STT
Môc lôc.
Trang
Néi dung
PhÇn më ®Çu
4
Ch¬ng1: Quy luËt gi¸ trÞ vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan.
1.1.
Quy luËt gi¸ trÞ
6
1.1.1. Kh¸i niÖm gi¸ trÞ hµng ho¸
6
1.1.2. Quy luËt gi¸ trÞ- Quy luËt kinh tÕ c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ
Trao ®æi hµng ho¸
6
1.1.3. Mèi quan hÖ gi÷a gi¸ c¶ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ thÞ trêng, gi¸ c¶
®éc quyÒn víi gi¸ trÞ hµng ho¸
6
1.1.4. C¸c quy luËt cã liªn quan vµ mèi quan hÖ cña chóng víi
quy luËt gi¸ trÞ
8
1.1.5 vËn dông lý luËn cña c¸c M¸c vÒ tiÒn c«ng vµo c¶I c¸ch tiÒn
12
l¬ng ë níc ta hiÖn nay
2.1.
Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ
18
Ch¬ng 2: Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ
Trêng ë ViÖt Nam.
20
2.1.
Kh¸i niÖm vµ ®Æc trng cña kinh tÕ thÞ trêng
20
2.1.1. Qu¸ tr×nh lu th«ng vËt chÊt ®îc thùc hiÖn chñ yÕu b»ng
ph¬ng thøc mua b¸n
20
2.1.2. Ngêi trao ®æi hµng ho¸ ph¶i cã quyÒn tù do nhÊt ®Þnh khi
21
tham gia trao ®æi trªn th¬ng trêng
2.1.3. Ho¹t ®éng mua b¸n ph¶i ®îc thùc hiÖn thêng xuyªn, æn
®Þnh trªn cë së mét kÕt cÊu h¹ tÇng tèi thiÓu, ®ñ ®Ó viÖc mua
b¸n diÔn ra thuËn lîi, an toµn.
21
2.1.4. NÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i bao gåm nh÷ng doanh nh©n
biÕt thèng nhÊt môc tiªu kinh tÕ víi c¸c môc tiªu chÝnh trÞx· héi- nh©n v¨n
22
2.1.5
Cã sù qu¶n lý cña nhµ níc
22
2.2.
M« h×nh kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vÒ
b¶n chÊt vµ cÊu tróc cña nã.
22
2.3.
Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ
trêng ë níc ta.
25
PhÇn kÕt luËn
33
Tµi liÖu tham kh¶o
35
1
Lý luËn gi¸ trÞ cña c.m¸c vµ sù vËn dông vµo nÒn
kinh tÕ ë viÖt nam hiÖn nay
PhÇn më ®Çu:
NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø 9 ®· chØ râ “ tiÕp tôc n©ng cao chÊt lîng
gi¸o dôc toµn diÖn , ®æi míi néi dung , ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y va häc , hÖ thèng trêng líp vµ hÖ thèng qu¶n lý gi¸o dôc , thùc hiÖn chuÈn ho¸ , x· héi ho¸ … thùc
hiÖn gi¸o dôc cho mäi ngêi , c¶ níc trë thµnh mét x· héi häc tËp “ §Æc biÖt ph¶I
t¨ng cêng gi¸o dôc chÝnh trÞ t tëng ®¹o ®øc , lèi sèng cho häc sinh , sinh viªn .C¶I
tiÕn gi¶ng d¹y vµ häc tËp m«n khoa häc M¸c- Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh ë c¸c
trêng ®¹i häc cao ®¼ng vµ d¹y nghÒ , trong ®ã cã m«n kinh tÕ chÝnh trÞ , kinh tÕ
chÝnh trÞ nghiªn cøu vª quan hÖ s¶n xuÊt díi sù t¸c ®éng qua l¹i cña lùc lîng s¶n
xuÊt , dùa trªn ®ã M¸c ®a ra nhiÒu lý luËn mµ cho ®Õn nay nã vÉn cßn nguyªn gi¸
trÞ va cßn lµ c¬ së cho c¸c nhµ khoa häc nghiªn cøu x©u s¾c h¬n , trong ®ã cã lý
luËn gi¸ trÞ , lý luËn nay ®ãng vai trß rÊt quan träng trong thc tiÔn , nhng vÊn ®Ò nµy
cha ®îc lam râ thùc sù hoÆc cha ®îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ nªn viÖc tiÕp tôc nghiªn
cøu ®Ò tµI nµy la rÊt cÇn thiÕt .
Còng nh c¸c lÜnh vùc khoa häc x· héi kh¸c “ lý luËn gi¸ trÞ vµ van dông vµo nÒn
kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay “ c©n nghiªn cøu theo ph¬ng ph¸p trõu tîng ho¸ vµ tham
kh¶o nhiÒu c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau cña c¸c nhµ khoa hoc , c¸c tac gi¶ viÕt s¸chvÒ
vÊn ®Ò nay . nghiªn cøu ®Ò tµi nµycÇn ph¶i lµm râ c¸c vÊn khoa hoc cña ®Ò tµI vµ
øng dông vµo thùc tiªn co thÓ ¸p dông vao thùc tiÔn vµo nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn
nay . N goµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn , ®Ò tµI nghiªn cøu ®îc chia lam hai ch¬ng :
Ch¬ng1 : quy luËt gi¸ trÞ vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan
Ch¬ng2: sù vËn dông quy luËt gi¸ trÞ vµo nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay
NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn m¹nh mÏ mµ biÓu hiÖn râ nhÊt lµ qu¸
tr×nh toµn cÇu ho¸ , héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Tuy nhiªn, tiÕn tr×nh ®ã cã kh«ng Ýt
nh÷ng vÊn ®Ò nh khñng ho¶ng kinh tÕ chu kú , suy tho¸i ®¹o ®øc, ph©n ho¸ giµu
nghÌomµ nguyªn nh©n chÝnh, s©u xa nh©t cña nã b¾t nguån tõ quy luËt gi¸ trÞ. VËy
quy luËt gi¸ trÞ lµ g×, nã cã vai trß ra sao , t¸c ®éng cña nã nh thÕ nµo lµ vÊn ®Ò
chóng ta cÇn lµm râ, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng, ®Þnh híng
x· héi chñ nghÜa ë níc ta ngµy nay.
2
Néi dung :
CH¦¥NG 1: QUY LUËT GI¸ TRÞ Vµ C¸C VÊN §Ò Cã LI£N QUAN
1.1. quy luËt gi¸ trÞ vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan
1.1.1
kh¸i niÖm gi¸ trÞ hµng ho¸
- GÝa trÞ hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi kÕt tinhtrong hµng ho¸ hay lµ chi phÝ lao ®éng
x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ .
1.1.2 Quy luËt gi¸ trÞ - quy luËt kinh tÕ c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸.
Quy luËt gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¨n b¶n cña s¶n xuÊt vµ l th«ng hµng ho¸.
- Néi dung cña quy luËt nµy: s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ thùc hiÖn theo hao phÝ
lao ®éng x· héi cÇn thiÕt . Hay nãi c¸ch kh¸c : s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¶i
trªn c¬ së lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt ra hµng ho¸ ®ã .
- Yªu cÇu cña quy luËt nµy:s¶n xuÊt ,trao ®æi hµng ho¸ ph¶i ®îc tiÕn hµnh theo
nguyªn t¾c ngang gi¸.
Nh÷ng ngêi s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ tu©n theo mÖnh lÖnh cña gi¸ c¶ thÞ tr êng. Th«ng qua sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ trêng sÏ thÊy ®îc sù ho¹t ®éng cña quy
luËt gi¸ trÞ .GÝa c¶ thÞ trêng lªn xuèng xoay quanh gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ trë thµnh c¬
chÕ t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ . C¬ chÕ nµy ph¸t sinh t¸c dông trªn thÞ trêng
th«ng qua c¹nh tranh, cung cÇu, søc mua cña ®ång tiÒn.§iÒu nµy c¾t nghÜa v× sao
khi tr×nh bµy quy luËt gi¸ trÞ , mét quy luËt bao qu¸t c¶ b¶n chÊt vµ c¸c nh©n tè cÊu
thµnh c¬ chÕ t¸c ®éng cña nã.
- Do tÇm quan träng cña c¬ chÕ t¸c ®éng vµ ®Ó t¨ng ý nghÜa thùc tiÔn cña quy luËt
gi¸ trÞ, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c nhµ khoa häc thÊy cÇn ph¶i nhÊn m¹nh c¸c nh©n tè
c¹nh tranh , lîng tiÒn cÇn thiÕt cho l th«ng vµ cung cÇu ®èi víi sù biÕn ®oäng cña
gi¸ c¶ thÞ trêng vµ trinhf bµy chóng thµnh c¸c quy luËt kinh tÕ riªng, song vÒ nhËn
thøc lý luËn , chóng ta còng chØ nªn coi chóng lµ nh÷ng quy luËt ph¸t sinh tõ quy
nluËt gi¸ trÞ, hiÓu thao nghÜa ®Çy ®ñ cña quy luËt nµy.
