«ng lao ®éng x· héi, ®Õn ph¸t triÓn vµ øng dông khoa häc c«ng nghÖ, v…v… vµ do ®ã t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ ®éng lùc thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ngîc l¹i, quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi, l¹c hËu hoÆc “tiªn tiÕn” h¬n mét c¸ch gi¶ t¹o so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, th× theo quy luËt chung, quan hÖ s¶n xuÊt cò sÏ ®îc thay thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp vêi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ®Õ thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, viÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng ph¶I lµ gi¶n ®¬n. Nã ph¶i th«ng qua nhËn thùc vµ ho¹t ®éng c¶i t¹o x· héi cña con ngêi. Trong x· héi cã giai cÊp ph¶i th«ng qua ®Êu tranh giai cÊp, th«ng qua c¸ch m¹ng x· héi. 3/ §¶NG TA NHËN THøC Vµ VËN DôNG QUY LUËT TRONG GIAI §O¹N HIÖN NAY -7- HiÖn nay §¶ng ta ®ang l·nh ®¹o ®Êt níc thùc hiÖn c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, x©y dung nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ. Muèn lµm tèt träng tr¸ch nµy, th× ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho b¶n th©n nÒn kinh tÕ, trong ®ã thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n lµ mét thµnh phÇn rÊt n¨ng ®éng, hiÖu qu¶. Cã ®iÌu kiÖn nµy th× §¶ng míi cã thÓ cã thªm kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng nghiÖp vô cô thÓ ®Ó l·nh ®¹o thµnh c«ng môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ ®ã chÝnh lµ lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Trong tiÕn tr×nh l·nh ®¹o vµ qu¶n lÝ ®Êt nø¬c cña §¶ng vµ nhµ níc ta trong suèt mÊy chôc n¨m qua thùc tiÔn ®· cho they nh÷ng mÆt ®îc còng nh nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh n¾m b¾t vµ vËn dông c¸c quy luËt kinh tÕ còng nh quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt – lùc lîng s¶n xuÊt vµop thùc tiÔn ë nuíc ta, víi ®Æc ®iÓm cña nø¬c ta lµ níc n«ng nghiÖp nghÌo nµn l¹c hËu, lùc lîng s¶n xuÊt thÊp kÐm, con tr©u ®i trø¬c c¸i cµy theo sau, tr×nh ®é qu¶n lÝ thÊp kÐm cïng víi nÒn s¶n xuÊt nhá tù cÊp tù tóc lµ chñ yÕu. MÆt kh¸c níc ta lµ níc thuéc ®Þa nöa phong kiÕn l¹i ph¶i tr¶i qua hai cuéc chiÕn tranh, nhiÒu n¨m bÞ ®Õ quèc Mü bao v©y cÊm vËn nhiÒu mÆt, nhÊt lµ vÒ kinh tÕ. Do vËy lùc lîng s¶n xuÊt cha cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Sau khi giµnh ®ù¬c chÝnh quyÒn, tríc yªu cÇu x©y dùng CNXH trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, nhµ níc ta ®· dïng søc m¹nh chÝnh trÞ t tëng ®Ó xo¸ bá nhanh chÕ ®é t h÷u, chuyÓn sang chÕ ®é c«ng h÷u víi hai h×nh thøc toµn d©n vµ tËp thÓ, lóc ®ã ®îc coi lµ ®iÒu kiÖn chñ yÕu, quyÕt ®Þnh, tÝnh chÊt, tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt còng nh sù th¾ng lîi cña CNXH ë níc ta. Song trong thùc tÕ c¸ch lµm nµy ®· kh«ng mang l¹i kÕt qu¶ nh mong muèn, v× nã tr¸i quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®· ®Ó l¹i hËu qu¶ lµ: Thø nhÊt: §èi víi nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá (n«ng d©n, thî thñ c«ng, bu«n b¸n nhá…) th× t h÷u vÖ t liÖu s¶n xuÊt lµ ph¬ng thøc kÕt hîp tèt nhÊt gi÷a søc lao ®éng vµ t liÖu s¶n xuÊt. ViÖc tiÕn hµnh tËp thÓ nhanh chãng t liÖu dãi h×nh thøc së h÷u c«ng céng, ngêi lao ®éng bÞ t¸ch khái t liÖu s¶n xuÊt, kh«ng lµm chñ ®ùoc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, phô thuéc vµo l·nh ®¹o hîp t¸c x·, hä còng kh«ng ph¶i lµ chñ thÓ së h÷u thùc sù dÉn ®Õn t liÖu s¶n xuÊt trë thµnh v« chñ, g©y thiÖt h¹i cho tËp thÓ. Thø hai: Kinh tÕ quèc doanh thiÕt lËp trµn lan trong tÊt c¶ c¸c ngµnh. VÒ ph¸p lÝ t liÖu s¶n xuÊt còng thuéc së h÷u toµn d©n, ngêi lao ®éng lµ chñ së h÷u cã quyÒn së h÷u chi phèi, ®Þnh ®o¹t t liÖu s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lµm ra nhng thùc tÕ th× ngêi lao ®éng chØ lµ ngêi lµm c«ng ¨n l¬ng, chÕ ®é l¬ng l¹i kh«ng hîp lÝ kh«ng ph¶n ¸nh ®óng sè lîng vµ chÊt lîng lao ®éng cña tong c¸ nh©n d· ®ãng gãp. Do ®ã chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liªu s¶n xuÊt cïng víi c¸c «ng chñ cña nã trë thµnh h×nh thøc, v« chñ, chÝnh quyÒn (bé, ngµnh -8- chñ qu¶n) lµ ®¹i diÖn cña chñ së h÷u lµ ngêi cã quyÒn chi phèi, ®¬n vÞ kinh tÕ mÊt dÇn tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o, mÊt ®éng lùc lîi Ých, s¶n xuÊt kinh doanh kÐm hiÖu qu¶ nhng l¹i kh«ng ai chÞu tr¸ch nhiÖm, kh«ng cã c¬ chÕ gi»ng buéc tr¸ch nhiÖm, nªn ngêi lao ®éng thê ¬ víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh. §©y lµ c¨n nguyªn n¶y sinh tiªu cùc trong ph©n phèi, chØ cã mét sè ngêi ®Þnh ®o¹t ph©n phèi vËt t, vËt phÈm, ®Æc quyÒn ®Æc lîi. ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay, ph¸t triÓn kinh tÕ tËp trung ë hai lùc lîng chÝnh: lùc lîng s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nhµ níc (thêng gäi lµ quèc doanh, thuéc thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc); lùc lîng s¶n xuÊt ngoµi quèc doanh (thêng gäi lµ d©n doanh, thuéc kinh tÕ t nh©n). ¤ng bµ ta thêng nãi: muèn biÕt b¬i ph¶i nh¶y xuèng níc. Cßn Lªnin, trong t¸c phÈm “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi vµ nh÷ng nhiÖm vô cña c¸c Ban gi¸o dôc chÝnh trÞ”, ®· viÕt: “hoÆc lµ tÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu vÒ mÆt chÝnh trÞ cña chÝnh quyÒn X« ViÕt sÏ tiªu tan, hoÆc lµ ph¶i lµm cho nh÷ng thµnh tùu Êy ®øng v÷ng trªn mét c¬ së kinh tÕ. C¬ së nµy hiÖn nay cha cã. §Êy chÝnh lµ c«ng viÖc mµ chóng ta cÇn b¾t tay vµo lµm” ®óng theo quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Con ngêi kh«ng thÓ tù ý lùa chän quan hÖ s¶n xuÊt nãi chun vµ quan hÖ së h÷u nãi riªng mét c¸ch chñ quan duy ý chÝ. Së h÷u võa lµ kÕt qu¶ võa lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, lµ h×nh thøc x· héi cã tÝnh chÊt thóc ®Èy hoÆc k×m h·m lùc lîng s¶n xuÊt. ChÝnh v× vËy mçi lo¹i h×nh thøc së h÷u cha thÓ mÊt ®ie khi chóng cßn phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, vµ còng kh«ng thÓ tuú tiÖn dùng lªn, hay thñ tiªu chóng khi lùc lîng s¶n xuÊt kh«ng ®ßi hái. Do vËy, khi qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ph¶i tÝnh ®Õn sù biÕn ®æi phøc t¹p tõ quan hÖ s¶n xuÊt, trong ®ã trùc tiÕp lµ chÕ ®é së h÷u. Quan hÖ së h÷u x· héi chñ nghÜa, còng nh quan hÖ së h÷u trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ vÊn ®Ò lu«n thu hót sù quan t©m cña giíi nghiªn cøu lý luËn, song ë ®©y, vÉn cßn nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau. Chóng ta ®Òu biÕt, khi nghiªn cøu x· héi t b¶n, C.M¸c vµ Ph.