Tài liệu Tiểu luận quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

Lêi nãi ®Çu Sau §¹i héi toµn quèc lÇn thø IX, tiÕp tôc thùc hiÖn ®êng lèi ®îc ®Ò ra tõ §¹i héi VI cña §¶ng, giê ®©y chóng ta bíc vµo thêi kú ph¸t triÓn míithêi kú “®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc” ®Þnh híng ph¸t triÓn nh»m môc tiªu “x©y dùng níc ta thµnh mét níc cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, Quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, ®íi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n ®îc n©ng cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh”. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn, viÖc nghiªn cøu quy luËt Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña c«ng cuéc ®æi míi CNXH mµ chóng ta ®ang tiÕn hµnh h«m nay. ViÖc thùc hiÖn m« h×nh nµy trong thùc tÕ kh«ng nh÷ng lµ néi dung cña c«ng cuéc ®æi míi, mµ h¬n thÕ n÷a nã lµ c«ng cô, lµ ph¬ng tiÖn ®Ó níc ta ®i tíi môc tiªu x©y dùng CNXH. Th¾ng lîi cña CNXH ë níc ta mét phÇn phô thuéc vµo viÖc vËn dông nµy tèt hay kh«ng. Mét x· héi ph¸t triÓn ®îc ®¸nh gi¸ tõ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt vµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt vµ Lùc lîng s¶n xuÊt, thêi ®¹i ngµy nay tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ, song Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt cña Lùc lîng s¶n xuÊt vÉn lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn cña nã. Do vËy, vÊn ®Ò vÒ quy luËt Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt vÉn lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i mµ chóng ta cÇn ph¶i quan t©m vµ gi¶i quyÕt. 1 Néi dung Ch¬ng I: øng dông quan ®iÓm toµn diÖn cña triÕt häc m¸c-lªnin vÒ quy luËt Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt trong c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. Mçi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, cã mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt riªng, ®ã lµ c¸ch thøc con ngêi thùc hiÖn qóa tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt ë mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Ph¬ng thøc s¶n xuÊt vËt chÊt lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng cña Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt. I. Lùc lîng s¶n xuÊt: Lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn. Tr×nh ®é Lùc lîng s¶n xuÊt thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc thiªn nhiªn cña con ngêi trong mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Lùc lîng s¶n xuÊt lµ sù kÕt hîp gi÷a ngêi lao ®éng vµ t liÖu s¶n xuÊt. T liÖu s¶n xuÊt do x· héi t¹o ra, tríc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng. Ngêi lao ®éng víi nh÷ng kinh nghiÖm s¶n xuÊt, thãi quen lao ®éng, sö dông t liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt. T liÖu s¶n xuÊt gåm ®èi tîng lao ®éng vµ t liÖu lao ®éng. Trong t liÖu lao ®éng cã c«ng cô lao ®éng vµ nh÷ng t liÖu lao ®éng kh¸c cÇn thiÕt cho viÖc chuyÓn, b¶o qu¶n s¶n phÈm … Ngoµi c«ng cô lao ®éng, trong t liÖu s¶n xuÊt cßn cã ®èi tîng lao ®éng, ph¬ng tiÖn s¶n xuÊt nh ®êng x¸, cÇu cèng, xe cé, bÕn c¶ng… lµ yÕu tè quan träng cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Trong thêi ®¹i ngµy nay, khoa häc kü thuËt trë thµnh Lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Nã lµ ngµnh s¶n xuÊt riªng, võa x©m nhËp vµo c¸c yÕu tè cÊu thµnh Lùc lîng s¶n xuÊt, ®em l¹i sù thay ®æi vÒ chÊt cña Lùc lîng s¶n xuÊt. C¸c yÕu tè cÊu thµnh Lùc lîng s¶n xuÊt t¸c ®éng lÉn nhau mét c¸ch kh¸ch quan, lµm cho Lùc lîng s¶n xuÊt trë thµnh yÕu tè ®éng nhÊt. II. Quan hÖ s¶n xuÊt Mèi quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong qóa tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt lµ Quan hÖ s¶n xuÊt. Còng nh Lùc lîng s¶n xuÊt, Quan hÖ s¶n xuÊt thuéc lÜnh 2 vùc ®êi sèng vËt chÊt x· héi. TÝnh chÊt cña Quan hÖ s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chç chóng tån t¹i kh¸ch quan ®éc lËp víi ý thøc cña con ngêi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ kinh tÕ c¬ b¶n cña mét h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi. Mçi kiÓu Quan hÖ s¶n xuÊt tiªu biÓu cho b¶n chÊt cña mét h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi nhÊt ®Þnh. Quan hÖ s¶n xuÊt gåm nh÷ng mÆt c¬ b¶n sau: Quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Quan hÖ tæ chøc qu¶n lý. Quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng. Ba mÆt nãi trªn cã quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, trong ®ã quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c quan hÖ kh¸c. B¶n chÊt cña bÊt kú Quan hÖ s¶n xuÊt nµo còng ®Òu phô thuéc vµo vÊn ®Ò nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu trong x· héi ®îc gi¶i quyÕt nh thÕ nµo. Quan hÖ s¶n xuÊt do con ngêi t¹o ra. Song nã ®îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý nuèn chñ quan cña con ngêi. Quan hÖ s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt æn ®Þnh t¬ng ®èi trong b¶n chÊt x· héi vµ tÝnh phong phó ®a d¹ng cña c¸c h×nh thøc biÓu hiÖn. III. Quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt, chóng tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau mµ t¸c ®éng biÖn chøng lÉn nhau, h×nh thµnh quy luËt x· héi phæ biÕn cña toµn bé lÞch sö loµi ngêi: quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt v¹ch râ tÝnh chÊt phô thuéc kh¸ch quan cña Quan hÖ s¶n xuÊt vµo sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. §Õn lît m×nh Quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi Lùc lîng s¶n xuÊt. 1. TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt. TÝnh chÊt cña Lùc lîng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña t liÖu s¶n xuÊt vµ cña lao ®éng. Nã thÓ hiÖn tÝnh chÊt cña t liÖu s¶n xuÊt lµ sö dông c«ng cô thñ c«ng vµ tÝnh chÊt cña lao ®éng lµ lao ®éng riªng lÎ. Nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt 3 nh bóa, r×u, cµy, bõa… do mét ngêi sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra vËt dïng kh«ng cÇn tíi lao ®éng tËp thÓ-Lùc lîng s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt c¸ nh©n. khi m¸y mãc ra ®êi ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu ngêi míi sö dông ®îc, ®Ó lµm ra mét s¶n phÈm cÇn cã sù hîp t¸c cña nhiÒu ngêi, mçi ngêi lµm mét bé phËn c«ng viÖc míi thµnh ®îc s¶n phÈm Êy th× Lùc lîng s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt x· héi ho¸. Tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng, cña kü thuËt, tr×nh ®é kinh nghiÖm, kü n¨ng lao ®éng cña ngêi lao ®éng, quy m« s¶n xuÊt, tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng-x· héi. Tr×nh ®é Lùc lîng s¶n xuÊt cµng cao th× sù ph©n c«ng lao ®éng cµng tû mØ. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng thÓ hiÖn râ rµng tr×nh ®é cña c¸c Lùc lîng s¶n xuÊt. 2. Lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh Quan hÖ s¶n xuÊt. Xu híng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn, sù biÕn ®æi bao giê còng b¾t ®Çu b»ng sù biÕn ®æi cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Trong qóa tr×nh s¶n xuÊt, ®Ó lao ®éng bít nÆng nhäc vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n con ngêi lu«n lu«n t×m c¸ch c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng vµ chÕ t¹o ra nh÷ng c«ng cô lao ®éng tinh x¶o h¬n. Cïng víi sù biÕn ®æi, ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng th× kinh nghiÖm s¶n xuÊt, thãi quen lao ®éng, kü n¨ng s¶n xuÊt, kiÕn thøc khoa häc cña con ngêi còng tiÕn bé. Lùc lîng s¶n xuÊt trë thµnh yÕu tè ®éng nhÊt, c¸ch m¹ng nhÊt, cßn Quan hÖ s¶n xuÊt lµ yÕu tè æn ®Þnh, cã khuynh híng l¹c hËu h¬n sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt lµ néi dung, lµ ph¬ng thøc, cßn Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña nã. Trong mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc, th× néi quyÕt ®Þnh h×nh thøc; h×nh thøc phô thuéc vµo néi dung; néi dung thay ®æi tríc sau ®ã h×nh thøc thay ®æi theo, tÊt nhiªn trong quan hÖ víi néi dung vµ h×nh thøc kh«ng ph¶i lµ mÆt thô ®éng, nã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn cña néi dung. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, Quan hÖ s¶n xuÊt còng h×nh thµnh vµ biÕn ®æi cho phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, sù phï hîp ®ã lµ ®éng lùc lµm cho Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nhng Lùc lîng s¶n xuÊt thêng ph¸t triÓn nhanh, cßn Quan hÖ s¶n xuÊt cã xu híng æn ®Þnh khi Lùc lîng s¶n xuÊt ®· ph¸t triÓn lªn mét tr×nh ®é míi, Quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng cßn phï hîp víi nã n÷a, sÏ n¶y sinh m©u thuÉn gay g¾t gi÷a hai mÆt cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù ph¸t triÓn kh¸ch quan ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn xo¸ bá Quan hÖ s¶n xuÊt cò, thay b»ng 4 Quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt, më ®êng cho Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn . 3. Quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi Lùc lîng s¶n xuÊt. Sù h×nh thµnh, biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña Quan hÖ s¶n xuÊt phô thuéc vµo tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt, nhng Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi mµ Lùc lîng s¶n xuÊt dùa vµo ®ã ®Ó ph¸t triÓn, nã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi Lùc lîng s¶n xuÊt: cã thÓ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. NÕu Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt nã thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh. NÕu nã kh«ng phï hîp, nã k×m h·m sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, song t¸c dông k×m h·m ®ã chØ t¹m thêi theo tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, cuèi cïng nã sÏ bÞ thay thÕ b»ng kiÓu Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Së dÜ Quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ trë l¹i ®èi víi Lùc lîng s¶n xuÊt(thóc ®Èy hoÆc k×m h·m); v× nã quy ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, quy ®Þnh hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi, quy ®Þnh ph¬ng thøc ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt hay nhiÒu mµ ngêi lao ®éng ®îc hëng. Do ®ã nã ¶nh hëng ®Õn th¸i ®é qu¶ng ®¹i quÇn chóng lao ®éngLùc lîng s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi; nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ viÖc c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ kü thuËt vµo s¶n xuÊt, hîp t¸c vµ ph©n phèi lao ®éng. Tuy nhiªn, kh«ng ®îc hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n tÝnh tÝch cùc cña Quan hÖ s¶n xuÊt chØ lµ vai trß cña nh÷ng h×nh thøc së h÷u, mçi kiÓu Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét hÖ thèng, mét chØnh thÓ hu c¬ gåm ba mÆt: quan hÖ së h÷u, quan hÖ qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi. ChØ trong chØnh thÓ ®ã, Quan hÖ s¶n xuÊt míi trë thµnh ®éng lùc, thóc ®Èy con ngêi hµnh ®éng nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Quy luËt vÒ sù phï hîp cña Quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt chung nhÊt cña sù ph¸t triÓn x· héi, sù t¸c ®éng cña quy luËt nµy, ®· ®a x· héi loµi ngêi tr¶i qua c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt: C«ng x· nguyªn thuû, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t b¶n chñ nghÜa, x· héi chñ nghÜa. 