1.1.3 Mèi quan hÖ giòa gi¸ c¶ , gi¸ c¶ thÞ trêng, gi¸ c¶ ®éc quyÒn vµ gi¸ trÞ hµng
ho¸.
Quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶nthµnh
quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt( giai ®o¹n chñ nghÜa t b¶n tù do c¹nh tranh) vµ thµnh quy
luËt gi¸ c¶ ®éc quyÒn ( giai ®o¹n chñ nghÜa t b¶n ®éc quyÒn). Nã tiÕp tôc tån t¹i vµ
ho¹t ®éng trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghjÜa x· héØ c¸c níc x· héi chñ nghÜa ë
c¸c níc vµ ë níc ta.
Ta xÐt mèi quan hÖ giòa gi¸ c¶ , gi¸ c¶ thÞ trêng , gi¸ c¶ ®éc quyÒn víi gi¸ trÞ
hµng ho¸ :
3
- GÝa c¶ : lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ hµng ho¸ . GÝa trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶
.Khi quan hÖ cung cÇuc©n b»ng,gi¸ c¶ hµng ho¸ cao hay thÊp lµ ë gi¸ trÞ cña hµng
ho¸ quyÕt ®Þnh
Trong diÒu kiÖn s¶n xuÊt hµng ho¸, gi¸ c¶ hµng ho¸ tù ph¸t lªn xuçngoay quanh
gi¸ trÞ tuú theo quan hÖ cung cÇu, canhj tranh vµ søc mua cña ®ång tiÒn.Sù ho¹t
®éng cña quy luËt gi¸ trÞ biÓu hiÖn ë sù lªn xuèng cña gi¸ c¶ trªn thÞ trêng.Tuy vËy,
sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ vÉn cã c¬ së lµ gi¸ trÞ , mÆc dÇu nã thêng xuyªn t¸ch rêi
gi¸ trÞ.§iÒu ®ã cã thÓ hiÓu theo hai mÆt:
+ Kh«ng kÓ quan hÖ cung cÇu nh thees nµo, gi¸ c¶ kh«ng t¸ch rêi gi¸ trÞ x· hoäi.
+ NÕu nghiªn cøu sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ trong mét thêi gian dµi th× thÊy tæng sè
gi¸ c¶ b»ng tæng sã gi¸ trÞ , v× bé phËn vqît qu¸ gi¸ trÞ sÏ bï vµo bé phËn gi¸ c¶
thÊp h¬n gi¸ trÞ (gi¸ c¶ ë ®©y lµ mgi¸ c¶ thÞ trêng. GÝa c¶ thÞ trêng lµ gi¸ c¶ s¶n
xuÊtgi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n tho¶ thuËn víi nhau)
- Gi¸ c¶ s¶n xu¸t lµ h×nh th¸i biÕn tíng cña gi¸ trÞ , nã b»ng chi phÝ s¶n xuÊt cña
hµng ho¸ céng víi lîi nhuËn b×nh qu©n.
Trong giai ®o¹n t b¶n tù do c¹nh tranh do h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n
nªn hµng ho¸ khoong b¸n theo gi¸ trÞ mµ b¸n theo gi¸ c¶ s¶n xuÊt
GÝa trÞ hµng ho¸ chuyÓn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuaats kh«ng ph¶i lµphñ nhËn quy luËt
gi¸ trÞ mµ chØ l¶ biÓu hiÖn cô thÓ cña quy luËt gi¸ trÞ trong giai ®o¹n t b¶n tù do
c¹nh tranh.Qua hai ®iÓm díi ®©y sÏ thaays râ ®iÒu ®ã:
+ Tuy gi¸ c¶ s¶n xuaats cña hµng h¸o thuéc nghµnh c¸ biÖt cã thÓ cao h¬n hoÆc
thÊp h¬n gi¸ trÞ , nhng tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña toµn bé hµng ho¸ cña tÊt c¶ c¸c
nghµnh trong toµn x· héi ®Òu b¨ngf tæng gi¸ trÞ cña nã.Tæng sè l¬i nhuËn mµ c¸c
nhµ t b¶n thu ®îc còng b»ng toáng sè gi¸ trÞ thÆng d do giai cÊp c«ng nh©n s¸ng t¹o
ra.
+ Gi¸ c¶ s¶n xu¸t lÖ thuéc trùc tiÕp vµo gi¸ trÞ . GÝa trÞ hµng ho¸ gi¶m xuèng,
gi¸ c¶ s¶n xuÊt gi¶m theo, gi¸ trÞ hµng ho¸ t¨ng lªn kÐo theo gi¸ c¶ s¶n xuÊt t¨ng
lªn.
- Gi¸ c¶ ®éc quyÒn :
Trong giai ®o¹n t b¶n ®éc quyÒn, tæ chøc ®éc quyÒn ®· n©ng gi¸ c¶ hµng ho¸ lªn
trªn gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ . GÝa c¶ ®éc quyÒn b»ng chi phÝ s¶n xuÊt céng víi lîi
nhuËn ®éc quyÒn. Lîi nhuËn ®éc quyÒn vît qu¸ lîi nhuËn b×nh qu©n.
Khi nãi gi¸ c¶ ®éc quyÒn th× thêng hiÓu lµ gi¸ c¶ b¸n ra cao h¬n gi¸ c¶ s¶n xuÊt
vµ gi¸ trÞ, ®ång thêi còng cÇn hiÓu cßn cã gi¸ c¶ thu mua rÎ mµ t b¶n ®éc quyÒn
mua cña ngêi s¶n xuÊt nhá, t b¶n võa vµ nhá ngoµi ®éc quyÒn.
4
GÝa c¶ ®éc quyÒn kh«ng xo¸ bá giíi h¹n cña gi¸ trÞ hµng ho¸ , nghÜa lµ gi¸ c¶
®éc quyÒn kh«ng thÓ t¨ng thªm hoÆc gi¶m bít gi¸ trÞ vµ tæng gi¸ trÞ thÆng ddo x·
héi s¶n xuÊt ra; phÇn gi¸ c¶ ®éc quyÒn vît qu¸ gi¸ trÞ chÝnh lµ phÇn gi¸ trÞ mµ
nh÷ng ngêi b¸n ( c«ng nh©n, ngêi s¶n xuÊt nhá , t b¶n võa vµ nhá…) mÊt ®i.Nh×n
vµo ph¹m vi toµn x· héi , toµn bé gi¸ c¶ ®éc quyÒn céng víi gi¸ c¶ kh«ng ®éc
quyÒn vÒ ®¹i thÓ b»ng toµn bé gi¸ trÞ .
1.1.4 C¸c quy luËt cã liªn quan vµ mèi quan hÖ cña chóng víi quy luËt gi¸ trÞ .
a/ Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ.
- Cßn s¶n xuÊt hµng ho¸ th× cßn lu th«ng hµng ho¸ vµ lu th«ng tiÒn tÖ. Quy luËt lu
th«ng tiÒn tÖ xuÊt hiÖn vµ tån t¹i lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.
- Néi dung cña quy luËt nµy thÓ hiÖn ë mèi quan hÖ gi÷a lîng tiÒn tÖ ph¸t hµnh víi
c¸c nh©n tè cã liªn quan . C¸c M¸c tr×nh bµy néi dung cña quy luËt nµy qua c«ngh
thøc kh¸i qu¸t vµ c«ng thøc ë d¹ng cô thÓ cña nã :
+ ë d¹ng kh¸i qu¸t, néi dung cña quy luËt nµy lµ:
M
P.Q
V
Trong ®ã :
M lµ lîng tiÒn ph¸t hµnh cÇn thiÕt cho lu th«ng
P lµ møc gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô
Q lµ khèi lîng hµng ho¸, dÞch vô ®em ra lu th«ng
V lµ vßng quay trung b×nh cña ®ång tiÒn cïng lo¹i
+ ë d¹ng cô thÓ, khi C¸c M¸c xem xÐt c«ng thøc kh¸i qu¸t g¾n víi c¸c chøc
n¨ng thanh to¸n, g¾n víi tÝn dông, c«ng thøc biÓu diÔn néi dung quy luËt nµy lµ:
M
(1) ( 2) (3) ( 4)
(5)
Trong ®ã:
(1) lµ tæng gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô ®em b¸n
(2) lµ tæng gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô b¸n chÞu
(3) lµ tæng gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô khÊu trõ cho nhau
(4) tæng gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô ®Õn kú thanh to¸n
(5) lµ vßng quay trung b×nh cña tiÒn tÖ cïng tªn gäi.
