LỜI MỞ ĐẦU
Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ, sù tuú thuéc lÉn nhau
vÒ kinh tÕ ngµy cµng gia t¨ng, c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu rÊt coi träng kh¶
n¨ng ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ nh»m b¶o ®¶m lîi Ých chÝnh ®¸ng cña quèc
gia, d©n téc m×nh, trong cuéc ®Êu tranh kinh tÕ gay g¾t vµ ®Ó x¸c lËp mét vÞ
thÕ nhÊt ®Þnh trªn trêng quèc tÕ.
NhËn thøc ®îc tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, §¹i héi §¶ng Céng S¶n ViÖt
Nam lÇn thø XIII ®· x¸c ®Þnh nhiÖm vô: “ Më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi
ngo¹i, chñ ®éng tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc, cñng cè vµ n©ng
cao vÞ thÕ níc ta trªn trêng quèc tÕ ”. Ngµy 18 th¸ng 1 n¨m 1996, Bé chÝnh
trÞ ra nghÞ quyÕt vÕ kinh tÕ ®èi ngo¹i nh»m chØ ®¹o viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô
quan träng nµy. §¹i héi §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam lÇn thø IX kh¼ng ®Þnh
chñ tr¬ng: “ Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn
ph¸t huy tèi ®a néi lùc n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp
tù chñ vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc
gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc,b¶o vÖ m«i trêng”
Trong bèi c¶nh hiÖn nay, ®Æt vÊn ®Ò x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù
chñ vµ chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ chÝnh
x¸c. Hai mÆt cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, nh»m ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ níc ta ngµy cµng v÷ng m¹nh theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Trªn c¬ së ®ã , em lµm bµi luËn: “PhÐp biÖn chøng vÒ mèi liªn hÖ
phæ biÕn vµ ph©n tÝch vËn dông mèi liªn hÖ gi÷a x©y dùng nÒn kinh tÕ
®éc lËp tù chñ víi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë níc ta hiÖn nay.’’ Em xin
ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o NguyÔn ThÞ Ngäc Anh ®· gióp ®ì vµ chØ dÉn
em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy .
1
B. Néi dung
Ch¬ng I : PhÐp biÖn chøng vÒ mèi liÖn hÖ phæ biÕn
1 . PhÐp biÖn chøng duy vËt
LÞch sö TiÕt häc ®· cho ta thÊy nh÷ng quan niÖm biÖn chøng , nh÷ng yÕu
tè cña phÐp biÖn chøng xuÊt hiÖn rÊt sím , ngay tõ thêi cæ ®¹i . Tr¶I qua mét
chÆng ®êng lÞch sö dµI h¬n 2000 n¨m , phÐp biÖn chøng ®· bæ sung nh÷ng
h×nh thøc míi vµ néi dung míi . Tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay phÐp biÖn chøng cã
3 h×nh th¸I c¬ b¶n : phÐp biÖn chøng chÊt ph¸c ( th¬ ng©y ), phÐp biÖn chøng
duy t©m vµ phÐp biÖn chøng duy vËt
- PhÐp biÖnh chøng duy vËt : phÐp biÖn chøng cæ ®¹i Hy L¹p lµ h×nh thøc
®IÓn h×nh cña c¸c phÐp biÖn chøng chÊt ph¸c . Thêi kú nµy, khoa häc cha ph¸t
triÓn nªn c¸c nhµ khoa häc dùa trªn nh÷ng quan s¸t cã tÝnh chÊt trùc quan c¶m
tÝnh ®Ó ph¸c häa bøc tranh vÒ thÕ giíi . Do tÝnh chÊt nªn phÐp biÖn chøng duy
vËt chÊt ph¸c Ýt cã gi¸ trÞ khoa häc mµ gi¸ trÞ chñ yÕu cña nã lµ cã ý nghÜa v«
thÇn, chèng l¹i quan niÖm t«n gi¸o . PhÐp biÖn chøng chÊt ph¸c bÞ phÐp biÖn
chøng siªu h×nh sau nµy phñ ®Þnh .
- PhÐp biÖn chøng duy t©m : tiªu biÓu cho phÐp biÖn chøng duy t©m lµ
phÐp biÖn chøng duy t©m kh¸ch quan cña Hegen, mét ®¹i biÓu xuÊt s¾c cña
nÒn triÕt häc cæ ®IÓn §øc thÕ kû XIX . Thêi kú nµy , khoa häc ®· ®¹t ®ù¬c
nh÷ng thµnh tùu to lín trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau vµ ®ã lµ c¬ së ®Ó ®I tíi
nh÷ng kh¸I qu¸t míi vÒ néi dung phÐp biÖn chøng . Hªghen lµ ngêi ®Çu tiªn
cã c«ng x©y dùng phÐp biÖn chøng t¬ng ®èi hoµn chØnh víi hÖ thèng c¸c kh¸I
niÖm , ph¹m trï vµ nh÷ng quy luËt c¬ b¶n . Do thÕ giíi lµ duy t©m nªn «ng
cho r»ng “ ý niÖm tuyÖt ®èi “ lµ c¸I cã tríc thÕ giíi , giíi tù nhiªn vµ x· héi
chØ lµ c¸c biÓu hiÖn bªn ngoµI c¸c “ ý niÖm t¬ng ®èi “ . Sai lÇm cã tÝnh nguyªn
tÊc cña «ng lµ khi cho r»ng biÖn chøng cña sù vËt . Do ®ã phÐp biÖn chøng cña
ý niÖm s¶n sinh ra biÖn chøng cña sh vËt . Do ®ã phÐp biÖn chøng cña Hªghen
lµ phÐp biÖn chøng duy t©m kh¸ch quan , biÖn chøng cña ý niÖm, thÇn bÝ vµ
thiÕu triÖt ®Ó, thiÕu khoa häc .
- PhÐp biÖn chøng duy vËt : Mac vµ ¡nggen ®· s¸ng lËp ra chñ nghÜa duy
vËt biÖn chøng vµ sau ®ã ®îc Lªnin ph¸p triÓn ®· to¹ cho phÐp biÖn chøng mét
h×nh thøc sì h÷u míi vÒ chÊt . §ã lµ phÐp biÖn chøng duy vËt .PhÐp biÖn
chøng duy vËt lµ sù thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a thÕ giíi quan duy vËt vµ ph¬ng
ph¸p luËn biÖn chøng . Cho nªn nã ®· kh¾c phôc ®îc nhòng h¹n chÕ cña 2
h×nh thøc phÐp biÖn chøng tríc ®©y vµ thùc sù trë thµnh khoa häc . §èi tîng
cña phÐp biÖn chøng duy vËt lµ thÕ giíi vËt chÊt v« cïng v« tËn cho nªn néi
dung cña nã rÊt phong phó . Trong ®ã , nguyªn lÝ vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn vµ
sù ph¸t triÓn cã ý nghÜa kh¸I qu¸t nhÊt vµ lµ 2 nguyªn lÝ c¬ b¶n cña phÐp biÖn
chøng duy vËt . Tï ®ã ¡ngghen ®Þnh nghÜa :” phÐp biÖn chøng ch¼ng qua chØ
lµ m«n khoa häc vÒ nh÷ng quy luËt phæ biÕn cña sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña
tù nhiªn , cña x· héi loµI ngêi vµ cña t duy “
2 . Néi dung biÖn chøng vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn
2.1 : Kh¸I niÖm vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö t tëng triÕt häc , c¸c trêng ph¸I
triÕt häc khi t×m hiÓu b¶n chÊt cña thÕ giíi kh«ng chØ xem xÐt mèi quan hÖ
gi÷a vËt chÊt vµ ý thøc, con ngêi cã nhËn thøc ®îc thÕ giíi hay kh«ng , mµ cßn
ph¶I tr¶ lêi nhiÓu c©u hái nh : thÕ giíi lµ bÊt ®éng , ®øng yªn hay lµ kh«ng
ngõng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn ? C¸c sù viÖc hiÖn tîng cña thÕ giíi ë tr¹ng th¸I
c« lËp t¸ch rêi nhau hay lµ cã sù liªn hÖ cã t¸c ®éng qua l¹i vµ chuyÓn ho¸ lÉn
2
nhau ? Theo lÞch sö triÕt häc cã 2 quan ®IÓm , c¸ch xem xÐt tr¸I ngîc nhau khi
gi¶I ®¸p nh÷ng c©u hái trªn lµ : phÐp biÖn chøng vµ phÐp siªu h×nh
- PhÐp siªu h×nh : Ph¬ng ph¸p siªu h×nh coi mäi sù v¹t hiÖn tîng cña thÕ
giíi ®Òu tån t¹i c« lËp vµ t¸ch rêi nhau . Chóng lu«n ë tr¹ng th¸I tÜnh t¹i ,
®øng im , kh«ng vËn ®éng vµ gi÷a chóng kh«ng cã mèi liªn hÖ rµng buéc quy
®Þnh, kh«ng chuyÓn ho¸ vµ kh«ng ph¸t triÓn. NÕu gi÷a c¸c sù vËt hiÖn tîng cã
mèi liªn hÖ víi nhau th× ®ã chØ lµ liªn hÖ cã tÝnh chÊt ngÉu nhiªn , hêi hît bªn
ngoµI . VÝ dô nh x· héi loµI ngêi chØ lµ tæng sè ®¬n gi¶n cña nh÷ng c¸ nh©n
®¬n lÎ … Quan niÖm nµy tån t¹i trong hoµn c¶nh tr×nh ®é khoa häc tù nhiªn
cßn bÞ h¹n chÕ vµ dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm vÒ thÕ giíi quan triÕt häc . §ång thêi
nã t¹o nªn ranh giíi gi¶ t¹o gi÷a c¸c sù viÖc hiÖn tîng, ®èi lËp mét c¸ch siªu
h×nh gi÷a c¸c ngµnh khoa häc . V× vËy ph¬ng ph¸p siªu h×nh kh«ng cã kh¼
n¨ng ph¸t hiÖn ra c¸I chung , cµI b¶n chÊt , quy luËt cña sù vËn ®éng vµ ph¸t
triÓn cña sù viÖc hiÖn tîng.
- PhÐp biÖn chøng : phÐp biÖn chøng cho r»ng mäi sù vËt hiÖn tîng cña
thÕ giíi còng nh h×nh ¶nh tinh thÇn cña chóng cã quan hÖ qua l¹i víi nhau,
kh«ng ngõng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn . Vµ trªn c¬ së kÕ thõa gi¸ trÞ vÒ t tëng
biÖn chøngtrong kho tµng lÝ luËn cña nh©n lo¹i kÕt hîp víi nh÷ng thµnh tùu
khoa häc tù nhiªn míi nhÊt cña thÕ kû XIX, phÐp biÖn chøng duy vËt ®· ph¸t
hiÖn ra nguyªn lÝ vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn cña c¸c sù vËt hiÖn tîng , vµ coi lµ
®Æc trung c¬ b¶n cña phÐp biÖn chøng duy vËt
Kh¸I niÖm mèi liªn hÖ phæ biÕn nãi r»ng, tÊt c¶ cac sù vËt hiÖn tîng cña
thÕ giíi kh«ng c¸I nµo tån t¹i mét c¸ch c« lËp, biÖt lËp mµ chóng lµ mét thÓ
thèng nhÊt, trong ®ã c¸c sù vËt tån t¹i b»ng c¸ch t¸c ®éng nhau , rµng buéc
nhau vµ quy ®Þnh lÉn nhau . §IÒu nµy bëi v× vËt chÊt biÓu hiÖn sù tån t¹i cña
chóng th«ng qua vËn ®éng cã nghÜa liªn hÖ . Angghen viÕt : “ tÊt c¶ thÕ giíi
mµ chóng ta cã thÓ nghiªn cøu ®îc lµ mét hÖ thèng, mét tËp hîp gåm c¸c vËt
thÓ kh¨ng khÝt vãi nhau “ < ¡nghen – BiÖn chøng cña tù nhiªn- NXB sù
thËt , HN , 1971>
Mèi liªn hÖ nµy kh«ng nh÷ng diÔn ra ë mäi sù vËt hiÖn tîng trong tù
nhiªn , x· héi , t duy mµ cßn diÔn ra gi÷a c¸c yÕu tè, c¸c qu¸ tr×nh, c¸c mÆt
cña sù vËt , hiÖn tîng.
2.2 : B¶n chÊt cña mèi liªn hÖ phæ biÕn
Mèi liªn hÖ phæ biÕn lµ kh¸ch quan vµ phæ biÕn . Nã chØ lµ c¸I vèn cã
cña c¸c sô vËt hiÖn tîng, b¾t nguån tõ tÝnh thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi
qua c¸c qu¸ tr×nh tù nhiªn , x· héi vµ t duy . BÊt kú sù vËt hiÖn tîng nµo còng
chøa ®ùng nh÷ng mèi liªn hÖ vµ kh«ng cã giíi h¹n cña nh÷ng mèi liªn hÖ ®ã .
Chñ nghÜa duy t©m vµ t«n gi¸o còng ®Ò cËp ®Õn” lªn hÖ “ vµ “ thèng nhÊt “
cña c¸c qu¸ tr×nh trong thÕ giíi nhng c¬ së cña sù thèng nhÊt vµ liªn hÖ ®ã l¹i
lµ t tëng con ngêi, lµ ý niÖm tuyÖt ®èi , lµ ý chÝ thîng ®Õ …. Quan niÖm nµy
hoµn toµn tr¸I ngîc víi quan niÖm cña phÐp biÖn chøng duy vËt . Mèi liªn hÖ
cña c¸c sù vËt hiÖn tîng trong thÕ giíi lµ ®a d¹ng vµ nhiÒu vÎ . Khi nghiªn cøu
hiÖn thùc kh¸ch quan cÇn ph¶I xem xÐt nã trªn tÊt c¶ c¸c mÆt , c¸c mèi liªn hÖ
cã thÓ cã cho nªn ®Ó tr¸nh bá sãt chóng ta cã thÓ ph©n chia thµnh nhiÒu lo¹i .
