Tài liệu Tiểu luận phật giáo nói chung và phật giáo tại vn. những ảnh hưởng của phật giáo tới đời sống văn hoá tinh thần của người vn

Môc lôc Lêi nãi ®Çu Ch¬ng I: PhËt gi¸o A, Hoµn c¶nh ra ®êi vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o I, Hoµn c¶nh ra ®êi 1, Bèi c¶nh lÞch sö Ên §é tríc khi PhËt gi¸o ra ®êi 2, Bèi c¶nh ra ®êi PhËt gi¸o II, Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o B, Quan ®iÓm vÒ PhËt gi¸o I, §Æc ®iÓm cña PhËt gi¸o II, §¹o PhËt lµ mét triÕt häc hay lµ mét t«n gi¸o? III, Gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña PhËt gi¸o C, Quan ®iÓm cña PhËt gi¸o I, Nh©n sinh quan PhËt gi¸o 1, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ con ngêi 2, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ th©n thÓ con ngêi 3,Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ cuéc ®êi con ngêi II, ThÕ giíi quan PhËt gi¸o 1, C¸ch kh¶o s¸t thÕ giíi cña §øc PhËt 2, ThÕ giíi quan PhËt gi¸o Ch¬ng II : PhËt gi¸o ViÖt Nam vµ ¶nh hëng cña PhËt gi¸o tíi ®êi sèng tinh thÇn cña ngêi ViÖt Nam I, Sù du nhËp cña PhËt gi¸o vµo ViÖt Nam II, Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam III, Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña PhËt gi¸o ViÖt Nam IV, ¶nh hëng cña PhËt gi¸o ®Õn ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña ngêi ViÖt Nam 1, ¶nh hëng cña PhËt gi¸o vÒ mÆt t tëng triÕt häc vµ ®¹o lý 2, Ảnh hưởng Phật Giáo qua quá trình hội nhập văn hóa Việt Nam 3, Ảnh hưởng Phật Giáo qua gốc độ nhân văn và xã hội 4, ¶nh hëng cña PhËt gi¸o qua c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Trang 3 4 4 4 4 5 5 7 7 9 10 10 10 10 11 11 14 14 14 16 16 17 17 19 19 21 25 30 33 34 LỜI MỞ ĐẦU Đạo Phật là một tôn giáo lớn của nhân loại; ảnh hưởng của đạo Phật đối với con người và xã hội, mang ý nghĩa rất lớn trong quá trình tiến bộ của con người, và đã tạo nên nền văn hóa nhân bản theo tinh thần của xã hội Á Đông hơn 2.000 năm qua. PhËt gi¸o còng lµ 1 trong 3 t«n gi¸o lín nhÊt ®·, ®ang tån t¹i vµ ph¸t 1 triÓn t¹i ViÖt Nam. Trong 3 t«n gi¸o ®ã (PhËt gi¸o, Nho gi¸o, §¹o gi¸o) cã thÓ nãi PhËt gi¸o lµ t«n gi¸o x©m nhËp vµo níc ta sím nhÊt (kho¶ng thÕ kû I sau C«ng Nguyªn). ChÝnh v× vËy, PhËt gi¸o ®· cã ¶nh hëng s©u s¾c tíi ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn cña d©n téc ta. V× nh÷ng lý do nh vËy mµ em ®· chän cho m×nh ®Ò tµi nghiªn cøu lµ: “T×m hiÓu vÒ PhËt gi¸o nãi chung vµ PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam. Nh÷ng ¶nh hëng cña PhËt gi¸o tíi ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña ngêi ViÖt Nam.“ PhËt gi¸o lµ mét ®Ò tµi kh¸ réng mµ trong khu«n khæ bµi tiÓu luËn nµy, em kh«ng thÓ nªu hÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn PhËt gi¸o mµ chØ ®i s©u nghiªn cøu kü h¬n vÒ PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam vµ nh÷ng ¶nh hëng cña nã tíi ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña ngêi ViÖt. Sö dông ph¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt, trong bµi tiÓu luËn nµy em ®· nghiªn cøu vµo 2 vÊn ®Ò lµ: PhËt gi¸o nãi chung vµ PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam (chñ yÕu). Trong mçi vÊn ®Ò, em ®Òu nªu lªn qu¸ tr×nh ra ®êi, vËn ®éng, biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn ®ång thêi nh÷ng gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña nã, ®Ó qua ®ã thÊy ®îc vÊn ®Ò mét c¸ch ®Çy ®ñ, tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ t×m tµi liÖu, vèn kiÕn thøc, hiÓu biÕt vÒ PhËt gi¸o nãi chung còng nh PhËt gi¸o ViÖt Nam nãi riªng cña em ®· t¨ng lªn mét c¸ch râ rÖt. Em hiÓu r»ng: nghiªn cøu PhËt gi¸o còng lµ nghiªn cøu vÒ mét yÕu tè v¨n ho¸ kh«ng thÓ thiÕu trong ®êi sèng tinh thÇn cña ngêi ViÖt_ ®· g¾n bã víi ngêi ViÖt trong h¬n 2000 n¨m qua. ThËt v©y, những tư tưởng và hình ảnh của Phật giáo đã để lại những dấu ấn sâu đậm trong phong tục tập quán, trong văn học và nghệ thuật của người Việt Nam trong lịch sử và nó sẽ tiếp tục tỏa sáng cái tinh hoa độc đáo của mình cho dân tộc Việt nói riêng và cả nhân loại nói chung trong tương lai. Tuy ®· cè g¾ng hÕt søc nhng bµi tiÓu luËn cña em ch¾c ch¾n r»ng còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong sÏ nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp còng nh nhËn xÐt tõ thÇy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 2 Ch¬ng I: PhËt gi¸o A/ Hoµn c¶nh ra ®êi vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o: I, Hoµn c¶nh ra ®êi: 1, Bèi c¶nh lÞch sö Ên §é tríc khi PhËt gi¸o ra ®êi: 1.1, VÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn: Ên §é lµ mét quèc gia n»m ë phÝa Nam ch©u ¸. D·y Hymalaya ph©n chia Ên §é thµnh nhiÒu vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn kh¸c nhau (võa cã nói cao, võa cã biÓn réng, võa cã ®ång b»ng phï nhiªu, võa cã sa m¹c kh« c»n, võa cã tuyÕt r¬i, võa cã n¾ng ch¸y…) 1.2, VÒ chÝnh trÞ – x· héi: X· héi cã sù ph©n chia s©u s¾c thµnh ®¼ng cÊp. Cã 4 ®¼ng cÊp chÝnh trong x· héi: + T¨ng l÷: nh÷ng ngêi hµnh nghÒ t«n gi¸o. + Quý téc: nh÷ng ngêi ®¶m ®¬ng nh÷ng chøc vô nhÊt ®Þnh trong chÝnh quyÒn, qu©n ®éi. + B×nh d©n: nh÷ng ngêi d©n tù do: n«ng d©n, thî thñ c«ng, th¬ng nh©n… + N« lÖ: lµ nh÷ng ngêi nghÌo khæ nhÊt trong x· héi, hä kh«ng cã bÊt kú mét t liÖu s¶n xuÊt còng nh tµi s¶n nµo. 1.3 VÒ v¨n hãa: Nền văn hãa chÝnh ngự trị thời bấy giờ là văn hãa Vệ Đà (Veda). Theo sử liệu hiện nay th× d©n tộc Ấn cã chung tổ tiªn với c¸c d©n tộc ch©u Âu, đã là c¸c bộ lạc du mục đ· mở mang và x©m chiếm c¸c vïng l·nh thổ T©y Bắc Ấn và lan rộng ra hầu hết b¸n đảo Ấn Độ khoảng 1000 năm trước C«ng Nguyªn. Văn hãa Vệ Đà nghiªng về thờ phụng nhiều thần th¸nh cũng như cã c¸c quan điểm thần bÝ về vũ trụ. Những sự ph¸t triển về sau đã biến Vệ Đà thành một t«n gi¸o (đạo Bà La M«n) và ph©n hãa x· héi thành bốn giai cấp chÝnh: giai cÊp t¨ng l÷; giai cÊp quÝ téc; giai cÊp th¬ng gia, ®iÒn chñ vµ giai cÊp h¹ lu trong đã đẳng cấp Bà La M«n (tầng lớp tăng lữ) là giai cấp thống trị. Tư tưởng lu©n hồi và cho rằng sinh vật cã c¸c vßng sinh tử tho¸t thai từ đạo Bà La M«n (hay sớm hơn từ tư tưởng Vệ Đà). Đạo này còng cho rằng tồn tại một bản chất của vạn vật, đã là Brahman (hay Phạm Thiªn). Việc giai cấp tăng lữ được đề cao và được hưởng mọi ưu đ·i bổng lộc trong x· hội đã tạo điều kiện cho việc ph©n hãa thành phần này ra rất nhiều hướng triết lý hay hành đạo kh¸c nhau và đ«i khi chống chọi phản b¸c nhau. Trong thời gian trưíc khi ThÝch Ca thành đạo, đ· cã rất nhiều trường ph¸i tu luyện. C¸c xu hướng