Tài liệu Tiểu luận quy luật mâu thuẫn của phép biện chứng duy vật với việc phân tích hệ thống mâu thuẫn kinh tế thị trường định hướng xhcn ở vn

CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 Lêi nãi ®Çu M©u thuÉn lµ mét hiÖn tîng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tù nhiªn, x· héi vµ c¶ trong t duy cña con ngêi. Trong mçi sù vËt m©u thuÉn h×nh thµnh kh«ng chØ cã mét mµ cã nhiÒu m©u thuÉn vµ sù vËt trong cïng mét lóc cã nhiÒu mÆt ®èi lËp, m©u thuÇn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ hiÖn tîng ®ã còng mang tÝnh phæ biÕn, m©u thuÉn lu«n tån t¹i khi sù vËt xuÊt hiÖn vµ ®Õn khi sù vËt kÕt thóc. Trong mçi sù vËt m©u thuÉn kh«ng ph¶i chØ lµ mét mµ nã ph¸t sinh rÊt nhiÒu m©u thuÉn vµ sù vËt trong cïng mét lóc cã nhiÒu mÆt ®èi lËp m©u thuÉn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i xuÊt hiÖn. Cïng víi xu thÕ cña thêi ®¹i vµ sù biÕn ®éng cña thÕ giíi th× viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cña ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu. Trong 15 n¨m qua nhê cã ®êng lèi ®æi míi ®óng ®¾n tho¸t khái nh÷ng khñng ho¶ng, ®¹t tèc ®é t¨ng trëng nhanh, ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, chÝnh trÞ x· héi æn ®Þnh, quèc phßng an ninh quèc gia ®îc gi÷ v÷ng, tõ mét nÒn kinh tÕ quan liªu bao cÊp ®· tõng bíc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa dùa trªn quy- luËt gi¸ trÞ vµ tÝn hiÖu cung cÇu cña thÞ trêng. Trong sù nghiÖp ®æi míi ®· thu ®îc rÊt nhiÒu th¾ng lîi, nh÷ng th¾ng lîi thµnh c«ng bíc ®Çu mang tÝnh quyÕt ®Þnh, quan träng trong c«ng cuéc ®æi míi. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng ®ã lu«n tån t¹i nh÷ng vÊn ®Ò m©u thuÉn lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi. ViÖc nhËn thøc ®óng t×m ra nh÷ng nguyªn nh©n vµ gi¶i quyÕt chóng cã vai trß v« cïng cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn. §©y lµ nhiÖm vô v« cïng quan träng, hµng ®Çu cña §¶ng vµ Nhµ níc. X©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ mét yÕu tè tÊt yÕu c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ ë níc ta. Trong 15 n¨m qua nhê cã ®êng lèi ®æi míi ®óng ®¾n tho¸t khái nh÷ng khñng ho¶ng, ®¹t tèc ®é t¨ng trëng nhanh, ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, chÝnh trÞ x· héi 1 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 æn ®Þnh, quèc phßng an ninh quèc gia ®îc gi÷ v÷ng, tõ mét nÒn kinh tÕ quan liªu bao cÊp ®· tõng bíc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa dùa trªn quy- luËt gi¸ trÞ vµ tÝn hiÖu cung cÇu cña thÞ trêng. Tríc thùc tr¹ng trªn vµ víi mong muèn t×m hiÓu ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cña nªn kinh tÕ, quan ®iÓm lý luËn còng nh nh÷ng víng m¾c trong, xö lý c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, x· héi cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¶i c¸ch trong viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ, t«i chän ®Ò tµi"Quy luËt m©u thuÉn cña phÐp biÖn chøng duy vËt víi viÖc ph©n tÝch hÖ thèng m©u thuÉn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam". TiÓu luËn gåm 3 phÇn: Ch¬ng I : Quan ®iÓm cña c¸c t tëng triÕt häc vÒ m©u thuÉn Ch¬ng II. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam. Ch¬ng III. M©u thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam. 2 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 Ch¬ng I : quan ®iÓm cña c¸c t tëng triÕt häc vÒ m©u thuÉn 1.1. Mét sè t tëng triÕt häc vÒ m©u thuÉn vµ c¸c mÆt ®èi lËp. Tr¶i qua c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i kh¸c nhau vµ c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cao cña c¸c t tëng triÕt häc nh©n lo¹i c¸c quan niÖm kh¸c nhau vÒ m©u thuÉn còng thay ®æi. Mçi thêi ®¹i, mçi trêng ph¸i cã nh÷ng lý gi¶i kh¸c nhau vÒ m©u thuÉn, vÒ nh÷ng mÆt ®èi lËp, v× triÕt häc lu«n xuÊt ph¸t tõ nh÷ng bèi c¶nh lÞch sö nhÊt ®Þnh. TriÕt häc Trung Hoa ®· xuÊt hiÖn rÊt l©u vµ nh÷ng quan ®iÓm biÖn chøng vÒ m©u thuÉn thêi kú nµy ®· xuÊt hiÖn cßn s¬ khai. Ph¸i ¢m - D¬ng nh×n nhËn lµ mäi tån t¹i kh«ng ph¶i trong tÝnh ®ång nhÊt tuyÖt ®èi còng kh«ng ph¶i trong sù lo¹i trõ biÖt lËp kh«ng thÓ t¬ng ®ång. Tr¸i l¹i tÊt c¶ bao hµm sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp ®îc gäi lµ sù thèng nhÊt cña ¢m - D¬ng. ¢m - D¬ng lµ ®èi lËp nhau nhng lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i cña nhau. Ph¸i ®¹o gia mµ ngêi s¸ng lËp lµ L·o Tö, «ng còng cã nh÷ng t tëng biÖn chøng ®éc ®¸o vÒ sù thèng nhÊt biÖn chøng cña mÆt ®èi lËp nµy bao hµm cña mÆt ®èi lËp. TÊt c¶ trong ®ã, mçi mÆt ®Òu trong quan hÖ víi mÆt ®èi lËp, kh«ng cã mÆt nµy th× còng kh«ng cã mÆt kia vµ gi÷a chóng còng chØ lµ t¬ng ®èi TriÕt häc Hy L¹p, Heraclit pháng ®o¸n r»ng m©u thuÉn tån t¹i trong mäi sù vËt cña ThÕ giíi. Theo «ng, c¸c mÆt ®èi lËp g¾n bã, quy ®Þnh, r»ng buéc víi nhau.Heraclit cßn kh¼ng ®Þnh vò trô lµ mét thÓ thèng nhÊt nhng trong lßng nã lu«n diÔn ra c¸c cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c lùc lîng ®èi lËp, nhê vËy vò trô tån t¹i vµ vËn ®éng. §Õn triÕt häc T©y ¢u thêi phôc hng vµ cËn ®¹i cïng víi nh÷ng thµnh tùu vÒ khoa häc tù nhiªn th× sù ®Êu tranh gi÷a triÕt häc duy t©m vµ duy vËt còng diÔn ra hÕt søc gay g¾t. Nhng c¸c quan ®iÓm cña thêi kú nµy vÉn r¬i nhiÒu vµo siªu h×nh m¸y mãc. Sang ®Õn triÕt häc cæ ®iÓn §øc míi thùc sù bao hµm nh÷ng t tëng triÕt häc tiÕn bé, c¸ch m¹ng vµ khoa häc. TriÕt häc cæ ®iÓn §øc ®· ®¹t tíi tr×nh ®é kh¸i qu¸t vµ t duy trõu tîng rÊt cao víi nh÷ng hÖ thèng kÕt cÊu chÆt chÏ thÓ hiÖn mét tr×nh ®é t duy tµi biÖn th©m cao vît xa tÝnh trùc quan siªu h×nh cña nÒn triÕt häc Anh - Ph¸p ë thÕ kû XVII - XVIII, do vËy c¸c 3 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 t tëng triÕt häc vÒ m©u thuÉn ®· cã nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ. §¹i biÓu ®Æc trng cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc lµ Heghen. MÆc dï lµ nhµ triÕt häc duy t©m nhng häc thuyÕt vÒ b¶n chÊt vµ t tëng cña Heghen vÒ m©u thuÉn l¹i hÕt søc biÖn chøng. ¤ng coi m©u thuÉn lµ nguån gèc cña vËn ®éng, lµ nguyªn lý cña sù ph¸t triÓn. Theo «ng, lóc ®Çu b¶n chÊt lµ sù ®ång nhÊt gi÷a nh÷ng" tÝnh quy ®Þnh " råi trong sù ®ång nhÊt Êy béc lé ra nh÷ng kh¸c biÖt, råi kh¸c biÖt l¹i chuyÓn thµnh nh÷ng mÆt ®èi lËp vµ cuèi cïng xuÊt hiÖn m©u thuÉn. Song theo «ng m©u thuÉn ë ®©y lµ m©u thuÉn cña" ý niÖm tuyÖt ®èi " chø kh«ng ph¶i cña thÕ giíi vËt chÊt. Heghen còng ®a ra t tëng cho r»ng hiÖn tîng vµ b¶n chÊt thèng nhÊt víi nhau, b¶n chÊt thÓ hiÖn ra trong hiÖn tîng vµ hiÖn tîng lµ thÓ hiÖn cña b¶n chÊt. 1.2. Quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vÒ m©u thuÉn. NhËn thøc duy vËt biÖn chøng vÒ m©u thuÉn cña chñ nghÜa M¸c lµ nhËn thøc ®óng ®¾n nhÊt nã ®· ph¸t triÓn thµnh mét quy luËt - Quy luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp - lµ mét trong nh÷ng h¹t nh©n cña phÐp biÖn chøng. PhÐp biÖn chøng duy vËt kh¼ng ®Þnh r»ng, mäi sù vËt vµ hiÖn tîng trong thÕ giíi ®Òu tån t¹i m©u thuÉn bªn trong. Mçi sù vËt vµ hiÖn tîng ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt cña c¸c mÆt, c¸c thuéc tÝnh, c¸c khuynh híng ®èi lËp nhau. Nh÷ng mÆt nµy ®èi lËp víi nhau nhng l¹i liªn hÖ r»ng buéc nhau t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn ch¼ng nh÷ng lµ mét hiÖn tîng kh¸ch quan mµ cßn lµ mét hiÖn tîng phæ biÕn. M©u thuÉn tån t¹i kh¸ch quan trong mäi sù vËt hiÖn tîng cña giíi tù nhiªn , ®êi sèng x· héi vµ t duy cña con ngêi. Kh«ng cã sù vËt nµo, hiÖn tîng nµo l¹i kh«ng cã m©u thuÉn vµ kh«ng cã giai ®o¹n nµo trong sù ph¸t triÓn cña mçi sù vËt, hiÖn tîng l¹i kh«ng cã m©u thuÉn. M©u thuÉn nµy mÊt ®i, m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh. §Ó chøng minh tÝnh kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña m©u thuÉn, ¡ng- ghen chØ ra r»ng, ngay h×nh thøc ®¬n gi¶n nhÊt cña vËt chÊt - vËn ®éng c¬ häc, ®· lµ mét m©u thuÉn. Së dÜ sù di ®éng mét c¸ch m¸y mãc vµ ®¬n gi¶n Êy cã thÓ thùc hiÖn ®îc chØ lµ v× mät vËt trong cïng mét lóc võa lµ ë n¬i nµy l¹i võa ë n¬i kh¸c, võa lµ ë trong cïng mét chç duy nhÊt l¹i võa kh«ng ë chç ®ã. TÊt nhiªn sù tån t¹i cña vËt chÊt ë nh÷ng h×nh thøc vËn 4 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 ®éng cao h¬n l¹i cµng bao hµm m©u thuÉn. Trong lÜnh vùc t duy còng vËy, chóng ta kh«ng thÓ tho¸t khái m©u thuÉn; ch¼ng h¹n nh m©u thuÉn gi÷a n¨ng khiÕu nhËn thøc v« tËn ë bªn trong cña con ngêi víi sù tån t¹i thùc tÕ cña n¨ng khiÕu Êy trong nh÷ng con ngêi bÞ h¹n chÕ bëi hoµn c¶nh bªn ngoµi, vµ bÞ h¹n chÕ trong nh÷ng n¨ng khiÕu nhËn thøc, m©u thuÉn nµy ®îc gi¶i quyÕt trong sù nèi tiÕp cña c¸c thÕ hÖ, sù nèi tiÕp ®ã rót ra ®èi víi chóng ta, thùc tÕ còng lµ v« tËn, vµ ®îc gi¶i quyÕt trong sù vËn ®éng ®i lªn v« tËn. 1.2.1. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt Trong phÐp biÖn chøng duy vËt, kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh híng ngîc chiÒu nhau tån t¹i trong cïng mét sù vËt hiÖn tîng, t¹o nªn sù vËt hiÖn tîng ®ã. Do ®ã, cÇn ph¶i ph©n biÖt r»ng bÊt kú hai mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn. Trong cïng mét thêi ®iÓm ë mçi sù vËt hiÖn tîng cã cïng tån t¹i nhiÒu mÆt ®èi lËp. ChØ cã nh÷ng mÆt ®èi lËp lµ tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh mét chØnh thÓ, nhng cã khuynh híng ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, bµi trõ, phñ ®Þnh vµ chuyÓn hãa lÉn nhau (Sù chuyÓn hãa nµy t¹o thµnh nguån gèc ®éng lùc, ®ång thêi quy ®Þnh b¶n chÊt, khuynh híng ph¸t triÓn cña sù vËt) th× cã hai mÆt ®èi lËp nh vËy míi gäi lµ hai mÆt ®èi lËp m©u thuÉn"thèng nhÊt" cña hai mÆt ®èi lËp ®îc hiÓu víi ý nghÜa kh«ng ph¶i chóng ®øng c¹nh nhau mµ n¬ng tùa vµo nhau, t¹o ra sù phï hîp c©n b»ng nh liªn hÖ phô thuéc, quy ®Þnh vµ rµng buéc lÉn nhau. MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña m×nh vµ ngîc l¹i. NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þnh kh«ng tån t¹i cña sù vËt. Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt hiÖn tîng nµo. Sù thèng nhÊt nµy do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña b¶n th©n sù vËt t¹o nªn. VÝ dô: Trong nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr êng lµ ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam, hai nÒn kinh tÕ kh¸c nhau hoµn toµn vÒ b¶n chÊt vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã nhng nã l¹i hÕt søc quan träng. V× nã cã sù thèng nhÊt nµy nªn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam kh«ng thÓ tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã. Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸ch rêi 5 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 sù ®Êu tranh chuyÓn hãa gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt thèng nhÊt nh mét chØnh thÓ trän vÑn nhng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÒu chØnh chuyÓn hãa lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt. Sù ®Êu tranh chuyÓn hãa, bµi trõ, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. VÝ dô: Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong giai cÊp cã ®èi kh¸ng m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra rÊt quyÕt liÖt vµ gay g¾t. ChØ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc, kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i quyÕt m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®îc chia lµm nhiÒu giai ®o¹n. Th«ng thêng, khi nã míi xuÊt hiÖn, hai mÆt ®èi lËp cha thÓ hiÖn râ xung kh¾c gay g¾t ngêi ta gäi ®ã lµ giai ®o¹n kh¸c nhau. TÊt nhiªn kh«ng ph¶i bÊt kú sù kh¸c nhau nµo còng ®îc gäi lµ m©u thuÉn. ChØ cã nh÷ng kh¸c nhau tån t¹i trong mét sù vËt nhng liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn th× hai mÆt ®èi lËp Êy míi h×nh thµnh bíc ®Çu cña mét m©u thuÉn. Khi hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n xung ®ét gay g¾t, nã biÕn hµnh ®éc lËp. Sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi h×nh thµnh. Sau khi m©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp cò ®îc thay thÕ bëi sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi, hai mÆt ®èi lËp míi l¹i ®Êu tranh chuyÓn hãa t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt, sù vËt míi xuÊt hiÖn. Cø nh thÕ, ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù vËt biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp lªn cao. V× vËy, Lªnin kh¼ng ®Þnh"sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp". Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, Lªnin chØ ra r»ng:"MÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã - nh cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®îc sù vËt, hiÖn tîng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ t¬ng ®èi vµ t¹m thêi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra thêng xuyªn, liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt. KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh, còng nh khi chuyÓn 6 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 hãa nh¶y vät vÒ chÊt". 1.2.2. ChuyÓn hãa cña c¸c mÆt ®èi lËp Kh«ng ph¶i b¸t kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn hãa gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn bÊt kúmét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt dÉn ®Õn chuyÓn hãa, bµi trõ vµ phñ ®Þnh nhau. Trong giíi tù nhiªn, chuyÓn hãa cña c¸c mÆt ®èi lËp thêng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, cßn trong x· héi, chuyÓn hãa cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÕt ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ngêi. V× vËy, kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn hãa lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n, m¸y mãc. Th«ng thêng th× m©u thuÉn chuyÓn hãa theo hai ph¬ng thøc: + Ph¬ng thøc thø nhÊt: MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn hãa thµnh mÆt ®èi lËp kia nhng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph¬ng diÖn vËt chÊt cña sù vËt. VÝ dô: Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn ®Êu tranh chuyÓn hãa lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa vµ lùc lîng s¶n xuÊt míi ë tr×nh ®é cao h¬n. + Ph¬ng thøc thø hai: C¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn hãa lÉn nhau ®Ó thµnh hai mÆt ®èi lËp míi hoµn toµn. VÝ dô: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, quan liªu, bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Tõ c¸c m©u thuÉn trªn cho ta thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc, bÊt kú sù vËt hiÖn tîng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh híng ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn hãa cña c¸c mÆt ®èi lËp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn lµ hiÖn tîng kh¸ch quan, phæ biÕn cña thÕ giíi. M©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt, sù vËt còng mÊt ®i, sù vËt míi h×nh thµnh. Sù vËt míi l¹i n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. C¸c mÆt ®èi lËp nµy l¹i ®Êu tranh chuyÓn hãa vµ phñ ®Þnh lÉn nhau ®Ó t¹o thµnh sù vËt míi h¬n. Cø nh vËy mµ c¸c sù vËt, hiÖn tîng trong thÕ giíi kh¸ch quan thêng xuyªn ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng. V× vÇy, m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. 7 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 CH¬ng II. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam. 2.1 Kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ trêng. Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét kiÓu quan hÖ kinh tÕ x· héi mµ trong ®ã s¶n xuÊt x· héi g¾n chÆt víi thÞ trêng, tøc lµ g¾n chÆt chÏ víi quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ víi quan hÖ cung cÇu ... Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi lµ quan hÖ hµng hãa . Mäi ho¹t ®éng x· héi ®Òu ph¶i tÝnh ®Õn quan hÖ hµng hãa, hay Ýt nhÊt th× còng ph¶i sö dông c¸c quan hÖ hµng hãa nh m¾t kh©u trung gian. Tríc khi chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng nÒn kinh tÕ cña níc ta lµ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, viÖc ¸p dông c¬ chÕ qu¶n lý cò kh«ng cßn hîp lý vµ dÉn ®Õn nhiÒu tiªu cùc, s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ do sù qu¶n lý kh«ng cã hiÖu qu¶. §Õn gi÷a nh÷ng n¨m 80 th× nh÷ng m©u thuÉn trong nÒn kinh tÕ nµy ®· ®i ®Õn ®Ønh ®iÓm. S¶n xuÊt thua lç, ®×nh ®èn, l¹m ph¸t, tham nhòng t¨ng nhanh, ®êi sèng nh©n d©n bÞ gi¶m sót, thËm chÝ mét sè ®Þa ph¬ng n¹n ®ãi ®ang r×nh rËp. Nguyªn nh©n s©u xa vÒ sù suy tho¸i nÒn kinh tÕ ë níc ta lµ do ta rËp khu«n mét m« h×nh kinh tÕ kh«ng thÝch hîp vµ kÐm hiÖu qu¶. T¹i §¹i héi VI cña ®¶ng ®· chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiªu thµnh phÇn vµ thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang c¬ chÕ h¹ch to¸n kinh doanh XHCN. §Õn ®¹i héi VII §¶ng ta x¸c ®Þnh râ viÖc ®æi míi c¬ chÕ kinh tÕ ë níc ta lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ trªn thùc tÕ ®ang diÔn ra viÖc ®ã, tøc lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §©y lµ mét sù thay ®æi vÒ nhËn thøc cã ý nghÜa rÊt quan träng trong lý luËn còng nh trong thùc tÕ l·nh ®¹o cña §¶ng trªn mÆt trËn lµm kinh tÕ. Xem xÐt díi gãc ®é khoa häc viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ níc ta sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ ®óng ®¾n. Nã phï hîp víi thùc tÕ cña níc ta phï hîp víi c¸c quy luËt kinh tÕ vµ víi xu thÕ cña thêi ®¹i. Thø nhÊt : nÕu kh«ng thay ®æi c¬ chÕ kinh tÕ vÉn gi÷ c¬ chÕ kinh tÕ cò th× kh«ng thÓ nµo cã ®ñ s¶n phÈm ®Ó tiªu dïng chø cha muèn nãi ®Õn tÝch lòy vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt. Thùc tÕ nh÷ng n¨m cuèi cña thËp kû 80 ®· chØ râ 8 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 thùc hiÖn