¡ngghen ®· ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn c¬ b¶n cña x· héi t b¶n lµ m©u thuÉn gi÷a tÝnh x· héi ho¸ cña s¶n xuÊt víi chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa. M©u thuÉn ®ã lµ cë së s©u xa lµm n¶y sinh c¸c m©u thuÉn kh¸c vµ quy ®Þnh sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña x· héi t b¶n. Tõ ®ã c¸c «ng ®i ®Õn dù b¸o vÒ sù thay thÕ chÕ ®é chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa b»ng chÕ ®é c«ng h÷u, -9- theo quan ®iÓm cña c¸c «ng, kh«ng thÓ tiÕn hµnh ngay mét lóc, mµ ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi. Tuy nhiªn, vµo giai ®o¹n lÞch sö ®ã c¸c «ng cha chØ ra m« h×nh cô thÓ vÒ chÕ ®éng c«ng h÷u. KiÓu quan hÖ s¶n xuÊt – quan hÖ së h÷u nµy hay kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt – quan hÖ së h÷u kh¸c tuú thuéc vµo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt. ë níc ta hiÖn nay tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt cßn thÊp l¹i kh«ng ®ån ®Òu gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng. Cã nh÷ng vïng, miÒn mµ ngêi d©n vÉn dïng c¸i cuèc, con tr©u ®Ó lao ®éng nhng cßn cã n¬i lao ®éng trong phßng thÝ nghiÖm, trong khu c«ng nghÖ cao. Do vËy, tÊt yÕu ph¶i tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u, trong ®ã cã së h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt, nªn cha thÓ ®Æt vÊn ®Ò xo¸ ngay mäi h×nh thøc bãc lét. ChØ ®Õn khi tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao m©u thuÉn víi chÕ ®é së h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt, th× khi Êy míi cã ®iÒu kiÖn chÝn muåi thùc hiÖn c¸ch m¹ng x©y dung x· héi kh«ng cßn bãc lét. Chóng ta kh«ng thÓ thñ tiªu chÕ ®é së h÷u ngay lËp tøc ®îc mµ chØ cã thÓ thùc hiÖn dÇn dÇn, vµ chØ khi nµo ®· t¹o ®îc mét lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, x· héi ho¸ cao ®é víi n¨ng suÊt lao ®éng rÊt cao th× khi ®ã míi xãa bá ®îc chÕ ®é t h÷u. §Êt níc chóng ta ®ang thùc hiÖn nhÊt qu¸n nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Do vËy, môc ®Ých lµ ph¶i s¶n xuÊt ra thªm nhiÒu gi¸ trÞ thÆng d. VÊn ®Ò bãc lét hay kh«ng bãc lét thÓ hiÖn trong quan hÖ ph©n phèi. B×nh ®¼ng trong ph©n phèi ®îc thùc hiÖn díi nh÷ng h×nh thøc cô thÓ nh thÕ nµo lµ tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. §èi víi ®Êt níc chóng ta, ®i lªn chñ nghÜa x· héi lµ con ®êng hîp víi xu thÕ cña thêi ®¹i vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc ta. Tuy nhiªn, chóng ta tiÒn lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ phæ biÕn lµ s¶n xu©t nhá, bá qua chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, nªn ph¶i tr¶i qua nhiÒu kh©u trung gian (thêi k× qu¸ ®é). §iÓm næi lªn lµ kinh tÕ cña chóng ta cßn qu¸ nghÌo nµn, l¹c hËu… v× vËy kh©u träng yÕu mµ chóng ta ph¶i x©y dông ®ã lµ ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho chñ nghÜa x· héi. §ång thêi ph¶i x©y dung nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn (nhiÒu h×nh thøc së h÷u ®an xen nhau) lµ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt cña níc ta hiÖn nay. §ång thêi kh«ng ngõng ®æi míi chÝnh trÞ, cñng cè t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, x©y dung nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa. X©y - 10 - dùng ®êi sèng v¨n ho¸, n©ng cao ®êi sèng tinh thÇn cho nh©n d©n, ®Èy m¹nh sù nghiÖp gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Thùc hiÖn môc tiªu “d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”. *C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ víi sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë níc ta (x©y dùng lùc lîng s¶n xuÊt) - §©y lµ nhiÖm vô trung t©m trong suèt thêi k× qu¸ ®é. Ph¶i ®¹t ®îc tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc. - Tõng bíc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc. - Coi gi¸o dôc ®µo t¹o lµ nhiÖm vô hµng ®Çu. *KÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi chÝnh trÞ vµ c¸c mÆt kh¸c cña ®êi sèng x· héi (cñng cè ®æi míi kiÕn tróc thîng tÇng): - §æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ. - N©ng cao søc chiÕn ®Êu cña §¶ng. - X©y dùng nhµ níc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa. - X©y dùng nÒn v¨n ho¸ tiªn tiÕn ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. - 11 - III/ KÕt luËn vµ gi¶i ph¸p 1/ KÕt luËn: Quy luËt cña quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt hÕt søc phæ biÕn. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i bÊt cø lóc nµo còng cã sù phï hîp ®ã. Do vËy, ph¶i n¾m b¾t tèt quy luËt chóng ta cã thÓ ¸p dông vµo tõng trêng hîp cô thÓ. Quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt cßn lµ quy luËt phæ biÕn trong toµn bé tiÕn tr×nh lÞch sö nh©n lo¹i. Sù thay thÕ ph¸t triÓn ®i lªn cña lÞch sö loµi ngêi tõ chÕ ®é c«ng x· nguyªn thuû qua chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ, chÕ ®é phong kiÕn, chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa vµ ®Õn x· héi céng s¶n t¬ng lai lµ do sù t¸c ®éng cña hÖ thèng c¸c quy luËt x· héi, trong ®ã quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt lµ nh©n tè thêng xuyªn biÕn ®æi, ngîc l¹i quan hÖ s¶n xuÊt l¹i thêng cã tÝnh æn ®Þnh song sù æn ®Þnh ®ã chØ lµ t¹m thêi vµ còng cÇn cã sù thay ®æi cho phï hîp. NÕu quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng cã nh÷ng sù thay ®æi cho phï hîp th× nã sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt. Nh vËy, trong viÖc x¸c lËp hoµn thiÖn, thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt cÇn ph¶i c¨n cø vµo thùc tr¹ng cña c¸c lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn cã vÒ mÆt tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña chóng (®©y lµ c¬ së lý luËn trùc tiÕp cña viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta hiÖn nay cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn nay). 2/ Gi¶i ph¸p: C¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ph¶i lu«n lu«n thÊu suèt ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh tiÕn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa lµ quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt lu«n lu«n g¾n bã víi nhau, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Ph¶i coi träng nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ trung gian, qu¸ ®é tõ thÊp lªn cao, tõ quy m« nhá lªn quy m« lín. Trªn mçi bíc ®i ph¶i ®Èy m¹nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, t¹o ra lùc lîng s¶n xuÊt míi trªn c¬ së ®ã tiÕp tôc ®a quan hÖ s¶n xuÊt lªn h×nh thøc, quy m« thÝch hîp ®Ó cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Danh môc c¸c tµi liÖu tham kh¶o - Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c-LªNin (Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n). - 12 - - Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ ( Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n) - Nh÷ng chuyªn ®Ò triÕt häc (Nhµ xuÊt b¶n thèng kª). - B¸o ®iÖn tö ®¶ng céng s¶n. - V¨n kiÖn ®¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø VIII, IX, X. - T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n). - 13 -