triết lý cũng ph©n ho¸ mạnh như là c¸c xu hướng kho¸i lạc, ngẫu nhiªn, duy vật, hoài nghi mọi thứ, huyền bÝ ma thuật, tu khổ hạnh, tu đức hạnh, tụng kinh... ChÝnh sự phức tạp của x· hội, c¸c tư tưởng kh¸ phong phó về nh©n sinh quan vũ trụ quan, và sự xuất hiện của c¸c phương thức tu tập đa dạng đã là một m«i trường gióp cho ThÝch Ca từ đã t×m ra con đường riªng cho đạo Phật về sau. 2, Bèi c¶nh ra ®êi PhËt gi¸o: Sau khi Bµ La M«n gi¸o ®¹t tíi cùc thÞnh, giíi t¨ng sÜ Bµ La M«n ®øng ®Çu tø ®¼ng cÊp, sinh ra sù sa ®äa, hä lîi dông vai trß l·nh ®¹o viÖc tÕ cóng thÇn linh mµ thñ lîi. Sù bÊt b×nh n¶y sinh trong x· héi. 3 Do mÊt tÝn nhiÖm vµo giíi t¨ng sÜ, nhiÒu ngêi Ên lóc bÊy giê ®©m ra nghi ngê c¶ Th¸nh ®iÓn Vªda vµ b¾t ®Çu nghi ngê niÒm tin t«n gi¸o cña m×nh. §øc ThÝch Ca ®· nç lùc tu tËp ®Ó råi ®a ra mét gi¸o thuyÕt ®îc coi lµ mét cuéc c¸ch m¹ng triÕt lý hay c¸ch m¹ng t«n gi¸o. + VÒ ph¬ng diÖn x· héi, cuéc c¸ch m¹ng nµy ®· tÊn c«ng vµo bÊt b×nh ®¼ng cña hÖ thèng tø ®¼ng cÊp. + VÒ triÕt lý, ®Æc ®iÓm cña gi¸o thuyÕt §øc ThÝch Ca lµ kh«ng truy t×m ch©n lý ë bªn ngoµi, kh«ng t×m nguyªn nh©n ®au khæ ë bªn ngoµi mµ quay trë l¹i néi t©m ®Ó t×m nguyªn nh©n ®au khæ, ®ång thêi t×m ra ch©n lý tèi thîng. II, Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o: PhËt gi¸o là một t«n gi¸o được ThÝch Ca M©u Ni (Shakyamuni) truyền giảng ở miền bắc Ấn Độ vào thế kỷ thứ VI TCN. Do đạo này được truyền đi trong một thời gian l©u dài và lan ra nhiều nơi cho nhiều chủng tộc nªn lịch sử ph¸t triển của nã kh¸ đa dạng về c¸c bộ ph¸i cũng như là c¸c nghi thức và phương ph¸p tu học. Ngay từ buổi đầu, ThÝch Ca, người truyền đạo Phật, đ· thiết lập được một gi¸o hội với c¸c luật lệ hoạt động chặt chẽ của nã. Nhờ vào sự uyển chuyển của gi¸o ph¸p, đạo Phật cã thể thÝch nghi với nhiều hoàn cảnh x· hội, con người và tập tục ở c¸c thời kỳ kh¸c nhau, nªn ngày nay Phật gi¸o vẫn tiếp tục tồn tại và ph¸t triển ngay cả trong c¸c nước cã nền khoa học tiªn tiến như Hoa Kỳ và T©y Âu. Sự ph¸t triển của đạo Phật cã thể được chia làm bốn giai đoạn: 1. Giữa thế kỉ thứ 6 đến giữa thế kỉ thứ 5 trước CN: Giai đoạn nguyªn thuỷ, do đức Phật gi¸o huÊn và c¸c đệ tử của Phật truyền b¸. 2. Kể từ thế kỉ thứ 4 trước C«ng nguyªn: Giai đoạn bắt đầu ph©n hãa ra nhiều trường ph¸i qua c¸c lần kết tập về gi¸o ph¸p. 3. Kể từ thế kỉ thứ 1 sau CN: Xuất hiện gi¸o ph¸i Đại thừa với hai t«ng ph¸i quan trọng là Trung qu¸n t«ng và Duy thức t«ng. 4. Kể từ thế kỉ thứ 7: Sự xuất hiện của Mật t«ng Phật gi¸o (Phật gi¸o T©y Tạng, Kim cương thừa). 5. Sau thế kỉ thứ 13, Phật gi¸o được xem là bị tiªu diệt tại Ấn Độ, là nơi sản sinh đạo Phật. *Tãm t¾t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o tõ khi ra ®êi ®Õn nay:      566-486 TCN: ThÝch Ca Mầu Ni đản sinh. 530 TCN: ThÝch Ca gi¸c ngộ (ở tuổi 36) và thuyết ph¸p trong khoảng 45 năm. 486 TCN: ThÝch Ca tịch diệt. 297 TCN: Vua Asoka (274-236 TCN) cải đạo sang Phật gi¸o; đạo Phật ph¸t triển thành một quốc gi¸o và bắt đầu lan truyền ra ngoài Ấn Độ. 250 TCN - 308 TCN: Lần đầu tiªn ra đời đủ Tam tạng kinh. C¸c nhà truyền giảng Phật gi¸o được vua Asoka gửi tới TÝch Lan (Ceylon, nay là Sri Lanka), Kanara, Karnataka, Kashmir, vïng Hy M· Lạp Sơn, Miến Điện (Burma, nay là Myanma), Afghanistan, ngay cả đến Ai Cập, Macedonia và Cyrene. 4 Năm 65 Trung Quốc: Di chỉ sớm nhất chứng tỏ Phật gi¸o th©m nhập vào Trung Hoa.  Thế kỉ thứ 1: Đạo Phật xuất hiện tại Việt Nam cïng ở thời điểm này.  Cuối thế kỉ thứ nhất: Đạo Phật đến vương quốc Phï Nam, nay thuộc địa phận Campuchia.  Thế kỉ thứ 2: Năm 200 ở Ấn Độ, Đại học Phật gi¸o ở Nalanda ra đời và trở thành trung t©m Phật học của thế giới hơn 1000 năm (cã tài liệu cho rằng đại học này ra đời vào đầu thế kỉ thứ 5). Cïng thời gian này h×nh thành ph¸i Đại Thừa bắt đầu t¸ch ra từ Thượng tọa bộ.  Năm 320: Ph¸i Mật t«ng h×nh thành và ph¸t triển ở Ấn Độ từ cơ sở Đại thừa. . .  372: Phật gi¸o th©m nhập đến b¸n đảo Triều Tiªn.  Thế kỉ thứ 5: Đại thừa du nhập vào Indonesia và Philippines. .  552: Đạo Phật đến Nhật Bản và trở thành quốc gi¸o.  641: Đạo Phật du nhập vào T©y Tạng. .  Thế kỉ thứ 8: Cổ Mật t«ng ra đời tại T©y Tạng.  Thế kỉ thứ 9: Ch©n Ng«n t«ng (Shigon) ra đời ở Nhật từ đạo sư Kukai.  Từ giữa thế kỉ thứ 9: Angkor Wat được x©y dựng ở vương quốc Khmer. Đạo L·o ph¸t triển mạnh làm ảnh hưởng nhiều đến đạo Phật. Trong khi đã, đạo Hồi đã bắt đầu thay thế cho đạo Phật ở nhiều nơi.  Thế kỉ 11 tới thế kỉ 13: Ở Ấn Độ, đạo Hồi đ· th©m nhập mạnh; những người cực đoan đ· tiªu huỷ nhiều kiến tróc cũng như c¸c tổ chức Phật gi¸o. Năm 1193 họ chiếm Magahda, tàn ph¸ c¸c c«ng tr×nh và c¸c đại học Phật gi¸o như Nalanda và Vikramasila. PhËt gi¸o bÞ tiªu diÖt trªn ®Êt Ên §é.  Thế kỉ 15: Sự ra đời của nhiều gi¸o ph¸i Ấn độ gi¸o đ¸nh dấu sự suy tàn cuối của Phật gi¸o tại Nam Ấn.  Trong giữa sau thế kỉ 19, khi xuất hiện cộng đồng người Hoa tại Bắc Mỹ th× đạo Phật cũng th©m nhập vào đ©y và một phần của kinh Diệu Ph¸p Liªn Hoa được dịch ra tiếng Anh.  Năm 1905: Đạo sư Soyen Shaku là người đầu tiªn dạy Thiền tại Bắc Mỹ.  Từ năm 1920: Nhà nước cộng sản M«ng Cổ c«ng khai t×m c¸ch dẹp bỏ t«n gi¸o, đặc biệt bắt đầu là đạo Phật tại M«ng Cổ.  1950: Trung Quốc chiếm T©y Tạng, bắt đầu c«ng việc đàn ¸p ph¸ huỷ c¸c chïa chiền Phật gi¸o ở đ©y. Đến 1959 th× vị Dalai Lama của T©y Tạng phải tị nạn tại Ấn Độ và Phật gi¸o T©y Tạng lại được ph¸t triển mạnh ở c¸c nước T©y phương. Sau đã Dalai Lama được giải Nobel hoà b×nh năm 1989.  1966: Tu viện Thượng tọa bộ đầu tiªn x©y dựng ở Hoa Kỳ. Nh vËy, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, PhËt gi¸o ®· tõ Ên ®é truyÒn b¸ sang c¸c níc xung quanh, trë thµnh hÖ thèng t«n gi¸o – triÕt häc thÕ giíi, cã ¶nh hëng lín ®Õn ®êi sèng tinh thÇn vµ lÞch sö v¨n hãa cña c¸c níc Ph¬ng §«ng (trong ®ã cã ViÖt Nam) vµ mét sè níc ph¬ng T©y.  5 B/ Quan ®iÓm vÒ PhËt gi¸o: I, §Æc ®iÓm cña PhËt gi¸o: (theo hßa thîng ThÝch TrÝ Quang ) 1,Thứ nhất, đặc điểm của Phật gi¸o là 'In như sự thật': Lý thuyết, phương ph¸p, kết quả đều hợp lý, đều như thật. Phật gi¸o kh«ng chen chủ quan của m×nh vào trước hay trong khi suy nghiệm sự thật, và ch©n lý của đạo Phật là lời kết luận sau sự suy nghiệm trung thực ấy. Đạo Phật chỉ thấy và chỉ nãi những sự thật mà sự vật cã, kh«ng thªm kh«ng bớt. 2,Đặc điểm thứ hai là 't«n trọng sự sống'. Kh«ng s¸t sinh, ăn chay, là những điều tượng trưng cụ thể cho đặc điểm ấy. Đạo Phật xem sự sống trªn tất cả. Hết thảy c¸i g× gọi là cã gi¸ trị là phải bảo vệ sự sống ấy. Giết sự