5 Thêi kú ®Çu trong lÞch sö lµ x· héi céng s¶n nguyªn thuû, víi Lùc lîng s¶n xuÊt thÊp kÐm, Quan hÖ s¶n xuÊt céng ®ång nguyªn thuû, ®êi sèng cña hä phô tuéc vµo s¨n b¾t, h¸i lîm. Trong qóa tr×nh sinh sèng, hä ®· kh«ng ngõng c¶i tiÕn vµ thay ®æi c«ng cô(Lùc lîng s¶n xuÊt), ®Õn sau mét thêi kú Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, quan hÖ céng ®éng bÞ ph¸ vì, dÇn dÇn xuÊt hiÖn quan hÖ t nh©n. Nhêng chç cho nã lµ mét x· héi chiÕm h÷u n« lÖ, víi Quan hÖ s¶n xuÊt ch¹y theo s¶n phÈm thÆng d, chñ n« muèn cã nhiÒu s¶n phÈm, dÉn ®Õn bãc lét, ®a ra c«ng cô lao ®éng tèt, tinh x¶o vµo s¶n xuÊt, nh÷ng ngêi lao ®éng trong thêi kú nµy bÞ ®èi xö hÕt søc man dî. Hä lµ nh÷ng mãn hµng trao ®i ®æi l¹i, hä lÇm tëng do nh÷ng c«ng cô lao ®éng dÉn ®Õn cuéc sèng khæ cùc cña m×nh, nªn hä ph¸ ho¹i Lùc lîng s¶n xuÊt, nh÷ng cuéc khëi nghÜa n« lÖ diÔn ra kh¾p n¬i. ChÊm døt chÕ ®é x· héi chiÕm h÷u n« lÖ, x· héi phong kiÕn ra ®êi, x· héi míi ra ®êi, giai cÊp thêi kú nµy lµ dÞa chñ, thêi kú ®Çu giai cÊp ®Þa chñ níi náng h¬n chÕ ®é tríc, ngêi n«ng d©n cã ruéng ®Êt, t do th©n thÓ. Cuèi thêi kú phong kiÕn, xuÊt hiÖn nh÷ng c«ng trêng thñ c«ng vµ dÉn tíi Lùc lîng s¶n xuÊt mÉu thuÉn víi Quan hÖ s¶n xuÊt, cuéc c¸ch m¹ng t s¶n ra ®êi, chÕ ®é t b¶n thêi kú nµy ch¹y theo gi¸ trÞ thÆng d vµ lîi nhuËn, hä ®a ra nh÷ng kü thuËt míi, nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ¸p dông vµo s¶n xuÊt, thêi kú nµy Quan hÖ s¶n xuÊt lµ quan hÖ s¶n xuÊt t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt nªn dÉn tíi cuéc ®Êu tranh gay g¾t gi÷a t s¶n vµ v« s¶n, xuÊt hiÖn mét sè níc CNXH. CNXH ra ®êi quan t©m ®Õn x· héi ho¸ c«ng h÷u, nhng trªn thùc tÕ CNXH ra ®êi ë c¸c níc cha qua thêi kú t b¶n chñ nghÜa, chØ cã Liªn X« lµ qua thêi kú t b¶n chñ nghÜa, nhng chØ lµ chñ nghÜa t b¶n trung b×nh. Quy luËt vÒ sù phï hîp cña Quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn cña x· héi qua sù thay thÕ kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt. 4. Mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a Lùc l îng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt. Khi tr×nh ®é Lùc lîng s¶n xuÊt cßn thñ c«ng th× tÝnh chÊt cña nã lµ tÝnh chÊt c¸ nh©n. Nã thÓ hiÖn ë chç chØ mét ngêi cã thÓ sö dông ®îc nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau trong qóa tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. Nh vËy, tÊt yÕu dÉn ®Õn Quan hÖ s¶n xuÊt së h÷u t nh©n(nhiÒu h×nh thøc) vÒ t liÖu s¶n xuÊt. 6 Khi s¶n xuÊt b»ng m¸y mãc ra ®êi, tr×nh ®é s¶n xuÊt c«ng nghiÖp th× mét ngêi kh«ng thÓ sö dông ®îc nhiÒu mµ chØ mét c«ng cô, hoÆc mét bé phËn chøc n¨ng. Nh vËy, qóa tr×nh s¶n xuÊt ph¶i nhiÒu ngêi tham gia s¶n phÈm lao ®éng lµ thµnh qu¶ cña nhiÒu ngêi, ë ®©y, Lùc lîng s¶n xuÊt ®· mang tÝnh x· héi ho¸, tÊt yÕu mét Quan hÖ s¶n xuÊt s¶n xuÊt thÝch hîp ph¶i lµ Quan hÖ s¶n xuÊt së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. ¡nghen viÕt:” Giai cÊp t s¶n kh«ng thÓ biÕn t liÖu s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt h¹n chÕ Êy, thµnh Lùc lîng s¶n xuÊt m¹nh mÏ ®îc, nÕu kh«ng biÕn nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt cña c¸ nh©n, thµnh nh÷ng t liÖu s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt x· héi, mµ chØ mét sè ngêi cïng lµm míi cã thÓ sö dông ®îc”. Quan hÖ biÖn chøng gi÷a Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë chç: Xu híng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng biÕn ®æi, ph¸t triÓn. Sù biÕn ®æi ®ã bao giê còng b¾t ®Çu b»ng sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt mµ tríc hÕt lµ c«ng cô. C«ng cô ph¸t triÓn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi Quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã vµ xuÊt hiÖn ®ßi hái kh¸ch quan ph¶i xo¸ bá Quan hÖ s¶n xuÊt cò thay b»ng Quan hÖ s¶n xuÊt míi. Nh vËy, Quan hÖ s¶n xuÊt vèn lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt(æn ®Þnh t¬ng ®èi), Quan hÖ s¶n xuÊt trë thµnh xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt(kh«ng phï hîp). Phï hîp vµ kh«ng phï hîp lµ biÓu hiÖn cña m©u thuÉn biÖn chøng cña Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt, tøc lµ sù phï hîp trong m©u thuÉn lµ bao hµm m©u thuÉn. Khi phï hîp còng nh lóc kh«ng phï hîp víi Lùc lîng s¶n xuÊt, Quan hÖ s¶n xuÊt lu«n cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi víi Lùc lîng s¶n xuÊt, thÓ hiÖn trong néi dung sù t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi Lùc lîng s¶n xuÊt, quy ®iÞnh môc ®Ých x· héi cña s¶n xuÊt, xu híng ph¸t triÓn cña quan hÖ lîi Ých, tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng yÕu tè hoÆc thóc ®Èy, hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Sù t¸c ®éng trë l¹i nãi trªn cña Quan hÖ s¶n xuÊt bao giê còng th«ng qua c¸c quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n. Phï hîp vµ kh«ng phï hîp gi÷a Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt lµ kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña mäi ph¬ng thøc s¶n xuÊt. SÏ kh«ng ®óng nÕu quan niÖm trong CNTB lu«n lu«n diÔn ra “kh«ng phï hîp”, cßn díi CNXH “phï hîp” gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt vµ Lùc lîng s¶n xuÊt. 7 IV. CNTB díi ¸nh s¸ng cña quy luËt vÒ sù thÝch øng gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt vµ Lùc lîng s¶n xuÊt. Nh÷ng n¨m tríc ®©y, khi nãi ®Õn mèi quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa vµ Lùc lîng s¶n xuÊt cña nã, ngêi ta thêng nhÊn m¹nh r»ng Lùc lîng s¶n xuÊt ®· ph¸t triÓn cao ®é, tíi møc mµ khu«n khæ chËt hÑp cña Quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa kh«ng thÓ chøa ®ùng næi n÷a; r»ng m©u thuÉn gi÷a tÝnh chÊt x· héi cña qóa tr×nh s¶n xuÊt víi h×nh thøc chiÕm h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa tÊt yÕu trë nªn gay g¾t cùc ®é, ®ßi hái ph¶i thay thÕ chÕ ®é t h÷u t b¶n chñ nghÜa b»ng chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt. CNTB lóc ®Çu cßn lµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt tiÕn bé trong lÞch sö so víi ph¬ng thøc s¶n xuÊt phong kiÕn, ®Õn nay ®· trë thµnh ph¶n ®éng, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi, kh«ng cßn lý do g× ®Ó tån t¹i n÷a. Nhng bíc vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 80 ®Õn nay, CNTB l¹i ®ang chøng tá mét søc sèng