Tõ c«ng thøc trªn cã thÓ t×m thÊy nh÷ng nh©n tè cã quan hÖ ®Õn lîng tiÒn ph¸t
hµnh, trong ®ã: M tû lÖ thuËn víi (1) vµ (4) vµ tû lÖ nghÞch víi (2), (3) vµ (5)
5
CÇn ý thøc r»ng quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ nh ®· ph©n tÝch ë trªn lµ quy luËt lu
th«ng cña tiÒn (vµng). Khi vËn dông quy luËt nµy trong ®iÒu kiÖn tiÒn giÊy th× t×nh
h×nh cã sù kh¸c ®i nhÊt ®Þnh. V× tiÒn giÊy kh«ng cã t¸c dông tù ®iÒu chØnh qua hai
kªnh lu th«ng vµ tÝch luü nh tiÒn (vµng). Bëi vËy, ®Ó quy luËt nµy cã hiÖu lùc trong
®iÒu kiÖn tiÒn giÊy ph¶i rÊt coi träng khi ®iÒu khiÓn vµ khèng chÕ lîng tiÒn giÊy
ph¸t hµnh cho lu th«ng.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i lµm xuÊt hiÖn nhiÒu lo¹i tiÒn nh: TiÒn mÆt,
tiÒn ®iÖn tö. ViÖc tÝnh to¸n lîng tiÒn ph¸t hµnh sÏ phøc t¹p h¬n nhiÒu nªn quy luËt
lu th«ng tiÒn tÖ cña C¸c M¸c mang nhiÒu ý nghÜa vÒ mÆt ®Þnh tÝnh h¬n lµ vÒ mÆt
®Þnh lîng. Bëi vËy, khi vËn dông cÇn lu ý ®Æc ®iÓm nµy, nhÊt lµ khi nÒn kinh tÕ tån
t¹i nhiÒu thµnh phÇn, hÖ thèng ng©n hµng, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ c¬ së vËt chÊt
cha ®îc hiÖn ®¹i ho¸, cha phï hîp víi tr×nh ®é vµ th«ng lÖ quèc tÕ.
b/ Quy luËt cung cÇu hµng ho¸, dÞch vô
- Lý luËn vµ thùc tiÔn ®Òu kh¼ng ®Þnh: ë n¬i nµo cã nhu cÇu th× ë n¬i ®ã còng xuÊt
hiÖn luång cung øng hµng ho¸, dÞch vô ®Ó h×nh thµnh mèi quan hÖ cung cÇu
- Mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a cung vµ cÇu liªn tôc tiÕp diÔn trªn thÞ trêng, tån t¹i
mét c¸ch kh¸ch quan, ®éc lËp ®èi víi ý thøccña con ngêi ®îc gäi lµ quy luËt cung
cÇu.
- Sù ho¹t ®éngk cña quy luËt nµy thÓ hiÖn ë c¬ chÕ vËn ®éng gi÷a gi¸ c¶ thÞ trêng
vµ gi¸ trÞ hµng ho¸ th«ng qua c¸c trêng hîp : cung b»ng cÇu , cung lín h¬n cÇu vµ
cung nhá h¬n cÇu:
+ Khi cung b»ng cÇu th× gi¸ c¶ b»ng gi¸ trÞ hµng ho¸ trong s¶n xuÊt
+ Khi cung lín h¬n cÇu th× gi¸ c¶ thÊp h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ trong s¶n xuÊt
+ Khi cung nhá h¬n cÇu th× gi¸ c¶ cao h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ trong s¶n xuÊt
- Vai trß cña quy luËt cung cÇu:
Quy luËt cung cÇu gi¶i thÝch râ nhÊt, chÝnh x¸c nhÊt v× sao gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ c¶
thÞ trêng l¹i kh«ng ¨n khíp víi nhau, t¹o ®iÒu kiÖn cho quy luËt gi¸ trÞ cã c¬ chÕ
ho¹t ®éng. Tuy cung cÇu kh«ng trùc tiÕp quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh gi¸ trÞ hµng ho¸,
nhng nã còng ¶nh hëng gi¸n tiÕp ®Õn chu kú s¶n xuÊt sau ®èi víi viÖc h×nh thµnh
gi¸ trÞ hµng hãa, th«ng qua t¸c ®éng cña thÞ trêng lµm thay ®æi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt
vµ thay ®æi n¨ng suÊt lao ®éng, gióp c¸c gi¸m ®èc cã nh÷ng quyÕt ®Þnh n¨ng ®éng,
linh ho¹t trong s¶n xuÊt, kinh doanh vµ trong ký kÕt c¸c hîp ®ång kinh tÕ
c/ Quy luËt c¹nh tranh
- C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, ®Êu tranh vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt víi
nhau, gi÷a ngêi s¶n xuÊt víi ngêi tiªu dïng hµng ho¸ vµ dÞch vô, nh»m giµnh ®îc
6
nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®Ó thu ®îc nhiÒu lîi Ých nhÊt
cho m×nh.
Nh÷ng ngêi s¶n xuÊt, tiªu thô cã ®iÒu kiÖn kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é trang bÞ kü
thuËt, chuyªn m«n, kh«ng gian, m«i trêng s¶n xuÊt, ®iÒu kiÖn nguyªn vËt liÖu v.v.
nªn chi phÝ lao ®éng c¸ biÖt kh¸c nhau. KÕt qu¶ cã ngêi l·i nhiÒu, ngêi l·i Ýt, ngêi
ph¸ s¶n. §Ó giµnh lÊy c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm
buéc hä ph¶i c¹nh tranh. C¹nh tranh cã hai lo¹i: C¹nh tranh lµnh m¹nh vµ c¹nh
tranh kh«ng lµnh m¹nh. C¹nh tranh lµnh m¹nh lµ dïng tµi n¨ng cña m×nh vÒ kinh tÕ
vµ qu¶n lý ®Ó t¨ng n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶, võa cã lîi cho nhµ kinh doanh,
võa cã lîi cho x· héi. C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ dïng nh÷ng thñ ®o¹n phi ®¹o
®øc, vi ph¹m ph¸p luËt (trèn thuÕ, n©ng gi¸…) cã h¹i cho x· héi vµ ngêi tiªu dïng.
- Quy luËt c¹nh tranh cã t¸c dông ®µo th¶i c¸i l¹c hËu, b×nh tuyÓn c¸i tiÕn bé ®Ó
thóc ®Èy x· héi ph¸t triÓn.
Tãm l¹i: Nghiªn cøu c¸c quy luËt gi¸ trÞ, lu th«ng tiÒn tÖ vµ cung cÇu kh«ng chØ
®Ó nhËn thøc lùc lîng kh¸ch quan chi phèi c¬ chÕ thÞ trêng, mµ cßn cã ý nghÜa ®èi
víi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý ë hai tÇng qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc
vµ qu¶n lý kinh tÕ vi m« cña c¸c doanh nghiÖp.
Cã thÓ kh¸i qu¸t mèi quan hÖ gi÷a c¸c quy luËt kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng
qua s¬ ®å sau:
Quy luËt gi¸ trÞ
Quy luËt lu th«ng
tiÒn tÖ
Quy luËt c¹nh tranh
Quy luËt cung cÇu
Tõ s¬ ®å trªn cho thÊy kh«ng thÓ lµm chñ kinh tÕ thÞ trêng vµ c¬ chÕ vËn hµnh
cña nã nÕu kh«ng n¾m b¾t vµ vËn dông mét c¸ch tæng hîp c¸c quy luËt kinh tÕ nãi
trªn trong kinh tÕ vµ qu¶n lý kinh tÕ. Còng tõ s¬ ®å trªn cho thÊy c¸c quy luËt c¹nh
tranh, quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ, quy luËt cung cÇu chØ lµ nh÷ng quy luËt kinh tÕ ph¸i
sinh tõ quy luËt gi¸ trÞ. Nã cã t¸c dông bæ sung vµ th«ng qua bæ sung t¹o ra vÎ ®Ñp
cho sù ho¹t ®éng hay t¹o ra c¬ chÕ ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ. Tõ ®ã cÇn phª
ph¸n nh÷ng quan ®iÓm kh«ng ®óng khi hä cêng ®iÖu qu¸ ®¸ng, thËm chÝ thõa nhËn
quy luËt cung cÇu mµ kh«ng thõa nhËn quy luËt gi¸ trÞ víi t c¸ch lµ quy luËt kinh tÕ
c¨n b¶n cña s¶n suÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ®· ®îc c¸c nhµ kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n cæ
®iÓn vµ C¸c M¸c ph¸t hiÖn vµ hoµn thiÖn quy luËt nµy.