sống để nu«i sự sống là mª muội mà v× tham sống nªn hại sự sống cũng là v« minh. Cho nªn t«n trọng sự sống kh«ng những bằng c¸ch gióp nhau để sống cßn, mà cßn cã khi phải hy sinh sự sống để bảo vệ sự sống, nghĩa là cã khi tiªu cực như ăn chay để cứu mu«n loài, cã khi tÝch cực như 'thay khổ cho chóng sinh' để cứu vạn loại. Đạo Phật đặc biệt chó trọngvà nªu cao chủ nghĩa lợi tha, nhưng chữ lợi ấy là phải hướng về mục đÝch t«n trọng sự sống. 3,Đặc điểm thứ ba của đạo Phật là chỉ thừa nhận sự 'tương quan sinh tồn'. Đạo Phật dạy cho người ta thấy ở đời phải tự lập chứ kh«ng phải biệt lập. Phật tử kh«ng thấy, kh«ng tạo nªn một đối phương. Vũ trụ là một lß tương quan; kh«ng cã g× là trung t©m, kh«ng cã g× là ph ụ thuộc, hay ngược lại. Bởi thế cho nªn ph©n ly là tự tạo một ung nhọt, mà chiến đấu (theo nghĩa hẹp) chỉ là tương đối. Chiến đấu phải là một hành động v× bảo vệ sự sinh tồn mà bất đắc dĩ phải ¸p dụng trong trường hợp bất đắc dĩ. Nếu biến sự bất đắc dĩ ấy thành sự tuyệt đối cần thiết trong mọi trường hợp, th× chiến đấu sẽ trở thành chiến tranh. 4, Đặc điểm thứ tư của đạo Phật là x¸c nhận 'người là trung t©m điểm của x· hội loài người'. Đạo Phật kh«ng nãi duy t©m, kh«ng nãi duy vật, mà tất cả đều do người ph¸t sinh và đều ph¸t sinh v× người. Kết luận này thực tế ở đ©u cũng râ rệt cả. Trªn thế giới loài người này kh«ng cã g× tự nhiªn sinh ra hay từ hư kh«ng rơi xuống, mà đều do năng lực hoạt động của con người tạo thành. Năng lực hoạt động của con người tạo t¸c chi phối tất cả. Tất cả khổ hay vui, tiến hãa hay tho¸i hãa, là đều do con người d· man hay văn minh. Người là chóa tể của x· hội loài người, x· hội loài người kh«ng thể cã chóa trời thứ hai. 5, Đặc điểm thứ năm của đạo Phật chó trọng 'đối trị t©m bÖnh con người trước hết'. Lý do rất dễ hiểu. Con người là t©m điểm của x· hội loài người, x· hội ấy tiến hãa hay tho¸i hãa là hoàn toàn do hoạt động con người chi phối; mà hoạt động con người lại do t©m trÝ con người chủ đạo, vậy x· hội phản ¸nh trung thành t©m trÝ con người. Cho nªn muốn cải tạo x· hội, căn bản là phải cải tạo con người, cải tạo t©m bÖnh của con người. T©m bÖnh con người nếu cßn độc tài, tham lam, th× x· hội loài người là địa ngục; t©m bÖnh con người được đối trị rồi th× hoạt động con người rất s¸ng suốt mà x· hội con người, kết quả của hoạt động ấy, cũng rất cực lạc. 6 6, Đặc điểm thứ s¸u, mục đÝch đạo Phật là 'đào luyện con người thành bi, trÝ, dũng'. Bi là t«n trọng quyền sống của người kh¸c. TrÝ là hành động s¸ng suốt lợi lạc. Dũng là quyết t©m quả cảm hành động. Dũng kh«ng cã bi và trÝ th× sẽ thành tàn ¸c và manh động. TrÝ kh«ng cã bi và dũng th× sẽ trở thành gian xảo và mộng tưởng. Bi kh«ng cã trÝ và dũng sẽ thành t×nh cảm và nhót nh¸t. Bi là tư c¸ch tiến hãa, trÝ là trÝ thức tiến hãa, dũng năng lực tiến hãa. Con người như thế là con người mới, căn b¶n của x· hội mới. 7, Đặc điểm thứ bảy của đạo Phật là 'kiến thiết một x· hội mới' mà căn bản là con người mới. Cho nªn tranh đấu cho x· hội mới ấy, trở lại vấn đề, là phải chiến thắng chÝnh m×nh trước hết. Con người tự chiến thắng con người, nghĩa là c¸i 'nh©n cũ' (bãc lột, đàn ¸p, độc tài, x©m lược) kh«ng cßn nữa, th× kết quả được c¸i 'quả mới' là là một x· hội mới. Trong x· hội ấy quyền sống tuyệt đối b×nh đẳng như sự sống: B×nh đẳng trong nhiệm vụ, b×nh đẳng trong hưởng thụ. 8, Đặc điểm thứ t¸m của đạo Phật là 'tiến lªn v« thượng gi¸c'. Đào luyện một con người mới, kiến thiết một x· hội mới, kh«ng phải mục đÝch của đạo Phật cứu cánh ở đó. Cao xa, đạo Phật còn hướng dẫn con người lên chóp đỉnh của sự tiến hóa là địa vị vô thượng giác, địa vị vô minh toàn diệt, trí tuệ toàn giác, địa vị Phật đà. 9, Đặc điểm thứ chÝn của đạo Phật là đạo Phật dạy phải 'tự lực giải tho¸t'. Đấy là một tinh thần tuyệt đối cần thiết. Đức Phật chỉ là một đạo sư dẫn đạo con đường sáng cho chúng ta. Còn chúng ta phải tự thắp đuốc trí tuệ của mình mà soi đường, phải tự động cặp chân năng lực của mình mà đi. Con người mới là phải tự rèn luyện; xã hội mới là phải tự kiến thiết; vô thượng giác là phải tự tu chứng. Tự lực giải thoát là con đường duy nhất của mười phương các đức Phật Bồ-Tát. An lạc không phải cầu xin, trí giác không do cầu hồ. 10, Đặc điểm thứ mười của đạo Phật là 'hiện chứng thể nghiệm'. Đức Phật chỉ hướng dẫn chúng ta, chứ chân lý không phải là thứ đem quay phim cho người thấy được. Đức Phật là đạo sư, nhưng trí giác không phải là thứ ai dạy khôn cho ai. Cho nên đối với chân lý tối cao, ta phải tự lực thể nghiệm. Sự tự lực thể nghiệm ấy, không những áp dụng với tinh thần tự lực giải thoát mà thôi, mà còn đặc biệt chú ý đến sự hiện chứng. Thế nào gọi là sự hiện chứng? Ví dụ con đường đi đến Mai thôn có mười đoạn. Người đi không ham, không thể ham nhảy vọt đến Mai thôn mà không qua mười đoạn đường, mà phải đi từng bước, bước từng đoạn, được một đoạn là đến Mai thôn một đoạn. Con đường vô thượng giác cũng vậy, nương theo lời Phật chỉ dẫn, ta phải bước từng bước, hiện chứng đến đâu thể nghiệm chân lý đến đó, cho đến khi toàn giác. Đức Phật tạo cho ta cái thang, nhưng không kéo giàn hoa xuống hay đẩy thẳng ta lên được. Ta phải tự lực mà trèo từng nấc thang lên giàn hoa thiên lý. Trèo được nấc nào là tự thể nghiệm chân lý nấc ấy. Đối với chân lý chưa hiện chứng, chúng ta chỉ nói học, không nói biết. Tinh thần tu chứng đạo Phật là thế. II, §¹o PhËt lµ triÕt häc hay lµ mét t«n gi¸o ? 7 PhËt gi¸o lµ mét thø triÕt häc nhng triÕt häc PhËt gi¸o kh«ng diÔn tiÕn theo híng cña triÕt T©y, kh«ng suy t su«ng ®Ó tháa m·n lßng ham muèn hiÓu biÕt. Nç lùc cña triÕt häc PhËt gi¸o chØ nh»m t×m hiÓu vÒ lý v« thêng vµ v« ng· cña v¹n vËt trong ®ã cã con ngêi. TriÕt häc nµy chØ chuyªn t©m ph©n tÝch nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra ®au khæ vµ t×m c¸ch gi¶i tho¸t khái ®au khæ. §Ó thãat khái sù ®au khæ, PhËt gi¸o ®ßi hái ph¶i cã sù thùc hµnh tu©n theo kû luËt ®êi sèng thiÖn h¹nh, mét kû luËt tinh thÇn trong c«ng cuéc thùch nghiÖm t©m linh ®Ó cuèi cïng ®¹t tíi ch©n lý b»ng trùc gi¸c. Nh vËy, PhËt gi¸o kh«ng ph¶i lµ mét thø triÕt häc thuÇn luËn lý hay suy t siªu h×nh mµ l¹i lµ mét triÕt häc bao gåm c¶ suy nghÜ lÉn thùc hµnh ®Ó tù m×nh chøng ngé ch©n lý. Ch©n lý gi¶i tho¸t ph¶i ®îc thùc hiÖn ngay t¹i b¶n th©n chø kh«ng ph¶i ®èi tîng suy t. PhËt gi¸o lµ mét t«n gi¸o nhng lµ mét t«n gi¸o ®Æc biÖt _ tøc lµ khi hiÓu t«n gi¸o nh mét hÖ thèng gi¸o lý vµ mét kû luËt ®êi sèng nh¾m ®Õn môc ®Ých gi¶i thãat vÜnh viÔn con ngêi, ®¹t tíi h¹nh phóc ch©n