míi. Ph¶i ch¨ng sau nh÷ng c¬n khñng ho¶ng, CNTB ®· t×m ®îc mét liÒu thuèc håi sinh?. N¨ng suÊt lao ®éng, nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c níc t b¶n t¨ng râ rÖt, trong thêi gian tíi cßn høa hÑn mét sù t¨ng trëng m¹nh mÏ h¬n. Quy luËt vÒ sù thÝch øng gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt vµ Lùc lîng s¶n xuÊt, t×m ra nh÷ng ®iÒu chØnh cña CNTB vÒ Quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ thÝch øng ®îc víi sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt x· héi. Nhê nh÷ng ®iÒu chØnh nµy, CNTB kh«ng nh÷ng kh«ng k×m h·m sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, mµ cßn thóc ®Èy, t¹o ®iÒu kiÖn cho nã ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n n÷a. §ång thêi, nh÷ng ®iÒu chØnh ®ã còng lµm biÕn ®æi b¶n th©n Lùc lîng s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ nh÷ng biÕn ®æi cña ®éi ngò giai cÊp c«ng nh©n-“Lùc lîng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña toµn thÓ nh©n lo¹i” ë c¸c níc t b¶n chñ nghÜa, lµm cho cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n hiÖn ®¹i trë nªn phong phó h¬n, ®a d¹ng h¬n, xuÊt hiÖn nh÷ng trë ng¹i míi trªn con ®êng ®i tíimôc tiªu xo¸ bá sù bãc lét cña giai cÊp t s¶n. VÒ sù ®iÒu chØnh cña CNTB ®èi víi Quan hÖ s¶n xuÊt, cÇn thÊy r»ng qóa tr×nh ®iÒu chØnh diÔn ra ë tÊt c¶ c¸c yÕu tè trong hÖ thèng s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa. Nh÷ng ®iÒu chØnh ë c¸c lÜnh vùc, c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña Quan hÖ s¶n xuÊt ®· t¸c ®éng, ¶nh hëng chi phèi lÉn nhau, tæng hîp l¹i t¹o ra sù thÝch øng, phï hîp cña Quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ®èi víi Lùc lîng s¶n xuÊt x· héi, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi míi trong Lùc lîng s¶n xuÊt. CNTB ®· tá ra lµ cßn cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn h¬n n÷a cña Lùc lîng s¶n xuÊt vµ do ®ã cã 8 nh÷ng c¬ së míi cho sù tån taÞ cña m×nh. T×nh h×nh ®ã ®· x¸c minh cho tinh ®óng ®¾n cña quan hÖ M¸c-xÝt “kh«ng mét chÕ ®é x· héi nµo l¹i diÖt vong, khi tÊt c¶ nh÷ng Lùc lîng s¶n xuÊt mµ chÕ ®é x· héi ®ã t¹o ra ®Þa bµn ®Çy ®ñ cho sù ph¸t triÓn vÉn cßn cha ph¸t triÓn”. Tríc hÕt, chóng ta xem xÐt nh÷ng ®iÒu chØnh trong quan hÖ sö dông cña CNTB. Trong c¸c níc CNTB hiÖn nay ®· ¸p dông chÕ ®é “Së h÷u x· héi” díi d¹ng cæ phiÕu ®Ó dÇn dÇn thay thÕ cho chiÕm h÷u c¸ thÓ vµ chiÕm h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Cã thÓ nãi, ®©y lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc quan träng nhÊt trong Quan hÖ së h÷u ®Ó phÇn nµo phï hîp, thÝch øng víi tÝnh chÊt x· héi ho¸ cao cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Ngêi c«ng nh©n lµm thuª cã thÓ ®îc mua cæ phÇn cña c«ng ty-xÝ nghiÖp, nh vËy hä ®· trë thµnh nh÷ng ngêi ®ång së h÷u c«ng ty, xÝ nghiÖp ®ã, cã thÓ cïng tham dù chia sÎ lîi nhuËn. Së h÷u cæ phÇn trë thµnh biÖn ph¸p x· héi ho¸ së h÷u hoÆc mét sù ph©n t¸n së h÷u, kh«ng thÓ cho t liÖu s¶n xuÊt tËp trung trong tay mét sè Ýt ngêi, hoÆc thuéc mét c«ng ty ®éc quyÒn nµo ®ã. MÆt kh¸c, viÖc trë thµnh ®ång së h÷u s¶n xuÊt, ®îc hëng mét phÇn lîi nhuËn còng lµm cho ngêi c«ng nh©n quan t©m ®Õn qóa tr×nh s¶n xuÊt, chó ý tíi viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt h¬n n÷a. §ång thêi, ®©y còng lµ sîi d©y cét chÆt lîi Ých cña hµng triÖu ngêi lao ®éng vµo lîi Ých cña t b¶n, nh÷ng ngêi c«ng nh©n cã cæ phiÕu thêng t¸ch khái c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, ®oµn thÓ cña giai cÊp c«ng nh©n.Tõ ®ã dung hoµ ®îc sù xung ®ét gi÷a ngêi lao ®éng vµ nhµ t b¶n. Mét xu híng kh¸c cho viÖc ®iÒu chØnh Quan hÖ tæ chøc, qu¶n lý, ®iÒu hµnh qóa tr×nh s¶n xuÊt x· héi cña CNTB ®Ó thÝch thÝch øng víi tr×nh ®é ho¸ ngµy cµng cao cña Lùc lîng s¶n xuÊt vµ t¨ng dÇn tÝnh linh ho¹t cña tæ chøc s¶n xuÊt. Nhê ¸p dông kÜ thuËt míi ®Æc biÖt lµ ph¬ng tiÖn ®iÒu khiÓn b»ng ®iÖn tö, nÒn s¶n xuÊt t b¶n ngµy nay ®· cã kh¶ n¨ng nhanh chãng ®¸p øng ®ßi hái cña thÞ trêng, dÔ dµng thÝch nghi víi nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng. Vµ nh thÕ vßng quay cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt më réng t b¶n chñ nghÜa sÏ nhanh h¬n, nÒn s¶n xuÊt x· héi sÏ cµng ®îc thóc ®Èy ph¸t triÓn nhanh chãng. Mét ®iÓm cÇn chó ý tíi viÖc ®iÒu chØnh Quan hÖ tæ chøc qu¶n lý, ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi cña CNTB ngµy nay, lµ sù giao kÕt chÆt chÏ gi÷a lÜnh vùc s¶n xuÊt víi lÜnh vùc nghiªn cøu, ph¸t minh khoa häc,thiÕt kÕ. Nh÷ng ho¹t ®éng tríc ®©y ®îc coi lµ “bªn ngêi s¶n xuÊt” “phôc vô” s¶n xuÊt nh cung øng, tiªu thô, ho¹t ®éng tµi chÝnh, giao th«ng, bu ®iÖn còng trë thµnh nh÷ng yÕu tè, nh÷ng m¾t kh©u quan träng cña b¶n th©n nÒn s¶n 9 xuÊt. Dêng nh khi qu¶n lý, ®iÒu hµnh qóa tr×nh s¶n xuÊt, ngêi ta còng ®ång thêi ®iÒu hµnh, qu¶n lý toµn bé ho¹t ®éng cña x· héi. Mét sù ®iÒu chØnh vÒ Quan hÖ s¶n xuÊt n÷a mµ CNTB ®· thùc hiÖn ®Ó cã thÓ thÝch øng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt lµ sù ®iÒu chØnh vÒ quan hÖ ph©n phèi. CÇn chØ ra r»ng CNTB së dÜ cã thÓ thùc hiÖn ®îc sù ®iÒu chØnh nµy lµ nhê sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, ®· t¹o ra mét n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. MÆt kh¸c, chÝnh nhê sù ®iÒu chØnh quan hÖ ph©n phèi CNTB cã thÓ rµng buéc chÆt chÏ h¬n n÷a ngêi c«ng nh©n còng nh mäi thµnh viªn kh¸c cña x· héi, qua ®ã cã thÓ æn ®Þnh ®îc chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, ®ång thêi vÉn thu ®îc lîi nhuËn siªu ng¹ch ngµy mét nhiÒu h¬n. Nh vËy, giíi h¹n trong ph¹m vi mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt vµ Lùc lîng s¶n xuÊt bëi chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, víi nh÷ng ®iÒu chØnh cña CNTB trong tÊt c¶ c¸c yÕu tè cÊu thµnh cña Quan hÖ s¶n xuÊt, ®Ó cã thÓ thÝch øng víi tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn h¬n n÷a. Nh÷ng ®iÒu chØnh nµy vÒ Quan hÖ s¶n xuÊt lµ nh÷ng thay ®æi trong ®éi ngò giai cÊp c«ng nh©n, chÝnh nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan nµy CNTB cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. 