ViÖc ph©n chia nµy tuú theo tÝnh chÊt ®¬n gi¶n hay phøc t¹p, ph¹m vi hÑp hay
réng, vai trß trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp…vµ cã thÓ kh¸I qu¸t thµnh nhiÒu mèi liªn
hÖ nh : c¸I chung vµ c¸I riªng , bªn trong vµ bªn ngoµI , chñ yÕu vµ thø yÕu ,
b¶n chÊt vµ hiÖn tîng , tù do vµ tÊt yÕu , tÊt nhiªn vµ ngÉu nhiªn … sù ph©n
lo¹i nµy chØ cã ý nghÜa t¬ng ®èi vµ mçi lo¹i chØ lµ 1 h×nh thøc , 1 bé phËn , 1
m¾t xÝch cña mèi liªn hÖ phæ biÕn nãi chung . Nhng sù ph©n lo¹i l¹i rÊt cÇn
3
thiÕt v× vÞ trÝ cña tõng mèi liªn hÖ trong viÖc quy ®Þnh sù vËn ®éng vµ ph¸t
triÓn cña sù vËt hiÖn tîng kh«ng hoµn toµn nh nhau .
2.3 : ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p luËn
Nghiªn cøu nguyªn lÝ vÒ mèi liªn hÖ phæ biÕn rÊt cã ý nghÜa trong ho¹t
®éng nhËn thøc vµ thùc tiÔn .
Mäi sù viÖc hiÖn tîng trong thÕ giíi ®Òu tån t¹i trong mèi liªn hÖ phæ biÕn
®a d¹ng vµ nhiÒu vÎ cho nªn muèn nhËn thøc ®îc vµ t¸c ®éng vµo chóng th×
chóng ta ph¶I cã quan ®Ióm toµn diÖn . Quan ®IÓm toµn diÖn ®ßi hái chóng ta
nÕu nhËn thøc ®óng sù vËt, hiÖn tîng th× ph¶I nhËn thøc mäi mèi liªn hÖ vèn
cã cña chóng hay ®Æt chóng vµo mèi quan hÖ víi c¸c sù vËt hiÖn tîng kh¸c,
ph¶I xem xÐt tÊt c¶ c¸c mÆt , yÕu tè vµ c¶ c¸c kh©u trung gian , gi¸n tiÕp .
NgoµI ra , chóng ta ph¶I cßn biÕt ph©n lo¹i c¸c mèi liªn hÖ phæ biÕn v× quan
®Ióm toµn diÖn kh«ng cã nghÜa lµ xem xÐt trµn lan mµ ph¶I x¸c ®Þnh ®îc vÞ trÝ
cña tõng mèi liªn hÖ , tõng mÆt , tõng yÕu tè trong tæng thÓ quÇn chóng . Vµ
qua ®ã ta míi n¾m ®îc b¶n chÊt cña sù vËt hoÆc hiÖn tîng . §ång thêi quan
®Ióm toµn diÖn chèng l¹i c¸ch nh×n phiÕn diÖn, chèng chñ nghÜa triÕt trung ,
chèng nguþ biÖn .
4
Ch¬ng II : Mèi liªn hÖ gi÷a vÊn ®Ò x©y dùng nÒn kinh
tÕ ®éc lËp tù chñ víi vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
1 . Lý luËn chung vÒ x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ víi vÊn ®Ò
héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
1.1. X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ t¹o c¬ së cho héi nhËp kinh
tÕ hiÖu qu¶
1.1.1. Quan niÖm vÒ nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ t¹o c¬ së cho héi nhËp
kinh tÕ hiÖu qu¶.
Trong nh÷ng n¨m võa qua, qu¸n triÖt chñ tr¬ng chñ ®éng héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ mµ §¹i héi §¶ng lÇn thø IX ®· ®Ò ra, chóng ta ®· cã nh÷ng
nç lùc vît ®Ó thóc ®Èy c¸c quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c níc trªn thÕ giíi.
ViÖt Nam ®· vµ ®ang tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo c¸c tæ chøc khu vùc vµ
quèc tÕ, gia nhËp ASEAN. tham gia khèi AFTA, khai th«ng quan hÖ víi
IMF vµ wB trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ
Ch©u ¸- Th¸i B×nh D¬ng ( APEC ), ®ång thêi ký kÕt hiÖp th¬ng m¹i víi
Hoa Kú, ViÖt Nam ®ang ®µm ph¸n ®Ó trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi(WTO). HiÖn nay vÞ thÕ cña ViÖt Nam ®ang ®îc n©ng lªn
trªn trêng quèc tÕ.
Ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ nµy sÏ dÉn ®Õn mét kÕt qu¶ lµ c¸c hµng rµo
thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ph¶i gi¶m thiÓu theo c¸c nguyªn t¾c cña tæ
chøc trªn, c¸c c«ng ty níc ngoµi ®îc phÐp vµo ViÖt Nam ho¹t ®éng mét
c¸ch b×nh ®¼ng víi c¸c c«ng ty ViÖt Nam vµ ngîc l¹i c¸c c«ng ty ViÖt Nam
còng ®îc phÐp ho¹t ®éng b×nh ®¼ng t¹i c¸c níc ®èi t¸c. Trong ®iÒu kiÖn ®ã
viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong ®iÒu kiÖn chñ ®éng héi
nhËp kinh tÕ nªn ®îc hiÓu nh thÕ nµo lµ thÝch hîp?
Kh¸i niÖm nÒn kinh tÕ ®éc tù chñ ®· kh«ng Ýt lÇn ®îc nh¾c tíi, tuy
nhiªn quan niÖm vÒ nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong thêi gian tríc ®©y vµ
hiÖn naycã nh÷ng nÐt kh¸c nhau. NÕu nh tríc ®©y nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù
chñ lµm cho nguêi ta liªn tëng tíi vÖc tù lùc c¸nh sinh hoÆc biÖt lËp, khÐp
kÝn Ýt giao lu vµ kÐm hiÖu qu¶ th× ngµy nay kh¸i niÖm nµy ®îc hiÓu mét
c¸ch mÒm dÎo vµ linh ho¹t theo, ®éc lËp tù chñ cã tÝnh t¬ng ®èi. X©y dùng
nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ®îc ®Æt trong mèi quan hÖ biÖn chøng víi viÖc
®a ph¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸ quan hÖ quèc tÕ, më cöa giao lu víi c¸c nÒn
kinh tÕ lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c níc trong céng ®ång quèc tÕ, hîp t¸c b×nh
®¼ng vµ cïng cã lîi.
NÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ lµ nÒn kinh tÕ kh«ng bÞ lÖ thuéc kh«ng bÞ
phô thuéc vµo níc kh¸c vµo ngêi kh¸c hoÆc vµo mét tæ chøc kinh tÕ nµo ®ã
vÒ ®êng lèi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, kh«ng bÞ bÊt cø ai dïng c¸c ®iÒu kiÖn
kinh tÕ tµi chÝnh th¬ng m¹i viÖn trî ®Ó ¸p ®Æt khèng chÕ lµm tæn h¹i chñ
quyÒn quèc gia vµ lîi Ých c¬ b¶n cña d©n téc.
NÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ lµ nÒn kinh tÕ tríc nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ
trêng, tríc sù khñng ho¶ng kinh tÕ t¸i chÝnh ë bªn ngoµi, nã vÉn cã kh¶
n¨ng c¬ b¶n duy tr× sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn; tríc sù bao v©y c« lËp vµ
chèng ph¸ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch, nã vÉn cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng, kh«ng
bÞ sôp ®æ kh«ng bÞ rèi lo¹n.
1.1.2.Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong
®IÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë níc ta hiÖn nay
Tõ thùc tiÔn ViÖt Nam vµ kinh nghiÖm c¸c níc trªn thÕ giíi chóng ta ý
thøc s©u s¾c r»ng ®èi mét quèc gia dï lín hay nhá ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ
lu«n lµ nÒn t¶ng vËt chÊt c¬ b¶n ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ vÒ chÝnh trÞ vµ
t¨ng cêng ®éc lËp tù chñ cña quèc gia. Kh«ng thÓ cã ®éc lËp tù chñ vÒ
chÝnh trÞ trong khi bÞ lÖ thuéc vÒ kinh tÕ.Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh cña thÕ
giíi hiÖn nay khi toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang diÔn ra nh
mét xu thÕ kh¸ch quan ngµy cµng cã nhiÒu níc tham gia, trong ®ã, níc ta
5
kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lÖ, mµ qu¸ tr×nh ®ã ®ang bÞ c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn vµ
c¸c tËp ®oµn siªu quèc gia chi phèi, th× vÊn ®Ò x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc
lËp tù chñ víi nh÷ng néi dung míi cµng ®îc ®Æt ra mét c¸ch nghiªm tóc vµ
bøc xóc.
Cã ý kiÕn cho r»ng, trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ më cña
héi nhËp mµ l¹i ®Æt vÊn ®Ò x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ lµ thiÕu
nh¹y bÐn kh«ng thøc thêi. MÆc dï, lý lÏ ®ã cã phÇn nµo cã lý nhng viÖc
x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ®Æt ra vµo thêi ®iÓm nµy còng thùc sù
b¾t nguån tõ chÝnh qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn
nay. Thùc tiÔn cho thÊy nÕu kh«ng cã mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ sÏ
kh«ng nh÷ng kh«ng thÓ cã sù ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, kh«ng thÓ b¶o ®¶m lîi
Ých c¬ b¶n cña d©n téc mµ b¶n th©n viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng
khoong thu ®îc kÕt qu¶ nh mong muèn. H¬n thÕ n÷a, níc ta ph¸t triÓnkinh
tÕ ®Ó ®i lªn CNXH, bèi c¶nh quèc tÕ cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p, c¸c lùc lîng chèng ®èi CNXH thêng xuyªn t×m c¸ch ng¨n c¶n vµ chèng ph¸ sù
nghiÖp x©y dùng chÕ ddé XHCN ë níc ta. NÕu kh«ng x©y dùng ®îc mét
nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ th× dÔ bÞ lÖ thuéc bÞ c¸c thÕ lùc xÊu, thï ®Þch lîi
dông vÊn ®Ò kinh tÕ ®Ó l«i kÐo hoÆc khèng chÕ Ðp buéc chóng ta thay ®æi
chÕ ®é chÝnh trÞ, ®i lÖch quü ®¹o cña CNXH. Nãi c¸ch kh¸c, chóng ta cã
x©y dùng ®îc mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ th× míi t¹o dùng ®îc c¬ së
kinh tÕ, c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chÕ ®é chÝnh trÞ ®éc lËp tù chñ. Sù cÇn
thiÕt x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ cïng víi viÖc ®Èy m¹nh qu¸
tr×nh chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ xuÊt ph¸t tõ mét sè luËn cø sau:
Mét lµ, tÊt c¶ c¸c níc khi tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®Òu xuÊt
ph¸t tõ môc tiªu bªn trong, phôc vô cho yªu cÇu, nhiÖm vô trong níc. Toµn
cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµm cho c¸c nÒn kinh tÕ phô thuéc
nhau, ®an xen vµo nhau, ®ã lµ ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn. Tuy nhiªn,trong sù
rµng buéc vÒ lîi Ých ®ã kh«ng cã sù rµng buéc thuÇn tuý, v« ®iÒu kiÖn, mµ
ph¶i biÕt chia sÎ lîi Ých thu ®îc mét c¸ch hîp lý, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi
cho c¸c bªn ®èi t¸c kinh doanh cã lîi ®Ó thu ®îc hiÖu qu¶ mét c¸ch cao
nhÊt. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ võa t¹o ra sù hîp t¸c phô thuéc lÉn nhau nhng ®ång thêi còng t¹o nªn sù c¹nh tr¹nh khèc liÖt gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. Sù
c¹nh tranh ®ã gay g¾t ®Õn møc cã khi t¹o ra nguy c¬ g©y mÊt æn ®Þnh vÒ
kinh tÕ vµ chÝnh trÞ, thËm chÝ cã thÓ chuyÓn thµnh xung ®ét. ChÝnh v× lÏ ®ã,
c¸c níc nhËn thÊy kh«ng thÓ ngåi yªn chê ®éi thô ®éng chÞu sù t¸c ®éng
cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mµ ph¶i ®a ra c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nh»m
n©ng cao n¨ng lùc néi sinh, võa tham gia kinh tÕ toµn cÇu, võa toan tÝnh ®Ó
cã thÓ chiÕm gi÷ vÞ trÝ, lîi thÕ ®Ó tù b¶o vÖ nÒn kinh tÕ cña m×nh, khuÕch tr¬ng u thÕ vµ nh÷ng gi¸ trÞ cña m×nh ®Õn møc cao nhÊt ®Ó tõ ®ã chi phèi nÒn
kinh tÕ cacs níc kh¸c vµ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nh vËy ®ñ thÊy lµ mçi níc sÏ
kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc nh÷ng môc ®Ých ®· ®Þnh ra nÕu kh«ng cã mét nÒn
kinh tÕ cña chÝnh m×nh vµ ®ñ m¹nh.