7
1.1.5
vËn dông lý luËn C M¸c vÕ tiÒn l¬ng vµo c¶i c¸ch tiÒn l¬ng ë níc ta
hiÖn nay
a)tiÒn c«ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng
theo C.Mac khi søc lao ®éng trë thµnh hµng ho¸ th× tiÒn c«ng chÝnh lµ gi¸ c¶ cña
søc lao ®éng .Gi¸ c¶ søc lao ®éng l¹i lµ sù biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao
®éng vµ lÖ thuéc vµo nh©n tè sau ®©y :
+ gi¸ trÞ cña søc lao ®éng :
còng nh c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c , gi¸ trÞ cña søc lao ®éng ®îc ®o b»ng thêi gian lao
®éng x· héi cÇn thiÕt ®Ó s¶n xuÊt , vµ do ®ã ®Ó t¸I s¶n xuÊt ra søc lao ®éng .T¸I s¶n
xuÊt ra søc lao ®éng lµ duy tr× cuéc sèng ngêi lao ®éng .Muèn vËy , cÇn cã mét t
liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt nhÊt ®Þnh , nªn thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó t¸I s¶n xuÊt
ra søc lao ®éng , hay nãi c¸ch kh¸c sc lao ®éng la gi¸ trÞ cña nh÷ng t liÖu sinh ho¹t
cÇn thiÕt ®Ó duy tr× cuéc sèng cña ngêi cã søc lao ®éng Êy ph©n tÝch cô thÓ h¬n ,
gi¸ trÞ cña sc lao ®éng bao gåm
thu nhÊt : gi¸ trÞ nh÷ng t liÖu sinh ho¹t ®Ó duy tr× cuéc sèng ngêi lao ®éng .Søc lao
®éng chØ ®îc thùc hiÖn trong lao ®éng .Trong qu¸ tr×nh lao ®éng ph¶I hao phÝ nhÊt
®Þnh vÒ c¬ , thÇn kinh vµ n·o … Sù hao phÝ ®ã ph¶I bï l¹i . Do ®ã , ph¶I ®ñ t liÖu
sinh ho¹t ®Ó duy tr× thÓ lùc vµ sc khoÎ cña ngêi lao ®éng nh tríc , trong mét tr¹ng
th¸i sinh ho¹t b×nh thêng .B¶n th©n nh÷ng nhu cÇu tù nhiªn nh thøc ¨n , quÇn ¸o
mÆc , nhµ ë …vv còng kh¸c nhau , tuú theo khÝ hËu vµ ®Æc thï cña c¸c níc .MÆt
kh¸c quy m« cña c¸I gäi lµ nhu cÇu thiÕt yÕu , còng nh ph¬ng thøc tho¶ m·n nh÷ng
nhu cÇu ®ã l¹i phô thuéc vµo nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nh÷ng thãi quen ë tõng n¬I mµ
ngêi lao ®éng sinh sèng , nghÜa lµ mét ®¹i lîng ®îc x¸c ®Þnh .
thø hai : gi¸ trÞ nh÷ng t liÖu sinh ho¹t cho ngêi sÏ thay thÕ .Ngêi së h÷u søc lao
®éng ph¶I vÒ hu hay chÕt .Nh÷ng søclao ®éng rót khái thÞ trêng lao ®éng Êy cÇn
ph¶I thêng xuyªn thay thÕ b»ng søc lao ®éng míi , Ýt ra còng víi mét con sè ngang
nh thÕ .V× vËy , tæng sè nh÷ng t liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt cho viÖn s¶n xuÊt ra søc lao
®éng bao gåm c¶ nh÷ng t liÖu sinh ho¹t cho nhng ngêi thay thÕ ®ã , tøc lµ cho con
cña nh÷ng ngêi lao ®éng .
thø ba : chi phi ®µo t¹o .Muèn cho søc lao ®éng trë thµnh mét søc lao ®éng ph¸t
triÓn vµ ®Æc thï , th× cÇn ph¶I cã mét tr×nh ®é häc vÊn hay gi¸o dôc nµo ®ã nªn ph¶I
cã nh÷ng chi phÝ ®µo t¹o tuú theo tÝnh chÊt phøc t¹p cña søc lao ®éng .Do ®ã nh÷ng
chi phÝ Êy ®Òu ra nhËp vao tæng sè nh÷ng gi¸ trÞ chi phÝ ®Ó s¶n xuÊt ra s c lao ®éng
vµ tiÒn c«ng cho lao ®éng phøc t¹p ph¶I cao h¬n lao ®éng gi¶n ®¬n . mét phÇn t
liÖu sinh ho¹t ®îc tiªu dïng h»ng ngµy nh thøc ¨n , ®å uèng … v× vËy còng ph¶I ®îc hoµn l¹i tõng ngµy .Nh÷ng t liÖu sinh ho¹t kh¸c , nh quÇn ¸o , ®ß gç ®îc tiªu
8
dïng trong kho¶ng thêi gian dµI h¬n , v× vËy chØ cÇn hoµn lai trong thêi gian dµI
h¬n , Gi¶ sö khèi lîng hµng ho¸ cÇn thiÕt hµng ngµy ®Ó s¶n xuÊt ra søc lao ®éng
b¨ng A , khèi lîng c¸c hµng cÇn thiÕt cho mçi tuÇn b»ng B , khèi lîng hµng ho¸
cho mçi quý b»ng C…th×
sè lîng trung b×nh hµng ngµy cña nh÷ng hµng ho¸ Êy lµ : 365A+52B+4C+vv….
Nhng , trong ph¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN th× tiÒn c«ng chØ ®îc tr¶ sau khi søc lao
®éng ®· ho¹t ®éng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo quy ®Þnh cña hîp ®ång mua
søc lao ®éng ®ã ,nªn tiÒn cña ngêi mua lµm chc n¨ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n . Khi
hîp ®ång ®îc kÝ kÕt th× gi¸ trÞ sö dông søc lao ®éng cha thùc sù chuyªn sang tay
ngêi mua .C¸i mµ ngêi mua quan t©m lµ gi¸ tÞ míi , do sù ho¹t ®éng cña søc lao
®éng t¹o ra , ph¶i lín h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng .Ngêi lao ®éng chØ cã thÓ tiÕp tôc
b¸n ®îc sc lao ®éng cña m×nh ®Ó nhËn tiÒn c«ng , chõng nµo cßn ®¸p øng ®îc nhu
cÇu Êy cña ng¬i mua .Dï tiÒn c«ng tÝnh theo thêi gian hay tiÒn c«ng tÝnh theo s¶n
phÈm th× ngêi lao ®éng còng chØ nhËn ®îc phÇn tÊt yÕu , cßn phÇn lao ®éng thÆng
d thuéc vÒ ngêi mua søc la ®éng . Bëi vËt , ngêi lao ®éng ph¶i ®¶n b¶o n¨ng xuÊt
lao ®éng , mét cêng ®é lao ®éng v× mét thêi gian lao ®éng nhÊt ®Þnh ®Ó t¹o ra gi¸
trÞ lín h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng th× míi cã quyÒn ®ßi hái tiÒn c«ng ngang míi gi¸
trÞ søc lao ®éng .
a)quan hÖ cung cÇu trªn thÞ trêng lao ®éng:
còng nh c¸c hµng hãa kh¸c , gi¸ c¶ søc lao ®éng còng chôi sù tac ®éng cña cung
cÇu . vÒ søc lao ®éng . Khi cung nhá h¬n cÇu (thêng lµ ®èi víi søc lao ®éng lµnh
nghÒ ) th× gi¸ c¶ søc lao ®éng cao h¬n gi¸ trÞ cña nã .Ngîc l¹i , khi cung lín h¬n
cÇu ( thêng lµ ®èi víi lao ®éng gi¶n ®¬n )thÝ gi¸ c¶ søc lao ®éng thÊp h¬n gi¸ trÞ søc
lao ®éng cña nã . trong trêng hîp nµy , ngêi mua , thêng t×m c¸ch h¹ thÊp tiÒn c«ng
.V× vËy ë nhiÒu níc nhµ níc ph¶i can thiÖp b»ng ®¹o luËt vÒ tiÒn c«ng tèi thiÓu .
Theo M¸c giíi h¹n tèt nhÊt hay tèi thiÓu cña gi¸ trÞ søc lao ®éng la khèi lîng gi¸ trÞ
hµng hãa ma hµng ngµy nÕu thiÕu nã th× ngêi mang søc lao ®éng sÏ kh«ng thÓ kh«i
phôc l¹i qu¸ tr×nh sèng cña m×nh , tøc lµ khèi lîng gi¸ trÞ cña nh÷ng t liªu sinh ho¹t
kh«ng thÓ thiÕu ®îc vÒ mÆt sinh lý .