10 Ch¬ng II: quy luËt Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt víi c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt, c¶i t¹o vµ x©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt, nhÊt thiÕt ph¶i g¾n liÒn víi viÖc nhËn thøc vµ vËn dông quy luËt Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. I. Nh×n l¹i nh÷ng sai lÇm vÒ quy luËt Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt tríc §¹i héi VI. Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt th× Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn thuËn lîi, ®ång thêi kÐo theo Quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn. Con ngêi cã vai trß trong viÖc t¸c ®éng ®èi víi Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt, nhng con ngêi kh«ng thÓ tù s¸ng t¹o, ®Þnh híng bÊt cø h×nh thøc nµo cña Quan hÖ s¶n xuÊt mµ m×nh muèn v× r»ng c¸i tÊt yÕu ph¸t triÓn cña Quan hÖ s¶n xuÊt lu«n lu«n bÞ quy ®Þnh bëi tr¹ng th¸i cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Do nhËn thøc cha ®óng ®¾n vÒ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt trong c«ng cuéc c¶i t¹o Quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ x©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt míi chóng ta ®· ra søc vËn ®éng gÇn nh cìng bøc n«ng d©n ®i vµo hîp t¸c x·, më réng ph¸t triÓn quy m« n«ng trêng quèc doanh, c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp lín mµ kh«ng tÝnh ®Õn tr×nh ®é Lùc lîng s¶n xuÊt ®ang cßn thêi k× qu¸ thÊp kÐm chóng ta ®· t¹o ra nh÷ng quy m« lín vµ ngé nhËn lµ ®· cã “Quan hÖ s¶n xuÊt XHCN” vµ cßn nãi r»ng:mçi bíc c¶i t¹o Quan hÖ s¶n xuÊt cò, x©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt míi ®Òu thóc ®Èy sù ra ®êi vµ lín m¹nh cña Lùc lîng s¶n xuÊt míi, Quan hÖ s¶n xuÊt XHCN cã kh¶ n¨ng “vît tríc” “më ®êng” cho sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Thùc tÕ nhiÒu n¨n qua ®· chøng minh quan ®iÓm ®ã lµ sai lÇm. Sai lÇm chñ yÕu kh«ng phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é¶i ë chç chóng ta duy tr× Quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu so víi sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt nh ngêi ta thêng nãi mµ chñ yÕu cã nh÷ng mÆt cña Quan hÖ s¶n xuÊt bÞ thóc ®¶y lªn qu¸ cao, qu¸ xa mét c¸ch gi¶ t¹o lµm cho nã t¸ch rêi víi tr×nh ®é thÊp kÐm cña Lùc lîng s¶n xuÊt.Bëi vËy,nhËn ®Þnh trong ®¹i héi lÇn thø VI lµ cã c¨n cø ®½ lµm phong phó thªm lý luËn biÖn chøng gi÷a Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt “Lùc lîng s¶n xuÊt bÞ k×m h·m kh«ng chØ trong trêng hîp Quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, mµ c¶ khi Quan hÖ s¶n 11 xuÊt ph¸t triÓn kh«ng ®ång bé cã nh÷ng yÕu tè ®i qu¸ xa so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt”. §Ó chøng minh cho “quan niÖm s¶n xuÊt ®i tríc” hoÆc nãi theo c¸ch thêi bÊy giê lµ gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi Lùc lîng s¶n xuÊt l¹c hËu chóng ta ®· ra søc x©y dùng Lùc lîng s¶n xuÊt mét c¸ch khÈn tr¬ng b»ng c¸ch ®a ra kh¸ nhiÒu m¸y mãc vµo c¸c c¬ së s¶n xuÊt n«ng nghiÖp míi h×nh thµnh cßn non yÕu, quÌ quÆt nh»m x©y dùng m« h×nh l©u dµi c«ng-n«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn cÊp huyÖn mµ kh«ng tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng qu¶n lý tr×nh ®é, tæ chøc sö dông cña n«ng d©n. Thùc tr¹ng kinh tÕ ë níc ta víi nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu th× tÝnh tÊt yÕu phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é¶i c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ph¸t triÓn c«ng nghiÖp quèc doanh, c«ng nghiÖp nÆng chØ nªn coi nh môc ®Ých l©u dµi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é¶i tiÕn tíi chø kh«ng coi nh mét tÊt yÕu trùc tiÐp phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é¶i c¶i t¹o ngay. Song chóng ta ®· bÊt chÊp thùc tÕ kh¸ch quan mµ chØ vin vµo vai trß tÝch cùc cña nh©n tè chÝnh trÞ tëng r»ng nhµ níc chuyªn chÝnh v« s¶n, b»ng nh÷ng ®êng lèi chÝnh s¸ch vµ nh÷ng ho¹t ®éng tÝch cùc cã thÓ t×m c¸ch gi¶i quyÕt tèt nhÊt trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi cã kh¶ n¨ng chñ ®éng t¹o ra Quan hÖ s¶n xuÊt míi më ®êng cho Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Nhng thùc tÕ chóng ta ®· kh«ng thÓ rót ng¾n ®îc “nh÷ng c¬n ®au cña thêi sinh ®Î” nçi ®au ®ã cø kÐo dµi, dÉu sao còng “kh«ng thÓ nh¶y qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn hay dïng s¾ lÖnh ®Ó xo¸ bá nh÷ng giai ®o¹n ®ã”. Quan ®iÓm vÒ Quan hÖ s¶n xuÊt ®i tríc lµ kh«ng ®óng vµ nãi ®Õn quan hÖ s¶n xuÊt XHCN lµ nhÊn m¹nh viÖc x©y dùng chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt vµ c¬ chÕ thùc hiÖn chÕ ®é ®ã lµ phiÕn diÖn. ®µnh r»ng yÕu tè nµy c¬ b¶n nhng kh«ng thÓ xem xÐt nhÑ Quan hÖ qu¶n lý vµ Quan hÖ phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é©n phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®éèi. Phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é¶i thÊy r»ng Quan hÖ së h÷u ®îc thÓ hiÖn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt trao ®æi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é©n phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®éèi vµ tiªu dïng cña ngêi lao ®éng. Ngay c¶ viÖc xo¸ bá chÕ ®é t h÷u, thiÕt lËp c«ng h÷u vÒ t liÑu s¶n xuÊt kh«ng ph¶i chØ thêi gian ng¾n lµ xong. Nhng dÉu cã lµm ®îc th× còng kh«ng ph¶i lµ môc tiªu tríc m¾t cña níc ta mµ chÕ ®é c«ng h÷u nµy cha thÓ phï hîp víi Lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn cã. H¬n n÷a nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cã kh¶ n¨ng gãp phÇn lµm cho nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Mét trong sai lÇm c¬ b¶n mµ chóng ta vÊp ph¶i lµ xo¸ bá qu¸ sím Quan hÖ s¶n