thùc. T«n gi¸o nµy gi¶ng d¹y 3 ®iÒu chÝnh: “Tr¸nh xa ®iÒu xÊu, lµm viÖc thiÖn vµ thanh tÞnh t©m trÝ” (theo Ksri Dhammananda, trong “Nh÷ng h¹t ngäc trÝ tuÖ PhËt gi¸o”, ThÝch T©m Quang dÞch,T15 ). T«n gi¸o nµy kh«ng thê ®øc phËt nh mét vÞ thÇn linh cã quyÒn uy cøu ®é, theo Oldenberg “PhËt kh«ng ph¶i h¹ng ngêi gi¶i thãat cho ngêi kh¸c, nhng ngµi d¹y hä, mäi ngêi c¸ch tù m×nh gi¶i tho¸t cho m×nh còng nh ngµi ®· lµm lÊy. Ngêi ta tin theo lêi truyÒn b¸ vÒ ch©n lý cña Ngµi kh«ng ph¶i v× ch©n lý Êy tõ ë Ngµi xuÊt gia mµ bëi v× qua lêi nãi cña Ngµi, mét sù hiÓu biÕt c¸ nh©n cña m×nh vÒ nh÷ng ®iÒu Ngµi nãi ®· biÓu lé ra trong ¸nh s¸ng cña chÝnh tinh thÇn m×nh”. PhËt gi¸o kh«ng ®Æt niÒm tin vµ bµy tá lßng t«n kÝnh tríc mét vÞ thÇn linh nµo. VÊn ®Ò cã mét vÞ thÇn linh s¸ng t¹o vµ lµm chñ vò trô lµ mét vÊn ®Ò siªu h×nh mµ §øc ThÝch Ca ®· tõng g¸c sang mét bªn vµ kh«ng bµn ®Õn. Lý do lµ Ngµi thÊy ®iÒu ®ã kh«ng liªn hÖ víi viÖc gi¶i quyÕt c¸i khæ. Ngµi chñ tr¬ng c¸i khæ lµ do chÝnh con ngêi tù t¹o th× con ngêi ph¶i tù gi¶i quyÕt lÊy. Gi¸o lý cña §øc PhËt chØ nh¾m tíi mçi mét chñ ®Ých Êy mµ th«i. Tãm l¹i, trong 2 ph¬ng diÖn: t«n gi¸o vµ triÕt häc, cã lÏ PhËt gi¸o nghiªng vÒ triÕt häc nhiÒu h¬n. §Æc ®iÓm cña triÕt häc PhËt gi¸o lµ: - Song song víi suy t vµ ph©n tÝch sù vËt, PhËt gi¸o chó träng vµo thùc hµnh ®Ó c¶i t¹o ®êi sèng con ngêi. - PhËt gi¸o lu«n lu«n t×m c¸ch thÝch øng víi c¨n c¬ cña con ngêi thêi ®¹i víi sù linh ®éng, uyÓn chuyÓn vµ khai phãng - PhËt gi¸o híng ®Õn sù gi¶i tho¸t toµn diÖn vµ vÜnh viÔn cho con ngêi. - PhËt gi¸o ®Ò cao yÕu tè tù lùc: con ngêi ph¶i tù m×nh vît lªn chÝnh m×nh ®Ó tho¸t khái nghiÖp lùc do chÝnh m×nh t¹o ra. III, Gi¸ trÞ vµ h¹n chÕ cña PhËt gi¸o: 1, Gi¸ trÞ cña PhËt gi¸o: 8 - Phật giáo là một tôn giáo duy nhất chống lại thần quyền. Trong nội dung của học thuyết này chứa đựng những yếu tố duy vật và tư tưởng biện chứng khá đặc sắc. - TriÕt häc Phật giáo thắm nhuần tinh thần của chủ nghĩa nhân văn, thể hiện: Phật giáo tôn trọng và đề cao giá trị của con người, nó phê phán mọi áp bức bất công của x· héi, tuyên truyền cho tư tưởng tự do và mong muốn xây dựng cho con người một cuộc sống an lạc hạnh phúc. Phật giáo đề cao sự công bằng, chính trực lòng nhân ái vị tha, sự độ lượng khoan dung, đức đạm bạc thanh khiết. Đạo đức Phật giáo góp phần xây dựng cuộc sống gia đình hạnh phúc, một x· héi trở nên chân thiện mỹ là một giới thanh bình. 2, H¹n chÕ cña PhËt gi¸o: TriÕt häc Phật giáo ít nhiều còn mang tính bi quan, yếm thế, nhìn đời bằng bể khổ trầm luân. Phật giáo đã thủ tiêu đấu tranh cải tạo XH, ở chỗ giải thoát đời sống tinh thần. C/ Quan ®iÓm cña PhËt gi¸o: I, Nh©n sinh quan PhËt gi¸o: PhËt gi¸o lµ trµo lu t tëng chñ tr¬ng thùc hiÖn b×nh ®¼ng gi÷a con ngêi víi con ngêi, gi¶i thãat con ngêi khái nçi ®au sinh tö ®Ó ®¹t tíi mét ý nghÜa ®êi sèng hoµn thiÖn. 1, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ con ngêi: - VÒ cÊu t¹o hay c¸c yÕu tè h×nh thµnh nªn con ngêi, nhµ PhËt cã mÊy thuyÕt sau: + ThuyÕt danh – s¾c: con ngêi ®îc cÊu t¹o bëi 2 yÕu tè: danh (yÕu tè tinh thÇn) vµ s¾c (yÕu tè vËt chÊt)  cã sù c©n b»ng gi÷a vËt chÊt vµ tinh thÇn. + ThuyÕt lôc ®¹i: con ngêi ®îc cÊu t¹o bëi 6 yÕu tè: §Þa (§Êt, x¬ng thÞt) Thñy (Níc, m¸u, chÊt láng)  VËt chÊt Háa (Löa, nhiÖt khÝ) Phong (Giã, h« hÊp) Kh«ng (C¸c lç trèng trong c¬ thÓ)  Tinh thÇn Thøc (ý thøc, tinh thÇn)  Dùa vµo trªn cã thÓ thÊy, quan ®iÓm cña thuyÕt nµy cho r»ng: cÊu t¹o cña con ngêi nghiªng vÒ vËt chÊt. + ThuyÕt Ngò UÈn: cho r»ng con ngêi ®îc cÊu t¹o bëi 5 yÕu tè: S¾c: vËt chÊt, bao gåm Tø ®¹i: ®Þa, thñy, háa, phong. Thô: c¶m t×nh, t×nh c¶m, c¶m gi¸c. Tëng: biÓu tîng, tëng tîng, tri gi¸c, kÝ øc. Hµnh: ý chÝ. Thøc: ý thøc.  CÊu t¹o con ngêi ngiªng vÒ yÕu tè tinh thÇn. 9 2, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ th©n thÓ con ngêi: Quan niÖm v« thêng cña PhËt gi¸o cho r»ng: mäi sù vËt, hiÖn tîng lu«n lu«n vËn ®éng, biÕn ®æi, kh«ng cã c¸i g× lµ thêng h»ng.  Mäi sù vËt, hiÖn tîng chØ lµ gi¶ danh, v« ®Þnh, kh«ng thùc. PhËt gi¸o cho r»ng: th©n lµ c¸i gèc cña khæ (th©n vi khæ b¶n). Mäi ®au khæ cña thÕ gian nh: ®ãi kh¸t, nãng l¹nh, mái mÖt, sinh l·o bÖnh tö ®Òu tõ n¬i th©n thÓ. 3, Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ cuéc ®êi con ngêi: Phật giáo đưa ra luân hồi và nghiệp báo, tứ diệu đế, thập nhị nhân duyên và niết bàn. - Luân hồi nghiệp báo là giáo lý của Phật dựa trên Luật nhân quả. Theo Phật giáo sự sinh tử của con người (vô ngã) là sự hợp tan của ngủ uẩn: sắc, thụ, tưởng, hành và thức. Con người phải chịu Luật luân hồi nghiệp báo, luân hồi là sự chuyển dich linh hồn qua các kiếp hay gọi là tái kiếp nghĩa là con người sau khi chết có thề đầu thay trở lại một trong 6 kiếp: kiếp tiên, kiếp người, kiếp súc sinh, kiếp cây cỏ, kiếp quỷ, kiếp địa ngục. Quá trình cứ thế chư chiếc bánh xe (luân) quay tròn (hồi) không dứt. Tái sinh trở lại kiếp nào (kết quả – nghiệp báo) là phụ thuộc vào nghiệp (nguyên nhân) của mình là còn sống ở phía trước. Nghiệp là nguyên lý chi phối kết quả của các hành động, ngôn ngữ hay ý nghĩa theo nhà Phật, Nghiệpcó thân nghiệp (cơ thể, sinh lý của con người), ý nghiệp (suy nghĩ của con người), khẩu nghiệp (lời nói), cận tử nghiệp (những việc làm hành động, suy nghĩ khi sắp chết), bất động nghiệp, cực trong nghiệp. Có nghiệp của bản thân, của cha mẹ, của gia đình.. hơn nữa là có nghiệp báo đến ngay với mình (quả báo nhãn tiền) hay đến với thế hệ sau (cha làm con chịu). Toàn bộ các nghiệp cũng chia làm 2 nghiệp là thiện nghiệp và ác nghiệp. Tổng hợp lại gọi là thuyết Luân hồi nghiệp báo. Thuyết luân hồi không thừa nhận có linh hồn bất tử, luân hồi ở đây không phải là sự đầu thai của linh hồn mà là sự kết tập mới của ngủ uẩn ra nghiệp lực. Nghiệp lực là kết quả tổng hợp của Thiện nghiệp và Ác nghiệp hay là các nghiệp của đời người. Nó di truyền vào ngủ uẩn dẫn dắt con người vào luân hồi. Luân hồi là mắc vào bể khổ trầm luân nên Phật giáo chỉ ra đường lối giải thoát là “tứ diệu đế”. Quan niÖm cña PhËt gi¸o vÒ cuéc ®êi con ngêi ®îc tËp trung nhÊt ë trong thuyÕt Tø diÖu ®Õ_c¬ së, nÒn t¶ng l©u dµi cña PhËt gi¸o. Tø diÖu ®Õ bao gåm: Khæ ®Õ, TËp ®Õ, DiÖt ®Õ vµ §¹o ®Õ. ThuyÕt nµy cã néi dung c¬ b¶n nh sau: * Khæ ®Õ: lµ thùc tr¹ng ®au khæ cña con ngêi.. "Người thấy khổ đế sẽ thấy nguyªn nh©n của khổ, sự chấm dứt khổ và con đường diệt khổ". Đối với người t×m ch©n lý, khổ đế là điểm bắt đầu trong đạo Phật. Kh«ng nhận thức được khổ đế, ta sẽ kh«ng bao giờ hiểu tập đế, diệt đế và đạo