Hai lµ, x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ v× sù ph¸t triÓn v÷ng ch¾c
vµ b¶o ®¶m tÝnh an toµn cho mçi nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay Èn chøa rÊt nhiÒu nh÷ng yÕu tè bÊt æn khã lêng
mµ møc ®é còng nh kh¶ n¨ng phßng tr¸nh kh¾c phôc tuú thuéc rÊt nhiÒu
vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c nÒn kinh tÕ. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ bªn
c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña nã còng ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò buéc ngêi ta
cµng ngµy cµng ph¶i c¶nh gi¸c, cµng cã nhiÒu b¨n kho¨n h¬n ®èi víi qu¸
tr×nh nµy. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cµng ph¸t triÓn th× nguy c¬
x¶y ra c¸c cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ kinh tÕ cµng cao, biªn giíi
kinh tÕ cña c¸c quèc gia sÏ ngµy cµng gi¶m, do hµng rµo thuÕ quan vµ phi
thuÕ quan sÏ bÞ b·i bá dÇn, mét nÒn kinh tÕ toµn cÇu sÏ xuÊt hiÖn, c¸c quan
hÖ kinh tÕ tuú thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ quèc gia sÏ ph¸t triÓn,
6
c¸c thÓ chÕ kinh tÕ toµn cÇu sÏ h×nh thµnh. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c nÒn
kinh tÕ trë nªn dÔ biÕn ®éng, bÊt æn ®Þnh h¬n tríc. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, mét
nÒn kinh tÕ muèn kh«ng lÖ thuéc vµo bªn ngoµi, muèn tù ®¶m b¶o lÊy c¸c
nhu cÇu thiÕt yÕu ch¾c ch¾n sÏ kh«ng cã chç ®øng ch©n. Mét nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn hiÖu qu¶ sÏ ph¶i lµ mét nÒn kinh tÕ gåm nh÷ng nghµnh cã lîi thÕ
c¹nh tranh cao, vµ ®¬ng nhiªn lµ ph¶i tuú thuéc vµo thÞ trêng thÕ giíi. §éc
lËp tù chñ trong m« h×nh kinh tÕ theo híng héi nhËp quèc tÕ chÊp nhËn sù
tuú thuéc lÉn nhau trªn c¬ së cïng cã lîi trong quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia.
Sù tuú thuéc lÉn nhau nµy diÔn ra trªn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc tõ ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch ph¸t triÓn, thÓ chÕ kinh tÕ vÜ m«, ®Õn c¶ sù h×nh thµnh c¸c
nghµnh kinh tÕ c¸c c«ng ty. Ta h·y lÊy liªn minh Ch©u ¢u lµm vÝ dô. Liªn
minh Ch©u ¢u hiÖn ®· cã ®ång tiÒn chung, cac quèc gia thµnh viªn ph¶i
®¶m b¶o duy tr× mét møc th©m hôt ng©n s¸ch vµ l¹m ph¸t chung, hµng rµo
thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®· hoµn toµn ®îc b·i bá, c¸c c«ng ty ®îc tù do
kinh doanh trong tÊt c¶ c¸c níc thµnh viªn, vèn vµ lao ®éng ®îc tù do lu
chuyÓn trong khèi v.v…Trªn thùc tÕ c¸c quèc gia thµnh viªn EU ®· cã c¸c
chÝnh s¸ch chung vÒ tiÒn tÖ, th¬ng m¹i vµ ®Çu t… c¸c nghµnh kinh tÕ, c¸c
c«ng ty cña c¸c quèc gia nµy ®· cã sù ph©n c«ng, liªn kÕt chÆt chÏ víi
nhau. Trong m« h×nh kinh tÕ nµy c¸c quèc gia vÉn cã quyÒn tù chñ, ®ång ý
tham gia hay kh«ng ®ång ý tham gia, vµ khi ®· tham gia vÉn cßn cã quyÒn
tù chñ lùa chän c¸c nghanh kinh tÕ cã lîi thÕ nhÊt cho m×nh, c¸c h×nh thøc
kinh doanh c¸c tæ chøc kinh doanh thÝch hîp v.v…, nhng tÊt c¶ ®Òu ph¶i
tu©n thñ c¸c cam kÕt chung. Trong m« h×nh kinh tÕ trªn, c¸c quèc gia
kh«ng d¹i g× x©y dùng ra mét c¬ cÊu kinh tÕ hoµn chØnh, vµ ngay mét
nghµnh hoµn chØnh còng kh«ng cã. Ta cã thÓ lÊy nghµnh s¶n xuÊt « t« lµm
vÝ dô: Kh«ng mét quèc gia Ch©u ¢u nµo kÓ cÈ céng hoµ Liªn bang §øc cã
thÓ s¶n xuÊt 100% c¸c linh kiÖn cña « t«, v× lµm nh vËy lµ d¹i dét, kh«ng
cã hiÖu qu¶. C¸c quèc gia « t« chØ s¶n xuÊt kho¶ng 30%- 40% linh kiÖn,
nh÷ng s¶n phÈm cã lîi thÕ nhÊt, cßn l¹i hä ph¶i nhËp khÈu cña c¸c quèc
gia kh¸c.
Ba lµ, trong khi tham gia cuéc ch¬i chung toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, níc
nµo còng muèn thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn vµ n¾m ®îc c«ng cô quan träng lµ
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Mét trong nh÷ng yÕu tè mang tÝnh quyÕt ®Þnh gióp cho
viÖc giµnh gi÷ ng«i thø vµ vÞ trÝ trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu lµ c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i. V× lÏ ®ã xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng phô thuéc, yÕu thÕ do thiÕu c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i cña riªng m×nh. §Ó thùc hiÖn sù chuyÓn giao c«ng nghÖ, mét
mÆt c¸c níc nhËn c«ng nghÖ ph¶i ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh míi tiÕp
thu ®îc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §Ó kh¾c phôc ®Õn møc thÊp nhÊt t×nh tr¹ng bÞ
r¬i vµo thÕ lÖ thuéc, tÊt c¶ c¸c nÒn kinh tÕ b»ng mäi c¸ch ®Òu ph¶i nç lùc
n©ng cao nguån néi lùc cña m×nh, n©ng søc m¹nh kinh tÕ trong níc, chèng
l¹i sù can thiÖp qu¸ s©u tõ bªn ngoµi, gi÷ cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng æn
®Þnh.
Bèn lµ, b¶n th©n nguyªn lý cña cuéc ch¬i toµn cÇu ho¸ còng ph¶i cã sù
thay ®æi do sù ph¸t triÓn vÒ bÒ réng vµ chiÒu s©u cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸
kinh tÕ. Nh÷ng lý thuyÕt kinh tÕ thêng ®îc xuÊt hiÖn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn
vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña kinh tÕ mçi níc hoÆc mçi chÕ ®é x· héi. Khi ®iÒu
kiÖn hoµn c¶nh kinh tÕ cã sù biÕn chuyÓn kh¸c ®i th× c¸c lý thuyÕt kinh tÕ
hoÆc ph¶i thay ®æi hoÆc kh«ng ®îc tu©n theo. Trong khi tu©n thñ nh÷ng
quy t¾c øng xö toµn cÇu mçi níc còng cã nh÷ng chñ thuyÕt kinh tÕ cña
riªng m×nh vµ ®iÒu ®ã lµ c¬ së cho viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ riªng ®éc
lËp tù chñ vµ viÖc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi tuú thuéc vµo tr×nh ®é
ph¸t triÓn vµ møc ®é chuÈn bÞ cña nÒn kinh tÕ trong níc.
Trong bèi c¶nh quèc tÕ phøc t¹p vµ ®Çy m©u thuÉn trªn ®©y, ®èi víi ®Êt níc ta
viÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ déc lËp tù chñ cµng trë nªn cÊp thiÕt h¬n bëi ®ã
7
lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó gi÷ v÷ng ®îc ®Þnh híng ph¸t triÓn mµ chóng ta ®·
lùa chän. ChØ cã x©y dùng ®îc nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ chóng ta míi cã c¬
së vµ ®iÒu kiÖn ®Ó chñ ®éng nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®Èy m¹nh sù nghiÖp c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc nh»m thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh,
x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh.
1.1.3. §Æc trung cña nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong ®IÒu kiÖn héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay
Tríc hÕt, vµ quan träng nhÊt vµ ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých ph¸t triÓn cña
quèc gia ë møc cao nhÊt cã thÓ ®îc.Cã thÓ cã mét nÒn kinh tÕ kh«ng lÖ
thuéc g× vµo bªn ngoµi, tù b¶o ®¶m ®îc c¸c nhu cÇu chñ yÕu, vµ do vËy
còng Ýt chÞu c¸c t¸c ®éng cña c¸c biÕn ®éng ë bªn ngoµi. C¸c mèi quan hÖ
cña mét níc víi c¸c níc kh¸c ph¶i ®îc ®¸nh gi¸ trªn tiªu chuÈn cã ®¶m
b¶o ®îc lîi Ých ph¸t triÓn cña ®Êt níc hay kh«ng. Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ tiÕn triÓn nh hiÖnh nay, mäi nÒn kinh tÕ ngµy cµng tuú
thuéc nhiÒu h¬n vµo bªn ngoµi. NÒn kinh tÕ níc ta trong thêi kú ®æi míi ®·
ngµy cµng tuú thuéc h¬n vµo bªn ngoµi, kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1999
cña níc ta ®· chiÕm trªn 90% GDP, vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· chiÕm
kho¶ng 28%tæng ®Çu t x· héi, níc ta ®· ®îc xÕp hµng ®Çu trong c¸c níc
®ang ph¸t triÓn.
Thø hai, søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ph¶i ®îc c¶i thiÖn vµ t¨ng dÇn.
søc c¹nh tranh nµy ®îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt : thÓ chÕ chÝnh trÞ, kinh tÕ, x·
héi ph¶i ®ñ m¹nh, t¹o ra mét m«i trêng ®Çu t kinh doanh thuËn lîi, chi phÝ
thÊp, rñi ro thÊp, kh¶ n¨ng sinh lîi lín; c¬ cÊu kinh tÕ gåm nh÷nh nghµnh
cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh, tù rót lui khái nhngc nghµnh kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh; c¬ cÊu doanh nghiÖp còng ph¶i bao
gåm nh÷ng doanh nghiÖp cã søc m¹nh c«ng nghÖ vµ trÝ lùc, ®ñ søc c¹nh
tranh trªn th¬ng trêng trong níc vµ quèc tÕ; nguån nh©n lùc trong níc ph¶i
®îc ®µo t¹o tèt vµ ph¸t triÓn, sö dông cã hiÖu qu¶.
Thø ba, cã kh¶ n¨ng øng phã cã hiÖu qu¶ víi nh÷ng chÊn ®éng chÝnh
trÞ, kinh tÕ, x· héi bªn ngoµi. Mét cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi hay
khu vùc næ ra ®¬ng nhiªn sÏ t¸c ®éng ®Õn mäi nÒn kinh tÕ tham gia víi c¸c
møc ®é kh¸c nhau, mét nÒn kinh tÕ Ýt tham gia héi nhËp cã thÓ sÏ chÞu t¸c
®éng Ýt h¬n.
X©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trªn c¬ së nÒn t¶ng lµ kinh tÕ Nhµ
níc, kinh tÕ tËp thÓ cïng víi sù ph¸t huy cao nhÊt toµn bé tiÒm n¨ng cña
c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, chóng ta ph¶i tËp trung cñng cè, ph¸t triÓn ®æi
míi kinh tÕ Nhµ níc ®Ó nÒn kinh tÕ Nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o, cïng víi
kinh tÕ tËp thÓ lµm nÒn t¶ng, viÖc ®ã lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Cñng cè b»ng
®îc kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ th× míi liªn kÕt ®îc c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c, hoµn thµnh ®îc c¸c nhiÖm vô chñ yÕu, xö trÝ kÞp thêi c¸c t×nh
huèng phøc t¹p, t¨ng cêng søc c¹nh tranh cã hiÖu qu¶. Kh«ng quan t©m
cñng cè kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ lµ kh«ng gi÷ v÷ng ®îc ®éc lËp ch
quyÒn quèc gia vÒ kinh tÕ.
1.2. §¶m b¶o 1 sè yÕu tè cÇn thiÕt cho sù ph¸p triÓn hiÖu qu¶ vµ bÒn
v÷ng còng nh tù chñ kinh tÕ trong bÊt cø hoµn c¶nh nµo
- An ninh l¬ng thôc quèc gia : Níc ta cã d©n sè ®«ng vµ gÇn 80% d©n c á
n«ng th«n nªn thuËn lîi trong vÊn ®Ò b¶o ®¶m an ninh l¬ng thùc c¶ vÒ sè
lîng , chÊt lîng vµ c¬ cÊu gãp phÇn gi÷ v÷ng æn ®Þnh kinh tÕ x· héi vµ t¹o
tiÒn ®Ò ®¶y m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ . CÇn cã quy ho¹ch cô
thÓ vÒ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vÒ gi¸ ,
®¶m b¶o lîi Ých cho n«ng d©n . §ång thêi, an ninh l¬ng thùc lµ ph¶I lµm
tèt viÖc ®IÒu chuyÓn l¬ng thùc gi÷a c¸c vïng vµ cã dù tr÷ quèc gia
- An toµn n¨ng lîng : Ngµy nay , cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi n¨ng lîng lu«n gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc . Níc ta cã tiÒm n¨ng t8
¬ng ®èi kh¸ vÒ dÇu khÝ , thuû ®IÖn than … cã ®IÒu kiÖn ph¸t triÓn phôc vô
nhu cÇu trong níc vµ t¹o ®îc nguån xuÊt khÈu quan träng . Mét sè vÊn ®Ò
quan träng lµ chóng ta ph¶I x©y dùng mét c¬ cÊu hîp lÝ vµ tõng bíc ®IÖn
ký ho¸ n«ng th«n .
- KÕt cÊu h¹ tÇng cÇn ®îc b¶o ®¶m : KÕt cÊu h¹ tÇng lµ nÒn t¶ng vËt chÊt c¬
b¶n cña nÒn kinh tÕ , x· héi . §Ó t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn , tho¸t khái
sù ®ãi nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn vµ tiÕn tíi c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc yªu cÇu ®¶m b¶o kÕt cÊu h¹ tÇng hÕt søc quan träng . Do ®ã , ta
ph¶I khÈn tr¬ng x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng cã hiÖu qu¶, vît qua nh÷ng khã
kh¨n tríc m¾t .