c¬ chÕ kinh tÕ cò cho dï chóng ta ®· liªn tôc ®æi míi hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ , nhng hiÖu qu¶ cña nÒn s¶n xuÊt x· héi ®¹t møc rÊt thÊp. S¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng næi nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi, tÝch lòy hÇu nh kh«ng cã ®«i khi cßn ¨n l¹m c¶ vµo vèn vay cña níc ngoµi. Thø hai: do ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ tËp trung lµ rÊt cøng nh¾c do ®ã nã chØ cã t¸c dông thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ trong giai ®o¹n ng¾n vµ chØ cã t¸c dông ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo chiÒu réng. NÒn kinh tÕ chØ huy ë níc ta tån t¹i qu¸ dµi do ®ã nã kh«ng nh÷ng kh«ng cßn t¸c dông ®¸ng kÓ trong viÖc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn mµ nã cßn sinh ra nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc lµm gi¶m n¨ng suÊt chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Thø ba: XÐt vÒ sù tån t¹i thùc tÕ ë níc ta nh÷ng nh©n tè cña kinh tÕ thÞ trêng. VÒ vÊn ®Ò nµy cã nhiÒu ý kiÕn ®¸nh gÝa kh¸c nhau. NhiÒu ý kiÕn cho r»ng thÞ trêng ë níc ta lµ thÞ trêng míi h×nh thµnh cßn non yÕu vµ cßn lµ thÞ trêng s¬ khai. Thùc tÕ kinh tÕ thÞ trêng ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ®¹t ®îc nh÷ng møc ph¸t triÓn kh¸c nhau ë hÇu hÕt c¸c ®« thÞ vµ c¸c vïng ®ång b»ng ven biÓn. ThÞ trêng trong níc ®· ®îc th«ng suèt vµ v¬n tíi nh÷ng vïng hÎo l¸nh vµ ®ang ®îc më réng víi thÞ trêng quèc tÕ. Nhng thÞ trêng ë níc ta ph¸t triÓn cha ®ång bé cßn thiÕu h¼n thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh thÞ trêng lao ®éng, thÞ trêng vèn, thÞ trêng ®Êt ®ai vµ vÒ c¬ b¶n vÉn lµ thÞ trêng tù do, møc ®é can thiÖp cña nhµ níc cßn rÊt thÊp. Thø t: XÐt vÒ mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ta thÊy nÒn kinh tÕ níc ta ®ang hßa nhËp víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi, sù giao lu vÒ hµng hãa, dÞch vô vµ ®Çu t trùc tiÕp cña níc ngoµi lµm cho sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ níc ta gÇn gòi h¬n víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng thÕ giíi. T¬ng quan gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng hãa trong níc gÇn gòi h¬n víi t¬ng quan gi¸ c¶ hµng hãa quèc tÕ. Thø n¨m: Xu híng chung ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi lµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi níc kh«ng thÓ t¸ch rêi sù ph¸t triÓn vµ hßa nhËp sù c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia ®· thay ®æi h¼n vÒ chÊt kh«ng cßn lµ d©n sè ®«ng, vò khÝ nhiÒu, qu©n ®éi m¹nh, mµ lµ tiÒm lùc kinh tÕ. Môc ®Ých cña c¸c chÝnh s¸ch, cña c¸c quèc gia lµ t¹o ra dîc nhiÒu cña c¶i vËt chÊt trong quèc gia cña m×nh lµ tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao, ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn, thÊt nghiÖp 9 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 thÊp. TiÒm lùc kinh tÕ ®· trë thµnh thíc ®o chñ yÕu, vai trß vµ søc m¹nh cña mçi d©n téc, lµ c«ng cô chñ yÕu ®Ó b¶o vÖ uy tÝn vµ duy tr× søc m¹nh cña c¸c ®¶ng cÇm quyÒn. 2.2. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt níc . Tríc t×nh h×nh kinh tÕ cña ®Êt níc nh vËy th× qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu nhng rÊt phøc t¹p vµ hÕt søc ®a d¹ng cã níc chuyÓn nhanh cã níc chuyÓn chËm. Mét c©u hái ®Æt ra chuyÓn ®æi nh thÕ nµo th× cã hiÖu qu¶. Thø nhÊt: viÖc chuyÓn ®æi nµy lµ mét thay ®æi c¬ b¶n vÒ chÊt tõ c¬ chÕ kinh tÕ cho ®Õn c¸ch thøc qu¶n lý kinh tÕ do ®ã kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc b»ngc¸c s¾c lÖnh chñ quan mµ chØ cã thÓ thùc hiÖn ®îc b»ng sù vËn ®éng cña b¶n th©n nÒn kinh tÕ theo trËt tù nh÷ng nh©n tè míi h×nh thµnh ph¸t triÓn thay thÕ dÇn c¸c nh©n tè cò. C¬ chÕ kinh tÕ míi chØ chiÕn th¾ng c¬ chÕ kinh tÕ cò khi n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ do c¬ chÕ míi t¹o ra cao h¬n n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ do c¬ chÕ cò ®· t¹o ra tríc ®ã. V× vËy vai trß chñ ®¹o cña nhµ níc lµ thóc ®Èy tiÕn tr×nh chuyÓn ®æi theo híng kh¸ch quan nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ chÕ kinh tÕ míi nhanh chãng thay thÕ c¬ chÕ kinh tÕ cò. Thø hai: thay thÕ c¬ chÕ cò b»ng c¬ chÕ míi kh«ng ph¶i lµ xãa bá s¹ch tr¬n c¸i cò mµ lµ lo¹i bá nh÷ng mÆt tiªu cùc l¹c hËu vµ gi÷ l¹i nh÷ng tÝch cùc tiÕn bé cßn phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi. Thø ba: trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi xuÊt hiÖn kho¶ng trèng gi÷a hai c¬ chÕ kinh tÕ. Kho¶ng trèng nÕu kÐo dµi rÊt dÔ ph¸t sinh ra c¸c hiÖn tîng tiªu cùc nh tham « l·ng phÝ chuyÓn së h÷u c«ng céng thµnh së h÷u c¸ nh©n. Do ®ã vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña viÖc chuyÓn ®æi lµ nhµ níc ph¶i nhanh chãng xãa bá kho¶ng trèng gi÷a hai c¬ chÕ kinh tÕ vµ sím tho¸t khái vïng tranh tèi tranh s¸ng, n¬i mµ thêng x¶y ra rÊt nhiÒu c¸c hiÖn tîng tiªu cùc. Do ®ã trong mét sè trêng hîp nhµ níc ph¶i ®ãng vai trß"bµ ®ì"cho thÞ trêng ph¸t triÓn ®îc ®ång bé vµ ®Çy ®ñ h¬n. Muèn lµm ®îc nh÷ng viÖc trªn chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh cho ®îc nÒn kinh tÕ thÞ trêng híng tíi §¶ng nhµ níc mong muèn. 10 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 2.3. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc sau h¬n 10 n¨m ®æi míi. Thùc hiÖn 10 n¨m ®æi míi ë ViÖt Nam ®· CM m« h×nh CNXH mµ Lªnin nªu ra trong chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ khoa häc vµ phï hîp víi quy ho¹ch kh¸ch quan cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi. ViÖt Nam ®· biÕn hµnh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã vai trß ®Æc ®iÓm kh¸c nhau song chóng cã mèi quan hÖ chÆt chÏ vµ biÖn chøng víi nhau, lµm tiÒn ®Ò cho nhau. ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn lîc l©u dµi, cã tÝnh quy luËt vµ thuéc vÒ b¶n chÊt cña nÒn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é, chø kh«ng ph¶i lµ tµn d cña x· héi tríc ®Ó l¹i. §¶ng ta cßn x¸c ®Þnh ®îc c¸c bíc ®i trong thêi kú qu¸ ®é. Thùc hiÖn mét lo¹t c¸c bíc qu¸ ®é trung gian nh. X¸c ®Þnh chÆng ®êng ®Çu tiªn cña thêi kú qu¸ ®é. Vµ nh÷ng chÆng ®êng tiÕp theo ®Õn n¨m 2000, 2010, 2020... §Ó x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp hãa cho phï hîp. Tõ chç lÊy n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu tiÕn tíi ph¸t triÓn ba ch¬ng tr×nh kinh tÕ, ®Õn nay ®i vµo giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc, trong ®ã rÊt coi träng c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa n«ng th«n. Qu¸ tr×nh ®ã thùc sù lµ mét cuéc c¸ch m¹ng trong t duy ®ã lµ. TiÕp cËn, n¾m b¾t vµ tËn dông c¸c yÕu tè kh¸ch quan, tõng bíc ph¸t triÓn kinh tÕ v÷ng ch¾c,tõng bíc cñng cè vµ hoµn thiÖn thÓ chÕ x· héi - XHCN. MÆt kh¸c ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh vµ lîi thÕ cña c¸c níc ®i sau. §¶ng ta ®· thùc hiÖn nÒn kinh tÕ më theo nguyªn t¾c. B×nh ®¼ng, hîp t¸c cïng cã lîi, chñ tr¬ng lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc. V× hßa b×nh ®éc lËp vµ ph¸t triÓn, më réng bu«n b¸n hîp t¸c trªn lÜnh vùc ®Çu t nghiªn cøu khoa häc, chuyÓn giao c«ng nghÖ nh»m tranh thñ vèn vµ khoa häc - c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña thÕ giíi. Th«ng qua c¸c h×nh thøc liªn doanh liªn kÕt vµ x©y dùng c¸c khu chÕ xuÊt hay ®Æc khu c«ng nghiÖp. Chóng ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu to lín sau h¬n 10 n¨m ®æi míi. NÒn kinh tÕ tho¸t khái khñng ho¶ng triÒn miªn hµng chôc n¨m vµ bíc 11 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 ®Çu thêi kú ph¸t triÓn toµn diÖn vµ t¨ng trëng liªn tôc. Tèc ®é t¨ng GDP b×nh qu©n 1 n¨m cña thêi kú 1996-2000 ®¹t 7% so víi 3,9% thêi kú 1986-1990. L¹m ph¸t gi¶m tõ 774,6% n¨m 1986 xuèng cßn 67,4% n¨m 1990;12,7% n¨m 1995; 0,% n¨m 1999 vµ 0% n¨m 2000. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng trëng liªn tôc víi tèc ®é cao. B×nh qu©n thêi kú 1991-1995 t¨ng 13,7%, thêi kú 19962000 trªn 13,2%. Møc b×nh qu©n ®Çu ngêi cña nhiÒu s¶n phÈm c«ng nghiÖp nh ®iÖn, than, v¶i, thÐp, xi m¨ng... t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m ®æi míi, ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nh©n d©n vµ xuÊt khÈu. Riªng ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c dÇu khÝ, xuÊt hiÖn trong thêi kú ®æi míi víi s¶n lîng 40 ngµn tÊn dÇu th« n¨m 1986 ®· t¨ng lªn 15 triÖu tÊn 2000 víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu 3,3 tû USD. Kh«ng chØ t¨ng trëng cao mµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XX ®· xuÊt hiÖn xu híng ®a ngµnh, ®a s¶n phÈm vµ ®a thµnh phÇn, trong ®ã c«ng nghiÖp quèc doanh vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o. N«ng nghiÖp ph¸t triÓn toµn diÖn c¶ trång trät, ch¨n nu«i, nghÒ rõng vµ thñy s¶n. Thµnh tùu næi bËt nhÊt lµ ®· gi¶i quyÕt v÷ng ch¾c an toµn l¬ng thùc quèc gia, biÕn ViÖt Nam tõ níc thiÕu l¬ng thùc tríc n¨m 1989 thµnh níc xuÊt khÈu g¹o thø hai thÕ giíi. TÝnh chung 12 n¨m qua níc ta ®· xuÊt khÈu 30,5 triÖu tÊn g¹o, b×nh qu©n 2,54 triÖu tÊn/ n¨m nhng thÞ trêng vµ gi¸ c¶ l¬ng thùc trong níc vÉn æn ®Þnh, kÓ c¶ nh÷ng n¨m thiªn tai lín. Tèc ®é t¨ng s¶n lîng l¬ng thùc b×nh qu©n 5%/n¨m, cao h¬n tèc ®é t¨ng d©n sè (1,8%) nªn l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi tõ 280kg n¨m 1987 t¨ng lªn 455kg n¨m 2000. C¸c mÆt hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam võa t¨ng nhanh vÒ sè lîng võa n©ng cao vÒ chÊt lîng. N¨m 2000 s¶n lîng cµ phª xuÊt khÈu ®· ®¹t 660 ngh×n tÊn, gÊp 2,7 lÇn n¨m 1995 vµ ®óng vÞ trÝ thø 2 thÕ giíi sau Braxin. Gi¸ trÞ xuÊt khÈu thñy s¶n ®¹t 1,4 tû USD, gÊp 2,5 lÇn n¨m 1995. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu s«i ®éng, kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng tõ 570 triÖu USD thêi kú 1981 - 1985 lªn 1370 triÖu USD thêi kú 1986 - 1990, 3401 triÖu USD thêi kú 1991 - 1995 vµ 5646 triÖu USD/n¨m thêi kú 1996 - 2000, riªng n¨m 2000 ®¹t 14 tû USD. NhËp siªu gi¶m tõ 3,8 tû USD n¨m 1996 xuèng cßn 800 triÖu USD n¨m 2000. §Õn nay ViÖt Nam ®· cã quan hÖ b×nh ®¼ng víi h¬n 150 níc trªn thÕ giíi. Ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi b¾t ®Çu tõ n¨m 12 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 1988 víi 37 dù ¸n vµ 371 triÖu USD, ®Õn nay c¶ níc cã h¬n 3000 dù ¸n víi h¬n 700 doanh nghiÖp thuéc 62 níc víi tæng vèn ®¨ng ký trªn 36 tû USD, vèn thùc hiÖn kho¶ng 17 tû USD. Khu vùc nµy ®· nép ng©n s¸ch h¬n 1,52 tû USD, t¹o ra h¬n 21,6 tû USD hµng hãa xuÊt nhËp khÈu vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 32 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ h¬n 1 triÖu lao ®éng gi¸n tiÕp. §Õn n¨m 2000, tÊt c¶ c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi cña kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996 - 2000 vµ chiÕn lîc 10 n¨m 1991 - 2000 ®Òu ®¹t vµ vît kÕ ho¹ch: GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi ®¹t gÇn 400USD/n¨m, t¨ng gÊp ®«i n¨m 1990. Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ n¨m 2000 t¨ng 6,7%. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 15,5%, gi¸ trÞ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¨ng 4,7%, s¶n lîng l¬ng thùc ®¹t 35,7% triÖu tÊn, s¶n lîng thñy s¶n ®¹t 2,1 triÖu tÊn, xuÊt khÈu ®¹t 14 tû USD, thu ng©n s¸ch vît dù to¸n, c¸n c©n thanh to¸n ®îc c¶i thiÖn, quèc phßng - an ninh ®îc gi÷ v÷ng, ®êi sèng nh©n d©n ®îc c¶i thiÖn. Nguyªn nh©n cña nh÷ng th¾ng lîi trªn: §ã lµ díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ theo ®Þnh híng XHCN níc ta ®· ®¹t ®îc thµnh tùu rùc rì. Ngoµi ra ViÖt Nam ®· bíc vµo thêi kú míi víi quan hÖ quèc tÕ cëi më ®a ph¬ng ®a d¹ng. Song lai kh«ng cã thuËn lîi vÒ hËu thuÉn tinh thÇn vµ vËt chÊt cña hÖ thèng XHCN thÕ giíi. Nh vËy trªn hai mÆt nµy gi¶i ph¸p "Lªnin viÕt theo yªu cÇu qu¸ ®é lªn CHXH chØ tõ mét níc riªng biÖt, ®¬n ®éc ®æi mÆt víi c¶ thÕ giíi T b¶n chñ nghÜa vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ thêi sù. Râ rµng b»ng lý luËn vµ t×nh h×nh thùc tiÔn tÝnh s¸ng t¹o cïng víi truyÒn thèng d©n téc chóng ta ®· giµnh ®îc nh÷ng th¾ng lîi ®ã. Vµ vÉn tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh logic lý luËn ®Çy søc sèng vµ tinh thÇn n¨ng ®éng s¸ng t¹o chãi ngêi trong c¬ng lÜnh cña LªNin. Tríc hÕt lµ thiÕt chÕ chÝnh trÞ §¶ng Nhµ níc XHCN thèng nhÊt mét §¶ng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¬ së kinh tÕ kü thuËt. Sö dông mét sè nh©n tè TBCN trong vµ ngoµi níc ®Ó kh¾c phôc nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng gia trëng. Trªn tiÒn ®Ò Êy chuyÓn bíc qu¸ ®é tiÕp theo lµ trùc tiÕp c¶i t¹o XHCN c¸c quan hÖ x· héi nãi chung c¬ së h¹ tÇng nãi riªng. Cïng toµn bé ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn cña x· héi tõ ®ã h×nh thµnh CNXH hiÖn thùc mét c¸ch toµn diÖn hoµn chØnh vµ v÷ng ch¾c. 13 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 Ch¬ng III. M©u thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN ë ViÖt Nam. 3.1. Nh÷ng biÓu hiÖn m©u thuÉn trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn KTTT (kinh tÕ thÞ trêng) theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta. Qu¸ tr×nh ®æi míi võa qua ë níc ta ®· cã t¸c dông lµm cho níc ta quen dÇn víi c¸c quan hÖ hµng hãa. Hµm lîng kinh tÕ trong c¸c ho¹t ®éng x· héi ngµy cµng ®îc chó ý. Nh÷ng kÕ ho¹ch nh÷ng ho¹t ®éng x· héi bÊt chÊp kinh tÕ hoÆc phi kinh tÕ ®· gi¶m ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn vÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi vÊn ®Ò chÝnh trÞ mµ nã ®îc xem xÐt gi¶i quyÕt theo mét lËp trêng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Giai cÊp nµo cÇm quyÒn còng híng kinh tÕ ph¸t triÓn theo lËp trêng chÝnh trÞ cña giai cÊp ®ã, nh»m phôc vô cho môc tiªu kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. LËp trêng chÝnh trÞ ®óng hay sai sÏ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Khi thÓ chÕ chÝnh trÞ kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ th× viÖc thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. Lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Vµ vÊn ®Ò æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. æn ®Þnh chÝnh trÞ kh«ng thÓ t¸ch rêi ®æi míi vÒ chÝnh trÞ. Nhng ®æi míi chÝnh trÞ kh«ng ph¶i v« nguyªn t¾c. Mµ ®æi míi ®Ó gi÷ v÷ng chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ níc XHCN. §æi míi chÝnh trÞ ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi kinh tÕ. Song ®æi míi vÒ kinh tÕ còng kh«ng ph¶i ®æi míi mét c¸ch tïy tiÖn mµ theo mét híng nhÊt ®Þnh. Cã æn ®Þnh th× míi cã thÓ ®æi míi vµ ®æi míi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh. Hai mÆt ®ã t¸c ®éng qua l¹i vµ g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, thèng nhÊt víi nhau. Trong ®ã ®æi míi kinh tÕ lµ träng t©m, ®æi míi chÝnh trÞ ph¶i tiÕn hµnh tõng bíc phï hîp víi ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi míi kinh tÕ. Bíc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam míi chØ ®ang h×nh thµnh, cßn ®ang trong nh÷ng bíc chËp ch÷ng ban ®Çu vµ ®îc ®iÒu tiÕt mét c¸ch cã ý thøc theo ®Þnh híng XHCN. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc nhng do míi ®ang cßn trong giai ®o¹n ®Çu nªn tr×nh ®é qu¶n lý tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng cßn yÕu, hÖ thèng c¸n bé cha cã kinh nghiÖm vÒ nÒn kinh tÕ thÞ trêng do vËy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng m©u thuÉn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã lµ: 14 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 3.2. M©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc, theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò lùc lîng s¶n xuÊt - quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, trªn ph¬ng tiÖn triÕt häc M¸c - Lªnin, lùc lîng s¶n xuÊt lµ néi dung cña sù vËt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ ý thøc cña sù vËt, lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt, lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng, lu«n lu«n thay ®æi. Khi lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt sÏ kh«ng cßn phï hîp vµ trë thµnh yÕu tè k×m h·m lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §Ó më ®êng cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cÇn thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. ChÝnh quan hÖ s¶n xuÊt tù ph¸t triÓn ®Ó phï hîp víi lùc lîng s¶n xuÊt, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®ã lµ quy luËt kinh tÕ chung cho sù ph¸t triÓn x· héi. Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m diÔn ra gay g¾t, quyÕt liÖt vµ cÇn ®îc gi¶i quyÕt. Nhng gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo? ®ã chÝnh lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi, chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ mµ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë níc ta lµ mét vÝ dô. C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc lµ chñ tr¬ng, biÖn ph¸p võa mang tÝnh c¸ch m¹ng võa mang tÝnh khoa häc ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Nãi ®Õn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc chÝnh s¸ch lµ nãi ®Õn nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn nãi ®Õn khoa häc, trÝ tuÖ, lµ nãi ®Õn mét ph¬ng thøc tèi u ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ së vËt chÊt cho CNXH ®îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn. Kh«ng thÓ ¨n ®ãi, mÆc r¸ch víi c¸i cuèc trªn vai céng thªm tÊm lßng céng s¶n ®Ó kiÕn thiÕt CNXH, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Kh¼ng ®Þnh c¸i míi, ®óng ®¾n tù b¶n th©n nã ®· bao gåm c¶ ý nghÜa phï ®Þnh g¹t bá c¶ quan niÖm cò sai lÇm vÒ ®iÒu kiÖn vµ c¸ch thøc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë níc ta. Tríc ®©y chóng ta thiÕu quan t©m ®óng møc ®Õn vai trß cña trÝ tuÖ; khoa häc, ®Õn viÖc t¹o lËp c¬ së kinh tÕ vËt chÊt cña CHXH. B»ng chøng lµ mét thêi chóng ta ®· coi träng 15 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 kh«ng ®óng møc tÇng líp trÝ thøc vµ khoa häc trong m«i trêng t¬ng quan víi ®éi ngò nh÷ng ngêi lao ®éng kh¸c. Vµ hËu qu¶ tÊt yÕu ®· x¶y ra lµ khoa häc ë níc ta chËm hoÆc Ýt cã ®iÒu kiÖn m«i trêng ph¸t triÓn, ®Êt níc kh«ng tho¸t khái nÒn s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ còng kh«ng thÓ nãi ®Õn c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. 