đế. Kh«ng hiểu Tứ Đế là kh«ng hiểu Phật Ph¸p. Khæ ®Õ cho r»ng: ®êi lµ khæ, tån t¹i lµ khæ. B¶n chÊt cña ®êi sèng nh©n sinh lµ §ức Phật dạy: "Này c¸c Tỳ kheo, khæ v× con ngêi sinh ra ph¶i chÞu bao sanh là khổ, già là kh ổ, bệnh là nhiªu ®¾ng cay, rµng buéc, mÊt tù do. khổ, chết là kh ổ, biệt ly là khổ, 10 kh«ng được là chấp thủ năm (Tương Ưng V). thương yªu mà mong cầu mà kh ổ. Tãm lại, uẩn là kh ổ" Nhng khæ ë ®©y ph¶i hiÓu theo nghÜa réng h¬n. PhËt cho rÇng: c¸i lµm cho t©m hån buån phiÒn ®îc gäi lµ khæ. Néi dung cña “khæ”: trong phËt gi¸o cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i “khæ”: nhÞ khæ, tam khæ, tø khæ, ngò khæ… + NhÞ khæ: néi khæ vµ ngo¹i khæ. + Tø khæ: Sinh, l·o, bÖnh, tö. + B¸t khæ: Sinh, l·o, bÖnh, tö, ¸i biÖt ly, o¸n t¨ng héi, cÇu bÊt ®¾c, ngò thô uÈn. Đức Phật dạy: "Thế gian nầy thành h×nh từ sự khổ đau". Những người cã c¸i nh×n ch©n chÝnh sẽ thấy thế gian chỉ cã một bệnh, chỉ cã một vấn đề là khổ đau, bất toại nguyện, hay sự xung đột giữa tham ¸i và đời sống. Tất cả những khã khăn trong đời sống đều nằm trong khổ đế.  Tõ ®ã cã thÓ thÊy: PhËt gi¸o kh«ng trèn tr¸nh cuéc s«ng, kh«ng t« hång cuéc sèng mµ nã dòng c¶m nh×n th¼ng vµo hiÖn thùc: ®êi lµ khæ. * TËp ®Õ: lµ nguån gèc hay nguyªn nh©n dÉn ®Õn thùc tr¹ng ®au khæ. PhËt gi¸o cho r»ng cuéc sèng ®au khæ lµ cã nguyªn nh©n. §Ó c¾t nghÜa nçi khæ cña nh©n lo¹i, PhËt gi¸o ®a ra thuyÕt “ThËp nhÞ nh©n duyªn”_ ®ã lµ 12 nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ nèi tiÕp nhau, cuèi cïng dÉn ®Õn c¸c ®au khæ cña con ngêi: + V« minh + Hµnh + Thøc + Danh s¾c + Lôc nhËp + Xóc + Thô + ¸i + Thñ + H÷u + Sinh + L·o – Tö Đức Phật giảng về nguồn gốc đau khổ như sau: 1. V× v« minh, hành ph¸t sinh 2. V× hành, thức (thức-t¸i-sanh) ph¸t sinh §øc PhËt d¹y:"Nầy c¸c vị tỳ 3. V× thức, danh-sắc ph¸t sinh kheo, đ©y là Di ệu Đế về Nguồn 4. V× danh-sắc, lục căn ph¸t sinh Gốc của Khổ: lßng tham thủ làm 5. V× lục căn, xóc ph¸t sinh cho sinh hữu -- kÌm theo với ham 6. V× xóc, thô ph¸t sinh muốn và ưa thÝch, thªm vào chổ 7. V× thô, tham ¸i ph¸t sinh nầy chổ kia , nghĩa là tham thủ 8. V× tham ¸i, thủ ph¸t sinh c¸c dục lạc, tham thủ thường 9. V× thủ, hữu ph¸t sinh sinh, tham thủ đoạn sinh." 10. V× hữu, sinh ph¸t sinh 11. V× sinh nªn bệnh-l·o-tử ph¸t sinh 12. V× bệnh-l·o-tử nªn đau khổ, lu©n hồi ph¸t sinh. Nếu chấm dứt v« minh th× chấm dứt hành, chấm dứt hành th× chấm dứt thức v.v., chấm dứt sinh th× chấm dứt đau khổ lu©n hồi. 11 * DiÖt ®Õ: PhËt gi¸o cho r»ng nçi khæ cã thÓ tiªu diÖt ®îc. Con ngêi ph¶i lÇn theo “ThËp nhÞ nh©n duyªn” ®Ó t×m ra nguyªn nh©n dÉn ®Õn ®au khæ vµ xãa bá nh÷ng nguyªn nh©n ®ã ®i còng tøc lµ con ngêi xãa bá nçi khæ ®¹t tíi sù gi¶i thãat. §øc PhËt d¹y:"Nầy c¸c vị tỳ kheo, đ©y là Diệu Đế về Diệt Khổ: sự tàn lụn và ngưng kh«ng cßn tàn dư, sự xuất ly, sự từ bỏ, sự giải phãng, và sự bu«ng bỏ lßng tham thủ" Đức Phật đã vạch râ từng bước đi trªn con đường diệt khổ. Sự rÌn luyện t©m linh sẽ đưa đến quả tối thượng là Niết Bàn cực lạc, diệt trừ tham ¸i. Phật gi¸o gọi Niết Bàn là hạnh phóc tối thượng, hạnh phóc nµy ph¸t sinh khi t©m hoàn toàn tĩnh lặng, chấm dứt cảm thọ. * §¹o ®Õ: chØ ra con ®êng tiªu diÖt c¸i khæ. §ã lµ con ®êng “tu ®¹o” , hoµn thiÖn ®¹o ®øc c¸ nh©n gåm 8 nguyªn t¾c “B¸t chÝnh ®¹o”. §øc PhËt d¹y: "Nầy c¸c vị tỳ kheo, đ©y là Diệu Đế về Con Đường + ChÝnh kiÕn (hiÓu biÕt ®óng tø ®Õ) Diệt Khổ, đã chÝnh là Con Đường + ChÝnh t (suy nghÜ ®óng ®¾n) T¸m ChÝnh (B¸t ChÝnh Đạo): ChÝnh Kiến, ChÝnh Tư Duy, + ChÝnh ng÷ (lêi nãi ®óng ®¾n) + ChÝnh nghiÖp (gi÷ nghiÖp kh«ng t¸c ®éng ChÝnh Ngữ, ChÝnh Nghiệp, ChÝnh Mạng, ChÝnh Tinh TiÕn, xÊu) ChÝnh Niệm, ChÝnh Định." + ChÝnh mÖnh (gi÷ ng¨n dôc väng) + ChÝnh tÞnh tiÕn (rÌn luyÖn, tu tËp kh«ng mÖt mái) + ChÝnh niÖm (cã niÒm tin v÷ng bÒn vµo gi¶i tho¸t) + ChÝnh ®Þnh (tËp trung t tëng cao ®é) T¸m ph¬ng ph¸p chia lµm 3 nhãm, gäi lµ “Tam häc”_ ba ®iÒu cÇn häc vµ rÌn luyÖn: + Giíi (chÝnh ng÷, chÝnh nghiÖp, chÝnh mÖnh): nh÷ng ®iÒu kiªng kÞ mµ con ngêi ph¶i thùc hiÖn ®Ó gi÷ cho t©m trong s¹ch. + §Þnh (chÝnh tÞnh tiÕn, chÝnh niÖm, chÝnh ®Þnh): con ngêi tËp trung t tëng ngåi thiÒn ®Þnh, thu t©m, nhiÕp t©m ®Ó lµm cho søc m¹nh vña t©m kh«ng bÞ ngo¹i c¶nh t¸c ®éng. + TuÖ (chÝnh kiÕn, chÝnh t duy): trÝ tuÖ con ngêi ®îc gîi më, ®îc khai th«ng  con ngêi ®îc gi¸c ngé, gi¶i tho¸t khái nçi khæ, ®¹t tíi bê h¹nh phóc. II, ThÕ giíi quan PhËt gi¸o: 1, C¸ch kh¶o s¸t thÕ giíi cña §øc PhËt: Theo PhËt, mäi sù vËt, hiÖn tîng ®Òu ph¶i xem xÐt ®Õn c¸i ch©n tíng, thùc tr¹ng cña nã, ph¶i g¹t bá mäi mêng tîng tëng tîng_ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nhËn thøc sai lÇm, ph¶i nh thÞ kiÕn vµ nh thùc kiÕn, tøc lµ mäi sù vËt nh thÕ nµo th× ph¶n ¸nh ®óng nh thÕ, kh«ng thªm, kh«ng bít, kh«ng yªu, kh«ng ghÐt. Ngµi thêng khuyªn häc trß: “§èi víi thÕ gian, quan s¸t hÕt th¶y mét c¸ch nh thËt, xa rêi tÊt c¶ mäi nhiÔm nhîc cña thÕ gian. §©y lµ ®iÓm xuÊt ph¸t v« cïng quan träng ®Ó kh¶o s¸t, nhËn thøc thÕ giíi. 2, ThÕ giíi quan PhËt gi¸o: 12 ThÕ giíi quan PhËt gi¸o ®îc thÓ hiÖn trong 2 thuyÕt lín lµ: “Nh©n duyªn sinh” vµ “V« thêng, v« ng·”. * Nh©n duyªn sinh: Víi c¸ch kh¶o s¸t nh trªn, §øc PhËt ®· ph¸t hiÖn ra mäi sù vËt, hiÖn tîng ®Òu do nh©n duyªn sinh: “C¸c ph¸p do nh©n duyªn sinh”. Nh©n duyªn sinh chØ mèi quan hÖ ®iÒu kiÖn: “Cã c¸i nµy th× cã c¸i kia, c¸i nµy sinh th× c¸i kia ph¶i sinh. C¸i nµy kh«ng th× c¸i kia kh«ng , c¸i nµy diÖt th× c¸i kia diÖt…”. Nh vËy, §øc PhËt ®· t×m ra m«i quan hÖ ch»ng chÞt lÉn nhau gi÷a c¸c sù vËt, hiÖn tîng. T¹o vËt trong vò trô khi xuÊt hiÖn ®Òu cã nh÷ng nguyªn nh©n g¾n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, khi nguyªn nh©n kh«ng g¾n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã n÷a th× sù vËt sÏ mÊt ®i. Trªn thÕ giíi nµy cµng cµng kh«ng cã vËt g× tån t¹i ®éc lËp tuyÖt ®èi, tÊt c¶ mäi c¸i ®Òu ph¶i n¬ng tùa vµo nhau. Mäi sù vËt hiÖn tîng ®Òu n»m trong mèi liªn hÖ phøc t¹p ®ã, dï PhËt cã ra ®êi hay kh«ng ra ®êi, chóng vÉn nh vËy, kh«ng thÓ kh¸c ®îc. “Nh©n duyªn sinh” còng g¾n liÒn víi nh©n qu¶ (nh©n nµo th× qu¶ Êy). Víi nh÷ng nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh th× bao giê còng t¹o nªn nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. *ThuyÕt “V« thêng, v« ng·”:Đây là một tư tưởng biện chứng xuất sắc của nhà Phật, phản ánh được tính chất luôn luôn vận động biến đổi của mọi sự vật, hiện tượng trên thế giới, do sự vận động biến đổi mà sự tồn tại của mọi sinh vật chỉ là tương đối có giới hạn, có điểm bắt đầu và có điểm kết