- Ph¸t triÓn mét sè nghµnh vµ c¬ së c«ng nghiÖp cã vai trß nÒn t¶ng : VÒ l©u
dµI, søc m¹nh kinh tÕ cña níc ta chñ yÕu dùa vµo c«ng nghiÖp . Ph¸t triÓn
c«ng nghiÖp vÉn lµ nhiÖm vô träng t©m cña c«ng nghiÖp hãa , hiÖn ®¹i
ho¸. Søc m¹nh kinh tÕ , kh¶ n¨ng tù chñ vÒ kinh tÕ phô thuéc vµo søc
m¹nh c¹nh tranh trªn thÞ trêng cho nÒn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ph¶I u tiªn
cho nh÷ng ngµnh vµ s¶n phÈm cã thÓ t¹o ra søc c¹nh tranh dùa trªn thÐ
m¹nh, lîi thÕ cña nh÷ng s¶n phÈm , doanh nghiÖp vµ quèc gia ViÖt Nam .
- An toµn m«I trêng : Ngµy nay , cïng víi sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÐ th× vÊn ®Ò
thÞ trêng ngµy cµng ®îc quan t©m tríc nh÷ng th¸ch thøc to lín vÒ sù suy
tho¸I, ph¸ huû m«I trêng trªn ph¹m vi toµn cÇu . NÕu xÈy ra th¶m häa vÒ
m«I trêng th× tríc hÕt ¶nh hëng ®Õn søc m¹nh kinh tÕ vµ cuéc sèng cña
nh©n d©n , ®ång thêi nÕu cã sù trî gióp th× kh«ng lo¹i trõ cã nh÷ng ®IÒu
kiÖn ®èi víi ta .
1.3.Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ viÖc gia nhËp cña ViÖt Nam
1.3.1.Kh¸I niÖm
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y xuÊt hiÖn thuËt ng÷ “ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ”.
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ g× ? Trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm, nh
:héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t ; héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ tõng bíc tù do ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ tham
gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ; héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù nç lùc
chñ ®éng g¾n kÕt nÒn kinh tÕ quèc gia víi kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ
giíi th«ng qua viÖc tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p tù do ho¸, më cña vµ tham gia
c¸c ®Þnh chÕ quèc tÕ…C¸c c¸ch tiÕp cËn trªn ®Òu ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ më réng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ cña quèc gia víi
thÕ giíi bªn ngoµi, cha ®Ò cËp ®Õn b¶n chÊt héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trªn
thùc tÕ, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ho¹t ®éng kinh tÕ cã tÝnh chÊt toµn cÇu
mµ ai còng ®Òu ®îc tham gia, sù héi nhËp kinh tÕ ®em l¹i lîi Ých vµ c¶ thiÖt
h¹i cho bÊt kú ai. V× vËy c¸c quèc gia chØ tham gia héi nhËp kinh tÕ mét
khi cã ®îc lîi Ých, lîi Ých ë ®©y xÐt c¶ vÒ mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi.
VÒ thùc chÊt, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét quèc gia tham gia ngµy
cµng s©u vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng vµ trao ®æi quèc tÕ, lµm gia
t¨ng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chØ ®îc
thùc hiÖn ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ më cöa.
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, mét quèc gia ph¶i tham gia vµo c¸c tæ chøc
kinh tÕ quèc tÕ, c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Trong c¸c tæ chøc
nµy, c¸c níc tho¶ thuËn vµ ®a ra c¸c cam kªt rµng buéc vÒ më cöa thÞ trêng
vµ dµnh cho nhau nh÷ng ®iÒu kiÖn u ®·i trong quan hÖ kinh tÕ th¬ng m¹i
nhÇm ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ.
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ viÖc c¸c níc t×m kiÕm mét sè nh÷ng ®iÒu
kiÖn nµo ®ã mµ hä cã thÓ tho¶ thuËn thèng nhÊt ®îc víi nhau t¹o ra sù
c«ng b»ng trong quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ nh»m khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu
qu¶ c¸c kh¶ n¨ng cña mçi níc phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña
c¸c quèc gia.
9
Môc tiªu cña héi nhËp lµ t¹o thªm nguån lùc t¹o thªm søc m¹nh tæng
hîp ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CNH – H§H theo ®Þnh híng XHCN thùc hiÖn
d©n giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh.
Néi dung cña héi nhËp lµ ph¶i t×m c¸ch tham gia mét c¸ch ®Çy ®ñ
trong c¸c tæ chøc kinh tÕ trong khu vùc vµ thÕ giíi ®Æc biÖt lµ c¸c tæ chøc
th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), mét s©n ch¬i bÞ rµng buéc bëi c¸c bé luËt gåm
22.000 trang. §©y lµ mét néi dung rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p ®ßi hái c¸c nhµ
s¶n xuÊt tríc hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã sù nghiªn cøu chuÈn bÞ mét
c¸ch kü lìng, khÈn tr¬ng vµ nghiªm tóc.
VÒ h×nh thøc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®a ph¬ng vµ song ph¬ng kh«ng nªn
hiÓu héi nhËp lµ gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ quan träng h¬n lµ
thiÕt lËp c¸c quan hª th¬ng m¹i ®Çu t khoa häc kü thuËt víi tõng níc.
1.3.2. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ – Mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong xu
thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay
Ngay tõ nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû XX, sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ
thÕ giíi ®· chÞu sù t¸c ®éng s©u s¾c cña mét lo¹t nh÷ng xu thÕ míi. §ã lµ
xu thÕ ph¸t triÓn cña c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, quèc tÕ ho¸ vµ toµn
cÇu ho¸ ®êi sång kinh tÕ thÕ giíi vµ xu thÕ chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi
tho¹i gióp cho lùc lîng s¶n xuÊt ®îc quèc tÕ ho¸ cao ®é. ngµy nay, xu thÕ
hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ®· ngµy cµng trë thµnh xu thÕ lín ph¶n ¸nh
®ßi hái, bøc xóc cña c¸c quèc gia, c¸c d©n téc v× sù ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a
c¸c níc. ThÕ giíi ®ang x©y dùng nÒn kinh tÕ víi nh÷ng chÝnh s¸ch hîp t¸c,
héi nhËp quèc tÕ s©u réng. Khi toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ ®ang trë thµnh mét
xu híng kh¸ch quan th× yªu cÇu vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cµng trë nªn
cÊp b¸ch.
Thùc tÕ cho thÊy, dï muèn hay kh«ng th× cuèi cïng c¸c quèc gia trªn
thÕ giíi ®Òu ph¶i ®i ®Õn héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Sù héi nhËp ®ã
cµng sím bao nhiªu th× cµng t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ quèc gia ®ã cã
nh÷ng bíc tiÕn ®¸ng kÓ, thÓ hiÖn sù chñ ®éng s¸p nhËp nÒn kinh tÕ cña
m×nh vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Nhng ngîc l¹i nÕu sù héi nhËp
®ã lµ qu¸ muén sÏ ®Èy quèc gia ®ã vµo thÕ bÞ ®éng trong héi nhËp, c¸c gi¶i
ph¸p vµ chÝnh s¸ch ®a ra ®Ó héi nhËp ®Òu mang tÝnh chÊt chèng ®ì, do ®ã
hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch ®a ra sÏ kh«ng cao; khiÕn cho héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ kh«ng nh÷ng kh«ng ph¸t huy ®îc nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc mµ cßn
g©y ra nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc khã tr¸nh khái.
VËy t¹i sao c¸c quèc gia cÇn ph¶i tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ?
Tríc hÕt xÐt ë ph¹m vi quèc tÕ, nÕu tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi
®Òu duy tr× mét nÒn kinh tÕ ®ãng, trªn thÕ giíi kh«ng cã sù giao lu bu«n
b¸n hµng ho¸ gi÷a c¸c níc th× nÒn kinh tÕ thÕ giíi sÏ v« cïng tr× trÖ, kÐm
ph¸t triÓn, vµ cã thÓ hiÓu ®ã lµ mét cç m¸y ®ang ®i vµo bÕ t¾c, kh«ng cã
kh¶ n¨ng ®Ó tiÕp tôc vËn hµnh, khi ®ã x· héi loµi ngêi sÏ kh«ng thÓ ®¹t ®Õn
tr×nh ®é v¨n minh nh hiÖn nay. ViÖc c¸c quèc gia cïng héi nhËp, cïng
tham gia liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ ®· t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ
toµn cÇu nãi chung, vµ nÒn kinh tÕ mçi quèc gia nãi riªng, ®ång thêi nã
cßn lµ c¬ së cho viÖc ph¸t triÓn nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vµ ¸p
dông khoa häc c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh
tÕ cña mçi níc.
Cßn xÐt ë ph¹m vi tõng quèc gia, viÖc ®ãng cöa duy tr× mét nÒn kinh tÕ
tù cung tù cÊp sÏ g©y ra nhiÒu khã kh¨n cho quèc gia ®ã trªn con ®êng
ph¸t triÓn cña m×nh. Thùc tÕ ®· chøng minh, vµo nh÷ng n¨m 70, 80 cña thÕ
kû XX, sau khi ®Êt níc ta võa tho¸t khái chiÕn tranh, nÒn kinh tÕ mang tÝnh
tËp trung quan liªu bao cÊp, kh«ng cã c¹nh tranh, kh«ng më réng thÞ trêng,
kh«ng lµm n¶y sinh nhu cÇu kinh doanh, kh«ng hèi thóc sù cÇn thiÕt ph¶i
th¸o v¸t n¨ng ®éng vµ ®æi míi c¸ch nghÜ c¸ch lµm. Nã chØ thóc ®Èy con
10
ngêi ®i theo c¸c tiªu chÝ sao cho ë vµo mét ®Þa vÞ x· héi thuËn lîi, cã ®iÒu
kiÖn ®îc hëng bao cÊp u ®·i cña Nhµ níc. Do nh÷ng rµng buéc vµ sù k×m
h·m bëi c¸c quan niÖm vÒ ®Þnh híng gi¸ trÞ x· héi, do nh÷ng chÝnh s¸ch vµ
c¬ chÕ ®· khiÕn x· héi r¬i vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ kÐo dµi dÉn ®Õn cuéc khñng
ho¶ng kinh tÕ x· héi nh÷ng n¨m 80 lµm cho t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë níc ta
ngµy cµng trë nªn trÇm träng n¬n, c¸i nghÌo ®ãi ë thêi kú nµy ë vµo tr¹ng
th¸i “bïng nhïng” kh«ng t×m ra lèi tho¸t. Cã thÓ nãi viÖc chóng ta duy tr×
nÒn kinh tÕ ®ßng tËp trung quan liªu bao cÊp trong mét thêi gian dµi lµ
nguyªn nh©n k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.
Ngîc l¹i víi qu¸ tr×nh trªn lµ tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Mét
nÒn kinh tÕ më cöa, héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi sÏ t¹o ra ®éng lùc
thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn. Tuy nhiªn nh÷ng t¸c ®éng
tiªu cùc cña héi nhËp kinh tªa quèc tÕ lµ khã tr¸nh khái nhng nh÷ng l¬Þ Ých
mµ nã mang l¹i th× qu¶ thùc kh«ng ph¶i lµ nhá. Vµ ®iÒu lµm cho héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ trë thµnh mét tÊt yÕu kh¸ch quan? Dùa vµo bèi c¶nh t×nh
h×nh thÕ giíi hiÖn nay, cã nh÷ng nguyªn nh©n mang tÝnh chñ quan vµ
kh¸ch quan buéc c¸c chñ thÓ ph¶i ®i ®Õn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
*C¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan :
Thø nhÊt, do sù t¸c ®éng cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®êi
sèng kinh tÕ thÕ giíi ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vÒ mÆt kinh tÕ ®ßi
hái c¸c quèc gia ph¶i cã quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc c«ng nghÖ víi
nhau. Sù t¸c ®éng ®ã khiÕn cho kh«ng mét quèc gia nµo cã thÓ ph¸t triÓn
kinh tÕ mét c¸ch riªng rÏ ®îc.
Thø hai, do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc lîng vµ sù ph¸t triÓn ®ã ®·
vît ra khái ph¹m vi mét quèc gia, mang tÝnh quèc tÕ, tõ ®ã thóc ®Èy qu¸
tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ diÔn ra m¹nh mÏ. Ph©n c«ng lao ®éng
quèc tÕ lµ sù chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt cña nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ë nh÷ng
níc kh¸c nhau ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm hoÆc nhãm s¶n phÈm nhÊt
®Þnh tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ kü thuËt… cña tõng níc.
Ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ sù
ph¸t triÓn cña thÞ trêng thÕ giíi. Do ®ã khi ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ
cµng ®îc më réng th× chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c quèc tÕ ngµy cµng s©u
s¾c, th¬ng m¹i quèc tÕ cµng nhanh chãng, ®ßi hái nÒn kinh tÕ cña mçi
quèc gia tõng bíc ph¶i héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi.
Thø ba, do sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng
nghÖ ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ ®ßi hái nÒn kinh tÕ cña mçi níc cÇn ph¶i khai th¸c
cã hiÖu qu¶ nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ cña thÕ giíi vµo sù ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ quèc gia. Muèn vËy, c¸c quèc gia cÇn ph¶i tham gia vµo
qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ.