Møc nµy thÊp h¬n gi¸ trÞ cña sc lao ®éng vµ søc lao ®éng chØ ®îc duy tr× vµ ph¸t
triÓn díi mét tr¹ng th¸i lay lÊt mµ th«i
a) gi¸ trÞ cña tiÒn
tiÒn c«ng tÝnh thµnh tiÒn gäi lµ tiÒn c«ng danh nghÜa .Khèi lîng t liÖu sinh ho¹t
mua ®ùoc b»ng tiÒn gäi lµ tiÒn c«ng thùc tÕ
.NÕu gi¸ trÞ cña tiÒn vµng (hay søc mua cña tiÒn giÊy ) kh«ng ®æi th× tiÒn thùc tÕ sÏ
chôi vµo gi¸ trÞ cña nh÷ng t liÖu sinh ho¹t vµ vËn dông ngîc chiÒu víi gi¸ c¶ c¸c t
9
liÖu sinh ho¹t . Theo nguyªn lý , gi¸ c¶ thÞ trêng cua hµng hãa tØ lÖ thuËn víi gi¸ trÞ
thÞ trêng cña nã vµ tØ lÖ nghÞch víi gi¸ trÞ (hay søc mua) cña tiÒn . khi tiÒn mÊt gi¸
th× gi¸ c¶ hµng hãa sÏ t¨ng lªn . NÕu tiÒn c«ng danh nghÜa kh«ng ®îc t¨ng lªn t¬ng
øng víi møc mÊt gi¸ cña tiÒn th× tiÒn c«ng thùc tÕ sÏ h¹n xuèng thÊp h¬n gi¸ trÞ
søc lao ®éng . Bëi vËy , khi cã l¹m ph¸t th× møc sèng ngêi lao ®éng hëng l¬ng sÏ bÞ
gi¶m .
2. TiÒn c«ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tiÒn c«ng thÝch hîp nhÊt ®Ó kiÓm so¸t
chÊt lîng vµ cêng ®é lao ®éng .
tiÒn c«ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc chuyÓn hãa thµnh tiÒn tÝnh theo thêi gian
,còng nh tiÒn c«ng tÝnh theo thêi gian lµ h×nh thøc chuyÓn hãa cña gi¸ trÞ hay gi¸
c¶ søc lao ®éng . trong h×nh thøc tiÒn c«ng s¶n phÈm , chÊt lîng cña lao ®éng ®îc
kiÓm tra bëi chÝnh ngay s¶n phÈm cña lao ®éng ; s¶n phÈm ph¶i ®¹t ®îc chÊt lîng
quy ®Þnh míi ®îc nghiªm thu vµ míi ®îc tr¶ c«ng . TiÒn c«ng theo s¶n phÈm chÝnh
lµ thíc ®o ®Ó ngêi sö dông lao ®éng ®o cêng ®é lao ®éng mét c¸ch chÝnh x¸c .ChØ
thêi gian lao ®éng nhË vµo khèi lîng s¶n phÈm ®· quy ®Þnh tríc míi ®îc coi a thêi
gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt ®îc tr¶ c«ng v× chÊt lîng vµ cêng ®é la ®éng ë ®©y
®· bii chÝnh h×nh thøc tiÒn c«ng kiÓm so¸t , nªn c«ng viªc gi¸m ®èc lao ®éng lín
trë thµnh thõa .
H×nh thøc tiÒn c«ng nµy t¹o ®iÒu kiÖn thc hiÖn viÖc gia c«ng nh÷ng ngêi lao ®éng
lµm viÖc t¹i nhµ , nhng ®ång thêi còng t¹o ®iÒu kiÖn cho nh÷ng cai thÇu ¨n bít tiÒn
c«ng cña nh÷ng ngêi nhËn gia c«ng .
Lîi nhuËn cña nh÷ng ngêi chung gian m«i giíi lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a tiÒn c«ng
mµ nhµ t b¶n tr¶ víi tiÒn c«ng ma hä tr¶ cho nh÷ng ngêg nhËn gia c«ng .
Trong h×nh thøc tiÒn c«ng theo s¶n phÈm . lîi Ých c¸ nh©n kÝch thÝch ngêi lao ®éng
lµm viÖc víi cêng ®é cao nhÊt vµ kÐo dµI ngµy lao ®éng ®Ó t¨ng thu nhËp ; ®iÒu ®ã
t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho ngêi sö dông lao ®éng lµm thuª n©ng cao møc b×nh thêng cña cêng ®é lao ®éng , tøc la ngay c¶ khi tiÒn c«ng tÝnh theo s¶n phÈm ko ®æi
th× tù th©n no còng bao hµm mét sù gi¶m sót gi¸ c¶ cña søc lao ®éng . ChÝnh v×
vËy , ®Ó ®¶m b¶o søc khoÎ cña ngêi lao ®éng trong luËt lao ®éng quy ®Þnh giíi h¹n
lµm thªm giê .
3.Khi so s¸nh tiÒn c«ng gi÷a c¸c níc kh¸c nhau ph¶i quy vÒ tiÒn c«ng tÝnh
theo s¶n phÈm g¾n víi n¨ng xuÊt lao ®éng
Khi so s¸nh tiÒn c«ng gi÷a c¸c níc kh¸c nhau ph¶I c©n nh¾c tÊt c¶ c¸c yÕu tè quyÕt
®Þnh sù thay ®æi ®¹i lîng gi¸ trÞ cña søc lao ®éng :
Gi¸ c¶ vµ sè lîng nhu cÇu sinh sèng thiÕt yÕu vµ tù nhiªn vµ ®· ph¸t triÓn trong
lÞch sö , nh÷ng chi phÝ ®µo t¹o ngêi c«ng nh©n vai trß cña lao ®éng phô n÷ vµ trÎ
10
em , n¨ng xuÊt lao ®éng , ®é dµi cña thêi gian lao ®éng va cêng ®é lao ®éng .Tríc
hÕt , ph¶I quy tiÒn c«ng trung b×nh h»ng ngµy cña mét nghµnh s¶n xuÊt gièng
nhau .Råi l¹i ph¶I chuyÓn tiÒn c«ng tÝnh theo thêi gian thµnh tiÒn c«ng tÝnh theo
s¶n phÈm míi lµ thíc ®o n¨ng xuÊt lao ®éng còng nh cêng ®é lao ®éng .Trªn thÞ trêng thÕ giíi , d©n téc nµo cã n¨ng xuÊt lao ®éng cao h¬n ®îc coi nh lao ®éng cã cêng ®é cao h¬n .Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh kh«ng b¾t buéc , níc cã n¨ng xuÊt cao
h¬n ph¶i h¹ thÊp gi¸ b¸n hµng ho¸ cña m×nh xuèng ngang víi gi¸ trÞ cña nã . Bëi
vËy , nh÷ng lîng kh¸c cña cïng mét lo¹i hµng ho¸ mµ ngêi ta s¶n xuÊt ra t¹i c¸c níc kh¸c nhau trong mét thêi gian lao ®éng nh nhau l¹i cã nh÷ng gi¸ trÞ quèc tÕ
kh¸c nhau , biÓu hiÖn thµnh nh÷ng gi¸ c¶ s¶n xuÊt kh¸c nhau , nghÜa lµ thµnh
nh÷ng sè tiÒn nhá h¬n la níc co nÒn s¶n xuÊt TBCN ph¸t triÓn h¬n th× gi¸ trÞ t¬ng
®èi cña tiÒn sÏ nhá h¬n lµ níc cã nÒn s¶n xuÊt TBCN kÐm ph¸t triÓn h¬n , tõ ®ã cã
thÓ thÊy r»ng tiÒn c«ng danh nghÜa ë c¸c níc thø nhÊt còng sÏ cao h¬n c¸c níc thø
hai , nhng nh thÕ kh«ng hoµn toµn cã nghÜa r»ng ®iÒu ®ã ¸p dông víi tiÒn c«ng thùc
tÕ .NhiÒu khi tiÒn c«ng ngµy , tiÒn c«ng tuÇn ë níc thø nhÊt cao h¬n ë níc thø hai
trong khi gi¸ c¶ t¬ng ®èi cña lao ®éng , tc gi¸ c¶ cña lao ®éng so víi gi¸ trÞ thÆng d
vµ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ , ¬ níc thø hai l¹i cao h¬n ë níc thø nhÊt
.
Mac dÉn ra thÝ dô cña giªm_x¬ An-dÐc-s¬n nhµ kinh tÕ häc ngêi anh chØ ra r»ng
mÆc dï xÐt bÒ ngoµI tiÒn c«ng ë c¸c n¬c nghÌo , n¬i mµ gi¸ ngò cèc rÎ , thêng thÊp
h¬n , nhng trªn thùc tÕ phÇn lín trêng hîp l¹i cao h¬n ë níc giµu . ë Xcèt-len , lao
®éng ®îc ®¸nh gi¸ theo ngµy rÎ h¬n rÊt nhiÒu so víi á anh Nhng lao ®éng nãi
chung tÝnh theo s¶n phÈm ë anhl¹i rÎ h¬n .Nh vËy ph¶I so s¸nh tiÒn c«ng trong gi¸
c¶ cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸ míi kÕt luËn ®îc gi¸ c¶ søc lao ®éng rÎ hay ®¾t , chø
kh«ng thÓ so s¸nh tiÒn c«ng theo thêi gian . §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa khi quy ®Þnh
møc tiÒn c«ng ë c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi .
Khi cßn thõa nhËn søc lao ®éng lµ hµng ho¸ th× cßn ph¶I cã thÓ vËn dông nh÷ng
quan ®iÓm lý luËn cña M¸c vÒ tiÒn c«ng nãi trªn vµo viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng tiÒn l¬ng níc ta hiÖn nay , mét hÖ thèng tiÒn l¬ng cßn nhiÒu ®iÓm bÊt hîp lý , cßn nhiÒu
tµn d cña x· héi cò , cña c¬ chÕ bao cÊp , cha thÝch nghi víi kinh tÕ thÞ trêng cã sù
qu¶n lý cña nhµ níc .
Sù vËn dông nµy ph¶i dùa trªn tiÒn ®Ò lµ viÖc tuyÓn dông lao ®éng vµ viÖc tæ chøc ,
quu¶n lý lao ®éng ph¶I ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng cã thÓ cã ®îc n¨ng xuÊt lao
®éng nhÊt ®Þnh sao cho lîng gi¸ trÞ míi ®îc t¹o ra ph¶I lín h¬n gi¸ trÞ cña søc lao
®éng :
B¶n th©n ngêi lao ®éng ph¶I chÊp hµnh nghiªm chØnh luËt lao ®éng víi ®é dµI thêi
gian lao ®éng vµ cêng ®é lao ®éng thÝch ®¸ng .NÕu tæ chøc vµ qu¶n lý lao ®éng
11
thÊp , dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp hay thua lç , th× kh«ng thÓ ®ßi hái ®îc
nh©n tiÒn c«ng theo gi¸ trÞ cña søc lao ®éng .
Dùa trªn tiÒn ®Ò ®ã , cÇn vËn dông nh÷ng ®iÓm sau ®©y vµo c¶I c¸ch hÖ thèng tiÒn
l¬ng ë níc ta :
Mét la : møc tiÒn l¬ng khëi ®iÓm ph¶I ®¶m b¶o khèi lîng t liÖu sinh ho¹t ®Ó t¸i s¶n
xuÊt ra søc lao ®éng , bao gåm .
Duy tr× søc lao ®éng b×nh thêng cña b¶n th©n ngêi lao ®éng , nu«i con cña hä
( trong ®iÒu kiÖn ®ang vËn ®èng sinh ®Î cã kÕ ho¹ch th× Ýt nhÊt còng ®ñ nu«I mét
ngêi cho ®Õn lóc trëng thµnh ) vµ tran tr¶i chi phÝ ®µo t¹o .
T¸i s¶n xuÊt søc lao cña b¶n th©n ngêi lao ®éng kh«ng chØ g«m thùc phÈm , mµ cßn
c¶ nhu cÇu vÒ quÇn ¸o , nhµ ë , ®i l¹i , gi¶i chÝ , ….. møc tiÒn l¬ng khëi ®iÓm ë níc
ta hiÖn nay hÇu nh chØ ®ñ ®¸p øng nhu cÇu tèi thiÓu vÒ ¨n , cha tÝnh ®Õn c¸c nhu cÇu
kh¸c , cµng cha tÝnh ®Õn viÖc nu«I con vµ chi phÝ ®µo t¹o . vÝ dô : mét sinh viªn ®¹i
häc chi phÝ tõ 500.000 ®Õn 1.000.000 mét th¸ng tuú theo tõng trêng , nhng sau khi
tèt nghiÖp , nÕu xin ®îc viÖc lµm chØ nhËn ®îc møc l¬ng khëi ®iÓm mçi th¸ng
kho¶ng 500.000 ( theo møc l¬ng míi ®iÒu chØnh ) , vµ phÇn lín c¶c trêng hîp míi
tuyÓn dông ph¶i tù lo ¨n ë , ®I l¹i . do vËy , nh÷ng sinh viªn ra trêng , tuy ®· xin ®îc viÖc lµm , nhng vÉn ph¶I b¬n tr¶I kiÕm sèng , nªn hä khã cã thÓ tËn t©m , tËn lùc
víi c«ng viÖc chuyªn m«n cña m×nh .
Hai lµ: c¸c c¬ quan , ®¬n vÞ sö dông lao ®éng ph¶i tÝn ®Õn quan hÖ cung cÇu trªn
thÞ trêng lao ®éng ®Ó ®Þnh møc tiÒn c«ng thÝch hîp nh»m tuyÓn dông ngêi tµi , h¹n
chÕ t×nh tr¹ng “ch¶y m¸u chÊt x¸m “ .MÆt kh¸c ,Nhµ níc ph¶i ban hµnh luËt vÒ tiÒn
c«ng tèi thiÓu ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng cña nh÷ng ngêi lao ®éng gi¶n ®¬n .
Ba lµ : hµng n¨m ph¶i ®iÒu chØnh kÞp thêi møc l¬ng theo møc t¨ng cña chØ sè gi¸
tiªu dïng tõ n¨m tríc .
Bèn lµ : cÇn ¸p dông phæ h×nh thøc tiÒn c«ng kho¸n theo s¶n phÈm hay theo kÕt qu¶
lao ®éng cña c¸c dÞch vô .
N¨m lµ : ®Ó ph¸t huy lîi thÕ cña nguån lao ®éng rÎ , dåi dµo nh»m thu hót ®Çu t níc
ngoµi , quy ®Þnh møc tiÒn c«ng tèi thiÓu cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc
ngoµi , khi quy ®Þnh møc tiÒn c«ng tèi thiÓu cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc
ngoµi cÇn dùa vµo møc tiÒn c«ng gi¸ trÞ cña mçi s¶n phÈm , tøc lµ g¾n víi n¨ng
xuÊt lao ®éng , chø kh«ng nªn chØ c¨n cø vµo tiÒn c«ng tÝnh theo thêi gian .
2.1 Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ.
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, quy luËt gi¸ trÞ cã nh÷ng vai trß sau:
a/ §iÒu tiÕt s¶n suÊt vµ lu th«ng hµng ho¸.
12
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ thêng x¶y ra t×nh h×nh: Ngêi s¶n xuÊt bá ngµnh nµy
®æ x« vµo ngµnh kh¸c, quy m« s¶n xuÊt cña ngµnh nµy®îc thu hÑp, trong khi ë
ngµnh kh¸c l¹i ®îc më réng, lµm cho t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ®îc ph©n bè
l¹i gi÷a c¸c ngµnh. HiÖn tîng nµy ®îc gäi lµ sù ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt. Sù ®iÒu tiÕt nµy
®îc h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t, th«ng qua sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr êng.
Cã thÓ hiÓu vai trß ®iÒu tiÕt nµy th«ng qua nh÷ng trêng hîp biÕn ®éng quan hÖ
cung cÇu x¶y ra trªn thÞ trêng:
- Khi cung nhá h¬n cÇu, s¶n phÈm kh«ng ®ñ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu x· héi, gi¸ c¶
cao h¬n gi¸ trÞ, hµng ho¸ b¸n ch¹y víi l·i cao, ngêi s¶n xuÊt më réng quy m« s¶n
xuÊt, nh÷ng ngêi tríc ®©y s¶n xuÊt hµng ho¸ kh¸c, nay chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng
ho¸ nµy. Nh vËy, t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng ®îc chuyÓn vµ ngµnh nµy nhiÒu
h¬n vµo c¸c ngµnh kh¸c.
- Khi cung lín h¬n cÇu, s¶n phÈm lµm ra qu¸ nhiÒu so víi nhu cÇu x· héi, gi¸ c¶
thÊp h¬n gi¸ trÞ, hµng ho¸ b¸n kh«ng ch¹y, cã thÓ lç vèn, t×nh h×nh ®ã buéc ngêi
s¶n xuÊt ë ngµnh nµy thu hÑp quy m« s¶n xuÊt hay chuyÓn sang ngµnh kh¸c, lµm
cho t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng gi¶m ®i ë ngµnh nµy mµ t¨ng ë ngµnh kh¸c mµ
hä thÊy cã lîi h¬n.
