Tài liệu Tiểu luận quy luật mâu thuẫn

CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 I. Lý luËn chung Qui luËt m©u thuÉn 1. Vai trß cña qui luËt Mçi mét sù vËt, hiÖn tîng tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt ®îc t¹o tnµh víi c¸c mÆt c¸c khuynh híng c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, ®èi lËp nhau chóng t¹o thµnh c¸c m©u thuÉn tån t¹i trong sù vËt hiÖn tîng. M©u thuÉn lµ mét hiÖn tîng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc tù nhiªn, x· héi vµ t duy con ngêi. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ hiÖn tîng ®ã còng mang tÝnh phæ biÕn ch¼ng h¹n nh m©u thuÉn gi÷a cung - cÇu, tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ c¶u tõng xÝ nghiÖp, c«ng ty víi tÝnh tù ph¸t v« ChÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. M©u thuÉn tån t¹i tõ khi sù xuÊt hiÖn cho ®Õn khi sù vËt kÕt thóc tån t¹i cña m×nh. trong mçi sù vËt m©u thuÉn h×nh thµnh kh«ng chØ cã mét mµ cã nhiÒu m©u thuÉn vµ sù vËt trong cïng mät lóc cã nhiÒu mÆt ®èi lËp m©u thuÉn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh. Nh÷ng ngêi theo chñ nghÜa duy t©m t×m nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn ë lý trÝ, ë ý muèn cña con ngêi cña c¸ nh©n kiÖt xuÊt hay ë c¸c lùc lîng siªu nh©n. Do phñ nhËn sù tån t¹i kh¸ch quan cña c¸c m©u thuÉn trong sù vËt vµ hiÖn tîng, nh÷ng ngêi theo quan ®iÓm siªu h×nh t×m nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn ë sù t¸c ®éng tõ bªn ngoµi ®èi víi sù vËt. Rèt cuéc hä ®· ph¶i nhê ®Õn "c¸i huých ®Çu tiªn nh Niut¬n hay cÇu viÖn tíi Thîng ®Õ nh Arixtèt. Nh vËy b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c, quan ®iÓm siªu h×nh vÒ nguån gèc vËn ®éng vµ ph¸t triÓn sím hay muén sÏ dÉn tíi chñ nghÜa duy t©m. Dùa trªn nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ thùc tiÔn, chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng t×m thÊy nguån gèc cña vËn ®éng vµ ph¸t triÓn ë m©u thuÉn, ë sù ®Êu tranh gi÷a c¸c khuynh híng, c¸c mÆt ®èi lËp tån t¹i trong c¸c sù vËt vµ hiÖn tîng. Díi h×nh thøc chung nhÊt, t tëng xem m©u thuÉn lµ nguån gèc cña vËn ®éng vµ ph¸t triÓn ®ã ®îc HªraclÝt nãi tíi vµ ®îc Hªghen ph¸t triÓn lªn trong sù vËn dông vµo nhËn thøc. Hªghen viÕt " m©u thuÉn thùc tÕ lµ c¸i thóc ®Èy thÕ giíi". H¬n n÷a «ng cßn xem " m©u thuÉn lµ céi nguån cña tÊt c¶ vËn ®éng vµ sù sèng". C.M¸c - Ph. ¡ngghen vµ V.I Lª Nin ®· luËn chøng vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a nh÷ng luËn ®iÓm ®ã trªn c¬ së biÖn chøng duy vËt. C.M¸c viÕt " C¸i cÊu thµnh 1 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 b¶n chÊt cña sù vËn ®éng biÖn chøng, chÝnh lµ sù cïng nhau tån t¹i cña hai mÆt m©u thuÉn. Sù ®Êu tranh gi÷a hai mÆt Êy vµ sù dung hîp cña hai mÆt Êy thµnh mét ph¹m trï míi ". NhÊn m¹nh h¬n n÷a t tëng ®ã V.I Lª Nin viÕt sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp. §Ó hiÓu ®îc kÕt luËn ®ã, chóng ta lu ý r»ng, theo Ph. ¡ngghen nguyªn nh©n chÝnh vµ cuèi cïng cña mäi sù vËt lµ sù t¸c ®éng lÉn nhau. ChÝnh sù t¸c ®éng qua l¹i ®ã t¹o thµnh nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. M©u thuÉn lµ sù t¸c ®éng qua l¹i, sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp qui ®Þnh mét c¸ch tÊt yÕu nh÷ng thay ®æi cña c¸c mÆt ®ang t¸c ®éng qua l¹i còng nh cña sù vËt nãi chung, nã lµ nguån gèc vËn ®éng vµ ph¸t triÓn, lµ xung lùc cña sù sèng. Ch¼ng h¹n bÊt kú mét sù vËt nµo còng chØ cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc khi cã sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸. Sù tiÕn ho¸ cña c¸c gièng loµi kh«ng thÓ cã ®îc, nÕu kh«ng cã sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a di truyÒn vµ biÕn dÞ. T tëng vµ nhËn thøc cña con ngêi kh«ng thÓ ph¸t triÓn nÕu kh«ng cã sù cä s¸t thêng xuyªn víi thùc tiÔn, kh«ng cã sù tranh luËn ®Ó lµm râ ®óng sai. §¶ng ta nãi chung, tõng §¶ng viªn nãi riªng kh«ng thÓ ngµy cµng hoµn thiÖn b¶n th©n m×nh, khi kh«ng ®Èy m¹nh phª b×nh vµ tù phª b×nh víi t c¸ch lµ h×nh thøc ®Æc biÖt cña ®Êu ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp trong §¶ng, gi÷a tÝch cùc vµ tiªu cùc, gi÷a nhËn thøc - t tëng ®óng vµ sai. Cho nªn Héi nghÞ lÇn thø VI (lÇn 2) Ban chÊp hµnh Trung ¬ng kho¸ VIII cña §¶ng ®· xem viÖc thùc hiÖn nghiªm tóc chÕ ®é phª b×nh vµ tù phª b×nh lµ mét trong 10 nhiÖm vô cÊp b¸ch trong c«ng t¸c x©y dùng §¶ng hiÖn nay. Sù vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn bao giê còng lµ sù thèng nh¸t gi÷a tÝnh æn ®Þnh vµ tÝnh thay ®æi. Thèng nhÊt vµ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp qui ®Þnh tÝnh æn ®Þnh vµ t×nh thay ®æi cña sù vËt. Do vËy, m©u thuÉn chÝnh lµ nguån gèc cña sù vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, kh«ng cã thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp th× còng kh«ng cã ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®ã, do vËy còng kh«ng cã m©u thuÉn nãi chung. H¬n n÷a, sù vËn ®éng vµ sù ph¸t triÓn bao giê còng lµ sù thèng nhÊt gi÷a tÝnh æn ®Þnh vµ tÝnh thay ®æi. Sù æn ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph©n ho¸, cho sù thay ®æi vµ ph¸t triÓn. M©u thuÉn lµ mét hiÖn tîng kh¸ch quan vµ phæ biÕn, nã tån t¹i ë trong tÊt c¶ c¸c sù vËt vµ hiÖn tîng, ë mçi giai ®o¹n tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña sù vËt vµ hiÖn tîng. Nhng ë c¸c sù vËt hiÖn tîng kh¸c nhau, ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña mét sù vËt, ë mçi lÜnh vùc, mèi yÕu tè cÊu thµnh mét sù vËt sÏ cã nh÷ng m©u thuÉn kh¸c nhau. 2. Néi dung cña qui luËt 2 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 2.1 Néi dung cña qui luËt m©u thuÉn phÐp biÖn chøng Qui luËt m©u thuÉn lµ mét trong ba qui luËt cña phÐp biÖn chøng duy vËt vµ lµ h¹t nh©n cña phÐp biÖn chøng. Néi dung cña qui luËt chØ ra cho chóng ta thÊy nguån gèc, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. M©u thuÉn vµ mÆt ®èi lËp thêng ®îc dïng nh nh÷ng kh¸i niÖm ®ång nghÜa, Ch¼ng h¹n, ngêi ta cã thÓ nãi r»ng c¸c sù vËt cã m©u thuÉn hay c¸c sù vËt lµ sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp vÒ thùc chÊt lµ mét. Nhng hiÓu cho ®óng h¬n th× m©u thuÉn lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, cßn mÆt ®èi lËp lµ mçi mÆt hîp thµnh cña m©u thuÉn. Mçi mÆt ®ã hîp thµnh tõ nhiÒu thuéc tÝnh, nhiÒu khuynh híng kh¸c nhau. VÝ dô: Hai mÆt ®èi lËp trong chu kú tuÇn hoµn m¸u, trong sù trao ®æi chÊt cña thùc, ®éng vËt víi m«i trêng ... Tuy nhiªn kh«ng nªn nhÇm lÉn mÆt ®èi lËp nãi chung víi m©u thuÉn. Trong thùc tÕ kh«ng ph¶i mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn, chØ nh÷ng mÆt ®èi lËp nµo liªn hÖ víi nhau thµnh mét chØnh thÓ, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau míi thµnh m©u thuÉn. Kh¸i niÖn kh¸c nhau chØ mét trong nh÷ng h×nh thøc biÓu hiÖn, mét giai ®o¹n ph¸t triÓn cña m©u thuÉn. VÝ dô: Gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ trao ®æi trong hµng ho¸, chØ vÒ sau trong ®iÒu kiÖn kh¸c cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸, nh trong chñ nghÜa T b¶n ch¼ng h¹n, sù kh¸c nhau ®ã ®· biÕn thµnh mÆt ®èi lËp, thµnh m©u thuÉn. Tuy nhiªn, kh«ng chØ cã sù kh¸c nhau biÕn thµnh mÆt ®èi lËp, thµnh m©u thuÉn mµ cßn cã c¶ qu¸ tr×nh nh÷ng mÆt ®èi lËp, m©u thuÉn biÕn thµnh sù kh¸c nhau. VÝ dô, sù ®èi lËp gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gi÷a lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng ch©n tay trong ®iÒu kiÖn c¸c x· héi ph©n chia thµnh giai cÊp ®· chuyÓn thµnh sù kh¸c biÖt ( kh¸c nhau ) trong chñ nghÜa x· héi. Quan ®iÓm siªu h×nh cho r»ng sù vËt lµ mét thÓ thèng nhÊt tuyÖt ®èi, chóng kh«ng cã m©u thuÉn bªn trong. Thùc chÊt cña quan ®iÓm nµy lµ phñ nhËn m©u thuÉn lµ nguån gèc, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. Cßn quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt cho r»ng vËt hiÖn tîng lu«n lu«n cã m©u thuÉn m©u thuÉn bªn trong vµ m©u thuÉn lµ hiÖn tîng kh¸ch quan chñ yÕu bëi v× vËt hiÖn tîng cña thÕ giíi kh¸ch quan ®Òu ®îc t¹o thµnh tõ nhiÒu nh©n tè, nhiÒu bé phËn, nhiÒu qu¸ tr×nh kh¸c nhau. Gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ, t¸c ®éng lÉn nhau trong ®ã sÏ cã nh÷ng liªn hÖ tr¸i ngîc nhau, gäi lµ c¸c mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn cña sù vËt. C¸c mÆt ®èi lËp thêng xuyªn t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau g©y nªn mét biÕn ®æi nhÊt ®Þnh, lµm cho sù vËt vËn ®éng ph¸t triÓn. C¸c mÆt ®èi lËp vµ nh÷ng mÆt cã xu híng ph¸t triÓn tr¸i ngîc nhau nhng chóng l¹i cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau trong mét chñ thÓ duy nhÊt lµ sù vËt. 3 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 Quan hÖ ®ã thÓ hiÖn c¸c mÆt võa thèng nhÊt võa tiªu diÖt nhau. Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù n¬ng tùa, rµng buéc, phô thuéc lÉn nhau lµm tiÒn ®Ò tån t¹i vµ ph¸t triÓn cho nhau, cã mÆt nµy míi cã mÆt kia. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù bµi trõ g¹t bá, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a chóng. Hai mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét thÓ thèng nhÊt, chóng thêng xuyªn muèn tiªu diÖt lÉn nhau. §ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan kh«ng t¸c rêi sù thèng nhÊt gi÷a chóng. Quan hÖ gi÷a thèng nhÊt vµ ®Êu tranh lµ hai mÆt ®èi lËp tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau. Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt chØ diÔn ra trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh víi mét thêi gian x¸c ®Þnh. BÊt cø sù thèng nhÊt nµo còng diÔn ra sù ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho nã lu«n lu«n cã xu híng chuyÓn thµnh c¸i kh¸c. Cßn ®Êu tranh diÔn ra tõ khi thÓ thèng nhÊt x¸c lËp cho ®Õn khi nã bÞ ph¸ vì ®Ó chuyÓn thµnh míi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp diÔn ra tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c, tõ kh¸c biÖt ®Õn ®èi lËp, tõ ®èi lËp ®Õn xung ®ét, tõ xung ®ét ®Õn m©u thuÉn. §Õn ®©y nÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn thÝch hîp th× nã diÔn ra sù chuyÓn ho¸ cuèi cïng gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp. C¶ hai ®Òu cã sù thay ®æi vÒ chÊt, cïng ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é cao h¬n. Tõ ®ã m©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt sù vËt míi ra ®êi thay thÕ sù vËt cò vµ qu¸ tr×nh l¹i tiÕp tôc. V× thÕ ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, lµ nguån gèc, ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn. 2.2 M©u thuÉn lµ hiÖn tîng kh¸ch quan vµ phæ biÕn M©u thuÉn tån t¹i kh¸ch quan trong c¸c sù vËt hiÖn tîng, nã kh«ng nh÷ng tån t¹i ®éc lËp, kh«ng phô thuéc vµo ý thøc, ý chÝ con ngêi mµ cßn qui ®Þnh cã ý thøc, ý chÝ con ngêi. M©u thuÉn mang tÝnh chÊt phæ biÕn, m©u thuÉn cã trong mäi sù vËt, hiÖn tîng cña thÕ giíi bao gåm c¶ tù nhiªn, x· héi lÉn t duy con ngêi. M©u thuÉn cã trong mäi giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau cña sù vËt vµ tån t¹i gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn tîng víi nhau. M©u thuÉn mang tÝnh ®a d¹ng. Mçi sù vËt, mçi qu¸ tr×nh cña thÕ giíi kh¸ch quan tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn kh¸c nhau. M©u thuÉn trong tù nhiªn kh¸c m©u thuÉn trong x· héi, kh¸c m©u thuÉn trong t duy. B¶n th©n mçi qu¸ tr×nh kh¸c nhau trong tù nhiªn, x· héi, t duy l¹i cã nh÷ng m©u thuÉn kh¸c nhau. Nh vËy sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp cho thÊy mèi liªn hÖ kh¸ch quan c¬ b¶n, tÊt yÕu vµ phæ biÕn cña c¸c sù vËt hiÖn tîng, nã qui ®Þnh 4 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 nguån gèc, ®éng lùc ph¸t triÓn tÊt yÕu cña thÕ giíi vËt chÊt. §ã chÝnh lµ qui luËt thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, mét trong nh÷ng qui luËt c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt. 2.3 Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp. Trong phÐp biÖn chøng duy vËt kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t c¸c thuéc tÝnh, khuynh híng ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, tån t¹i trong cïng mét sù vËt, hiÖn tîng vµ t¹o nªn sù vËt, hiÖn tîng ®ã. Do ®ã cÇn ph¶i ph©n biÖt r»ng bÊt kú hai mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn. Bëi v× trong c¸c sù vËt, hiÖn tîng cña thÕ giíi kh¸ch quan, kh«ng ph¶i chØ tån t¹i trong ®ã hai mÆt ®èi lËp. Trong cïng mét thêi ®iÓm ë mçi sù vËt cã thÓ tån t¹i nhiÒu mÆt ®èi lËp. chØ cã nh÷ng mÆt ®èi lËp lµ tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh mét chØnh thÓ nhng cã khuynh híng ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, lo¹i trõ, phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. Sù chuyÓn ho¸ nµy t¹o thµnh nguån gèc, ®éng lùc ®ång thêi qui ®Þnh c¸i b¶n chÊt, khuynh híng ph¸t triÓn cña sù vËt th× hai mÆt ®èi lËp nh vËy míi gäi lµ hai mÆt ®èi lËp t¹o thµnh m©u thuÉn. Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ " n¬ng tùa" vµo nhau, lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i cña nhau. NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt. Bëi vËy, sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt, hiÖn tîng nµo. Sù thèng nhÊt nµy do nh÷ng ®Æc ®iÓm cña b¶n thanh sù vËt t¹o nªn. VÝ dô: NÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp vµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng (KTTT) lµ ®iÒu kiÖn chä sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam, hai nÒn kinh tÕ hoµn toµn kh¸c nhau v× b¶n chÊt vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña cã nhng nã l¹i hÕt søc quan träng. V× cã lµ sù thèng nhÊt t¹o nªn qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam. ThiÕu sù thèng nhÊt nµy nÒn KTTT ë ViÖt Nam kh«ng thÓ tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã. VÝ dô: Lùc lîng s¶n xuÊt - quan hÖ s¶n xuÊt trong ph¬ng thøc s¶n xuÊt: Khi lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× cïng víi nã quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn, hai mÆt nµy chÝnh lµ ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó cho sù ph¸t triÓn cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng lu«n lu«n vËn ®éng theo híng hoµn thiÖn, quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i vËn ®éng theo ®Ó cho kÞp víi tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt, t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ cã t¸c dông thóc ®Èy nÒn kinh tÕ. 5 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 Tuy nhiªn kh¸i niÖm thèng nhÊt nµy còng chØ t¬ng ®èi. B¶n th©n kh¸i niÖm ®· nãi lªn tÝnh chÊt t¬ng ®èi cña nã. Thèng nhÊt cña c¸c ®èi lËp trong thèng nhÊt ®· bao hµm trong nã sù ®èi lËp. Tån t¹i trong mét thÓ thèng nhÊt, hai mÆt ®èi lËp lu«n lu«n t¸c ®éng qua l¹i víi nhau, " ®Êu tranh" víi nhau. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµ sù t¸c ®éng qua l¹i theo xu híng bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸ mÆt ®ã. Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt kh«ng t¸c rêi sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt hèng nhÊt nh mét chØnh thÓ trän vÑn nhng kh«ng n»m yªu bªn nhau mµ ®iÓu chØnh chuyÓn ho¸ lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn díi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. VÝ dô: Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra gay g¾t quyÕt liÖt. ChØ cã th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng nhiÒu h×nh thøc kÓ c¶ b¹o lùc míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc m©u thuÉn mét c¸ch c¨n b¶n. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®îc chia lµm nhiÒu giai ®o¹n. Th«ng thêng, khi míi xuÊt hiÖn mÆt ®èi lËp cha thÓ hiÖn râ sù xung kh¾c gay g¾t ngêi ta gäi ®ã lµ giai ®o¹n kh¸c nhau. TÊt nhiªn kh«ng ph¶i bÊt kú sù kh¸c nhau nµo còng ®îc gäi lµ m©u thuÉn. ChØ cã nh÷ng mÆt kh¸c nhau, tån t¹i trong mét sù vËt hiÖn tîng liªn kÕt h÷u c¬ víi nhau, ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn, khi hai mÆt Êy míi h×nh thµnh b¾t ®Çu cña m©u thuÉn. Khi hai mÆt ®èi lËp cña m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n xung ®ét g¨y g¾t, nã biÕn thµnh ®éc lËp. NÕu héi ®ñ c¸c mÆt cÇn thiÕt hai mÆt ®èi lËp sÏ chuyÓn ho¸ lÉn nhau. Sù vËt cø mÊt ®i, sù vËt míi xuÊt hiÖn. Sau khi m©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp cò ®îc thay thÕ b»ng sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi, hai mÆt ®èi lËp míi l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt, sù vËt míi h¬n xuÊt hiÖn víi tr×nh ®é cao h¬n. Cø nh thÕ, ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp cho sù vËt biÐn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp lªn cao. ChÝnh v× vËy Lª Nin kh¼ng ®Þnh: " sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp". Khi bµn vÒ mèi quan hÖ thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp Lª Nin kh¼ng ®Þnh r»ng: "MÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi ý nghÜa nã chÝnh lµ nhê cã sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn 6 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 biÕt ®îc sù vËt, hiÖn tîng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ t¬ng ®èi t¹m thêi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra thêng xuyªn vµ liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i c¶u sù vËt. KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh, còng nh khi chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn tho¸ng qua, t¹m thêi t¬ng ®èi. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng lµ tuyÖt ®èi. 2.4 Sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp. Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt míi chuyÕn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau. Trong giíi tù nhiªn chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp thêng xuyªn diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, cßn trong x· héi sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÕt ph¶i diÔn ra th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ngêi. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp chÝnh lµ lóc m©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt, sù vËt cø mÊt ®i, sù vËt míi ra ®êi, ®ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh diÔn biÕn rÊt phøc t¹p víi nhiÒu h×nh thøc phong phó. Do ®ã kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n vÞ ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n, m¸y mãc. Th«ng thêng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph¬ng thøc: Ph¬ng thøc thø nhÊt: MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nhng ë tr×nh ®é cao h¬n, xÐt vÒ mÆt ph¬ng diÖn chÊt cña sù vËt. VÝ dô: Lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn ®Êu tranh chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan hÖ s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa vµ lùc lîng s¶n xuÊt míi cao h¬n vÒ tr×nh ®é. Ph¬ng thøc thø hai: Cã hai mÆt chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh hai mÆt ®èi lËp hoµn toµn. VÝ dô: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Tõ nh÷ng m©u thuÉn trªn cho thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc, bÊt kú sù vËt hiÖn tîng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh híng ph¸t triÓn ngîc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn lµ hiÖn t7 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 îng kh¸ch quan phæ biÕn cña thÕ giíi. M©u thuÉn ®îc gi¶i quyÕt sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi h×nh thµnh sù vËt míi l¹i n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. C¸c mÆt ®èi lËp nµy ®Êu tranh chuyÓn ho¸ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau ®Ó t¹o thµnh sù vËt míi h¬n. Cø nh vËy mµ c¸c sù vËt hiÖn tîng trong thÕ giíi kh¸ch quan thêng xuyªn biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng. V× vËy, m©u thuÉn vµ nguån gèc, lµ ®éng lùc cña mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. 2. Nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta. + Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ quan hÖ gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ. Theo c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh tr×: " ChÝnh trÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ " Trong lÞch sö ph¸t triÓn x· héi loµi ngêi kh«ng ph¶i b¸o vÒ còng cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ. X· héi nguyªn thuû cha cã giai cÊp, cha cã vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ. Tõ khi x· héi xuÊt hiÖn giai cÊp vµ Nhµ níc th× vÊn ®Ò chÝnh trÞ míi h×nh thµnh. VÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thuéc quan hÖ giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp. TRung t©m cña vÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò ®Êu tranh gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c lùc lîng x· héi nh»m giµnh vµ gi÷ chÝnh quyÒn Nhµ níc vµ sö dông chÝnh quyÒn ®ã lµ c«ng cô ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi phï hîp víi lîi Ých cña giai cÊp cÇm quyÒn. B¶n th©n vÊn ®Ò chÝnh trÞ ra ®êi hoµn toµn lµ do kinh tÕ quyÕt ®Þnh. ChÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých, mµ chØ lµ ph¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kinh tÕ. Khi phª ph¸p quan niÖm cña §uyrich cho r»ng b¹o lùc chÝnh trÞ quyÕt ®Þnh kinh tÕ,. F. Engen ®· kh¼ng ®Þnh " b¹o lùc cho lµ ph¬ng tiÖn, cßn lîi Ých kinh tÕ lµ môc ®Ých". Trong t¸c phÈm "LótvÝch Phoi¬b¨c vµ sù c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc", F.Engen ®· chØ râ "®Ó tho¶ thuËn nh÷ng lîi Ých kinh tÕ th× quyÒn lùc chÝnh trÞ chØ ®îc sö dông lµ mét ph¬ng tiÖn ®¬n thuÇn. QuyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c«ng cô m¹nh mÏ nhÊt ®Ó b¶o vÖ chÕ ®é x· héi. Sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ cña mét giai cÊp nhÊt ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho giai cÊp ®ã thùc hiÖn ®îc sù thèng trÞ vÒ kinh tÕ . §Êu tranh giai cÊp, vÒ thùc chÊt lµ ®Êu tranh v× lîi Ých kinh tÕ, ®îc thùc hiÖn th«ng qua ®Êu tranh chÝnh trÞ. Theo F.Engen " bÊt cø cuéc ®Êu tranh giai cÊp nµo còng ®Òu lµ ®Êu tranh chÝnh trÞ, xÐt ®Õn cïng, ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò gi¶i phãng vÒ kinh tÕ". §Ó nhÊn m¹nh vai trß cña chÝnh trÞ V.I Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh " chÝnh trÞ kh«ng thÓ chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu so víi kinh tÕ " kh¼ng ®Þnh ®ã cña Lªnin kh«ng cã nghÜa lµ phñ nhËn hoµn toµn vai trß quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ ®èi víi chÝnh trÞ, mµ muèn nhÊn m¹nh t¸c ®éng tÝch cùc cña chÝnh trÞ ®èi víi kinh tÕ. VÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi vÊn ®Ò 8 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 chÝnh trÞ mµ nã ®îc xem xÐt gi¶i quyÕt theo mét lËp trêng chÝnh trÞ cña giai cÊp ®ã nh»m phôc vô cho môc tiªu kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. Vµ lËp trêng chÝnh trÞ ®óng hay sai sÏ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. V.I Lªnin cßn kh¼ng ®Þnh " kh«ng cã mét lËp trêng chÝnh trÞ ®óng th× mét giai cÊp nhÊt ®Þnh nµo ®ã kh«ng thÓ nµo gi÷ v÷ng ®îc sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã, còng kh«ng thÓ hoµn thµnh ®îc nhiÖm vô cña m×nh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt". Khi thÓ chÕ chÝnh trÞ kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ th× kinh tÕ tÊt yÕu sÏ më ®êng ®i. Khi ®ã, viÖc thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Nh vËy, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ thèng nhÊt vµ biÖn chøng víi nhau trªn nÒn t¶ng quyÕt ®Þnh lµ kinh tÕ. §©y lµ c¬ së ph¬ng ph¸p luËn quan träng trong viÖc nhËn thøc x· héi nãi chung, nhËn thøc c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam nãi riªng. Tõ §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII ( th¸ng 6/1994) §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh: " VÒ quan hÖ gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ ph¶i tËp trung søc lµm tèt ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña nh©n d©n vÒ ®êi sèng, viÖc lµm vµ nhu cÇu x· héi kh¸c, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña CNXH, coi ®ã lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó tiÕn hµnh ®æi míi trong lÜnh vùc chÝnh trÞ. §ång thêi víi ®æi míi kinh tÕ , ph¶i tõng bíc ®æi míi tæ chøc vµ ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, ph¸t huy ngµy cµng tèt quyÒn lµm chñ vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o cña nh©n d©n trªn c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. V× chÝnh trÞ ®ông ch¹m ®Õn tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ ®Æc biÖt nh¹y c¶m vµ phøc t¹p trong x· héi, nªn viÖc ®æi míi hÖ thèng chÝnh trÞ nhÊt thiÕt ph¶i trªn c¬ së nghiªn cøu vµ chuÈn bÞ rÊt nghiªm tóc, kh«ng cho phÐp g©y mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ dÉn ®Õn sù rèi lo¹n. Nhng kh«ng v× thÕ mµ tiÕn hµnh chËm trÔ ®æi míi chÝnh trÞ nhÊt lµ vÒ tæ chøc bé m¸y vµ c¸c bé, c¸c mèi quan hÖ gi÷a §¶ng vaqf Nhµ níc vµ c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n, bëi ®ã lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ thùc hiÖn d©n chñ" §iÒu ®ã cho thÊy §¶ng ta ®· kh«ng t¸ch rêi ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ. §¶ng ta kh¼ng ®Þnh r»ng ph¶i tËp trung søc lµm tèt ®æi míi kinh tÕ vµ ®ång thêi víi ®æi míi kinh tÕ ph¶i tiÕn hµnh tõng bíc ®æi míi chÝnh trÞ, nhng phØa thËn träng kh«ng g©y mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. T tëng trªn ®· ®îc tiÕp tôc ph¸t triÓn mét c¸ch râ rµng h¬n ë §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII ( th¸ng 7 n¨m 1996 ) cña §¶ng ta. Khi tæng kÕt c¸c bµi häc cña 10 n¨m ®æi míi, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ ngay tõ ®Çu ®æi míi kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ. §©y lµ mét bµi häc kh¸i qu¸t míi, 9 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 hoµn toµn khoa häc. Nã võa phï hîp víi lý luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin võa phï hîp víi thùc tiÔn c«ng cuéc ®æi míi ë níc ta. TRong khi ®Ò ra ®æi míi chÝnh trÞ, §¶ng ta lu«n nhÊn m¹nh ph¶i æn ®Þnh chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng cêng sù l·nh ®¹o cña §¶ng. §iÒu nµy tëng nh mét nghÞch lý nhng hoµn toµn cã lý vµ khoa häc. æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t lµ giai cÊp cÇm quyÒn ph¶i t¨ng cêng quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh. Nhµ níc cña giai cÊp ®ã ph¶i m¹nh vµ cã hiÖu lùc, luËt ph¸p ph¶i nghiªm minh, chÕ ®é x· héi ®· x¸c lËp ph¶i ®îc gi÷ v÷ng. §èi víi níc ta hiÖn nay, æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ thùc chÊt lµ gi÷ v÷ng vµ t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o c¶u §¶ng, t¨ng cêng vai trß cña Nhµ níc XHCN b¶o vÖ vµ x©y dùng thµnh c«ng CNXH. Thùc tiÔn trªn thÕ giíi cho thÊy, æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã t¹o ra m«i trêng ®Ó thu hót nguån ®Çu t trong níc vµ trªn thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng thµnh tùu trong 10 n¨m ®æi míi võa qua ë níc ta còng kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã. Nh÷ng thµnh tùu ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc chóng ta gi÷ ®îc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ l¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi ®æi míi vÒ chÝnh trÞ. Nhng ®æi míi chÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ ®æi míi v« nguyªn t¾c, mµ ®æi míi lµ ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ níc XHCN. §æi míi chÝnh trÞ ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi vÒ kinh tÕ, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ th× míi cã thÓ t¨ng cêng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ níc XHCN vµ nhê ®ã míi gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Song ®æi míi vÒ kinh tÕ còng kh«ng ph¶i ®æi míi mét c¸ch tuú tiÖn mµ theo mét ®Þnh híng nhÊt ®Þnh. §ã lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang "nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa" hay nãi ng¾n gän lµ kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN lµ nh»m thùc hiÖn môc tiªu "d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh" vµ ®ã còng lµ c¬ së ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Tãm l¹i: æn ®Þnh vµ ®æi míi vÒ chÝnh trÞ lµ hai mÆt ®èi lËp nhng thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau. Cã æn ®Þnh th× míi ®æi míi, vµ ®æi míi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh. Hai mÆt ®ã t¸c ®äng qua l¹i víi nhau vµ g¾n bã chÆt chÏ víi ®æi míi kinh tÕ, trªn nÒn t¶ng cña ®æi míi kinh tÕ. 10 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 Nh vËy, chóng ta thÊy trong qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, thèng nhÊt víi nhau, trong ®ã ®æi míi kinh tÕ lµ träng t©m, ®æi míi chÝnh trÞ tiÕn hµnh tõng bíc phï hîp víi ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi míi kinh tÕ. §iÒu kh¼ng ®Þnh ®ã lµ sù kh¸i qu¸t kinh nghiÖm cña 10 n¨m ®æi míi võa qua lµ kÕt qu¶ cña viÖc vËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ë ViÖt Nam. Kh¸i qu¸t ®ã hoµn toµn khoa häc vµ cã gi¸ trÞ ®Þnh híng cho giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo - giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. + M©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt: Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cua nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN ë níc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò lùc lîng s¶n xuÊt - quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, m©u thuÉn gi÷a hai lùc lîng nµy vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã xÐt trªn ph¬ng diÖt triÕt häc M¸c - Lªnin theo ®ã lùc lîng s¶n xuÊt lµ néi dung cña sù vËt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ ý thøc cña sù vËt, lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt, lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng lu«n thay ®æi. Khi lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ trë thµnh yÕu tè k×m h·m lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §Ó më ®êng cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn cÇn thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. ChÝnh quan hÖ s¶n xuÊt tù ph¸t triÓn ®Ó phï hîp víi lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt ®ã lµ quy luËt kinh tÕ chung cho sù ph¸t triÓn x· héi. Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra gay g¾t, quyÕt liÖt vµ cÇn ®îc gi¶i quyÕt. Nhng gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo? ®ã chÝnh lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ mµ cuéc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë níc ta lµ mét vÝ dô. Khi mét môc tiªu, mét nhiÖm vô cùc kú quan träng, thÓ hiÖn tÝnh chÊt c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ phÊn ®Êu x©y dùng níc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. C«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc lµ chñ tr¬ng, biÖn ph¸p võa mang tÝnh ch¸ch m¹ng võa mang tÝnh khoa häc ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc chÝnh lµ nãi ®Õn nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ ®ã chÝnh lµ lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, nãi ®Õn khoa häc, ®Õn sù anh 11 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 minh trÝ tuÖ lµ nãi ®Õn mét ph¬ng thøc tèi u ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ së vËt chÊt cho chñ nghÜa x· héi ®îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn. Kh«ng thÓ ¨n ®ãi, mÆt r¸ch víi c¸i cuèc trªn vai céng thªm tÊm lßng céng s¶n ®Ó kiÕn thiÕt chñ nghÜa x· héi, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Kh¼ng ®Þnh c¸i míi, ®óng ®¾n tù b¶n th©n nã ®· bao gåm c¶ ý nghÜa æn ®Þnh g¹t bá c¶ quan niÖm cò sai lÇm vÒ ®iÒu kiÖn vµ c¸ch thøc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë níc ta. Tríc ®©y chóng ta thiÕu quan t©m ®óng møc ®Õn vai trß cña trÝ tuÖ, khoa häc ®Õn viÖc t¹o lËp c¬ së kinh tÕ vËt chÊt cña chñ nghÜa x· héi. B»ng chøng lµ mét thêi chóng ta ®· coi träng kh«ng ®óng møc tÇng líp trÝ thøc vµ khoa häc trong m«i trêng t¬ng quan víi ®éi ngò nh÷ng ngêi lao ®éng kh¸c. Do thÕ, hËu qu¶ tÊt yÕu ®· x¶y ra lµ khoa häc ë níc ta lµ chËm hoÆc Ýt cã ®iÒu kiÖn m«i trêng ph¸t triÓn, ®Êt níc kh«ng tho¸t khái nÒn s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu, vµ còng kh«ng thÓ nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. + M©u thuÉn gi÷a c¸c h×nh th¸i së h÷u tríc ®©y vµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Tríc ®©y ngêi ta quan niÖm nh÷ng h×nh thøc së h÷u trong CNXH lµ : Së h÷u chñ nghÜa x· héi tån t¹i díi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. Sù tån t¹i hai h×nh thøc së h÷u ®ã lµ tÊt yÕukh¸ch quan bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö khi tiÕn hµnh c¸ch m¹ng chñ nghÜa x· héi vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi quyÕt ®Þnh. Sau khi giµnh ®îc chÝnh quyÒn giai cÊp c«ng nh©n ®øng tríc hai h×nh thøc së h÷u t nh©n kh¸c nhau. Së h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa vµ së h÷u t nh©n cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt nhá. Thùc tÕ ®ßi hái giai cÊp c«ng nh©n ph¶i cã th¸i ®é vµ ph¸t triÓn gi¶i quyÕt kh¸c nhau. §èi víi h×nh thøc së h÷u t nh©n t b¶n chñ nghÜa b»ng c¸ch tíc ®o¹t hoÆc chuéc l¹i ®Ó chuyÓn th¼ng lªn së h÷u toµn d©n, cßn ®èi víi h×nh thøc së h÷u t nh©n cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá th× kh«ng thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p nh trªn mµ ph¶i kiªn tr× gi¸o dôc, thuyÕt phôc tæ chøc hä trªn c¬ së tù nguyÖn chuyÓn lªn së h÷u tËp thÓ b»ng con ®êng hîp t¸c ho¸ hai h×nh thøc. Së h÷u ®ã lµ hai con ®êng thï tiÕn lªn chñ nghÜa céng s¶n cña giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n tËp thÓ. C¸c h×nh thøc së h÷u tríc ®©y lµ trong thêi kú qu¸ ®é chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng ë ViÖt Nam. H¬n 10 n¨m ®æi míi ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi ë níc ta ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña ®êng lèi ®æi míi cua chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u do §¶ng ta khëi xíng vµ l·nh ®¹o toµn d©n thùc hiªn. Thùc tiÔn ®· 12 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 cho thÊy mät nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®¬ng nhiªn ph¶i bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u chø kh«ng ph¶i chØ cã hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ nh quan niÖm tríc ®©y... Trong giai ®o¹n hiÖn nay nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh híng XHCN mµ chóng ta ®ang x©y