xuÊt TBCN, khi nÒn kinh tÕ XHCN cña chóng ta cha cßn ®ñ søc thay thÕ. §iÒu ®ã ¶nh hëng kh«ng tèt 12 ®Õn sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt vµ ®· lµm mÊt mét kh¶ n¨ng t¹o ra s¶n phÈm dåi dµo cho x· héi. Còng vËy, chóng ta xo¸ s¹ch tiÓu th¬ng khi hÖ thènh th¬ng nghiÖp quèc doanh vµ hîp t¸c x· mua b¸n cña ta cha lµm næi vai trß “ngêi néi trî cho x· héi” g©y ra nhiÒu khã kh¨n ¸ch t¾c cho lu th«ng hµng ho¸ vµ kh«ng ®¸p øng nhu cÇu thiÕt yÕu cho nh©n d©n. II. §êng lèi ph¸t triÓn Quan hÖ s¶n xuÊt vµ Lùc l îng s¶n xuÊt theo ®Þnh híng XHCN. Qua qu¸ tr×nh l·nh ®¹o x©y dùng ®Êt níc ®i lªn CNXH, §¶ng ta ®· rót ra nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých vµ x¸c ®Þnh r»ng: mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho s¶n xuÊt chËm ph¸t triÓn, ®êi sèng nh©n d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n lµ “kh«ng n¾m v÷ng Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝch chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt”. Tõ ®ã ®¶ng rót ra cèt lâi ®Ó ®Èy m¹nh viÖc vËn dông quy luËt b»ng c¸ch nªu vÊn ®Ò g¾n liÒn víi c¸ch m¹ng Quan hÖ s¶n xuÊt víi c¸ch m¹ng khoa häc- kü thuËt, chó träng viÖc tæ chøc l¹i nÒn s¶n xuÊt x· héi ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng h×nh thøc vµ bíc ®i thÝch hîp. §¶ng nhËn thøc r»ng: sù phï hîp gi÷a Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng bao giê tuyÖt ®èi, kh«ng cã m©u thuÉn, kh«ng thay ®æi, sù phï hîp cña Quan hÖ s¶n xuÊt víi Lùc lîng s¶n xuÊt kh«ng bao giê lµ sù phï hîp chung mµ bao giê còng tån t¹i díi nh÷ng h×nh thøc cô thÓ, thÝch øng víi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nhÊt ®Þnh víi tr×nh ®é nµo ®ã cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Trong thêi k× ®i lªn cña XHCN, nÒn kinh tÕ kh«ng cßn lµ nÒn kinh tÕ t b¶n, nhng còng cha hoµn toµn lµ nÒn kinh tÕ XHCN. Bëi vËy c«ng cuéc c¶i t¹o XHCN ph¶i chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm cña sù tån t¹i kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Trong c¶i t¹o cña nÒn Quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ x©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt míi, §¹i héi VI ®· nhÊn m¹nh lµ ph¶i gi¶i quyÕt ®ång bé ba mÆt, x©y dùng chÕ ®é së h÷u, chÕ ®é qu¶n lý vµ chÕ ®é ph©n phèi, kh«ng chØ nhÊn m¹nh viÖc x©y dùng chÕ ®é së h÷u mµ bá qua viÖc x©y dùng hai chÕ ®é kia. Kh«ng nªn qu¸ ®Ò cao chÕ ®é c«ng h÷u, coi ®ã lµ c¸i duy nhÊt ®Ó x©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt míi. Thùc tÕ chØ râ, nÕu chÕ ®é qu¶n lý vµ ph©n phèi kh«ng ®îc x¸c lËp theo nh÷ng nguyªn t¾c cña CNXH vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt nh»m cñng cè chÕ ®é c«nh h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt mµ cßn c¶n trë Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ®èi víi chÕ ®é qu¶n lý, chÕ ®é së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt cã nh÷ng quy ®Þnh g×?. Tríc tiªn, nã qui ®Þnh tÝnh chÊt môc tiªu, ph¬ng ph¸p cña qu¶n lý, ®ã lµ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n lao ®éng ®èi víi viÖc tæ chøc, qu¶n lý nÒn kinh tÕ. Lµm sao cho mäi ngêi lao ®éng trong x· héi cïng lµ chñ t liÖu 13 s¶n xuÊt, cã quyÒn b×nh ®¼ng, hîp t¸c trong lao ®éng s¶n xuÊt vµ trong lîi Ých kinh tÕ. Thø hai lµ, c¬ chÕ qu¶n ký kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u lµ ph¶i cã tÝnh kÕ ho¹ch, tÝnh tËp trung thèng nhÊt. V¨n kiÖn §¹i héi VI còng ®· kh¼ng ®Þnh ®iÒu nµy: tÝnh kÕ ho¹ch lµ ®Æc trng sè mét cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ngay tõ buæi ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é. Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc ph¶i tu©n thñ quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn cã, ®Ó x¸c ®Þnh bíc ®i vµ nh÷ng h×nh thøc thÝch hîp. Quy luËt ®ã lu«n ®îc coi lµ t tëng chØ ®¹o c«ng cuéc c¶i t¹o Quan hÖ s¶n xuÊt cò, x©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt míi trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. §¹i héi VI chØ râ “®¶m b¶o sù phï hîp gi÷a Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt, lu«n lu«n kÕt hîp chÆt chÏ t¹o Quan hÖ s¶n xuÊt víi tæ chøc vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt”, kh«ng nªn nãng véi duy ý chÝ trong viÖc x¸c ®Þnh trËt tù bíc ®i, còng nh viÖc lùa chän c¸c h×nh thøc kinh tÕ, cÇn ph¶i t¹o nÒn s¶n xuÊt nhá, c¸ thÓ ®Ó ®a nÒn s¶n xuÊt tõng bíc tiÕn lªn s¶n xuÊt lín. Trªn c¬ së s¶n xuÊt nhá x©y dùng nh÷ng h×nh thøc cña Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp, tõng bíc vµ ®ång bé. Rµ so¸t l¹i qu¸ tr×nh c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa trong thêi gian qua, §¶ng ta ®· ®a ra kÕt luËn: “Theo quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a Quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ph¶i cã bíc ®i vµ h×nh thøc thÝch hîp” “ph¶i coi träng nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ trung gian, qu¸ ®é tõ thÊp lªn cao, tõ quy m« nhá ®Õn quy m« lín, trong mçi bíc ®i cña qu¸ tr×nh c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, ph¶i ®Èy m¹nh viÖc x©y dùng c¬ së vËt chÊt-kü thuËt t¹o ra Lùc lîng s¶n xuÊt míi trªn c¬ së ®ã tiÕp tôc ®a Quan hÖ s¶n xuÊt lªn h×nh thøc vµ quy m« thÝch hîp ®Ó thóc ®Èy Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn”. Tãm l¹i, viÖc x©y dùng vµ hoµn thiÖn Quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa nhÊt thiÕt ph¶i ®¶m b¶o sù thÝch øng ®ång bé gi÷a ba yÕu tè cña Quan hÖ s¶n xuÊt, còng nh mèi liªn hÖ biÖn chøng gi÷a Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt. III. Ph¸t triÓn Lùc lîng s¶n xuÊt vµ x©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt míi theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. NÒn v¨n minh nh©n lo¹i suy cho cïng lµ do sù ph¸t triÓn ®óng híng cña Lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Do vËy trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH, viÖc ph¸t triÓn Lùc lîng s¶n xuÊt, x©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ nhiÖm vô cÇn thiÕt kh¸ch quan. 1. Thùc tr¹ng nguån lùc cña Lùc lîng s¶n xuÊt ë níc ta. 14 Chóng ta tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cßn mang nÆng tÝnh n«ng nghiÖp l¹c hËu, c«ng nghiÖp cßn chiÕm tØ träng nhá, tæng s¶n phÈm quèc d©n tÝnh theo ®Çu ngêi thua qu¸ xa so víi c¸c níc trong khu vùc. Theo sè liÖu thèng kª cña ViÖt Nam lao ®éng ho¹t ®éng chiÕm gÇn 45% d©n sè, trong ®ã lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm 75%, c«ng nghiÖp chiÕm 11%, cßn l¹i lµ ë trong c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kh¸c. ChiÕn lîc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi ®Õn n¨m 2000 ®· ®a ra c¸c th«ng tin dù b¸o vÒ nguån lùc lao ®éng: “bíc vµo thËp kû 90 níc ta cã 66 triÖu d©n, víi 33 triÖu ngêi trong ®é tuæi lao ®éng. §Õn n¨m 2000 cã kho¶ng 80 triÖu d©n víi h¬n 40 triÖu lao ®éng. T×nh h×nh gi¸o dôc còng cã nh÷ng biÓu hiÖn ®¸ng ng¹i, häc sinh bá häc hµng n¨m cã xu híng t¨ng lªn, chÊt lîng gi¸o dôc kh«ng ®¶m b¶o. NÕu nh gi¸o dôc ®¹i häc mét sè níc §«ng Nam ¸ ®¹t tØ lÖ 60-80 sinh viªn/10000 d©n th× níc ta tû lÖ ®ã chØ cã 22 sinh viªn/10000 d©n. 2. Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn Lùc lîng s¶n xuÊt. Níc ta mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu ®i lªn CNXH trong ®iÒu kiÖn tiÒn vèn Ýt, kh¶ n¨ng khoa häc cßn h¹n chÕ vµ cßn nhiÒu yÕu tè kh¸c quy ®Þnh th× cha thÓ ®æi míi ngay Lùc lîng s¶n xuÊt cò b»ng mét Lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn. Do ®ã nh÷ng yÕu tè Lùc lîng s¶n xuÊt truyÒn thèng vÉn ph¶i ®îc duy tr× vµ khai th¸c. Trong hoµn c¶nh hiÖn nay Lùc lîng s¶n xuÊt bæ sung quan träng lµ Lùc lîng s¶n xuÊt chuyÓn tiÕp, cÇn ph¶i sµng läc trong Lùc lîng s¶n xuÊt truyÒn thèng nh÷ng yÕu tè nµo cã gi¸ trÞ ®Ó bæ sung cho viÖc x©y dùng Lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i cÇn ph¶i kÕt hîp c¸c yÕu tè truyÒn thèng víi yÕu tè hiÖn ®¹i, ®¶m b¶o tÝnh phñ ®Þnh cã kÕ thõa, tiÕ thu cã chän läc cho phÐp t¹o nªn mét sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, b×nh thêng cña Lùc lîng s¶n xuÊt, tr¸nh ®îc sù “g·y gôc” trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn ®ã. Nh÷ng tiÕn bé to lín cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc-kü thuËt ngµy nay cho phÐp níc ta cã thÓ tranh thñ vËn dông trùc tiÕp nh÷ng thµnh tùu Khoa häc-kü thuËt, nhËp khÈu t liÖu s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, chuyÓn giao c«ng nghÖ qua liªn kÕt kinh tÕ vµ hîp t¸c kinh tÕ víi níc ngoµi. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ t¹o nªn sù kÕt hîp nh÷ng tiÕn bé vÒ Lùc lîng s¶n xuÊt do ®ã tiÕp thu cã chän läc tõ bªn ngoµi víi nh÷ng c¬ së vËt chÊt vµ Lùc lîng s¶n xuÊt vèn cã trong níc, ®Ó ®Èy nhanh vµ rót ng¾n thêi h¹n ph¸t triÓn lÞch sö tù nhiªn cña Lùc lîng s¶n xuÊt, v¬n lªn kÞp tr×nh ®é cña thÕ giíi. Con ngêi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt võa víi t c¸ch lµ søc lao ®éng, võa víi t c¸ch lµ con ngêi cã ý thøc chñ thÓ cña nh÷ng quan hÖ kinh tÕ. 15 Tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é kü thuËt chuyªn m«n, ý thøc vµ th¸i ®é cña ngêi lao ®éng ®ãi víi s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm lµ nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó sö dông vµ khai th¸c kü thuËt vµ t liÖu s¶n xuÊt vèn cã, ®Ó s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Angghen ®· nhÊn m¹nh “muèn n©ng cao s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp ®Õn møc ®é cao, mµ chØ cã ph¬ng tiÖn c¬ giíi vµ ho¸ häc phï hîp th× vÉn cha ®ñ. Cßn cÇn ph¶i ph¸t triÓn mét c¸ch t¬ng xøng n¨ng lùc cña con ngêi, sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn ®ã n÷a” nghÜa lµ ph¶i cã sù phèi hîp ph¸t triÓn hµi hoµ c¸c nh©n tè kh¸ch quan cña Lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho con ngêi chñ ®éng,nhËn thøc vµ gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn gi÷a Lùc lîng s¶n xuÊt vµ Quan hÖ s¶n xuÊt, ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn Quan hÖ s¶n xuÊt ®Ó th«ng qua ®ã ph¸t triÓn Lùc lîng s¶n xuÊt, ®ång thêi muèn t¹o ra nh÷ng ®éng lùc tÝch cùc kÝch thÝch n¨ng lùc s¸ng t¹o cña ngêi lao ®éng th× ®ßi hái ph¶i cã mét c¬ chÕ qu¶n lý phï hîp-c¬ chÕ qu¶n lý theo nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh tÕ. Muèn gi¶i phãng vµ ph¸t huy triÖt ®Ó nh©n tè con ngêi trong s¶n xuÊt, tríc hÕt ph¶i cã chiÕn lîc vÒ con ngêi nh»m t¹o ra nh÷ng biÕn ®æi tÝch cùc vÒ c¬ cÊu vµ chÊt lîng c«ng nh©n. ViÖc c¶i c¸ch gi¸o dôc, båi dìng chuyªn m«n, kü thuËt vµ n¨ng lùc qu¶n lý, viÖc ban hµnh vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, x©y dùng m«i trêng x· héi cã bÇu kh«ng khÝ d©n chñ phï hîp víi yªu cÇu cña cuéc sèng hiÖn ®¹i vµ híng tiÕn lªn cña x· héi, lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn ®a d¹ng tronbg thèng nhÊt ®Ó ®i ®Õn chç ph¸t triÓn Lùc lîng s¶n xuÊt. IV- X©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt míi theo ®Þnh h íng x· héi chñ nghÜa. X©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt lu«n lµ yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi mäi chÕ ®é x· héi. §èi víi níc ta ®ång chÝ Tæng bÝ th §ç Mêi ®· kh¼ng ®Þnh: “NÕu c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ t¹o nªn Lùc lîng s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho chÕ ®é míi th× viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chÝnh lµ ®Ó x©y dùng hÖ thèng Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp” §¹i héi VI cña §¶ng ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ ®óng. Bëi v×, nã biÓu hiÖn sù lùa chän nh÷ng h×nh thøc, bíc ®i, gi¶i ph¸p thÝch hîp víi tr¹ng th¸i kinh tÕ hiÖn nay. §êng lèi ®ã xuÊt ph¸t tõ tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt cña Lùc lîng s¶n xuÊt níc ta hiÖn nay võa