Thø t, do xu thÕ hoµ b×nh hîp t¸c cïng ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia ®Æc
biÖt lµ trong lÜnh vùc chÝnh x· héi ®ßi hái c¸c d©n téc vµ c¸c quèc gia trªn
thÕ giíi cÇn ph¶i chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i vÒ kinh tÕ. M« h×nh kinh
tÕ ph¸t triÓn trong xu thÕ hoµ b×nh, hîp t¸c ®ang thay thÕ cho m« h×nh kinh
tÕ ph¸t triªn trong t×nh tr¹ng ®èi ®Çu vµ chiÕn tranh l¹nh. mét nÒn kinh tÕ
®îc x©y dùngtrong ®iÒu kiÖn ph¶i lu«n øng phã dï lµ l¹nh ®· kh¸c hoµn
toµn víi mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trong xu thÕ hoµ b×nh vµ hîp t¸c. Mét
bªn ph¶i thùc thi chÝnh s¸ch tù cung tù cÊp, c«ng nghiÖp ph¶i g¾n bã víi
quèc phßng, khi x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ph¶i tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng chÞu ®ùng
®îc chiÕn tranh tµn ph¸ v.v…nghÜa lµ mét nÒn kinh tÕ cã tÝnh chiÕn tranh
chi phÝ cao, hiÖu qu¶ thÊp ; cßn mét bªn kh¸c thùc thi chÝnh s¸ch hîp t¸c,
héi nhËp quèc tÕ s©u réng, lÊy viÖc t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ t¨ng søc c¹nh
tranh cña nÒn kinh tÕ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu.
Nh÷ng nguyªn nh©n mang tÝnh kh¸ch quan trªn lµm cho nÒn s¶n xuÊt
vËt chÊt vît qua khu«n khæ quèc gia, tham gia ngµy cµng s©u s¾c vµo qu¸
11
tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, khiÕn cho viÖc kh«ng ®Èy m¹nh trao ®èi
hµng ho¸, më réng sù ph©n c«ng hîp t¸c quèc trªn c¸c lÜnh vùc khoa häc,
kinh tÕ, x· héi lµ mét nhu cÇu kh«ng thÓ thiÕu cña ®êi sèng kinh tÕ vµ lµ
mét tÊt yÕu ®èi víi tÊt c¶ c¸c níc.ViÖc t¨ng nhanh khèi lîng vµ chÊt lîng
cña s¶n xuÊt do t¸c ®éng cña viÖc ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng
nghÖ ®· t¹o c¬ së vËt chÊt ®Ó më réng thÞ trêng thÕ giíi vµ t¨ng nhanh c¸c
quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, thóc ®Èy tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ c¸c quèc gia
vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®îc diÔn ra nhanh chãng.
*C¸c nguyªn nh©n chñ quan :
Mét lµ, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, trªn thÕ giíi kh«ng cã
mét quèc gia nµo cã ®ñ lîi thÕ tÊt c¶ c¸c nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ,
ngay c¶ hai cêng quèc kinh tÕ lín lµ Mü vµ NhËt B¶n còng kh«ng thÓ cã ®ñ
®îc tÊt c¶ c¸c nguån lùc trong níc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Do vËy héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ lµ nh»m gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n cña mçi níc trong viÖc
ph¸t triÓn kinh tÕ. §ã chÝnh lµ biÖn ph¸p ®Ó ph©n phèi l¹i c¸c nguån lùc
nh»m gióp c¸c chñ thÓ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ.
Hai lµ, c¸c níc ®Òu kh«ng muèn m×nh bÞ tôt hËu qu¸ xa trong qu¸
tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, do vËy mçi níc ®Òu ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó héi nhËp
víi xu thÕ chung nh»m tõng bíc rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch vÒ tr×nh
®é ph¸t triÓn kinh tÕ víi c¸c níc kh¸c.
Nh vËy, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc vÒ t×nh h×nh thùc tÕ cña mçi quèc gia
®ßi hái mçi níc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kh«ng thÓ duy tr× mét nÒn kinh tÕ
®ãng cöa mµ cÇn ph¶i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong xu thÕ
héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
2.. Mèi quan hÖ giòa x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ vµ héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë níc ta hiÖn nay
2.1. Thùc tr¹ng x©y dùng nÒn kinh tÕ quèc tÕ ë níc ta hiÖn nay
2.1.1. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë níc ta hiÖn nay
§¶ng ta kh¼ng ®Þnh níc ta cÇn chñ ®éng tham gia héi nhËp kinh tÕ,
quèc tÕ vµ trªn thùc tÕ chóng ta ®· vµ ®ang tham gia tÝch cùc cã hiÖu qu¶.
NhÊn m¹nh ph¶i x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ kh«ng cã nghÜa
lµ coi nhÑ vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tr¸i l¹i, §¶ng ta lu«n lu«n coi
héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét néi dung trong ®êng lèi kinh tÕ, ®êng lèi
®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ níc ta ; kÕt hîp néi lùc víi ngo¹i lùc ®Ó t¹o ra
søc m¹nh tæng hîp ®Ó ph¸t triÓn ®Êt níc. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng
chÝnh lµ nh»m x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, ®¸p øng yªu cÇu vµ lîi
Ých cña quèc gia, ®ång thêi th«ng qua héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t huy
vai trß vµ tiÒm n¨ng cña níc ta trong qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ ph¸t triÓn cña
khu vùc vµ thÕ giíi, tranh thñ c¸c nguån vèn, thiÕt bÞ, vËt t vµ c¸c thµnh tùu
khoa häc – c«ng nghÖ, kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm qu¶n lý, më réng thÞ trêng t¨ng cêng quan hÖ hîp t¸c cïng cã lîi lµm cho níc ta ph¸t triÓn ngµy
cµng nhanh vµ ngµy cµng bÒn v÷ng. Chóng ta kh«ng thÓ ®ång t×nh víi ý
kiÕn phª ph¸n mét chiÒu tÝnh chÊt tiªu cùc, mÆt tr¸i cña vÊn ®Ò më cöa, héi
nhËp ®Ó tõ ®ã dÉn tíi ®ãng cöa, khÐp kÝn, ph¶n b¸c chñ tr¬ng më réng
quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ cña §¶ng vµ Nhµ níc ta.
Néi dung chñ yÕu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mµ níc ta cÇn vµ cã thÓ
tham gia tõng bíc lµ më c¶ thÞ trêng vÒ th¬ng m¹i, ®Çu t vµ dÞch vô.
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã c¶ h×nh thøc ®a ph¬ng vµ song ph¬ng, võa
tham gia c¸c tæ chøc vµ diÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíivµ khu vùc, võa thiÕt lËp
quan hÖ th¬ng m¹i, ®Çu t khoa häc kü thuËt víi tõng níc.
Dï ta cã tham gia ngµy cµng nhiÒu c¸c tæ chøc kinh tÕ ®a ph¬ng khu
vùc vµ toµn cÇu th× quan hÖ song ph¬ng víi tõng níc, tõng l·nh thæ còng
kh«ng ph¶i kh«ng ngõng më réng. Thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy, c¸c ®Þnh chÕ
kinh tÕ ®a ph¬ng, nhÊt lµ ®a ph¬ng toµn cÇu, cã gi¸ trÞ híng dÉn, t¹o khu«n
12
khæ chi phèi c¸c quan hÖ song ph¬ng, nÕu ta kh«ng tham gia c¸c tæ chøc
®a ph¬ng th× cã khã kh¨n trong viÖc më réng quan hÖ trong c¸c lÜnh vùc
kinh tÕ song ph¬ng, nhÊt lµ víi c¸c níc thµnh viªn cña tæ chøc kinh tÕ quèc
tÕ, vµ nÕu cã quan hÖ th× c¸c níc ®ã cungz kh«ng dµnh cho ta nh÷ng u ®·i
nh hä dµnh cho c¸c ®èi t¸c kh¸c cïng tham gia tæ chøc kinh tÕ ®a ph¬ngvíi
hä.
Nguyªn t¾c c¬ b¶n bao trïm trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ph¶i b¶o
®¶m gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ®¶m b¶o v÷ng
ch¾c an ninh quèc gia, gi÷ g×n gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n
téc, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i trêng. Trong c¸c quan hÖ dï lµ song ph¬ng hay
®a ph¬ng ®Òu ph¶i gi÷ v÷ng nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, t«n träng lÉn nhau vµ
cïng cã lîi. Nguyªn t¾c ®ã ®îc ngay trong tõng ®Þnh chÕ thÓ thøc mµ c¸c
bªn cam kÕt vµ ®îc thùc hiÖn trong hµnh ®éng. Mét mÆt kh«ng ®Ó thiÖt h¹i
®Õn lîi Ých mµ níc ta ®îc hëng, mÆt kh¸c chóng ta ph¶i chÊp nhËn mét sù
chia sÎ lîi Ých nhÊt ®Þnhvíi c¸c ®èi t¸c tuú theo møc ®ãng gãp cña c¸c bªn
tham giahîp t¸c.
Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chñ tr¬ng ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ trong quan
hÖ kinh tÕ quèc tÕ nh»m b¶o ®¶m lîi Ých cña ®Êt níc, gi÷ v÷ng ®éc lËp tù
chñ vµ sù c©n b»ng trong c¸c mèi quan hÖ tr¸nh sù lÖ thuéc mét chiÒu vµo
mét hoÆc mét sè níc ®èi t¸c.
2.1.2. Nh÷ng t¸c ®éng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®èi víi ViÖt Nam
NÒn kinh tÕ khu vùc ®·, ®ang vµ sÏ tiÕp tôc cã nh÷ng thay ®æi to lín
víi xu híng næi bËt lµ tù do ho¸ nÒn th¬ng m¹i thÕ giíi, nhÊt lµ thÓ ho¸
nhiÒu nÒn kinh tÕ thµnh c¸c khu vùc, khèi kinh tÕ chung… Héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ lµ chiÕn lîc kinh tÕ c¬ b¶n nhÊt cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m trë l¹i
®©y, më ra nh÷ng vËn héi vµ th¸ch thøc míi ®èi víi nÒn kinh tÕ níc ta.
Lµ mét níc ®ang ph¸t triÓn, tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chóng ta
sÏ cã thªm nhiÒu c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn. §ã lµ :
Thø nhÊt lµ, ®îc tËn dông c¸c nguyªn t¾c phi k× thÞ vµ c¹nh tranh c«ng
b»ng ®Ó b¶o vÖ m×nh, ®îc hëng nh÷ng u ®·i dµnh cho c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn vÒ quy chÕ tèi huÖ quèc v« ®iÒu kiÖn, u ®·i vÒ thuÕ quan, ®îc cung
cÊp th«ng tin vÒ tù do ho¸ mËu dÞch, vÒ c¸c quy t¾c kü thuËt, thñ tôc h¶i
quan, c¸c tiªu chuÈn thuÕ v.v…§©y lµ c¬ héi ®Ó më réng thÞ trêng, vµ lo¹i
bá ®îc nh÷ng thiÖt thßi khi cha ra nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ
Thø hai lµ, cã c¬ héi ®Ó x©y dùng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ quèc
d©n trªn c¬ së ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh trong tham gia ph©n c«ng s¶n xuÊt
vµ hîp t¸c quèc tÕ, qua ®è mµ thay ®æi c¬ cÊu tæng s¶n phÈm, c¬ cÊu mÆt
hµng, më réng kh¶ n¨ng s¶n xuÊtcña nÒn kinh tÕ, ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu
tiªu dïng cña nh©n d©n.
Thø ba lµ, tranh thñ ®îc vèn kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña c¸c níc
®i tríc ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ t¹o c¬ së vËt
chÊt kü thuËt cho c«ng cuéc x©y dùng CNXH. §ång thêi cã c¬ héi ®Ó
chóng ta tham gia ®Çu t ra níc ngoµi,ph¸t triÓn doanh nghiÖp.
Thø t lµ, tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chÝnh lµ viÖc thiÕt lËp c¸c
quan hÖ kinh tÕ, g¾n bã t¨ng ®é tin cËy vµ hîp t¸c gi÷a níc ta víi c¸c níc.
§iÒu nµy cã lîi cho hoµ b×nh, t¹o c¬ héi cho ph¸t triÓn cña chóng ta.
Héi nhËp kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh hîp t¸c trªn c¬ së hîp t¸c cã ®i cã l¹i,
trong ®ã c¸c quèc gia dµnh cho nhau sù ®èi xö u ®·i trªn c¬ së t«n träng,
chÊp nhËn c¸c luËt lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ. V× vËy héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ
toµn cÇu t¹o ®iÒu kiÖn gióp ViÖt Nam tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng bÞ c« lËp, ph©n
biÖt ®èi xö hay chÌn Ðp trong quan hÖ kinh tÕ, tõng bíc t¹o dùng thÕ vµ lùc
trªn trêng quèc tÕ.TÊt c¶ tæ chøc th¬ng m¹i khu vùc vµ thÕ giíi ®Òu cã mét
môc tiªu chung lµ xo¸ bá rµo c¶n ®ãi víi qu¸ tr×nh giao lu kinh tÕ. Tham
gia héi nhËp c¸c doanh nghiÖp trong níc sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó tranh thñ
13
nh÷ng c«ng nghÖ míi, häc tËp kinh nghiªm qu¶n lý, hiÖu qu¶ sö dông vèn,
ho¹t ®éng ®iÒu hµnh, vµ kh¶ n¨ng tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh®îc n©ng
cao
Ngoµi ra, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ chÊp nhËn c¸c luËt lÖ chung cña
c¸c thÓ chÕ th¬ng m¹i quèc tÕ sÏ dÇn dÇn t¹o lËp vµ cñng cè lßng tin cña
c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi, vµo c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Viªt Nam. C¸c chÝnh
s¸ch kinh tÕ cña ViÖt Nam sÏ dÇn ®îc ®iÒu chØnh theo c¸c th«ng lÖ quèc tÕ,
tõng bíc t¹o dùng mét m«i trêng ®Çu t th«ng tho¸ng vµ b×nh ®¼ng. M«i trêng ®Çu t lµnh m¹nh ®îc h×nh thµnh ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¸c doanh
nghiÖp còng nh ngêi tiªu dïng. C¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo ph¸p
luËt, n¨ng ®éng hiÖu qu¶ míi gi÷ ®îc uy tÝn ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn th¬ng trêng, ngêi lao ®éng còng cã mét thÞ trêng lao ®éng réng më. T×nh
h×nh ®Çu t trong níc trë nªn s«i ®éng, nhiÒu doanh nghiÖp míi thµnh lËp
hoÆc më réng s¶n xuÊt sÏ t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm míi còng nh viÑc xuÊt
khÈu lao ®éng ra níc ngoµi sÏ thuËn lîi h¬n…§ång thêi ta còng cã c¬ héi
tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn vay u ®·i, c¸c h×nh thøc tÝn dông, tµi trî cña c¸c
®Þnh chÕ tµi chÝnh quèc tÕ nh Ng©n hµng thÕ giíi (WB), quü tiÒn tÖ quèc tÕ
(IMF)…
Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi trªn, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng ®Æt nÒn
kinh tÕ níc ta tríc nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc gay g¾t.MÆc dï h¬n mêi n¨m
qua tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ®· cao, l¹i kh«ng bÞ t¸c ®éng m¹nh bëi c¸c
cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – tµi chÝnh nh c¸c níc kh¸c nÒn kinh tÕ níc ta
®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn vît bËc, nhng hiÖn t¹i ta vÉn lµ níc bÞ tôt hËu
kh¸ xa so víi nhiÒu níc ph¸t triÓn còng nh nhiÒu n¬vs ®ang ph¸t triÓn trong
khu vùc. §©y lµ mét th¸ch thøc lín trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ßi hái
nç lùc vît bËc cña toµn §¶ng toµn d©n ta.