dùng vµ ph¸t triÓn bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u nh së h÷u toµn d©n, së h÷u nhµ níc së h÷u tËp thÓ, së h÷u c¸ thÓ vµ së h÷u hçn hîp. Trong c¸c h×nh thøc së h÷u nµy kh¸i qu¸t l¹i chØ cã hai h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n lµ c«ng h÷u vµ t h÷u, cßn c¸c h×nh thøc kh¸c chØ lµ h×nh thøc trung gian qu¸ ®é hoÆc hçn hîp ë ®©y mçi h×nh thøc l¹i cã nhiÒu ph¬ng thøc biÓu hiÖn vÒ tr×nh ®é thÓ hiÖn kh¸c nhau. Chóng ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së cã cïng b¶n chÊt kinh tÕ lµ tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ n¨ng lùc qu¶n lý. VÒ së h÷u toµn d©n: Tríc ®©y ngêi ta quan niÖm së h÷u toµn d©n trïng víi së h÷u nhµ níc. NÒn kinh tÕ cã c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn th× ®¬ng nhiªn lµ nã bao gåm nhiÒu h×nh thøc së h÷u, trong ®ã kinh tÕ quèc doanh gi÷ vÞ trÝ then chèt, liªn kÕt vµ hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¸t triÓn theo híng cã lîi cho quèc tÕ d©n sinh. Nhµ níc qu¶n lý kinh tÕ víi t c¸ch lµ c¬ quan cã quyÒn lùc ®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n d©n vµ lµ ®¹i diÖn ®èi víi tµi s¶n së h÷u cña toµn d©n. ë níc ta hiÖn nay, nh hiÕn ph¸p vµ luËt ®Êt ®ai ®· quy ®Þnh râ: “®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n”. XÐt vÒ mÆt kinh tÕ ®Êt ®ai lµ ph¬ng tiÖn tån t¹i c¬ b¶n cña c¶ mét céng ®ång x· héi. XÐt vÒ mÆt x· héi ®Êt ®ai lµ l·nh thæ n¬i c tró cña c¶ mét céng ®ång. ThÕ nhng khi xÐt c¶ hai ph¬ng diÖn cã thÓ nãi r»ng ®Êt ®ai kh«ng thÓ lµ ®èi tîng së h÷u cña riªng ai. Tuy nhiªn, suy cho cïng, ®Êt ®ai còng lµ t liÖu s¶n xuÊt hay nãi chÝnh x¸c h¬n ®ã lµ mét bé phËn quan träng cña t liÖu s¶n xuÊt. Bëi thÕ, dï lµ ®Æc biÖt th× trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nã vÉn ph¶i vËn ®éng theo quy luËt cña thÞ trêng vµ chÞu sù ®iÒu tiÕt cña quy luËt ®ã. ViÖc ®Êt ®ai thuéc së h÷u toµn d©n mµ nhµ níc lµ ngêi ®¹i diÖn së h÷u vµ qu¶n lý kh«ng hÒ m©u thuÉn víi viÖc trao quyÒn cho c¸c hé n«ng d©n, kÓ c¶ quyÒn chuyÓn nhîng, quyÒn sö dông ®Êt ®ai nÕu biÕt gi¶i quyÕt cô thÓ c¸c vÊn ®Ò së h÷u, biÕt t¸ch quyÒn së h÷u víi quyÒn sö dông. Ch¼ng h¹n nh ruéng ®Êt vÉn thuéc quyÒn së h÷u toµn d©n song ngêi n«ng d©n cã quyÒn sö dông æn ®Þnh l©u dµi th× cã thÓ ®em l¹i mét søc bËt cho sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt vµ sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ nãi chung. V¨n kiÖn ®¹i héi VII cña §¶ng ta ®· chØ râ: “Trªn c¬ së chÕ ®é së h÷u toµn d©n vÒ ®Êt ®ai, ruéng ®Êt ®îc giao cho ngêi n«ng d©n sö dông 13 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 l©u dµi. Nhµ níc quy ®Þnh b»ng luËt ph¸p c¸c vÊn ®Ò vÒ thõa kÕ, chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ...” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII - Nhµ xuÊt b¶n sù thËt - Hµ Néi n¨m 1991). Nh vËy h×nh thøc së h÷u toµn d©n ë níc ta hiÖn nay ®· ®îc x¸c ®Þnh theo néi dung míi, cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó thùc sù trë thµnh nguån nh©n lùc ph¸t triÓn kinh tÕ . VÒ së h÷u nhµ níc. Trong thêi kú bao cÊp tríc ®©y kh«ng chØ cã níc ta mµ cßn cã nh÷ng níc kh¸c trong hÖ thèng c¸c níc x· héi chñ nghÜa thêng ®ång nhÊt së h÷u nhµ níc víi së h÷u toµn d©n víi chÕ ®é c«ng h÷u tån t¹i díi hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ. Vµ còng bëi sù së h÷u toµn d©n g¾n kÕt víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ quèc doanh mµ chóng ta ®ang ra søc quèc doanh nÒn kinh tÕ víi niÒm tin cho r»ng chØ nh vËy míi cã chñ nghÜa x· héi nhiÒu h¬n. Thùc ra, víi quan niÖm ®ã, së h÷u toµn d©n ®· trë thµnh së h÷u kh«ng ph¶i cña mét chñ thÓ cô thÓ nµo c¶. Trong x· héi mµ Nhµ níc cßn tån t¹i th× së h÷u toµn d©n cha cã ®iÒu kiÖn vËn ®éng trªn bÒ mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ nãi chung. H×nh thøc së h÷u nhµ níc xÐt vÒ tæng thÓ, míi chØ lµ kÕt cÊu bªn ngoµi cña së h÷u. Cßn kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u nhµ níc ë níc ta cã lÏ chñ yÕu thÓ hiÖn ë quyÒn së h÷u ®ã ë khu vùc kinh tÕ quèc doanh, khu vùc c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. VÒ së h÷u tËp thÓ: ë níc ta tríc ®©y së h÷u tËp thÓ tån t¹i díi h×nh thøc HTX bao gåm c¶ HTX n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp víi néi dung lµ c¶ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông ®Òu lµ cña chung vµ c¸c x· viªn lµ chñ së h÷u chÝnh. V× vËy víi h×nh thøc së h÷u nµy quyÒn mua b¸n vµ chuyÓn nhîng t liÖu s¶n xuÊt. Trªn thùc tÕ s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ ë níc ta diÔn ra hÕt søc phøc t¹p. QuyÒn cña c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt thêng rÊt h¹n chÕ, song ®«i khi l¹i cã t×nh tr¹ng l¹m quyÒn. Sù kh«ng x¸c ®Þnh, sù nhËp nh»ng víi quyÒn së h÷u nhµ níc vµ së h÷u t nh©n tr¸ h×nh còng lµ hiÖn tîng phæ biÕn. §Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ã, trong bèi c¶nh cña nÒn kÕ to¸n thÞ trêng hiÖn nay cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ quyÒn mua b¸n vµ chuyÓn nhîng t liÖu s¶n xuÊt ®èi víi c¸c tËp thÓ s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ cã nh vËy th× së h÷u tËp thÓ míi cã thÓ trë thµnh h×nh thøc së h÷u cã hiÖu qu¶. Chóng ta ®· cÇn biÕt, HTX kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc riªng cã ®Æc trng cho CNXH, nhng nã lµ mét h×nh thøc së h÷u kinh tÕ tiÕn bé trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi. V× chóng ta duu tr× vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a h×nh thøc së hò 14 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 nµy khi x©y dùng chñ nghÜa x· héi nh V.I Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh “ chÕ ®é cña ngêi x· viªn hîp t¸c x· m×n lµ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa.” HTX lµ nhu cÇu thiÕt thùc cña nÒ kinh tÕ hé gia ®×nh, cña nÒn s¶n xuÊt hµng hãa. Khi lùc lîng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhá ph¸t triÓn tíi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, nã sÏ thóc ®Èy qu¸ tr×nh hîp t¸c. Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ hµng hãa, c¸c nhu cÇu vÒ vèn, cung øng vËt t, tiªu thô s¶n phÈm… ®ßi háic¸c hé s¶n xuÊt ph¶i hîp t¸c víi nhau míi cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn. ChÝnh nhu cÇu ®ã ®· liªn kÕt nh÷ng ngêi lao ®éng l¹i vo¸i nhau lµm n¶y sinh quan hÖ së h÷u tËp thÓ. Thùc tiÔn cho thÊy, ë níc ta hiÖn nay ®· cã nh÷ng h×nh thøc HT X kiÓu míi ra ®êi do nhu cÇu tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¬ chÕ thÞ trêng “HTX ®· ®îc tæ chøc trªn c¬ së ®ãng gãp cæ phÇn vµ sù tham gia lao ®éng chùc tiÕp cña x· viªn, ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ theo cæ phÇn mçi x· viªn cã quyÒn nh nhau, ®«Ý víi c«ng viÖc chung ” (§¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII – Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi – 1996 ). §iÒu nµy cho ta thÊy kÕt cÊu bªn trong cña së h÷u tËp thÓ thay ®æi phï hîp víi h×nh thøc thùc tiÔn ë ®Êt níc ta hiÖn nay. +) M©u thuÉn gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ môc tiªu x©y dùng con ngêi x· héi chñ nghÜa. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cho r»ng muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi tríc hÕt ph¶i cã con ngêi x· héi chñ nghÜa. YÕu tè con ngêi vai trß cùc kú quan träng sù nghiÖp c¸ch m¹ng, bëi v× con ngêi lµ chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, cña mäi nguån cña c¶ vËt chÊt vµ v¨n ho¸. Con ngêi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc lµ ®éng lùc cña tõ con ng êi lµm ®iÓm xuÊt ph¸t. Kinh TÕ thÞ trêng lµ mét lo¹i h×nh kinh tÕ trong ®ã c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a con ngêi víi con ngêi ®îc biÓu hiÖn th«ng qua thÞ trêng, tøc lµ th«ng qua viÖc mua b¸n trao ®æi hµng hãa tiÒn tÖ trªn thÞ trêng.. Trong kinh tÕ thÞ trêng, c¸c quan hÖ hµng hãa tiÒn tÖ ph¸t triÓn më réng bao qu¸t trªn mäi lÜnh vùc, cã ý nghÜa phæ biÕn ®èi víi ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng. Do nÈy sinh vµ ho¹t ®éng mét c¸ch kh¸ch quan trong ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh kinh tÕ thÞ trêng ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ tr×nh ®é v¨n minh vµ ph¸t triÓn x· héi lµ nh©n tè ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt, t¨ng trëng kinh tÕ, thóc ®Èy x· héi tiÕn lªn. Tuy nhiªn, kinh tÕ thÞ trêng còng cã nh÷ng khuyÕt tËt nh sù c¹nh tranh l¹nh lïng, tÝnh tù ph¸t mï qu¸ng dÉn ®Õn sù ph¸ s¶n, thÊt nghiÖp, khñng ho¶ng chu kú. 15 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta ®· thÊy r»ng ®æi míi ë níc ta hiÖn nay, kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ngêi nÕu thiÕu yÕu tè kinh tÕ thÞ trêng. Do hËu qu¶ cña nhiÒu n¨m chiÕn tranh, cña nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp… NÒn kinh tÕ níc ta ®· thôt hËu nghiªm träng so víi khu vùc quèc tÕ. Trong bèi c¶nh ®ã, kinh tÕ thÞ trêng lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®a nÒn kinh tÕ níc ta ra khái khñng ho¶ng vµ ph¸t triÓn, phôc håi s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng trëng, b¾t kÞp bíc tiÕn cña thêi ®¹i. Trªn c¬ së ®ã, ®êi sèng cña nh©n d©n ngµy ®îc c¶i thiÖn vµ n©ng cao, nh÷ng nhu cÇu sinh ho¹t vËt chÊt c¬ b¶n ngµy cµng ®îc ®¸p øng mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ nhanh chãng. Con ngêi kh«ng thÓ cã c¬ thÓ khoÎ m¹nh nÕu thiÕu ¨n, thiÕu mÆc, thiÕu c¸c ®iÒu kiÖn y tÕ hiÖn ®¹i ®Ó ch¨m sãc gi÷ g×n søc khoÎ. Con ngêi kh«ng thÓ cã chÝ tuÖ minh mÉn, ph¸t triÓn nÕu c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng häc tËp, nghiªn cøu khoa häc kh«ng ®îc ®¸p øng. ViÖc x©y dùng, cñng cè, hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN còng ®ång nghÜa víi viÖc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn vËt chÊt c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn chiÕn lù¬c x©y dùng vµ ph¸t triÓn con ngêi cho thÕ kûXXI. Trong nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta ®· ®îc nh©n d©n hëng øng réng r·i vµ ®i vµo cuéc sèng rÊt nhanh chãng, gãp phÇn kh¬i dËy nhiÒu tiÒm n¨ng s¸ng t¹o, lµm cho nÒn kinh tÕ sèng ®éng h¬n, bé mÆt thÞ trêng ®îc thay ®æi vµ s«i ®éng h¬n. §©y lµ kÕt qu¶ ®¸ng mõng, ®¸ng ®îc ph¸t huy. Nã thÓ hiÖn sù ph¸t hiÖn vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt kh¸ch quan cña x· héi. Qu¸ tr×nh biÖn chøng ®i lªn CNXH tõ kh¸ch quan ®ang trë thµnh nhËn thøc chñ quan trªn quy m« toµn x· héi. Bªn c¹nh ®ã, cã mét khÝa c¹nh cÇn ®îc ®Ò cËp ®Õn: Kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta hiÖn nay kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nguån lùc con ngêi mµ t¹o ra m«i trêng thÝch hîp cho con ngêi ph¸t triÓn hoµn toµn, toµn diÖn c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn. Kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra sù c¹nh tranh, ch¹y ®ua quyÕt liÖt. §iÒu ®ã buéc con ngêi ph¶i n¨ng ®éng s¸ng t¹o, linh ho¹t, cã t¸c phong nhanh nh¹y, cã ®Çu ãc quan s¸t, ph©n tÝch ®Ó thÝch nghi vµ hµnh ®éng cã hiÖu qu¶. Tõ ®ã, n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi gãp phÇn lµm gi¶m ®i sù chËm ch¹p vµ vÞ trÝ trÖ vèn cã cña ngêi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu tõ ngµn ®êi cña ngêi ViÖt Nam. Kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra 16 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho con ngêi më réng c¸c quan hÖ bu«n b¸n giao lu, tõ ®ã h×nh thµnh c¸c chuÈn mùc v¨n ho¸ ®¹o ®øc theo tiªu trÝ thÞ trêng nh ch÷ tÝn trong chÊt lîng vµ giao dÞch… §©y còng lµ mét híng tèt ®Ñp bï ®¾p, nh÷ng thiÕu hôt trong hÖ gi¶i trÝ cña con ngêi ViÖt Nam. Tuy nhiªn: CÇn ph¶i thÊy r»ng kh«ng ph¶i cø x©y dùng ®îc kinh tÕ thÞ trêng lµ nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp tù nã h×nh thµnh cho con ngêi. Cã nh÷ng lóc, nh÷ng l¬i, kinh tÕ thÞ trêng kh«ng nh÷ng kh«ng lµm cho con ngêi ta n¨ng ®éng h¬n, tèt ®Ñp h¬n, mµ ngîc l¹i cßn lµm tha ho¸ b¶n chÊt con ngêi, biÕn con ngêi thµnh g· n« lÖ sïng b¸i ®ång tiÒn hoÆc kÎ ®¹o ®øc gi¶ chØ biÕt t«n träng søc m¹nh vµ lîi Ých c¸ nh©n, s½n sµng trµ ®¹p nªn nh©n phÈm, v¨n ho¸, ®¹o ®øc, luËn lý… Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, kinh tÕ thÞ trêng còng cã nhiÒu khuyÕt tËt, h¹n chÕ g©y ra t¸c ®éng xÊu, §¬n gi¶n vÝ dô nh: TÖ n¹n th¬ng m¹i ho¸ trêng häc, xem nhÑ truyÒn thèng t«n s träng ®¹o. Quan hÖ hµng ho¸, tiÒn tÖ lµm s«i ®éng thÞ trêng nhng còng lµm sãi mßn nh©n c¸ch vµ phÈm chÊt con ngêi. Ngoµi ra, ®i kÌm ví kinh tÕ thÞ trêng lµ hµng lo¹t c¸c tÖ n¹n x· héi. Cë b¹c- rîu chÌ m¹i d©m, ma tuý, bu«n lËu, tham «, tham nhòng… lµ nh÷ng c¨n bÖnh chÇm kha kh«ng dÔ bÒ kh¾c phôc trong kinh tÕ thÞ trêng lµ con dao hai lìi, nÕu dïng kh«ng cÈn thËn sÏ bÞ ®øt tay. Nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy, kinh tÕ thÞ trêng lµ môc tiªu x©y dùng con ngêi x· héi chñ nghÜa lµ mét m©u thuÉn biÖn chøng trong thùc tiÔn níc ta hiÖn nay. §©y chÝnh lµ hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn x· héi. Gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ qu¸ tr×nh x©y dùng con ngêi võa cã sù thèng nhÊt,võa cã sù ®Êu tranh. Kinh tÕ thÞ trêng võa t¹o ta nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng, ph¸t huy nh÷ng nguån lùc con ngêi võa t¹o ra nh÷ng ®éc tè huû ho¹i ®Çu ®éc con ngêi, viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trªn ®©y lµ viÖc lµm kh«ng hÒ ®¬n gi¶n, ®èi víi giaØ quyÕt b»ng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, b»ng sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. §¶ng ta x¸c ®Þnh ‘s¶n xuÊt hµng hãa kh«ng ®èi lËp víi CHXH mµ lµ thµnh tùu ph¸t triÓn nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, tån t¹i kh¸ch quan cÇn thiÕt cho c«ng cuéc x©y dùng XHCN vµ c¶ khi CNXH ®· ®î x©y dùng x· héi chñ nghÜa” nh vËy §¶ng ta ®· v¹ch râ sù thèng nhÊt gi÷a kinh tÕ thÞ trêng vµ môc tiªu x©y dùng x· héi chñ nghÜa – viÖc ¸p dông c¬ chÕ thÞ trêng ®ßi hái n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý tÇm vÜ m« cña Nhµ níc, ®ång thêi x¸c nhËn ®Çy ®ñ chÕ ®é tù chñ cña c¸c ®¬ vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Thùc hiÖn tèt c¸c vÊn ®Ò nµy sÏ ph¸t huy ®îc nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc to lín còng nh ng¨n ngõa h¹n chÕ kh¾c phôc kinh doanh ph¶i híng vµo phôc vô c«ng cuéc x©y dùng nguån lùc con ngêi. 17 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 CÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ gi¸o dôc nh»m lo¹i bá t©m lý sïng b¸i ®ång tiÒn, bÊt chÊp ®¹o lý coi thêng c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n. ph¶i ra søc ph¸t huy c¸c gÝa trÞ tinh thÇn nh©n ®¹o, thÈm mü, c¸c di s¶n v¨n ho¸ nghÖ thuËt cña d©n téc nh néi dung cña nghÞ quyÕt TW5 ®· nªu. §©y lµ c«ng cô, lµ ph¬ng tiÖn quan träng ®Ó t¸c ®éng, ®Ó quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®· nªn trªn. Sù më réng hîp t¸c kinh tÕ víi thÕ giíi ®· thu hót ®îc vÊn ®Ò ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi nhng vÊn ®Ò cßn nhiÒu h¹n chÕ trong viÖc chuyÓn giao c«ng ngh, ®Èy nhanh c«ng nghÖ ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸. V× vèn vÉn lµ vÊn ®Ò man gi¶i cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng níc ta. Víi nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®· gãp phÇn tÝch cùc n©ng cao ®êi sèng ngêi d©n. tuy nhiªn nã còng g©y ra kh«ng Ýt hËu qu¶ cho x· héi. Tõ khi chóng ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, bªn c¹nh ®ã rÊt nhiÒu c¸i ®îc ®· xuÊt hiÖn nh÷ng c¸ch sèng vµ lèi sèng sa l¹ tr¸i víi c¸c chuÈn mùc cña x· héi, bÊt chÊp nh÷ng truyÒn thèng ®¹o ®øc tèt ®Ñp, cña d©n téc. Mét bé phËn trong c¸c tÇng líp, thµnh phÇn x· héi khi mu cÇu lîi Ých c¸ nh©n ®· trµ ®¹p lªn nh÷ng khu«n mÉu, nhngc gi¸ trÞ ®Ých thùc. N¹m tham nhòng, bu«n lËu vµ c¸c tÖ n¹n x· héi kh¸c ®ang ph¸t triÓn trµn lan. Bªn c¹nh ®ã lµ sù « nhiÔm m«i trêng dinh th¸i, n¹n ph¸ rõng dÉm ®Õn thiªn tai lò lôt. C¹n kiÖt tµi nguyªn thiªn nhiªn còng cÇn ph¶i hiÓu r»ng ®©y kh«ng ph¶i lµ sù t¸c ®éng mét chiÒu mµ chÝnh lµ nh÷ng hËu qu¶ nµy sÏ lµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng trùc tiÕp l¹i nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ®Õn ®êi sèng cña con ngêi. Kinh tÕ thÞ trêng ®· ra ®êi vµ ph¸t triÓn qua nhiÒu giai ®o¹n vµ cho ®Õn b©y giê nã vÉn lµ kiÓu kinh tÕ – x· héi tiÕn bé nhÊt. Tr¶i qua c¸c giai ®o¹n kinh tÕ thÞ trêng ngµy nay cµng ®îc hoµn thiÖn vµ ®îc ¸p dông trªn nhiÒu quèc gia. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam mÆc dï míi ra ®êi c¸hc ®©y h¬n mét thËp kû nhng còng ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n th¨ng trÇm, kh«ng ngõng vËn ®éng vµ lu«n biÕn ®æi díi sù t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè c¶ bªn ngoµi lÉn bªn trong b¶n th©n nÒn kinh tÕ thÞ trêng. C¸c yÕu tè nµy võa kh«ng ngõng cã ¶nh hëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng võa chÞu sù t¸c ®éng cña chÝnh nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ã. Nh thÕ, tr¶i qua c¸c giai ®o¹n l¹i h×nh thµnh nªn nh÷ng yÕu tè míi khiÕn cho c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ngµy nay phøc t¹p ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n tÝch kü lìng chi tiÕt vµ kÞp thêi tõng yÕu tè chÝnh v× vËy quan ®iÓm lÞch sö cô thÓ lu«n lµ quan ®iÓm g¾n liÒn cíi qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. 18 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 Trong giai ®o¹n hiÖn nay, chóng ta ®ang tõng bíc x©y dùng c¬ së vËt chÊt ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa nhanh chãng ®a ®Êt níc lªn thµnh níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu c¸c yªó tè ¶nh hëng ®Ó t×m ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng mÆt yÕu kÐm ph¸t huy nh÷ng mÆt m¹nh, tÝch cùc, kh¾c phôc nh÷ng mÆt yÕu kÐm ®ang lµ viÖc lµm bøc thiÕt ®ã lµ: §Èy m¹nh viÖc thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. Tríc m¾t cÇn tiÕp tôc c¶i tiÕn hµnh chÝnh trong lÜnh vùc ®Çu t níc ngoµi víi nh÷ng quy ®Þnh râ rµng th«ng suèt vµ gi¶n ®¬n. VÒ l©u dµi cÇn tiÕn tíi x©y dùng mét mét luËt ®Çu t chung mét khung gi¸ chung cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi còng nh trong níc ®Ó t¹o mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng. Huy ®éng tèi ®a vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn trong níc. Trong lÜnh vùc nµy, huy ®éng tiÕt kiÖm trong níc lµ môc tiªu hµng ®Çu tõ ®ã sÏ ph¸t huy ®îc hÕt c¸c nguån néi lùc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. TiÕp tôc cÇn ®æi l¹i c¬ cÊu gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¸c ngµnh. VÒ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cÇn t×m hiÓu vÞ trÝ vai trß cña tõng thµnh phÇn. §Èy m¹nh sù ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n, t b¶n nhµ níc ph¸t triÓn tuy nhiªn vÉn ph¶i b¶o ®¶m vai trß chñ ®¹o cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc. VÒ c¬ cÊu ngµnh, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu theo híng t¨ng tû träng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m tû träng n«ng nghiÖp. Chó träng viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c vïng hîp lý h¬n. Víi dk ®Þa h×nh phøc t¹p vµ nguån vèn Ýt ái, ta cha thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ cïng mét lóc ë tÊt c¸c vïng. V× thÕ cÇn tËp trung ph¸t triÓn, ®Çu t ë c¸c vïng cã thuËn lîi vÒ ®Þa h×nh tµi nguyªn vµ d©n c tríc h×nh thµnh c¸c vïng kinh tÕ giaï cã ®Ó lÊy ®ã lµm c¬ së ph¸t triÓn kinh tÕ ë c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n h¬n tiÕn tíi tõng bíc ph¸t triÓn kinh tÕ trªn toµn l·nh thæ. T¨ng cêng héi nhËp hîp t¸c víi c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc vµ thÕ giíi. Héi nhËp víi thÕ giíi t¹o ®iÒu kiÖn cho ta tranh thñ ngo¹i lùc, t¹o ®iÒu kiÖn cho ta b¶o ®¶m an ninh quèc gia ®Æc biÖt lµ an ninh kinh tÕ, tranh thñ vµ khai th¸c nh÷ng qui chÕ, ®iÒu kiÖn u ®·i mµ phÇn lín c¸c thÓ chÕ quèc tÕ dµnh cho c¸c níc chËm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. V× vËy viÖc quan träng vµ cÊp b¸ch nhÊt lµ ph¶i x©y dùng ngay mét chiÕn lîc tæng thÓ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Gi÷ v÷ng vai trß qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ níc trong viÖc ®Þnh híng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, lÊy c«ng b»ng x· héi lµm môc tiªu t¨ng trëng kinh tÕ. Muèn vËy cÇn kh«ng ngõng chØnh 19 CH sè 11 - B1 - §H KTQD Chuyªn Photocopy - §¸nh m¸y - In LuËn v¨n, TiÓu luËn : 6.280.688 ®èn hoµn thiÖn bé m¸y Nhµ níc, n©ng cao vai trß quyÒn lùc cña Nhµ níc trong qu¶n lý kinh tÕ. B¶o ®¶m nguån nh©n lùc th«ng qua hÖ thèng gi¸o dôc, ®µo t¹o, b¶o ®¶m ytÕ, n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸ cho ngêi lao ®éng. Gi÷ v÷ng an ninh, trËt tù x· héi, cñng cè sù nghiÖ quèc phßng nh»m ng¨n chÆn mäi thÕ lùc ph¶n ®éng ph¸ ho¹i trong níc vµ ngoµi níc. 20