thúc, không có bất cứ sù vËt – hiÖn tîng nào tồn tại vĩnh viễn trừ tâm. Phật nói tâm thì thường trụ, còn vạn pháp thì vô thương trụ. “V« thêng” nghÜa lµ kh«ng cã g× tån t¹i vÜnh h»ng, kh«ng cã g× trô ®îc l¹i m·i m·i bëi v× v¹n vËt lu«n sinh ra nhng còng lu«n kh«ng ngõng biÕn ®æi, kh«ng cã g× lµ ®øng yªn vµ bÊt biÕn. “V« ng·” nghÜa lµ kh«ng cã c¸i “t«i” bëi v×: ngêi lµ do 2 phÇn “s¾c” vµ “danh” héi tô thµnh: + “S¾c”: tøc lµ vËt chÊt + “Danh”: tøc lµ tinh thÇn, bao gåm 4 yÕu tè: thô, hëng, hµnh, thøc. Danh vµ s¾c liªn hÖ mËt thiÕt, kh¨ng khÝt víi nhau, kh«ng cã c¸i nµy th× sÏ kh«ng cã c¸i kia vµ ngîc l¹i. Nhng danh vµ s¾c cïng n»m trong sù biÕn ®æi mang tÝnh chu kú (tøc lµ: sinh, trô, dÞ, diÖt) nªn sÏ kh«ng cã sù tån t¹i vÜnh h»ng cña con ngêi  sÏ kh«ng cã c¸i “t«i”  ThÕ giíi quan PhËt gi¸o chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè duy vËt vµ ®Æc biÖt lµ t tëng biÖn chøng hÕt søc s©u s¾c. 13 Ch¬ng II: PhËt gi¸o ViÖt Nam vµ ¶nh hëng cña phËt gi¸o tíi ®êi sèng tinh thÇn cña ngêi viÖt I, Sù du nhËp cña PhËt gi¸o vµo ViÖt Nam: Nh×n chung, qu¸ tr×nh th©m nhËp cña PhËt gi¸o vµo ViÖt Nam gÆp nhiÒu thuËn lîi vµ hÇu nh kh«ng vÊp ph¶i ph¶n øng, trë ng¹i g×. Cã ®îc ®iÒu ®ã lµ do: + Mét phÇn, PhËt gi¸o phï hîp víi truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc. + PhËt gi¸o vèn lµ mét t«n gi¸o cã t tëng khoan dung, hßa ®ång, cëi më, lu«n s½n sµng ®èi tho¹i víi c¸c trµo lu t tëng kh¸c. + PhËt gi¸o kh«ng chØ chÊp nhËn vµ hßa nhËp víi tÝn ngìng d©n gian, mµ cßn kÕ thõa ®îc nh÷ng gi¸ trÞ trong kho tµng v¨n hãa Khæng gi¸o vµ §¹o gi¸o. + Lµ mét t«n gi¸o cã hÖ thèng gi¸o lý kh¸ ®å sé vµ hoµn chØnh, khi du nhËp vµo ViÖt Nam, PhËt gi¸o ®em l¹i cho céng ®ång ngêi ViÖt mét hÖ thèng c¸c quan niÖm vÒ vò trô vµ nh©n sinh. Mét sè t tëng PhËt gi¸o phï hîp víi t duy truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc. ChÝnh v× vËy, PhËt gi¸o ®îc nh©n d©n ta tiÕp nhËn mét c¸ch tù gi¸c vµ nhanh chãng trë thµnh mét t«n gi¸o thu hót ®îc qu¶ng ®¹i d©n chóng tin theo, ®Ó råi trë thµnh t tëng chÝnh thèng cña mét sè triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt Nam. * Sù truyÒn b¸ cña PhËt gi¸o cã ®Æc ®iÓm lµ: + Thø nhÊt, qu¸ tr×nh truyÒn b¸ PhËt gi¸o nh×n chung kh«ng t¹o ra nhng xung ®ét vÒ qu©n sù còng nh vÒ v¨n hãa. + Thø hai, víi ph¬ng ch©m ho»ng hãa “tïy duyªn ph¬ng tiÖn”, PhËt gi¸o ®· t¹o kh¶ n¨ng chÊp nhËn nh÷ng dÞ biÖt cña truyÒn thèng v¨n hãa ë nh÷ng khu vùc mµ nã du nhËp. V× vËy, PhËt gi¸o ®· lµm t¨ng kh¶ n¨ng thÝch nghi cña m×nh ®èi víi c¸c nÒn v¨n hãa kh¸c. H¬n n÷a, nã cßn biÕt tù lµm giµu b»ng c¸ch tiÕp nhËn c¸c gi¸ trÞ tÝn ngìng, phong tôc, tËp qu¸n cña c¸c d©n téc kh¸c. * Cho ®Õn nay cßn nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ viÖc x¸c ®Þnh kho¶ng thêi gian chÝnh x¸c mµ PhËt gi¸o du nhËp vµo ViÖt Nam còng nh PhËt gi¸o du nhËp vµo ViÖt Nam theo con ®êng nµo. C©u chuyÖn huyÒn tho¹i liªn quan ®Õn sù cã mÆt sím nhÊt cña PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam lµ “TruyÖn nhÊt d¹ tr¹ch” trong “LÜnh Nam chÝch qu¸i” cña Vò Quúnh vµ KiÒu Phó. TruyÖn kÓ r»ng: vµo ®êi Hïng V¬ng thø 3, ë ngoµi biÓn cã nói Quúnh ViÖn, trªn ®ã cã c¸i am nhá vµ cã mét tiÓu t¨ng tªn lµ Ngìng Quang (cßn gäi lµ PhËt Quang) truyÒn ph¸p cho Chö §ång Tö. Chö §ång Tö trë vÒ truyÒn d¹y §¹o PhËt, Tiªn Dung bÌn gi¸c ngé, bá phè phêng, c¬ nghiÖp råi c¶ hai ®Õn t×m thÇy häc ®¹o  PhËt gi¸o vµo níc ta vµo thÕ kû V TCN. Nhng ®ã chØ lµ truyÒn thuyÕt! NhiÒu häc gi¶ cho r»ng, PhËt gi¸o vµo níc ta tõ ®Çu kû nguyªn T©y lÞch (thÕ kû I - II sau C«ng Nguyªn) khi níc ta cßn thuéc néi nhµ H¸n. NguyÔn Lang trong “ViÖt Nam PhËt gi¸o sö luËn” tËp mét viÕt: “§¹o PhËt truyÒn vµo ViÖt 14 Nam kho¶ng ®Çu kû nguyªn T©y lÞch. Tµi liÖu ch¾c ch¾n cho biÕt r»ng vµo h¹ H¸n thÕ kû thø II, t¹i níc ta ®· cã mét trung t©m PhËt gi¸o phån vinh vµ quan träng råi, nhng cã thÓ §¹o PhËt ®· du nhËp vµo níc ta trong thÕ kû ®Çu cña kû nguyªn”. HÇu hÕt c¸c häc gi¶, c¸c nhµ nghiªn cøu ®Òu cho r»ng vµo thêi Sü NhiÕp (187 – 226), PhËt gi¸o kh«ng chØ cã mÆt mµ cßn hng thÞnh ë níc ta. Khi ®ã ë níc ta ®· cã mét trung t©m PhËt gi¸o næi tiÕng: Luy L©u_ thµnh lËp lµ do sù viÕng th¨m cña c¸c th¬ng gia vµ t¨ng sü Ên §é, trùc tiÕp b»ng ®êng biÓn. §¹o PhËt ë Giao Ch©u (níc ta thêi ®ã) lµ do PhËt gi¸o Ên §é trùc tiÕp truyÒn vµo chø kh«ng ph¶i tõ Trung Hoa truyÒn xuèng. II, Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o t¹i ViÖt Nam: Do tiếp thu Phật gi¸o trực tiếp từ Ấn Độ nªn từ Buddha (bậc gi¸c ngộ) được phiªn ©m trực tiếp thành Bụt, từ Bụt được dùng nhiều trong c¸c truyện d©n gian. Phật gi¸o Việt Nam lóc ấy mang màu sắc của Tiểu thừa, Bụt được coi như một vị thần chuyªn cứu gióp người tốt, trừng phạt kẻ xấu. Sau này, vào thế kỷ thứ IV-V, do ảnh hưởng của Đại thừa đến từ Trung Quốc mà từ Bụt bị mất đi và được thay thế bởi từ Phật. Trong tiếng H¸n, từ Buddha được phiªn ©m thành Phật đà, Phật đồ rồi được rót gọn thành Phật. Phật gi¸o ăn s©u, b¸m rễ vào Việt Nam từ rất sớm. Đến đời nhà Lý, nhà Trần, Phật gi¸o ph¸t triển cực thịnh, được coi là quốc gi¸o, ảnh hưởng đến tất cả mọi vấn đề trong cuộc sống. Đến đời nhà Hậu Lª th× Nho gi¸o được coi là quốc gi¸o và Phật gi¸o đi vào giai đoạn suy tho¸i. Đến đầu thế kỷ 18, vua Quang Trung cố gắng chấn hưng đạo Phật, chỉnh đốn x©y chïa, nhưng v× mất sớm nªn việc này kh«ng cã nhiều kết quả. Đến thế kỷ 20, mặc dï ảnh hưởng mạnh của qu¸ tr×nh Âu hãa, Phật gi¸o Việt Nam lại ph¸t triển mạnh mẽ khởi đầu từ c¸c đ« thị miền Nam với c¸c đãng gãp quan trọng của c¸c nhà sư Kh¸nh Hßa và Thiện Chiếu. Tãm lại, lịch sử Phật gi¸o Việt Nam trải qua bốn giai đoạn:     từ đầu c«ng nguyªn đến hết thời kỳ Bắc thuộc là giai đoạn h×nh thành và ph¸t triển rộng khắp; thời Đại Việt là giai đoạn cực thịnh; từ đời Hậu Lª đến cuối thế kỷ 19 là giai đoạn suy tho¸i; từ đầu thế kỷ 20 đến nay là giai đoạn phục hưng. Đại thừa cã ba t«ng ph¸i được truyền vào Việt Nam là Thiền t«ng, Tịnh Độ t«ng và Mật t«ng. III, Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña PhËt gi¸o ViÖt Nam: Khi Phật gi¸o được truyền vào Việt Nam đ· được c¸c vị thiền sư người Việt bản địa hãa, khiến Phật gi¸o hßa m×nh vào lßng d©n tộc tạo nªn một sắc th¸i đặc biệt của riªng Việt Nam. Phật gi¸o đ· cïng sinh tồn cïng d©n tộc. Điểm này chóng ta dễ dàng nhận thấy những thời đại cực hưng thịnh của đất nước đều là những lóc Phật gi¸o cũng song hành hưng thịnh và c¸c vị thiền sư cã vị trÝ quan 15 trọng trong c¸c triều đại đã. Như thời Nhà Đinh, Lª, Lý