Nh vËy lµ theo “mÖnh lÖnh” cña gi¸ c¶ thÞ trêng lóc lªn, lóc xuèng xoay quanh
gi¸ trÞ, khiÕn cho ngµnh s¶n xuÊt kh¸c cã lîi h¬n ngµnh s¶n xuÊt nµy, mµ cã sù di
chuyÓn t liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c, quy m« s¶n
xuÊt cña ngµnh kh¸c ®îc më réng nhanh h¬n ngµnh nµy. §iÒu ®ã lµm cho t liÖu s¶n
xuÊt vµ søc lao ®éng bá vµo tõng ngµnh trong tõng lóc cã xu híng phï hîp víi yªu
cÇu cña x· héi. §ã lµ biÓu hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt cña quy luËt gi¸ trÞ, t¹o nªn nh÷ng
tû lÖ c©n ®èi nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt. Nhng v× s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn
chÕ ®é t h÷u c¹nh tranh v« chÝnh phñ nªn nh÷ng tû lÖ h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t
®ã thêng xuyªn bÞ ph¸ vì vµ g©y ra nh÷ng l·ng phÝ vÒ cña c¶i x· héi. V× vËy, c©n
®èi ®ã chØ lµ hiÖn tîng t¹m thêi.
Quy luËt gi¸ trÞ kh«ng chØ ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt hµng ho¸, mµ cßn ®iÒu tiÕt c¶ lu
th«ng hµng ho¸. GÝa c¶ cña hµng ho¸ h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t theo quan hÖ
cung cÇu. Cung vµ cÇu cã ¶nh hëng lín ®Õn gi¸ c¶, nhng gi¸ c¶ còng cã t¸c dông
kh¬i thªm luång hµng, thu hót luång hµng tõ n¬i gi¸ thÊp ®Õn n¬i gi¸ cao .V× thÕ l u
th«ng hµng ho¸ còng do quy luËt gi¸ trÞ ®iÒu tiÕt th«ng qua sù lªn xuèng cña gi¸ c¶
xoay chung quanh gi¸ trÞ .
13
Ch¬ng 2: sù vËn dông quy luËt
gi¸ trÞ vµo nÒn kinh tÕ ë viÖt nam hiÖn nay
2.1 Kh¸i niÖm vµ ®Æc trng cña kinh tÕ thÞ trêng
Kinh tÕ thÞ trêng lµ nÒn kinh tÕ cã c¸c ®Æc trng sau ®©y:
2.1.1Qóa tr×nh lu th«ng vËt chÊt®îc thùc hiÑn chñ yÕu b»ng ph¬ng thøc mua b¸n
víi ph¹m vi ngµy cµng më réng , tõ quèc gia tíi khu vùc vµ quèc tÕ.
a/ Lu th«ng vËt chÊt trong kinh tÕ lµ sù chuyÓn dÞch kÕt qu¶ s¶n xuÊt tõ kh©u nµy
®Õn kh©u kh¸c cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng cña x· héi . Sù lu th«ng vËt chÊt
nµy bao gåm :
- Sù lu th«ng vËt chÊt tõ kh©u nµy ®Õn kh©u kh¸c trong hÖ thèng c¸c kh©u cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt . Ch¼ng h¹n b«ng ®îc chuyÓn tõ c¸c trang tr¹i trång b«ng tíi nhµ
m¸y sîi, s¬Þ ®îc chuyÓn tíi nhµ m¸y dÖt .
- Sù lu th«ng vËt chÊt tõ s¶n xuÊt tíi tiªu dïng. Ch¼ng h¹n quÇn ¸o ®îc chuyÓn tõ
c¸c c«ng ty may ®Õn ngêi mÆc ; b¸nh mú ®îc chuyÓn tõ c¸c lß b¸nh mú ®Õn ngêi
¨n .
Së dÜ cã sù lu©n chuyÓn vËt chÊt trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ do cã sù ph©n
c«ng chuyªn m«n ho¸ nh»m t¹o ®îc n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. Do chuyªn
m«n ho¸ , mçi kh©u s¶n xuÊt chØ thùc hiÖn thùc hiÖn mét phÇn cña qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt . KÕt qu¶ t¹o ra ë mçi kh©u cha ph¶i lµ thµnh phÈm vµ cÇn ph¶i ®îc gia c«ng
tiÕp ë kh©u liÒn kÒ. Muèn vËy, chóng ph¶i ®îc chuyÓn dÞch .
14
b/ Sù lu©n chuyÓn vËt chÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ ®îc thùc hiÖn ®îcb»ng
nhiÒu c¸ch ;
- Chu chuyÓn néi bé : chu chuyÓn trong doanh nghiÖp , nh sîi ®îc chuyÓn tõ ph©n
xëng sîi qua ph©n xuëng dÖt , v¶i ®îc chuûen tõ ph©n xëng dÖt sang ph©n xëng
nhuém , in hoa
- Chu chuyÓn qua mua b¸n , khi ®ã,c¸c ph©n xëng nãi trªn trë thµnh c¸c doanh
nghiÖp ®éc lËp , thuéc c¸c chñ riªng rÏ.
Theo lý thuyÕt trªn , chØ cã sù lu©n chuyÓn theo ph¬ng thøc mua b¸n míi ®îc gäi
lµ kinh tÕ thÞ trêng , trong ®ã mua b¸n lµ sù trao ®æi ngang gi¸ trÞ . Sù trao ®æi lµ
kÕt qu¶ tÊt yÕu cña ph©n c«ng lao ®äng x· héi. Nhng trao ®æi theo c¸ch nµo l¹i tuú
thuéc vµo chÕ ®é x· héi . Trao ®æi ngang gi¸ trÞ hoÆc sù mua b¸n chØ x¶y ra khi
xuÊt hiÖn t h÷u. Khi cha xuÊt hiÖn t h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt , viÖc trao ®æi Ýt x¶y ra ,
nhng nÕu cã , còng chØ lµ sù san xÎ, nhêng nhÞn , ®¾p ®æi cho nhau gi÷a c¸c thµnh
viªn cña nh÷ng céng ®ång nguyªn thuû. Do ®ã, mét trong nh÷ng dÊu hiÖu cña nÒn
kinh tÕ thÞ trêng lµ sù trao ®æi ngang gi¸ .
c/ Sù trao ®æi chñ yÕu b»ng ph¬ng thøc mua b¸n cã nghÜa lµ:
- Qóa nöa sè chñng lo¹i s¶n phÈm ®îc trao ®æi b»ng ph¬ng thøc mua b¸n .
- Víi mçi chñng lo¹i s¶n phÈ, tû lÖ lu th«ng b»ng ph¬ng thøc mua b¸n chiÕm qu¸
nöa tæng sè s¶n phÈm ®ã trong lu©n chuyÓn .
- Ph¹m vi lu th«ng réng lín , kh«ng bã hÑp trong céng ®ång lµng x· , mµ më réng
ra c¶ níc vµ xuyªn quèc gia vµ héi nhËp quèc tÕ .
2.1.2 Ngêi trao ®æi hµng ho¸ ph¶i cã quyÒn tù do nhÊt ®Þnh khi tham gia trao ®æi
trªn th¬ng trêng.
a/ QuyÒn tù do ph¶i ®îc thùc hiÖn trªn ba mÆt sau ®©y:
+ Tù do lùa chän néi dung trao ®æi.Cã nghÜa lµ, nÒn kinh tÕ ®îc gäi lµ nÒn kinh
tÕ thÞ trêngchØ khi nµo trong nÒn kinh tÕ ®ã , ngêi tham gia trao ®æi cã quyÒn chän
c¸i mµ m×nh cÇn b¸n hay cÇn mu. Bëi v×, nÕu kh«ng nh thÕ, hµnh vi mua b¸n sÏ
kh«ng cßn ®óng nghÜa cña nã n÷a .
+ Tù do chän ®èi t¸c trao ®æi. Cã nghÜa lµ, ngêi tham gia thÞ trêng cã quyÒn b¸n
cho hay mua cña ngêi mµ m×nh muèn .
+ Tù do tho¶ thuËn gi¸ c¶ trao ®æi.
b/ Sù tù do nªu trªn chØ cã tÝnh t¬ng ®èi . Së dÜ nh vËy lµ v×, vÒ lý thuyÕt , kh«ng cã
tù do tuyÖt ®èi . VÒ thùc tÕ, nÕu cã ai ®ã ®îc tù do tuyÖt ®èi th× sÏ cã ngêi kh¸c mÊt
tù do. V× thÕ, mäi thµnh viªn tham gia thÞ trêng chØ cã thÓ cã tù do nhÊt ®Þng mµ
th«i.
15
2.1.3 Ho¹t ®éng mua b¸n ph¶i ®îc thùc hiÖn thêng xuyªn æn ®Þnh, trªn c¬ së mét
kÕt cÊu h¹ tÇng tèi thiÓu, ®ñ ®Ó viÖc mua b¸n diÔn ra thuËn lîi, an toµn.TÝnh thêng
xuyªn, æn ®Þnh thÓ hiÖn ë thêi gian vµ ®Þa ®iÓm diÔn ra ho¹t ®éng mua b¸n .Kh«ng
thÓ gäi mét nÒn kinh tÕ nhÊt thêi, bÊp bªnh, cha ®Þnh h×nh tæ chøc vµ ®Þa chØ…lµ
nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc.Ngoµi ra, sù æn ®Þnh vµ thêng xuyªn cßn cÇn ®îc b¶o ®¶m
b»ng mét kÕt cÊu h¹ tÇng nhÊt ®Þnh , ®ñ ®Ó qu¸ tr×nh mua b¸n ®¹t ®îc môc ®Ých
cuèi cïng lµ chuyÓn giao gi¸ trÞ sö dông .