Trªn thÞ trêng néi ®Þa, hiÖn t¹i gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña nhiÒu s¶n phÈm
®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm chñ yÕu, cña ta cßn cao h¬n gi¸ chuÈn quèc tÕ, gi¸
xuÊt xëng cao h¬n gi¸ b¸n s¶n phÈm cïng lo¹i nhËp khÈu, nªn gi¸ c¹nh
tranh cña ta cßn rÊt yÕu. H¬n thÕ n÷a, th¸ch thøc mµ nhiÒu ngêi lo ng¹i
nhÊt lµ do tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc, níc ta ph¶i
gi¶m dÇn thuÕ quan, vµ dì bá hµng rµo phi thuÕ quan, th× hµng ho¸ níc
ngoµi sÏ å ¹t ®æ vµo níc ta, chÌn Ðp nhiÒu ®¬n vÞ kinh doanh trong níc, kÐo
theo hÖ qu¶ xÊu vÒ viÖc lµm, thu nhËp vµ ®êi sèng cña ngêi lao ®éng. Víi
lo ng¹i ®ã, nhÊt lµ doanh nghÖp trung b×nh vµ yÕu kÐm thi hµnh chÝnh s¸ch
b¶o hé cµng l©u cµng tèt.
H¬n n÷a søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖpvµ hµng ho¸ rÊt yÕu. Mét
trong sè c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ do nhËn thøc vÒ x©y
dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong bèi c¶nh héi nhËp cßn cha thËt
®Çy ®ñ. Sù chËm ®æi míi ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng, cña héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ. G¾n liÒn víi qu¸ tr×nh nµy lµ viÖc qu¸ nhÊn m¹nh c¸c
yÕu tè bªn trong, cha thËt coi träng yÕu tè bªn ngoµi, c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi
víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cha thùc sù thÓ hiÖn sù b×nh ®¼ng, minh
b¹ch. KÕt côc lµ kh«ng thÓ huy ®éng tèt vµ cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc
trong vµ ngoµi níc cho sù ph¸t triÓn.
N¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp VuÖt Nam cßn yÕu. Nguyªn
nh©n do mét mÆt phÇn lín c¸c doang nghiÖp cha thËt sù quan t©m ®Õn héi
nhËp, cha chñ ®éng ®æi míi cho phï häp víi ®iÒu kiÖn quèc tÕ, kh«ng n¨ng
®éng. MÆt kh¸c gÇn ®©y cã xu híng quay l¹i ¸p dông c¬ chÕ cò nh c¬ chÕ
xin cho, hiÖn tîng bao cÊp qu¸ lín, g©y l·ng phÝ thÊt tho¸t nguån lùc… Sù u ¸i vÉn nghiªng vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp nhµ nuíc, khã kh¨n vÉn dån vµo
c¸c doanh nghiÖp t nh©n. Trªn thùc tÕ vÉn cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÓ hiÖn
kh«ng b×nh ®¼ng nh chÝnh s¸ch tÝn dông. Thùc tÕ nµy ®ang c¶n trë lín ®Õn
14
viÖc huy ®éng nguån lùc vµ ph¸t huy tèi u c¸c lîi thÕ so s¸nh cña quèc gia
trong ph©n c«ng lao ®éngvµ hîp t¸c quèc tÕ.
Vai trß cña Nhµ níc trong nÒn kinh tÕ còng ®ang tån t¹i kh«ng Ýt bÊt
cËp. VÒ ph¬ng ch©m, chóng ta muèn chuyÓn ®æi c¬ chÕ mét c¸ch c¨n b¶n
nhung t duy, thÓ chÕ vµ hµnh ®éng vÉn mang nÆng dÊu Ên cña c¬ chÕkÕ
ho¹ch ho¸ tËp trung. Qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc cßn rÊt yÕu, c¬ chÕ chÝnh
s¸ch thay ®æi chËm, kh«ng ®ång bé thiÕu nhÊt qu¸n. HiÖn cßn t×nh tr¹ng
«m ®åm qu¸ nhiÒu c«ng viÖc, nhiÒu lÜnh vùc. N¨ng lùc ®éi ngò c¸n bé vÜ
m« cßn rÊt yÕu dÉn ®Õn trong chØ ®¹o ®iÒu hµnh cßn nhiÒu bÊt cËp, thiÕu sù
phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan ban ngµnh. C«ng t¸c chØ ®¹o thiÕu cô thÓ, chung
chung, xa rêi thùc tÕ, kh«ng kh¶ thi dÉn ®Ðn hiÖu nhËp kÐm hiÖu qu¶, bá lì
nhiÒu c¬ héi, th¸ch thøc khã kh¨n cã chiÒu híng gia t¨ng.
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, c¶i
thiÖn ®êi sèng cña d©n c. Nhng t¨ng trëng trong ®iÒu kiÖn héi nhËp ë nãc
ta hiÖn nay cha g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Cïng víi ®µ t¨ng trëng
trong thêi gian qua ®· kÐo theo t×nh tr¹ng m«i trêng sinh th¸i cã xu híng
ngµy cµng suy tho¸i. T×nh tr¹ng tµn ph¸ vµ hñy ho¹i m«i trêng tù nhiªn cha
cã chiÒu híng gi¶m, ®Êt b¹c mµu, t×nh tr¹ng sö dông chÊt kh¸ng sinh vµ
hãa chÊt trong s¶n xuÊt kinh doanh ®ang ®e däa ®êi sèng d©n c còng nh
kh¶ n¨ng c¹nh trang cña doanh nghiÖp vµ hµng hãa ViÖt Nam trªn thÞ trêng
quèc tÕ. M«i trêng x· héi ®ang béc lé nh÷ng hiÖn tîng thiÕu lµnh m¹nh,
trËt tù kû c¬ng kh«ng ®îc chÊp hµnh nghiªm ®ang g©y bÊt æn trong s¶n
xuÊt kinh doanh còng nh ®êi sèng x· héi.
Trªn thÞ trêng thÕ giíi, hµng xuÊt khÈu cña ta chñ yÕu gåm c¸c lo¹i
nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm s¬ chÕ nh dÇu th«, g¹o, cµ phª, chÌ, cao su…§©y
lµ nh÷ng mÆt hµng rÊt dÔ bÞ t¸c ®éng xÊu vÒ gi¸ c¶. Ch¼ng h¹n n¨m 1998,
tuy xuÊt khÈu ®îc 12,1 triÖu tÊn dÇu th« vît rÊt xa so víi møc 9,8 triÖu tÊn
cña n¨m1997 nhng v× gi¸ xuèng nªn tæng kim ng¹ch thu ®îc tõ mÆt hµng
nµy l¹i bÞ thÊp h¬n so víi n¨m 97, c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn cßn
thiÕu kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi do s¶n lîng cßn Ýt, chÊt lîng s¶n phÈm thÊp gi¸ thµnh cao. HiÖn t¹i, ta míi chØ cã mét sè mÆt hµng
nh dÖt, may vµ giµy da lµ cã s¶n lîng xuÊt khÈu t¬ng ®èi lín. ThÞ trêng
xuÊt khÈu cña ta vÉn lµ vµo c¸c níc trong cïng khu vùc lµ chñ yÕu (kho¶ng
70% kim ngh¹ch xuÊt khÈu), bu«n b¸n víi c¸c níc Ch©u ¢u vµ ch©u lôc
kh¸c tuy cã t¨ng lªn nhng tû träng cßn thÊp.
Cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – tµi chÝnh võa qua t¹i c¸c níc trong cïng
khu vùc cã søc tµn ph¸ rÊt lín, ®ång néi tÖ cña c¸c níc nµy sôt gi¸ rÊt
nhanh so víi c¸c ®ång néi tÖ m¹nh, lµm cuèn ®i c¸c nç lùc cña nhiÒu n¨m
xuÊt khÈu, ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng vµ thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
bÞ suy gi¶m. Nhng sau c¬n b·o khñng ho¶ng mÊt gi¸ cña ®ång néi tÖ l¹i
lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu cña c¸c níc nµy, trong khi ®ã,
®ång tiÒn ViÖt Nam vÉn t¬ng ®èi æn ®Þnh tû gi¸ so víi c¸c ®ång ngo¹i tÖ
m¹nh cµng lµm cho søc c¹nh tranh hµng ho¸ cña ta ph¶i chÞu nh÷ng th¸ch
thøc gay g¾t bÊt lîi.
Mét th¸ch thøc rÊt nh¹y c¶m vµ hÖ träng ®îc ®Æt ra lµ ph¶i lµm sao gi÷
®îc ®éc lËp tù chñ trong tiÕn tr×nh më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
Kh«ng Ýt ý kiÕn cho r»ng níc ta hiÖn nay xuÊt ph¸t ®iÓm kinh tÕ thÊp, nÒn
kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, thÞ trêng ph¸t triÓn cha ®ång bé,
mét bé phËn ®¸ng kÓ cña nÒn kinh tÕ cha tho¸t khái lèi s¶n xuÊt hµng ho¸
nhá, céng nghÖ l¹c hËu n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, søc c¹nh tranh kÐm, trong
khi c¸c níc ®i tríc, nhÊt lµ c¸c cêng quèc t b¶n ph¸t triÓn cã lîi thÕ h¬n
h¼n vÒ mäi mÆt, do ®ã nÕu chóng ta më réng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c níc
®ã, th× níc ta sÏ khã tr¸nh khái sÏ bÞ lÖ thuéc vÒ kinh tÕ, vµ tõ chç bÞ lÖ
thuéc vÒ kinh tÕ cã thÓ ®i ®Õn chç kh«ng gi÷ v÷ng ®îc quyÒn ®éc lËp tù
15
chñ n÷a. §Ó ho¸ gi¶i vÊn ®Ò nµy, cÇn cã c¸ch nh×n nhËn theo quan ®iÓm
míi : ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ kh«ng cã nghÜa lµ ®ãng cöa víi nÒn kinh tÕ
thÕ giíi.
Mét th¸ch thøc n÷a còng kh«ng kÐm phÇn quan träng ®îc ®Æt ra ®èi víi chóng
ta trong tiÕn tr×nh më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ lµm sao gi÷ g×n ®îc
b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn hµi hoµ vµ lµnh m¹nh cña
®Êt níc. §©y kh«ng chØ lµ nçi lo riªng cña chóng ta mµ cßn lµ nçi lo chung
cña nhiÒu níc kh¸c trªn thÕ giíi khi tham gia vµo cuéc ch¬i chung héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ. Bëi lÏ th«ng qua c¸c siªu lé th«ng tin víi m¹ng Internet, xu
thÕ toµn cÇu ho¸ vµ tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, mét mÆt, t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi cha tõng cã ®Ó c¸c d©n téc, c¸c céng ®ång ngêi ë kh¾p n¬i trªn thÕ
giíi cã thÓ trao ®æi víi nhau vÒ hµng ho¸ , dÞch vô, kiÕn thøc, ph¸t minh, s¸ng
chÕ, d÷ kiÖn…qua ®ã, gãp phÊn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, ph¸t triÓn khoa
häc vµ c«ng nghÖ, t¨ng thªm sù hiÓu biÕt vÒ c¸c nÒn v¨n ho¸ cña c¸c níc ®èi
t¸c. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh trªn còng lµm n¶y sinh mèi nguy c¬lµm biÕn d¹ng
hoÆc mÊt ®i b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, mÊt tÝnh ®éc lËp tù chñ cña quèc gia.
§ång thêi, nã còng t¹o kh¶ n¨ng quèc tÕ ho¸ c¸c tÖ n¹n x· héi vµ c¸c hiÖn t îng tiªu cùc kh¸c.
22. Gi¶I ph¸p ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong qu¸ tr×nh
héi nhËp kinh tÕ ë níc ta hiÖn nay
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®Ó
x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. §ång thêi cã tù chñ vÒ kinh tÕ
míi cã thÓ héi nhËp hiÖu qu¶ nh mong muèn. §©y lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi
gian khæ, khã tr¸nh khái nh÷ng thÊt b¹i vµ c¶ nh÷ng bíc thôt lïi. Héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ ®· cã nh÷ng t¸c ®éng s©u s¾c ®èi víi chóng ta.