Trần v.v... Dï được bản địa hãa để quyện m×nh vào lßng d©n tộc nhưng tam tạng kinh điển Phật gi¸o Việt Nam vẫn giữ được vẻ tinh khiết vốn cã của nã và dßng thiền đã được truyền thừa chưa từng gi¸n đoạn, trong suốt hơn 2000 năm lịch sử Phật gi¸o Việt Nam. 1, TÝnh tổng hợp Tổng hợp là một trong những đặc tÝnh của lối tư duy n«ng nghiệp, chÝnh v× thế tổng hợp là đặc tÝnh nổi bật nhất của Phật gi¸o Việt Nam. 1.1, Tæng hîp gi÷a PhËt gi¸o và tÝn ngìng truyÒn thèng Phật gi¸o thờ Phật trong chïa, tÝn ngưỡng truyền thống Việt Nam là thờ Thần trong miếu và thờ Mẫu trong phủ, bốn vị thần được thờ nhiều nhất là Tứ ph¸p: M©y-Mưa-Sấm-Chớp. Tuy nhiªn bốn vị thần này đã được "Phật Hãa", C¸c pho tượng này thường được gọi: tượng Phật Ph¸p V©n, Phật Ph¸p Vũ, Phật Ph¸p L«i và Phật Ph¸p điện, trªn thực tế c¸c tượng này hoàn toàn điªu khắc theo tiªu chuẩn của một pho tượng Phật. Nghĩa là đầy đủ 32 tướng tốt cïng 80 vẽ đẹp, mà một trong những nÐt tiªu biểu chÝnh là tướng nhục kế, những khế ấn, và khu«n mặt đầy lßng từ mẫn v.v... C¸c hệ thống thờ phụ này tổng hợp với nhau tạo nªn c¸c ng«i chïa tiền Phật, hậu thần hay tiền Phật, hậu Mẫu. Người Việt Nam đưa c¸c vị Thần, Th¸nh, Mẫu, thành hoàng thổ địa, anh hïng d©n tộc... vào thờ trong chïa. Đa số c¸c chïa cßn để cả bia hậu, b¸t nhang cho c¸c linh hồn đ· khuất. Điều này đã giải thÝch tại sao Phật gi¸o đ· hưng thịnh cïng đất nước. 1.2, Tæng hîp gi÷a c¸c t«ng ph¸i PhËt gi¸o C¸c t«ng ph¸i Phật gi¸o Đại thừa sau khi du nhập vào Việt Nam trộn lẫn với nhau. Dßng thiền Tỳ Ni Đa Lưu Chi pha trộn với Mật gi¸o. Nhiều vị thiền sư đời Lý như Vạn Hạnh, Từ Đạo Hạnh, Nguyễn Minh Kh«ng,... đều giỏi ph¸p thuật và cã tài thần th«ng biến hãa. Thiền t«ng còng kết hợp với Tịnh Độ t«ng như là trong việc tụng niệm Phật A Di Đà và Bồ T¸t. C¸c điện thờ ở chïa miền Bắc cã v« cïng phong phó c¸c loại tượng Phật, bồ t¸t, la h¸n của c¸c t«ng ph¸i kh¸c nhau. C¸c chïa miền Nam còng cã xu hướng kết hợp Tiểu thừa với Đại thừa. Nhiều chïa mang h×nh thức Tiểu thừa (thờ Phật ThÝch Ca MÇu Ni, sư mặc ¸o vàng) nhưng lại theo gi¸o lý Đại thừa; bªn cạnh Phật ThÝch Ca MÇu Ni còng cã c¸c tượng Phật nhá kh¸c, bªn cạnh ¸o vàng cßn cã ¸o n©u, ¸o lam. 1.3, Tæng hîp gi÷a PhËt gi¸o víi c¸c t«n gi¸o kh¸c TÝn ngưỡng truyền thống đã tiếp nhận Phật gi¸o ngay từ đầu c«ng nguyªn. Sau đã Phật gi¸o cïng tÝn ngưỡng truyền thống tiếp nhận Đạo gi¸o. Rồi tất cả cïng tiếp nhận Nho gi¸o để làm nªn Tam gi¸o đồng nguyªn (cả ba t«n gi¸o cã cïng một gốc) và Tam gi¸o đồng quy (cả ba t«n gi¸o cã cïng một mục đÝch). Ba t«n gi¸o trợ gióp lẫn nhau: Nho gi¸o lo tổ chức x· hội, Đạo gi¸o lo thể x¸c con 16 người, Phật gi¸o lo t©m linh, kiếp sau của con người. Trong nhiều thế kỷ, h×nh ảnh Tam gi¸o tổ sư với ThÝch Ca MÇu Ni ở giữa, L·o Tử ở bªn tr¸i, Khổng Tử ở bªn phải đ· in s©u vào t©m thức mọi người Việt. Ngoài ra Phật gi¸o Việt Nam còng được hßa trộn với tất cả c¸c t«n gi¸o kh¸c để h×nh thành Đạo Cao Đài vào những năm 1920 của thế kỷ 20 với quan điểm là Thiªn nh©n hợp nhất và Vạn gi¸o nhất lý. 2, TÝnh hài hßa ©m d¬ng Sau tÝnh tổng hợp, hài hßa ©m dương là một trong những đặc tÝnh kh¸c của lối tư duy n«ng nghiệp, nã ảnh hưởng rất lớn đến Phật gi¸o Việt Nam làm cho Phật gi¸o Việt Nam cã phần thiªn về nữ tÝnh. C¸c vị Phật Ấn Độ xuất th©n là nam giới, khi vào Việt Nam bị biến thành Phật «ng - Phật bà. Phật Bà Quan Âm (biến thể của Qu©n Thế Âm Bồ T¸t) là vị thần hộ mệnh của vïng Nam Á nªn được gọi là Quan Âm Nam Hải. Ngoài ra người Việt còng cã những vị Phật riªng của m×nh như Man Nương Phật Mẫu (tªn kh¸c: Phật Mẫu), Quan Âm Thị KÝnh (tªn kh¸c: Quan Âm Tống Tử), Quan Âm Diệu Thiện (tªn kh¸c: Phật Bà Chïa Hương, Bà chóa Ba). 3, TÝnh linh hoạt Phật gi¸o Việt Nam còng cã một đặc điểm là rất linh hoạt, mà nhà Phật thường gọi là "tïy duyªn bất biến; bất biến mà vẫn thường tïy duyªn" nghĩa là tïy thuộc vào t×nh huống cụ thể mà người ta cã thể tu, giải thÝch Phật gi¸o theo c¸c c¸ch kh¸c nhau. Nhưng vẫn kh«ng xa rời gi¸o lý cơ bản của nhà Phật. VÝ dụ: C¸c vị bồ t¸t, c¸c vị hßa thượng đều được gọi chung là Phật, Phật Bà Quan Âm (vốn là bồ t¸t), Phật Di Lặc (vốn là hßa thượng),... Ngoài ra Phật ở Việt Nam mang d¸ng dấp hiền hßa và d©n d·: «ng Bụt Ốc (ThÝch Ca tãc xoăn), «ng Nhịn ăn mà mặc (chỉ ThÝch Ca Tuyết Sơn),... Trªn đầu Phật Bà Chïa Hương còng cã lọn tãc đu«i gà rất truyền thống của phụ nữ Việt Nam. IV, ¶nh hëng cña PhËt gi¸o ®Õn ®êi sèng v¨n hãa, tinh thÇn cña ng êi ViÖt Nam : 1. Ảnh hưởng Phật giáo về mặt tư tưởng triết học và đạo lý: 1.1.Về tư tưởng: Tư tưởng hay đạo lý căn bản của Phật Giáo là đạo lý Duyên Khởi, Tứ Diệu Đế và Bát chánh Đạo. Ba đạo lý này là nền tảng cho tất cả các tông phái Phật giáo, nguyên thủy cũng như Đại Thừa đã ăn sâu vào lòng của người dân Việt. Luật nhân quả cần được quán sát và áp dụng theo nguyên tắc duyên sinh mới có thể gọi là luật nhân quả của Đạo Phật, theo đạo lý duyên sinh, một nhân đơn độc không bao giờ có khả năng sinh ra quả, và một nhân bao giờ cũng đóng vai trò quả, cho một nhân khác. Về giáo lý nghiệp báo hay nghiệp nhân quả báo của Đạo Phật đã được truyền vào nước ta rất sớm. 17 Giáo lý này đương nhiên đã trở thành nếp sống tín ngưỡng hết sức sáng tỏ đối với người Việt Nam có hiểu biết, có suy nghĩ. Người ta biết lựa chọn ăn ở hiền lành, dù tối thiểu thì đó cũng là kết quả tự nhiên âm thầm của lý nghiệp báo, nó chẳng những thích hợp với giới bình dân mà còn ảnh huởng đến giới trí thức. Có thể nói mọi người dân Việt điều ảnh hưởng ít nhiều qua giáo lý này. Vì thế, lý nghiệp báo luân hồi đã in dấu đậm nét trong văn chương bình dân, trong văn học chữ Nôm, chữ Hán, từ xưa cho đến nay để dẫn dắt từng thế hệ con người biết soi sáng tâm trí mình vào lý nhân quả nghiệp báo mà hành động sao cho tốt đẹp đem lại hòa bình an vui cho con người. Thậm chí trẻ con mười tuổi cũng tự nhiên biết câu: "ác giả ác báo". Chúng phát biểu câu rất đúng hoàn cảnh sự việc xảy ra cho đối phương, hay "chạy trời không khỏi nắng". Mặt khác họ hiểu rằng nghiệp nhân không phải là định nghiệp mà có thể làm thay đổi, do đó họ tự biết sửa chữa, tu tập cải ác tùng thiện. Sống ở đời, đột nhiên những tai họa, biến cố xảy ra cho họ, thì họ nghĩ rằng kiếp trước mình vụng đường tu nên mới gặp khổ nạn này. Không than trời trách đất, cam chịu và tự cố gắng tu tỉnh để chuyển hóa dần ác nghiệp kia. 1.2.Về đạo lý: Đạo lý ảnh hưởng nhất là giáo lý từ bi, tinh thần hiếu hòa, hiếu sinh của phật giáo đã ảnh hưởng và thấm nhuần sâu sắc trong tâm hồn của