thÊp, võa kh«ng ®ång ®Òu nªn kh«ng thÓ nãng véi nhÊt lo¹t x©y dùng Quan hÖ s¶n xuÊt mét thµnh phÇn, dùa trªn c¬ së chÕ ®é c«ng h÷u x· héi chñ nghÜa vÒ t liÖu s¶n xuÊt nh tríc §¹i héi VI. Lµm nh vËy lµ ®Èy Quan hÖ s¶n xuÊt ®i qu¸ xa so víi tr×nh ®é Lùc lîng s¶n xuÊt. Më ra nÒn 16 kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®· kh¬i ®Ëy tiÒm n¨ng cña s¶n xuÊt, x©y dùng n¨ng lùc s¸ng t¹o, chñ ®éng cña c¸c chñ thÓ lao ®éng trong s¶n xuÊt, kinh doanh thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Thùc tiÔn mÊy n¨m qua cho thÊy, chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®· gãp phÇn gi¶i phãng vµ ph¸t triÓn Lùc lîng s¶n xuÊt, ®a ®Õn nh÷ng thµnh tùu to lín cã ý nghÜa rÊt quan träng. V× vËy, §¹i héi VIII kh¼ng ®Þnh: “TiÕp tôc thùc hiÖn nhÊt qu¸n l©u dµi chÝnh s¸ch nµy, khuyÕn khÝch mäi doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n trong níc khai th¸c tiÒm n¨ng, ra søc ®Çu t ph¸t triÓn...trong khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, mét mÆt cÇn ph¶i tho¸t ra khái sù trãi buéc cña t duy cò, nh÷ng nhËn thøc kh«ng ®óng tríc ®©y ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, kh«ng thÊy hÕt vai trß t¸c ®éng tÝch cùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ, t b¶n t nh©n, t b¶n nhµ níc trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH, tõ ®ã kh«ng chñ ®éng th¸o gì nh÷ng víng m¾c hoÆc thiÕu sù qu¶n lý, híng dÉn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy ph¸t triÓn ®óng híng. 17 KÕt luËn Quy luËt Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt. §©y lµ quy luËt phæ biÕn cña mäi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi, v¹ch ra tÝnh chÊt phô thuéc kh¸ch quan cña Quan hÖ s¶n xuÊt vµo sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. §Õn lît m×nh Quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi Lùc lîng s¶n xuÊt. Xu híng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng biÕn ®æi, ph¸t triÓn, sù biÕn ®æi ph¸t triÓn ®ã bao giê còng b¾t ®Çu tõ sù biÕn ®æi ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Tríc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng, c«ng cô lao ®éng ph¸t triÓn dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi Quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã, ®ßi hái kh¸ch quan ph¶i xo¸ bá Quan hÖ s¶n xuÊt cò thay b»ng Quan hÖ s¶n xuÊt míi. LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi lµ lÞch sö thay ®æi c¸c ph¬ng thøc s¶n xuÊt, sù thay ®æi ®ã b¾t ®Çu tõ sù thay ®æi cña Lùc lîng s¶n xuÊt. X· héi loµi ngêi tr¶i qua 5 ph¬ng thøc s¶n xuÊt (Céng s¶n nguyªn thuû, ChiÕm h÷u n« lÖ, X· héi phong kiÕn, T b¶n chñ nghÜa, X· héi chñ nghÜa). Lùc lîng s¶n xuÊt lµ néi dung, lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt; Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, h×nh thøc bao giê còng æn ®Þnh h¬n. Song sù æn ®Þnh ®ã còng chØ lµ t¹m thêi vµ sím hay muén còng ph¶i thay ®æi cho phï hîp. Quan hÖ s¶n xuÊt ra ®êi tõ Lùc lîng s¶n xuÊt, nhng khi ra ®êi nã cã vai trß t¸c ®éng trë l¹i tÝch cùc hoÆc tiªu cùc. NÕu Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt, nã thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh, ngîc l¹i nã k×m h·m sù ph¸t triÓn cña Lùc lîng s¶n xuÊt. Khi ra ®êi Quan hÖ s¶n xuÊt quy ®Þnh môc ®Ých, khuynh híng ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, quy ®Þnh hÖ thèng qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi, quy ®Þnh ph¬ng thøc ph©n phèi Ýt hay nhiÒu mµ ngêi lao ®éng ®îc hëng. ViÖc t×m ra nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch øng cña chñ nghÜa t b¶n vÒ quy luËt Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña Lùc lîng s¶n xuÊt thóc ®Èy, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n n÷a. Chñ nghÜa t b¶n ®iÒu chØnh tÊt c¶ c¸c yÕu tè trong Quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, ®iÒu chØnh c¸c lÜnh vùc, c¸c khÝa c¹ch kh¸c nhau cña Quan hÖ s¶n xuÊt ®· t¸c ®éng, ¶nh hëng chi phèi lÉn nhau, tæng hîp l¹i t¹o ra sù thÝch øng, phï hîp. Sù ®iÒu chØnh trong Quan hÖ së h÷u díi d¹ng cæ phiÕu dÇn dÇn thay thÕ cho chiÕm h÷u c¸ thÓ vµ chiÕm h÷u t nh©n vÒ t liÖu s¶n xuÊt. Nh÷ng ngêi c«ng nh©n lµn thuª cã thÓ mua cæ phÇn cña c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp nªn trë 18 thµnh ®ång së h÷u, ®îc hëng mét phÇn lîi nhuËn lµm cho hä quan t©m ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. VËn dông quy luËt trªn vµo ViÖt Nam, s¶n xuÊt nhá kh«ng qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa ®i lªn CNXH, thõa nhËn sù tån t¹i cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lµ mét tÊt yÕu lÞch sö. TiÕn hµnh ph¸t triÓn Quan hÖ s¶n xuÊt lÉn Lùc lîng s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi h¬n h¼n ph¬ng thøc s¶n xuÊt ®· bá qua. §¹i héi IX cña §¶ng tiÕp tôc chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, kh¬i dËy tiÒm n¨ng cña Lùc lîng s¶n xuÊt, x©y dùng n¨ng lùc s¸ng t¹o, chñ ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong s¶n xuÊt kinh doanh, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn . 19 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. M¸c-T b¶n tËp I NXB Sù thËt Hµ Néi 1999. 2. M¸c-¡ngghen tuyÓn tËp II NXB Sù thËt Hµ Néi 1999. 3. T¹p chÝ triÕt häc sè 1–1993, 3-1994, 4-1994, 6-1994. 4. T¹p chÝ triÕt häc sè 3–1997, 4-1997, 6-1997, 2-1998, 1-1999. 5. Tµi liÖu nghiªn cøu v¨n kiÖn §¹i héi VI cña §¶ng, NXB sù thËt Hµ néi 1998. 6. Tµi liÖu nghiªn cøu v¨n kiÖn ®¹i héi VIII cña §¶ng, NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 1996. 7. TriÕt häc M¸c-LªNin tËp II NXB Gi¸o dôc 2000 8. Thùc tr¹ng Quan hÖ s¶n xuÊt ë ViÖt Nam 9. V¨n kiÖn §¹i héi IX cña §¶ng, NXB chÝnh trÞ quèc gia 2001 10. T¹p chÝ kinh tÕ vµph¸t triÓn th¸ng: 1-2000, 4-2000, 12-2000, 1-2001, 8-2001, 9-2001.10 - 2002 11. T¹p chÝ céng s¶n th¸ng: 2-1999, 6-1999, 1-2000, 3-2000, 122000,1-2001. 20