*HÖ qu¶ tÝch cùc :
Thø nhÊt lµ, toµn cÇu hãa thóc ®Èy sô ph¸t triÓn vµ x· héi hãa c¸c lùc
lîng s¶n xuÊt ®em l¹i sù t¨ng trëng kinh tÕ cao. Toµn cÇu hãa lµm t¨ng
nhanh tæng s¶n lîng thÕ giíi, ngµy nay tæng s¶n phÈm cu¶ th«ng tin íc tÝnh
kho¶ng 30.000 tû USD, gÊp 23 lÇn tæng s¶n phÈm thÕ giíi vµo cuèi nh÷ng
n¨m 50 cña thÕ kû XX (1.300 tû USD). Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ toµn
cÇu cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n. NÕu n¨m 1960, n«ng l©m thñy s¶n chiÕm
10,4%; c©y c«ng nghiÖp chiÕm 28,1%vµ dÞch vô chiÕm 50,4% th× ®Õn n¨m
1990 c¬ cÊu GDP cña thÕ giíi t¬ng øng ®· lµ : 4,4%, 21,4% vµ 62,4%. Sù
liªn kÕt thÞ trêng thÕ giíi thµnh mét hÖ thèng h÷u c¬ ngµy cµng t¨ng, vãi
tèc ®é t¨ng trëng cao h¬n nhiÒu lÇn tèc ®é t¨ng trëng s¶n xuÊt. HÖ thèng
th«ng tin toµn cÇu ph¸t triÓn nhanh chãng, kÕt nèi c¸c vïng ®Þa lý trªn tr¸i
®Êt thµnh mét hÖ thèng, gãp phÇn t¸c ®éng cã hiÖu qu¶ vµo c¸c qu¸ tr×nh
kinh tÕ x· héi chÝnh trÞ.
Thø hai lµ, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc
truyÒn b¸, chuyÓn giao c«ng nghÖ, vèn, kinh nghiÖm qu¶n lý s¶n xuÊt kinh
doanh giòa c¸c quèc gia, nhÊt lµ gi÷a c¸c níc ph¸t triÓn vµ c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµm gia t¨ng c¸c ho¹t ®éng ®Çu t quèc
tÕ, chñ yÕu lµ FDI, víi nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh lµ nguån vèn ®Çu t ngµy cµng
t¨ng, chñ thÓ ®Çu t vµ chñ thÓ thu hót ®Çu t ngµy cµng ®a d¹ng, lîng lu
®éng vèn cho vay t¨ng rÊt nhanh, tù do hãa ®Çu t trë thµnh môc tiªu chÝnh
s¸ch ®µu t quèc tÕ cña tÊt c¶ c¸c níc.
Thø ba lµ, héi nhËp kinh tÕ quèc vµ t¨ng cêng c¸c thÓ chÕ quèc tÕ thóc
®Èy sù xÝch l¹i gÇn nhau, më réng giao lu, t¨ng cêng quan hÖ kinh tÕ chÝnh
trÞ x· héi gi÷a c¸c d©n téc. VÝ dô : Níc ta ®· më réng c¸c cuéc giao lu víi
b¹n bÌ quèc tÕ nh : NhËt B¶n , Hµn Quèc….Cïng víi sù ph¸t triÓn cña qu¸
tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c thÓ chÕ quèc tÕ ngµy cµng ®îc t¨ng cêng
®Ó ®¶m b¶o ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý c¸c quan hÖ quèc tÕ. ChÝnh nhê toµn cÇu
hãa liªn kÕt c¸c níc l¹i víi nhau, lµm t¨ng sù tïy thuéc lÉn nhau giø c¸c n16
íc vÒ nhiÒu mÆt nªn lîi Ých cña mçi quèc gia g»n liÒn lîi Ých cña nhiÒu
quèc gia. H¬n n÷a, c¸c thÓ chÕ quèc tÕ còng rµng buéc lîi Ých vµ nghÜa vô
cña c¸c quèc gia l¹i víi nhau. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nãi trªn gióp h¹n chÕ
nh÷ng hµnh vi dÔ g©y xung ®ét gi÷a c¸c níc, gãp phÇn duy tr× hßa b×nh vµ
an ninh quèc tÕ.
Qua qu¸ tr×nh giao lu quèc tÕ, sù hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a c¸c d©n téc
thuéc c¸c ch©u lôc gi÷a con ngêi víi con ngêi cµng ®îc t¨ng cêng, th«ng
tin cËp nhËt kh¾p c¸c vïng vµ gãp phÇn t¸c ®éng nhanh chãng ®Õn mäi sù
kiÖn trªn thÕ giíi.
Thø t lµ, trong lóc kinh tÕ thÕ giíi n¨m 2002 t¨ng chËm l¹i th× viÖc
kinh tÕ níc ta vÉn gi÷ ®ù¬c møc t¨ng GDP cao: 7,04%, cao h¬n møc 6,8%
cña n¨m 2001 vµ ®øng thø nh× sau Trung Quèc râ rµng lµ mét thµnh c«ng
lín. LÜnh vùc cã Ên tîng nhÊt lµ ngo¹i th¬ng víi møc t¨ng kim ng¹ch xuÊt
khÈu lµ 10% gÇn gÊp ®«i møc t¨ng cña n¨m 2001. §· cã 20 mÆt hµng xuÊt
khÈu ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn 100 triÖu USD/n¨mThµnh tÝch xuÊt
khÈu n¨m 2002 cã quan hÖ víi viÖc hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i víi Hoa Kú cã
hiÖu lùc vµ chøng tá kh¶ n¨ng to lín cña doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tríc khi
hiÖp ®Þnh nµy ®îc ký kÕt dù ®o¸n l¹c quan nhÊt vÒ triÓn väng t¨ng kim
ng¹ch xuÊt khÈu sang Mü chØ dõng l¹i ë con sè 700 triÖu USD nhng riªng
hµng dÖt may xuÊt khÈu sang Mü trong th¸ng 11 ®· ®¹t 790 triÖu USD.
MÆc dï bÞ kiÖn v× nghi ngê b¸n c¸ ph¸ gi¸ vµo thÞ trêng Mü, nhng xuÊt
khÈu c¸ Ba sa kh«ng nh÷ng kh«ng gi¶m mµ cßn ®îc nhiÒu thÞ trêng kh¸c
biÕt ®Õn, ngêi tiªu dïng ë c¸c tØnh phÝa B¾c n¬i tríc ®©y Ýt ¨n lo¹i c¸ nµy
còng b¾t ®Çu lµm quen víi mãn c¸ Ba sa nhê tiÕng t¨m cña vô kiÖn. Kim
ngh¹ch thñy s¶n xuÊt khÈu c¶ n¨m ®¹t 2,03 tû USD, t¨ng 12,7% so víi
n¨m 2001 vµ 42,8% so víi n¨m 2000. XuÊt khÈu hµng thñ c«ng mü nghÖ
sau mét thêi gian chíi víi do mÊt thÞ trêngtruyÒn thèng Liªn X« cò vµ
§«ng ¢u, ®· håi phôc trë l¹i vµ trë thµnh mét trong 20 mÆt hµng chñ lùc
cña níc ta trong n¨m 2002 víi kim ng¹ch xu¸t khÈu íc tÝnh ®¹t h¬n 300
triÖu USD. Víi ®Þnh híng vµo c¸c mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ, tõ gèc
nguyªn liÖu trong níc, gÇn gòi víi thiªn nhiªn kh«ng ¶nh hëng ®Õn m«i trêng l¹i mang nÐt truyÒn thèng vµ v¨n hãa ph¬ng §«ng nh gèm sø tói s¸ch,
hµng s¶n xuÊt tõ r¬m, lôc b×nh, bÑ chuèi, x¬ dõa…®¸p øng thÞ hiÕu c¸c níc
b¹n hµng lín nh T©y ¢u, NhËt B¶n, Mü…môc tiªu xuÊt khÈu ®¹t kim ng¹ch
1 tû USD vµo n¨m 2005 ®Æt ra cho mÆt hµng nµy ch¾c ch¾n cã thÓ ®¹t ®îc
xuÊt khÈu mÆt hµng rau qu¶ t¬i còng cã tiÒm n¨ng t¬ng tù.
Næi bËt nhÊt lµ s¶n lîng l¬ng thùc t¨ng b×nh qu©n mçi n¨m 1,1 triÖu
tÊn. s¶n lîng l¬ng thùc n¨m 2000 ®¹t 3,4 triÖu tÊn n©ng møc l¬ng thùc b×nh
qu©n ®Çu ngêi tõ 294,9 kg n¨m 1990 lªn trªn 436 kg n¨m 2000. ViÖt Nam
tõ níc nhËp khÈu l¬ng thùc hµng n¨m trë thµnh níc xuÊt khÈu g¹o thø hai
trªn thÕ giíi. DÇu khÝ cã tèc ®é t¨ng trëng cao nhÊt trong toµn nghµnh c«ng
nghiÖp. S¶n lîng dÇu th« n¨m 2000 ®· t¨ng gÊp 6 lÇn so víi n¨m 1990. S¶n
lîng ®iÖn ph¸t ra n¨m 2000 so víi n¨m 1990 ®· t¨ng gÊp 3 lÇn, s¶n lîng
thÐp c¸n gÊp 16 lÇn, xi m¨ng gÊp 5,3 lÇn, ph©n ho¸ häc 4,2 lÇn; giµy dÐp da
14,9 lÇn; giµy v¶i 4,9 lÇn; bét giÆt 4,6 lÇn; ®êng 3,6 lÇn…Gi¸ trÞ s¶n phÈm
c«ng nghiªp xuÊt khÈu t¨ng trung b×nh hµng n¨m lµ 20%.
Vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) ®· t¨ng rÊt ®¸ng kÓ. TÝnh ®Õn qóy I
n¨m 1999 ®· cã 2624 dù ¸n ®îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t víi tæng vèn ®¨ng ký
kµ 35,8 tû USD nÕu tÝnh c¶ vèn bæ sung lµ 40,3 tû USD. Trong 10 n¨m qua
vèn FDI ®· chiÕm kho¶ng 28% tæng vèn ®Çu t toµn x· héi. Héi nhËp vµo
nÒn kinh tÕ quèc tÕ ta ®· thu ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín vÒ mÆt c¬ së h¹
tÇng. Mét trong sè nh÷ng vÝ dô ®iÓn h×nh lµ cÇu vît dµnh cho xe c¬ giíi ë
ng· t Väng Hµ Néi vµ c©y cÇu vÜnh cöu thay thÕ bÕn phµ( cÇu T©n §Ö)
cïng hÖ thèng ®êng 10 cña tØnh Th¸i B×nh.
17
Ngµnh du lÞch viÖt Nam ®· béi thu trong n¨m 2002 víi sè kh¸ch quèc
tÕ lªn tíi 2,6 triÖu lît kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng hÖ sè sö dông phßng thÊp
cña mÊy n¨m tríc do x©y qu¸ nhiÒu kh¸ch s¹n. ë Qu¶ng Ninh doanh thu
n¨m 2002 t¨ng 1,5 lÇn mét møc t¨ng hiÕm thÊy trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn æn ®Þnh. Kh¸ch du lÞch quèc tÕ tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 1997 ®·
t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 26,5%. MËt ®é ®iÖn tho¹i n¨m 1999 ®· t¨ng
13,8% so víi n¨m 1992 vµ lµ níc cã tèc ®é ph¸t triÓn viÔn th«ng ®øng thø
hai trªn thÕ giíi
Bªn c¹nh c¸c thµnh tÝch kinh tÕ næi bËt trªn, trong lÜnh vùc x· héi níc
ta còng ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín, ®îc Liªn hîp Quèc ca ngîi lµ níc
dÉn ®Çu trong c¸c níc ph¸t triÓn vÒ thµnh tÝch gi¶m ®ãi nghÌo, t¨ng ®¸ng
kÓ kh¶ n¨ng ngêi d©n ®îc tiÕp cËn gi¸o dôc tiÓu häc, níc s¹ch vµ vÖ sinh
m«i trêng, gi¶m tû lÖ mÊt an toµn l¬ng thùc, tû lÖ chÕt ë bµ mÑ vµ trÎ em díi 5 tuæi. ChÊt lîng cuéc sèng cña ngêi d©n ®îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ.
Thø n¨m lµ, trong khi t×nh h×nh kinh tÕ chÝnh trÞ thÕ giíi cã nhiÒu diÔn
biÕn phøc t¹p th× ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ níc cã t×nh h×nh chÝnh trÞ x·
héi æn ®Þnh nhÊt, trë thµnh ®iÓm an toµn cho c¸c nhµ ®Çu t ®a vèn vµo.
NhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam cã c¬ héi ®îc më réng khi
hiÖp ®Þnh u ®·i vÒ thuÕ quan CEPT / AFTA chÝnh thøc cã hiÖu lùc ®èi víi
c¸c níc ASEAN 6 vµ Trung Quèc sÏ dµnh cho ViÖt Nam quy chÕ tèi huÖ
quèc nh c¸c níc thµnh viªn WTO…
*HÖ qu¶ tiªu cùc :
Ngoµi nh÷ng yÕu tè tÝch cùc nh trªn th× ViÖt Nam còng kh«ng tr¸nh
khái nh÷ng tiªu cùc nh : møc cÇu cña mét sè níc cha ®ñ m¹nh, thiÕu æn
®Þnh vµ thiÕu v÷ng ch¾c nh»m ®¶m b¶o vÒ t¨ng trëng m¹nh cña th¬ng m¹i
quèc tÕ ë nhiÒu khu vùc kinh tÕ quan träng trªn thÕ giíi lµ mét th¸ch thøc
®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ë níc ta.
Thø nhÊt, ph¶i kÓ ®Õn sù gi¶m sót m¹nh cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
n¨m 2002 gi¶m mét nöa so v¬Ý n¨m 2001. cã nhiÒu lý do kh¸ch quan khiÕn
®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo níc ta gi¶m m¹nh nh t×nh tr¹ng gi¶m sót cña
luång vèn ®Çu t trªn thÕ giíi. Nhng nh÷ng chñ tr¬ng g©y nhiÒu tranh c·i
dÉn ®Õn kÐm kh¶ thi hoÆc g©y thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp nh h¹n chÕ nhËp
khÈu linh kiÖn xe m¸y, ¸p ®Æt tû lÖ néi ®Þa ho¸, t¨ng thuÕ nhËp khÈu, kÕt
hèi ngo¹i tÖ, dù tr÷ b¾t buéc… thÓ hiÖn sù lóng tóng vµ thiÕu nhÊt qu¸n
trong chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt vÜ m«, ®iÒu tèi kþ ®èi víi chñ tr¬ng thu hót ®Çu t.