người Việt. Đều này ta thấy rõ qua con người và tư tưởng của Nguyễn Trải (1380-1442), một nhà văn, nhà chính trị, nhà tư tưởng việt Nam kiệt xuất, ông đã khéo vận dụng đạo lý Từ Bi và biến nó thành đường lối chính trị nhân bản đem lại thành công và rất nổi tiếng trong lịch sử nước Việt. Ông nói điều đó trong Bình Ngô Đại Cáo rằng: Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân Quân điếu phạt trước lo trừ bạo Bằng cách: Lấy đại nghĩa để thắng hung tàn Đem chí nhân để thay cường bạo Cho nên khi đại thắng quân xâm lược, đối với tù binh nhà Minh, chúng ta không những không giết hại mà còn cấp cho thuyền bè, lương thực để họ về nước. Thần vũ chẳng giết hại Thuận lòng trời ta mở đất hiều sinh Tinh thần thương người như thể thương thân này đã biến thành ca dao tục ngữ rất phổ biến trong quần chúng Việt Nam như "lá lành đùm lá rách", hay Nhiễu điều phủ lấy giá gương Người trong một nước phải thương nhau cùng 18 Đó là những câu ca dao, tục ngữ mà bất cứ người Việt Nam nào cũng điều thấm nhuần và thuộc nằm lòng, nói lên lòng nhân ái vị tha của dân tộc Việt Nam. Ngoài đạo lý từ bi, người Việt còn chịu ảnh hưởng sâu sắc một đạo lý khác của đạo phật là đạo lý Tứ Ân, gồm ân cha mẹ, ân sư trưởng, ân quốc gia và ân chúng sinh. Đạo lý này được xây dựng theo một trình tự phù hợp với bước phát triển của tâm lý về tình cảm của dân tộc Việt. Tình thương ở mọi người bắt đầu từ thân đến xa, từ tình thương cha mẹ, họ hàng lan dần đến tình thương trong các mối quan hệ xã hội với thầy bạn, đồng bào quê hương đất nước và mở rộng đến quê hương cao cả đối với cuộc sống của nhân loại trên vũ trụ này. Đặc biệt trong đạo lý tứ ân, ta thấy ân cha mẹ là nổi bật và ảnh hưởng rất sâu đậm trong tình cảm và đạo lý của người Việt. Nhắc đến công lao dưỡng dục của cha mẹ, Phật dạy: "muôn việc ở thế gian, không gì hơn công ơn nuôi dưỡng lớn lao của cha mẹ" (Kinh Thai Cốt), hay kinh Nhẫn Nhục dạy: "cùng tốt điều thiện không gì hơn hiếu, cùng tốt điều ác không gì hơn bất hiếu". Bởi Phật Giáo đặc biệt chú trọng chữ hiếu như thế nên thích hợp với nếp sống đạo lý truyền thống của dân tộc Việt. Từ cơ sở tư tưởng triết học và đạo lý trên đã giúp cho Phật giáo Việt Nam hình thành được một bản sắc đặc thù rất riêng biệt của nó tại Việt Nam, góp phần làm phong phú và đa dạng hóa nền văn hóa tinh thần của dân tộc Việt. 2. Ảnh hưởng Phật giáo qua quá trình hội nhập văn hóa Việt Nam: Phật Pháp là bất định pháp, luôn luôn uyển chuyển theo hoàn cảnh và căn cơ của chúng sinh để hoàn thành sứ mạng cứu khổ của mình. Với tinh thần nhập thế tùy duyên bất biến mà Đạo Phật đã tạo cho mình một sức sống vô biên, vượt qua những ngăn cách của địa lý, văn hóa, tôn giáo, ý thức hệ, thời gian ,không gian…. Tinh thần tuỳ duyên là tự thay đổi với hoàn cảnh để có thể tiếp độ chúng sinh, tính bất biến là giải thoát ra khỏi mọi đau khổ, sinh tử luân hồi. Tuy nhiên Phật giáo vẫn luôn luôn hòa nhập với tất cả các truyền thống văn hóa tín ngưỡng của các nước trên thế giới. Trong quá trình hội nhập văn hóa sự ảnh hưởng của Phật Giáo đã tác động và đã tạo cho Phật giáo Việt Nam có những nét đặc thù sau đây: 2.1. Ảnh hưởng Phật Giáo qua sự dung hòa với các tôn giáo khác: Đó là kết quả của sự phối hợp và kết tinh của Đạo Phật với đạo Nho và đạo Lão, được các nhà vua thời Lý công khai hóa và hợp pháp hóa. Chính vì đặc tính dung hòa và điều hợp này mà Phật Giáo Việt Nam đã trở thành tín ngưởng truyền thống của dân tộc Việt. Nó chẳng phải Phật giáo Ấn Độ hay Trung Hoa, Tiểu Thừa hay Đại Thừa, mà nó là tất cả những khuynh hướng tâm linh của người dân Việt. Nó thực ra là cái "Đồng Qui Nhi Thù Đồ", cùng về một đích mà đường lối khác nhau, chính tinh thần khai phóng 19 của Phật giáo Việt Nam đã kết tinh lấy Chân, Thiện, Mỹ làm cứu cánh để thực hiện. Nho giáo thực hiện cứu cánh ấy bằng con đường Thiện, tức là hành vi đạo đức để tới chỗ nhất quán với Mỹ và Chân. Đạo giáo thực hiện cứu cánh ấy bằng con đường Mỹ, tức là tâm lý nghệ thuật để tới chỗ nhất quán với Thiện và Chân. Phật giáo thực hiện cứu cánh ấy bằng con đường trí tuệ giác ngộ để đạt tới chỗ nhất quán Chân, Thiện, Mỹ. Đó là thực tại Tam Vi Nhất của tinh thần tam Giáo Việt Nam. Trong nhiều thế kỷ hình ảnh tam giáo tổ sư với Phật Thích Ca ở giữa, Lão Tử bên trái và Khổng Tử bên phái đã in sâu vào tâm thức của người dân Việt. 2.2. Ảnh hưởng Phật Giáo qua sự dung hòa giữa các tông phái Phật Giáo: Đây là một nét đặc trưng rất riêng biệt của Phật giáo Việt Nam so với các quốc gia Phật giáo láng giềng. Điều đặc sắc ở đây là trong khi khai triển Phật giáo Việt Nam, các thiền sư Việt Nam đã không theo thiền kiểu mẫu của các thiền sư Ấn Độ và Trung Hoa mà mở lấy một con đường riêng, phù hợp với dân tộc. Và trong khi tiếp nhận với hai luồng ảnh hưởng ấy, các thiền sư Việt Nam đã khéo léo điều chỉnh tính hai cực, Ấn ĐộTrung Hoa: một bên thì quá ham chuộng sự bay bổng, thần bí, một bên quá thực tiễn duy lý. Khi Phật Giáo vào Trung Hoa đã gây cho các nhà Phật học những cuộc tranh luận sôi nổi về giáo pháp. Rồi suốt cả quá trình lịch sử của nó là sự phái sinh ra những tôn giáo, là những cuộc đấu tranh tư tưởng dữ dội, điển hình là cuộc đấu tranh giữa phái Thiền Nam Phương của Huệ Năng với Thiền Phái Miền Bắc của Thần Tú vào thời kỳ sơ đường. Còn ở Việt Nam thì khác, trên pháp đàn tư tưởng thời Lý cũng như thời Trần, thời kỳ vàng son của Phật Giáo Việt Nam và các thời kỳ sau này không có những mâu thuẩn đối lập mà tất cả điều quy về một mục đích chính là tu hành giải thoát. Phải chăng sự thống nhất về ý thức tư tưởng, dung hòa giữa các tông phái và đoàn kết dân tộc đã uốn nắn Phật giáo Việt Nam theo con đường dung hòa thống nhất đó? 2.3. Ảnh hưởng Phật giáo qua sự dung hòa với các thế hệ chính trị xã hội: Phật giáo tuy là một tôn giáo xuất thế, nhưng Phật giáo Việt Nam có chủ trương nhập thế, tinh thần nhập thế sinh động này nổi bật nhất là các thời Đinh, Lê, Lý, Trần. Trong các thời này các vị cao tăng có học thức, có giới hạnh điều được mời tham gia triều chính hoặc làm cố vấn trong những việc quan trọng của quốc gia. Ta thấy có nhiều lý do khiến các thiền sư Việt Nam tham gia vào chính sự, thứ nhất: họ là những người có học, có ý thức về quốc gia, sống gần gũi nên thấu hiểu được nổi đau khổ của một dân tộc bị nhiều cuộc đô hộ của ngoại bang. Thứ hai: các thiền sư không có ý tranh ngôi vị ngoài đời nên được các vua tin tưởng và thứ ba: các thiền sư không cố chấp vào thuyết trung quân (chỉ biết giúp vua mà thôi) như các 20