3.3. M©u thuÉn gi÷a c¸c h×nh th¸i së h÷u tríc ®©y vµ trong kinh tÕ thÞ trêng Tríc ®©y ngêi ta quan niÖm nh÷ng h×nh thøc së h÷u trong chñ nghÜa x· héi lµ: së h÷u XHCN tån t¹i díi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. Sù tån t¹i hai h×nh thøc së h÷u ®ã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö khi tiÕn hµnh c¸ch m¹ng chñ nghÜa x· héi vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi quyÕt ®Þnh. Sau khi giµnh ®îc chÝnh quyÒn giai cÊp c«ng nh©n ®øng tríc hai h×nh thøc së h÷u t nh©n kh¸c nhau. Së h÷u t nh©n b¶n chñ nghÜa vµ së h÷u t nh©n cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng hãa nhá. Thùc tÕ ®ßi hái giai cÊp c«ng nh©n ph¶i cã th¸i ®é vµ ph¸t triÓn gi¶i quyÕt kh¸c nhau. §èi víi h×nh thøc së h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa b»ng c¸ch tíc ®o¹t hoÆc chuéc l¹i ®Ó chuyÓn th¼ng lªn së h÷u toµn d©n, cßn ®èi víi h×nh thøc së h÷u t nh©n cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng hãa nhá th× kh«ng thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p nh trªn, mµ ph¶i kiªn tr× gi¸o dôc, thuyÕt phôc hä trªn c¬ së tù nguyÖn chuyÓn lªn së h÷u tËp thÓ b»ng con ®êng hîp t¸c hãa hai h×nh thøc. Së h÷u ®ã lµ hai con ®êng ®Æc thï tiÕn lªn CNCS cña giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n tËp thÓ. H¬n mêi n¨m ®æi míi ®Êt níc theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña ®êng lèi ®æi míi do §¶ng ta khëi xíng vµ l·nh ®¹o toµn d©n thùc hiÖn. Thùc tÕ ®· cho thÊy mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nhiÒu h×nh thøc së h÷u, chø kh«ng ph¶i chØ cã hai thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ nh quan niÖm tríc ®©y... VÒ së h÷u toµn d©n: tríc ®©y ngêi ta quan niÖm së h÷u toµn d©n trïng víi së h÷u Nhµ níc. NÒn kinh tÕ cã c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn th× ®¬ng nhiªn lµ nã bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u, trong ®ã kinh tÕ quèc doanh gi÷ vÞ trÝ then chèt, liªn kÕt vµ hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo h íng cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh. Nhµ níc qu¶n lý kinh tÕ víi t c¸ch lµ c¬ quan cã quyÒn lùc 16 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 ®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n d©n vµ lµ ®¹i diÖn ®èi víi tµn s¶n së h÷u toµn d©n. VÒ së h÷u Nhµ níc. Trong thêi kú bao cÊp tríc ®©y kh«ng chØ cã níc ta mµ cßn cã nh÷ng níc kh¸c trong hÖ thèng c¸c níc x· héi chñ nghÜa thêng ®ång nhÊt së h÷u Nhµ níc víi së h÷u toµn d©n. Do nhÇm lÉn nh vËy mµ trong mét thêi gian kh¸ l©u, ngêi ta thêng bá quªn h×nh thøc së h÷u Nhµ níc chØ quan t©m ®Æc biÖt ®Õn së h÷u toµn d©n víi chÕ ®é c«ng h÷u tån t¹i díi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ. Vµ còng bëi së h÷u toµn d©n g¾n kÕt víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ quèc doanh mµ chóng ta ra søc quèc doanh hãa nÒn kinh tÕ víi niÒm tin cho r»ng chØ nh vËy míi cã chñ nghÜa x· héi nhiÒu h¬n. Trong x· héi mµ Nhµ níc cßn tån t¹i th× së h÷u toµn d©n cha cã ®iÒu kiÖn vËn ®éng trªn bÒ mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ nãi chung. H×nh thøc së h÷u Nhµ níc xÐt vÒ tæng thÓ, míi chØ lµ kÕt cÊu bªn ngoµi cña së h÷u. Cßn kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u Nhµ níc ë níc ta cã lÏ chñ yÕu thÓ hiÖn ë quyÒn së h÷u ®ã ë khu vùc kinh tÕ quèc doanh, khu vùc c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. VÒ së h÷u tËp thÓ. ë níc ta tríc ®©y së h÷u tËp thÓ chñ yÕu tån t¹i díi h×nh thøc HTX (gåm c¶ HTX n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp) víi néi dung lµ c¶ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông ®Òu lµ cña chung mµ c¸c x· viªn lµ chñ së h÷u chÝnh. V× vËy víi h×nh thøc së h÷u nµy, quyÒn mua b¸n hoÆc chuyÓn nhîng t liÖu s¶n xuÊt, trong thùc tÕ s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa ë níc ta diÔn ra hÕt søc phøc t¹p. HTX lµ nhu cÇu thiÕt thùc cña nÒn kinh tÕ hé gia ®×nh,cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa. Khi lùc lîng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhá ph¸t triÓn tíi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh râ sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh hîp t¸c. Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hµng hãa, nhu cÇu vÒ vèn, cung øng vËt t, tiªu thô s¶n phÈm... ®ßi hái c¸c hé s¶n xuÊt ph¶i hîp t¸c víi nhau míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh nhu cÇu ®ã ®· liªn kÕt nh÷ng ngêi lao ®éng l¹i víi nhau lµm n¶y sinh quan hÖ së h÷u tËp thÓ. Thùc tiÔn cho thÊy, ë níc ta hiÖn nay ®· cã nh÷ng h×nh thøc HTX kiÓu míi ra ®êi do nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng "HTX ®· ®îc tæ chøc trªn c¬ së ®ãng gãp cæ phÇn vµ 17 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 sù tham gia lao ®éng trùc tiÕp cña x· viªn, ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ theo cæ phÇn, mçi x· viªn cã quyÒn nh nhau ®èi víi c«ng viÖc chung" (§¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII - Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi - 1996). §iÒu nµy cho thÊy kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u tËp thÓ ®· thay ®æi phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn ë ®Êt n íc ta hiÖn nay. 3.4. M©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ môc tiªu x©y dùng con ngêi XHCN. YÕu tè con ngêi gi÷ vai trß cùc kú quan träng trong sù nghiÖp c¸ch m¹ng, bëi v× con ngêi lµ chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, cña mäi nguån cña c¶i vËt chÊt vµ v¨n hãa. Con ngêi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc lµ ®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi, lµ môc tiªu cña CNXH. Chóng ta ph¶i b¾t ®Çu tõ con ngêi lµm ®iÓm xuÊt ph¸t. XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch trªn, chóng ta thÊy r»ng ®æi míi ë níc ta hiÖn nay, kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ngêi nÕu thiÕu yÕu tè kinh tÕ thÞ trêng. Do hËu qu¶ cña chiÕn tranh, cña nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, tËp trung quan liªu bao cÊp,.. nÒn kinh tÕ níc ta ®· tôt hËu nghiªm träng so víi khu vùc vµ quèc tÕ. Trong bèi c¶nh ®ã, kinh tÕ thÞ trêng lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®a nÒn kinh tÕ níc ta ra khái khñng ho¶ng vµ ph¸t triÓn, phôc håi s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng trëng, b¾t kÞp bíc tiÕn cña thêi ®¹i. Trªn c¬ së ®ã, ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy cµng ®îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao, nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t vËt chÊt c¬ b¶n ngµy cµng ®îc ®¸p øng mét c¸ch ®Èy ®ñ vµ nhanh chãng. Trong nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta ®· ®îc nh©n d©n hëng øng réng r·i vµ ®i vµo cuéc sèng rÊt nhanh chãng, gãp phÇn kh¬i dËy nhiÒu tiÒm n¨ng s¸ng t¹o, lµm cho nÒn kinh tÕ sèng ®éng h¬n, bé mÆt thÞ trêng ®îc thay ®æi vµ s«i ®éng h¬n. Bªn c¹nh ®ã, kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta hiÖn nay kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nguån lùc con ngêi mµ cßn t¹o ra m«i trêng thÝch hîp cho con ngêi ph¸t triÓn hoµn toµn, toµn diÖn c¶ vÒ thÓ chÊt lÉn tinh thÇn. Kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra sù c¹nh tranh, ch¹y ®ua quyÕt liÖt. Buéc con ngêi ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o, linh ho¹t, cã t¸c phong nhanh 18 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 nh¹y, cã ®Çu ãc quan s¸t, ph©n tÝch ®Ó thÝch nghi vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã, n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi gãp phÇn lµm gi¶m ®i sù chËm ch¹p vµ tr× trÖ vèn cã cña con ngêi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu tõ ngµn ®êi cßn ngêi ViÖt Nam. Kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho con ngêi më réng c¸c quan hÖ bu«n b¸n giao lu, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c chuÈn mùc v¨n hãa ®¹o ®øc theo tiªu chÝ thÞ trêng nh ch÷ tÝn trong chÊt lîng vµ giao dÞch... §©y híng tèt ®Ñp bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt trong hÖ gi¶i trÝ cña con ngêi ViÖt Nam. Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy, kinh tÕ thÞ trêng lµ môc tiªu x©y dùng con ngêi XHCN lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn níc ta hiÖn nay. §©y chÝnh lµ hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn x· héi. Gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ngêi võa cã sù thèng nhÊt, võa cã sù ®Êu tranh. Kinh tÕ thÞ trêng võa t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nh÷ng nguån lùc con ngêi, võa t¹o ra nh÷ng ®éc tè hñy ho¹i ®Çu ®éc con ngêi. ViÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trªn ®©y lµ viÖc lµm kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. ViÖc ¸p dông c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý tÇm vÜ m« cña Nhµ níc, ®ång thêi x¸c nhËn ®Çy ®ñ chÕ ®é tù chñ cña c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i híng vµo phôc vô c«ng cuéc x©y dùng nguån lùc con ngêi. 19 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 KÕt luËn M©u thuÉn biÖn chøng víi viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa lµ tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi ®Êt níc ta. Chóng ta ®· nhËn thøc ®îc r»ng nh÷ng thµnh tùu mµ chóng ta ®¹t ®îc qua 15 n¨m thùc hiÖn chiÕn lîc kinh tÕ x· héi lµ sù næ lùc vît bËc cña toµn §¶ng, toµn d©n ta. §ång thêi nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc mµ chóng ta sÏ gÆp ph¶i còng hÕt søc to lín ®ßi hái chóng ta ph¶i tiÕp tôc cè g¾ng h¬n n÷a, næ lùc nhiÒu h¬n n÷a ®Ó vît qua. Víi thùc tiÔn ®æi míi, tríc hÕt lµ ®æi míi t duy nhËn thøc vÒ chñ nghÜa x· héi vµ con ®êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam ngµy mét râ rµng vµ ®Çy ®ñ h¬n. §iÒu nµy, trªn thùc tÕ ®· trë thµnh mét nguån lùc ®Æc biÖt cã ý nghÜa b¶o ®¶m cho mçi ho¹t ®éng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi cô thÓ trong sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. NÒn kinh tÕ thÞ trêng tuy míi h×nh thµnh ë níc ta nhng ®· bíc ®Çu vît qua nh÷ng khã kh¨n tëng nh kh«ng thÓ vît qua do nÒn kinh tÕ tËp trung bao liªu bao cÊp ®Ó l¹i thu ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng phÊn ®Êu khÝch trong nÌn kinh tÕ. T¹o niÒm tin trong nh©n d©n vµo sù nghiÖp ®æi míi, kiªn ®Þnh ®i theo con ®êng chñ nghÜa x· héi mµ §¶ng vµ Nhµ níc ®· lùa chän. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc do nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang l¹i, chóng ta còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña nã. V× míi bíc ®Çu héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng do vËy, viÖc nhËn thøc vÒ nh÷ng mÆt ®èi lËp, nh÷ng quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi chóng ta ®Ó cã ®îc c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn nµy gãp phÇn ®a ®Êt níc ph¸t triÓn héi nhËp víi c¸c quèc gia ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, æn ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi. 20