Sù quay trë l¹i cña nhiÒu lo¹i giÊy phÐp con vµ sù cÇm ®o¸n kiÕu mÖnh
lÖnh hµnh chÝnh tr¸i tinh thÇn luËt doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch tù do kinh
doanh nh÷ng lÜnh vùc mµ nhµ níc kh«ng cÊm khiÕn ngêi d©n do dù trong
viÖc bá vèn kinh doanh.
Thø hai lµ, mÆc dï ®· chuyÓn híng m¹nh mÏ sang kinh tÕ thi trêng,
héi nhËp nhng sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp níc ta vÉn trong t×nh tr¹ng
phæ biÕn lµ tù ph¸t, manh món, tù cung tù cÊp nªn kÐm hiÖu qu¶vµ søc
c¹nh tranh do chi phÝ s¶n xuÊt cao vµ chÊt lîng thÊp. Khoa häc vµ c«ng
nghÖ còng nh c¸c nghµnh c«ng nghiÖp cha ®ñ m¹nh ®Ó hç trî n«ng nghiÖp
trong viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu theo híng CNH- H§H.
Thø ba lµ, lµm t¨ng søc c¹nh tranh gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ cña mçi níc.
BiÓu hiÖn tËp trung cña søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ lµ ë chÊt lîng vµ ë
gi¸ thµnh cña s¶n phÈm vµ dÞch vô cña ®Êt níc. NÕu s¶n phÈm vµ dÞc vô
cña mét quèc gia cã gi¸ thµnh cao, chÊt lîng thÊp, th× sÏ kh«ng tiªu thô ®îc ë c¶ thÞ trêng trong níc vµ bªn ngoµi. KÕt côc sÏ dÉn ®Ðn nÒn kinh tÕ
cña quèc gia ®ã sÏ l©m vµo suy tho¸i, khñng ho¶ng tôt hËu kÐo dµi. Trong
®iÒu kiÖn ®ã khã cã thÓ nãi ®Õn ®éc lËp vµ tù chñ. Cßn nh mét nÒn kinh tÕ
lµm ra c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô chÊt lîng cao, gi¸ l¹i thÊp, cã thÓ chiÕm
lÜnh ®îc c¶ thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ, t¹o ra thu nhËp ngo¹i tÖ d÷ tr÷
18
ngo¹i tÖ lín, cã thÓ nhËp khÈu nhiÒu lo¹i hµng ho¸ ®¸p øng ®îc nhu cÇu
trong níc..
Thø t lµ, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµm cho nhiÒu mÆt ho¹t ®éng vµ ®êi sèng
con ngêi trë nªn kÐm an toµn, tõ an toµn kinh tÕ tµi chÝnh, v¨n ho¸, x· héi,
m«i trêng ®Õn an toµn chÝnh trÞ. Cuéc khñng ho¶ng t¸i chÝnh ë §«ng ¸ 19971998 ®· ¶nh hëng nghiªm träng vµ kÐo dµi ®Õn nhiÒu nãc trªn thÕ giíi. TÝnh
kh«ng an toµn trong ®êi sèng kinh tÕ gia t¨ng: sù ®æ vì nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt
vµ ph¸ s¶n hµng lo¹t xÝ nghiÖp, l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp gia t¨ng. NÒn s¶n xuÊt
ph¶i c¬ cÊu l¹i, nh÷ng thÓ chÕ b¶o hé x· héi bÞ ph¸ bá n¹n x· héi gia t¨ng, ®Æc
biÖt lµ khi nÒn kinh tÕ l©m vµo khñng ho¶ng, c¸c tÖ n¹n ma tuý, m¹i d©m lan
trµn. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµm t¨ng giao lu quèc tÕ trong ®êi sèng tinh
thÇn. NhiÒu tinh hoa v¨n ho¸ cña c¸c d©n téc ®îc truyÒn b¸, sù x©m nhËp lÉn
nhau cña c¸c nÒn v¨n minh thóc ®Èy tiÕn bé x· héi. Song do lîi thÕ cña c¸c
nÒn cã nÒn kinh tÕ m¹nh, nªn ¶nh hëng cña c¸c níc nµy ®èi víi c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn lµ rÊt lín. V× vËy nhiÒu gi¸ trÞ riªng cña c¸c d©n téc, ®Æc biÖt lµ c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn bÞ xãi mßn, nhiÒu truyÒn thèng d©n téc bÞ huû ho¹i, c¸c
quan hÖ gia ®×nh bÞ ph¸ vì.
2.3.Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho qu¸ tr×nh ph¸p triÓnkinh tÕ x· héi ë níc ta
hiÖn nay.
NÒn kinh tÕ níc ta cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp, GNP b×nh qu©n ®Çu ngêi
cßn cha tho¸t khái rang giíi nghÌo ®ãi.theo sè liÖu thèng kª GDP b×nh
qu©n ®Çu ngêi n¨m 2002 ®¹t kho¶ng 440 USD, tû lÖ thÊt nghiÖp ë thanh thÞ
cßn cao gÇn 6,28%, tû lÖ nghÌo 12,4%, tû lÖ trÎ em suy dinh dìng kho¶ng
28%. Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ n¨m 2002 ®¹t 7,04%, song cha thËt v÷ng
ch¾c, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch chËm, n«ng nghiÖp vÉn chiÕm tû träng
lín, c«ng nghiÖp t¨ng æn ®Þnh, trong khi dÞch vô cã tèc ®é t¨ng trëng chËm
vµ thiÕu æn ®Þnh.
Hai lµ, m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ thuéc t¸t c¶ c¸c ngµnh, c¸c lÜnh
vùc kinh tÕ níc ta cßn thÊp h¬n møc trung b×nh cña thÕ giíi tõ 1-3 thÕ hÖ
c«ng nghÖ nªn ¶nh hëng rÊt lín ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng v¸ chÊt lîng s¶n
phÈm, thiÕu søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng quèc tÕ khu vùc, thËm chÝ ngay
trong c¶ thÞ trêng trong níc.
Ba lµ, tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt nh©ph khÈun¨m 2001 ®¹t31,189
tûUSD, b×nh qu©n ®Çu ngêi míi ®¹t 405 USD. Trong khi ®ã b×nh qu©n gi¸
trÞ xuÊt nhËp khÈu trªn ®Çu ngêi lµ 282 USD/ ngêi / n¨m vµ toµn thÕ giíi lµ
2091 USD/ ngêi/ n¨m. Nh vËy møc trai ®æi hµng ho¸ cña níc ta víi c¸c níc trªn thÕ giíi vµ c¸c níc trong khu vùc cßn thÊp.
Bèn lµ, hÖ thèng ph¸p luËt níc ta võa thiÕu võa cha ®ång bé, ®éi ngò
c¸n bé am hiÓu luËt ph¸p quèc tÕ, cã kinh nghiÖm trªn th¬ng trêng quèc tÕ
cßn Ýt.
2.4 BiÖn ph¸p vît qua th¸ch thøc trong tiÕn tr×nh tham gia héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ.
§Ó ®¶m b¶o ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ vµ tõng bíc x©y dùng nÒn kinh tÕ
®éc lËp tù chñ ngµy cµng lín m¹nh v÷ng ch¾c cÇn thùc hiÖn tèt mét sè
nhiÖm vô chÝnh sau :
Mét lµ, thùc hiÖn tèt ®êng lèi chung vµ ®êng lèi kinh tÕ ®Ó x©y dùng vµ
ph¸t triÓn ®Êt níc. §êng lèi ®ã do §¶ng ®Ò ra vµ l·nh ®aä thøc hiÖn, thÓ
hiÖn sù ®éc lËp tù chue trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ kinh tÕ v¨n hãa
x· héi, trong ®ã x©y dùng kinh tÕ lµ nhiÖm vô trung t©m. Cóng ta kh¼ng
®Þnh sù quyÕt t©m x©y dùng ®Êt níc ViÖt Nam theo con ®êng XHCN trªn
nÒn t¶ng t tëng lµ chñ nghÜa M¸c – Lª Nin vµ t tëng Hå ChÝ Minh. X©y
dùng chñ nghÜa x· héi bá qua chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa, t¹o ra sù biÕn ®æi vÒ
19
chÊt cña x· héi lµ sù nghiÖp v« cïng khã kh¨n vµ phøc t¹p nhng nhÊt ®Þnh
chóng ta sÏ ®i tíi ®Ých. §Ých chñ nghÜa x· héi vµ môc tiªu cña c¸ch m¹ng
ViÖt Nam mµ chóng ta híng tíi vµ thùc hiÖn b»ng ®îc lµ d©n giµu, níc
m¹nh x· héi c«ng b»ng d©n chñ v¨n minh.
Qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu cao c¶ ®ã bao hµm néi dung träng yÕu lµ
tõng bíc x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa – nÒn
kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. Cho ®Õn giai ®o¹n ph¸t triÓn míi hiÖn nay, §¶ng ta
h×nh thµnh ®êng lèi kinh tÕ lµ : ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa,
x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ®a ®Êt níc ta thµnh mét níc c«ng
nghiÖp, u tiªn ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt ®ång thêi x©y dùng quan hÖ s¶n
xuÊt phï hîp theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, ph¸t huy cao ®é néi lùc cña
c¶ d©n téc g¾n víi tËn dông mäi nguèn lùc bªn ngoµi vµ chñ ®énh héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn nhanh cã hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, t¨ng trëng
kinh tÕ ®i liÒn víi tõng bíc c¶i thiÖn ®êi sèng kinh tÕ x· héi vµ ®êi sèng
tinh thÇn cña nh©n d©n, thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi kÕt hîp ph¸t
triÓn kinh tÕ – x· héi vµ t¨ng cêng quèc phßng an ninh.
Nh vËy viÖc thùc hiÖn th¾ng lîi ®êng lèi kinh tÕ cña ®¶ng chÝnh lµ x©y
dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt níc vµ thÝch øng
víi t×nh h×nh quèc tÕ. Lµm ®îc nh vËy sÏ ph¸t huy mäi nguån lùc bªn trong
vµ tËn dông c¸c nguån lùc bªn ngoµi ®Ó x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù
chñ §Õn lît nã tõng bíc ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cã tÝnh ®éc lËp tù chñ
cao sÏ t¨ng cêng tiÒm lùc ®Êt níc, t¹o søc m¹nh cho ®Êt níc vît lªn.
Hai lµ, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. §©y lµ nhiÖm
vô träng t©m nh»m x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, x©y dùng c¬ së vËt
chÊt cho chñ nghÜa x· héi, gióp chóng ta ®i t¸t ®ãn ®Çu tr¸nh ®äc nguy c¬
tôt hËu xa h¬n vÒ kinh tÕso víi c¸c níc kh¸c. Con ®êng c«ng nghiÖp hãa
hiÖn ®¹ihãa ®¸t níc ®îc thùc hiÖn víi nh÷ng bíc ®i v÷ng ch¾c, võa tuÇn tù
võa nh¶y vät, ph¸t huy m¹nh mÏ c¸c lîi thÕ cña ®Êt níc, g¾n víi c«ng
nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa tõng bíc, tiÕp cËn vµ øng dông kinh tÕ tri thøc
trong nh÷ng ngµnh nghÒ thÝch hîp, tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó ®¹t tr×nh ®é
tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vÒ kinh doanh, c«ng nghÖ ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng
tin, ph¸t huy nguån lùc trÝ tuÖ vµ søc m¹nh tinh thÇn cña ngêi ViÖt Nam
th«ng qua ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o khoa häc vµ c«ng nghÖ, ph¸t triÓn
mét sè ngµnh c«ng nghiÖp then chèt, x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét sè ngµnh
kinh tÕ mòi nhän, ®ång thêi coi träng c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i hãa n«ng
nghiÖp n«ng th«n.
C«ng nhiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®îc thÓ hiÖn ë viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t, n©ng cã chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng
søc c¹nh tranh n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh
nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, hiÖu qu¶ ®Çu t, hiÖu qu¶ hîp t¸c
quèc tÕ, sö dông vèn níc ngoµi. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu
®Çu t ph¶i dùa trªn ph¸t huy thÕ m¹nh, lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc, g¾n víi
nhu cÇu thÞ trêng trong vµ ngoµi níc, ®¸p øng nhu cÇu thiÕt yÕu vÒ ®êi sèng
cña nh©n d©n vµ yªu cÇu quèc phßng an ninh , t¨ng lîng hµng hãa xuÊt
khÈu ra bªn ngoµi.
Ba lµ, më r«ngj quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ chñ ®éng héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n ®êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ, réng më
chÝnh s¸ch ®a ph¬ng hãa ®a d¹ng hãa quan hÖ quèc tÕ, ViÖt Nam muèn lµ
b¹n lµ ®èi t¸c tin cËy cña c¸c níc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v×
hßa b×nh ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. §©y lµ nhiÖm vô c«ng t¸c hÕt søc tränh ®¹i,
t¹o m«i trêng hßa b×nh vµ ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi cho viÖc x©y dùng
nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ. Më réng quan hÖ ®èi ngo¹i lµ më réng quan hÖ
nhiÒu mÆt, chó träng c¶ quan hÖ song ph¬ng vµ ®a ph¬ng dèi víi c¸c níc
c¸c tæ chøc khu vùc vµ quèc tÕ theo nguyªn t¾c t«n träng lÉn nhau, kh«ng
20
- Xem thêm -
.DOC 
24 
202 
144 