2.1.4 NÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i bao gåm nh÷ng doanh nh©n biÕt thèng nhÊt môc tiªu
kinh tÕ víi c¸c môc chÝnh trÞ-x· héi nh©n v¨n. §Æc trng nµy nãi lªn r»ng, ngay nay
kh«ng cã nÒn kinh tÕ nµo ®îc gäi lµ kinh tÕ thÞ trêng mµ trong lßng nã l¹i gåm
nh÷ng doanh nh©n chØ biÐt phÊn ®Êu cho mét môc tieu lµ lîi nhuËn
§Æc trng trªn lµ kÕt qu¶ cña sù tõng tr¶i cña nhiÒu thÕ hÖ doanh nh©n, trong ®ã
ngêi s¶n xuÊt , kinh doanh gi¸c ngé ®îc ch©n lý “lµm phóc còng nh lµm giµu”, hiÓu
s©u s¾c r»ng tÝnh nh©n v¨n , nh©n ®¹o ®Ó giµu cã vµ bÒn v÷ng .
TÝnh nh©n v¨n , nh©n ®¹o cña nÒn kinh tÕ mçi níc, mçi thêi kúcã thÓ cã nh÷ng
néi dung riªng, xuÊt ph¸t tõ lÞch sö , tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, b¶n chÊt giai cÊp
cña x· héi …cña mçi níc , trong mçi thêi kú nhÊt ®Þnh. Tuy vËy, tÝnh chung nhÊt
cña nã thÓ hiÖn ë sù t«n träng cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi víi lîi Ých toµn diÖn vµ l©u
dµi cña ®Êt níc, cña céng ®ång, cña d©n téc, g¾n kinh tÕ víi b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn
nhiªn vµ m«i trêng, víi quèc phßng vµ an ninh , víi ph¸t triÓn y tÕ, v¨n ho¸ , gi¸o
dôc vµ b¶o trî x· héi, kinh tÕ kh«ng thuÇn tuý ch¹y theo lîi nhuËn c¸ nh©n, nhÊt
thêi theo ®uæi lîi nhuËn b»ng bÊt cø gi¸ nµo.
2.1.5 Cã sù qu¶n lý cña nhµ níc
§Æc trng nµy míi h×nh thµnh ë c¸c nÒn kinh tÕ thÞ trêng trong vµi thËp kû gÇn
®©y, do nhu cÇu kh«ng chØ cña nhµ níc, xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña giai cÊp cÇm quyÒn
mµ cßn do nhu cÇu cña chÝnh mäi thµnh viªn tham gia kinh tÕ thÞ trêng. Nhµ níc ®îc coi nh lµ nh©n tè b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã ®îc c¸c ®Æc trng nªu ë
trªn. Nãi c¸ch kh¸c lµ, ngµy nay kh«ng cã nÒn kinh tÕ nµo ®îc gäi lµ kinh tÕ thÞ trêng mµ kh«ng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc.
2.2 M« h×nh kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vÒ b¶n chÊt vµ
cÊu tróc cña nã.
Tõ ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø s¸u ®Õn nay, §¶ng ta ®· chñ tr¬ng x©y dùng
m« h×nh “kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù
qu¶n lý cña nhµ níc, ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa”
VÒ b¶n chÊt, kh¸i niÖm kinh tÕ hµng ho¸ vµ kinh tÕ thÞ trêng kh«ng ®èi lËp víi
nhau, tr¸i l¹i gièng nhau vÒ thùc chÊt
16
* Kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vÒ
cÊu tróc vµ ph¸t triÓn nÕu kh«ng lµm râ b¶n chÊt vµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña
nã:
- VÒ b¶n chÊt: Kinh tÕ thÞ trêng lµ mét kiÓu tæ chøc nÒn kinh tÕ võa dùa trªn nh÷ng
nguyªn t¾c vµ quy luËt cña kinh tÕ thÞ trêng, võa dùa trªn nguyªn t¾c vµ môc tiªu
cña x· héi chñ nghÜa, gåm hai nhãm nh©n tè c¬ b¶n ®îc kÕt hîp víi nhau, tån t¹i
trong nhau, x©m nhËp vµ bæ sung cho nhau, ®ã lµ c¸c nh©n tè c¬ b¶n cña kinh tÕ thÞ
trêng vµ nhãm c¸c nh©n tè cña x· héi ®ang ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nãi c¸ch
kh¸c, nã lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ ®îc kÕt hîp gi÷a c¸i chung (kinh tÕ thÞ trêng)
vµ c¸i ®Æc thï lµ x· héi chñ nghÜa, trong ®ã c¸i ®Æc thï quy ®Þnh tÝnh chÊt cña tæ
chøc kinh tÕ ®ã.
b/ B¶n chÊt kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®· quy ®Þnh viÖc tæ chøa
nÒn kinh tÕ theo bèn nguyªn t¾c c¬ b¶n sau:
- Nguyªn t¾c vÒ së h÷u: Víi tÝnh ®a d¹ng vÒ h×nh thøc, trong ®ã së h÷u nhµ níc gi÷
vai trß chñ ®¹o.
- Nguyªn t¾c vÒ c¬ chÕ vËn hµnh: C¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc b»ng
ph¸p luËt, kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch vµ c¸c c«ng cô kh¸c. Nhµ níc nãi ë ®©y lµ nhµ níc
x· héi chñ nghÜa, nhµ níc cña d©n do d©n vµ v× d©n.
- Nguyªn t¾c vÒ ph©n phèi thu nhËp: Thùc hiÖn sù kÕt hîp chÆt chÏ nguyªn t¾c ph©n
phèi cña chñ nghÜa x· héi (ph©n phèi theo lao ®éng, ph©n phèi th«ng qua phóc lîi
x· héi) vµ nguyªn t¾c ph©n phèi cña kinh tÕ thÞ trêng nh ph©n phèi theo gi¸ trÞ søc
lao ®éng, ph©n phèi theo vèn, theo tµi s¶n
- KÕt hîp hµi hoµ gi÷a v¨n ho¸ truyÒn thèng d©n téc vµ v¨n ho¸ hiÖn ®¹i cã chän
läc, trong ®ã v¨n ho¸ d©n téc lµ gèc.
* C¸c luËn ®iÓm cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa xÐt vÒ cÊu tróc.
Tõ b¶n chÊt vµ nguyªn t¾c c¬ b¶n ®· ph©n tÝch ë trªn cã thÓ h×nh dung, kinh tÕ
thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vÒ mÆt cÊu tróc thÓ hiÖn râ ë c¸c ®iÓm sau:
- Mét lµ: Dùa trªn tÝnh ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u vµ do ®ã ®a thµnh phÇn kinh tÕ,
trong ®ã kinh tÕ nhµ níc mµ doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét bé phËn gi÷ vai trß chñ
®¹o. §Æc ®iÓm nµy cã t¸c dông t¹o tiÒn ®Ò cho tù do kinh tÕ (tù do c¹nh tranh, tù do
kinh doanh vµ tù chñ) mµ thiÕu nã kinh tÕ thÞ trêng kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn
®îc.
- Hai lµ: Dùa trªn mét lùc lîng s¶n xuÊt sao cho thóc ®Èy t¨ng trëng cao vµ l©u bÒn,
®i t¾t vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ mòi nhän cña thêi ®¹i, sím h×nh thµnh c¬
cÊu thÞ trêng ®ång bé. TÊt c¶ ®îc triÓn khai theo híng u tiªn cho sù h×nh thµnh c¸c
nh©n tè x· héi chñ nghÜa.
17
- Ba lµ: LÊy c¬ cÊu kinh tÕ nh mét hÖ thèng më c¶ trong lÉn ngoµi ®Ó tån t¹i vµ ph¸t
triÓn kinh tÕ thÞ trêng. §é më cña hÖ thèng kinh tÕ tuú thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña lùc lîng s¶n xuÊt, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ
vai trß qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc. ThÝch øng víi ®Æc trng nµy lµ chiÕn lîc híng
m¹nh vÕ xuÊt khÈu, chuyÓn giao c«ng nghÖ míi; ®ång thêi víi viÖc s¶n xuÊt thay
thÕ nhËp khÈu nh÷ng hµng ho¸ ta cã ®iÒu kiÖn vµ lîi thÕ.
- Bèn lµ: Kinh tÕ thÞ trêng tån t¹i vµ ph¸t triÓn theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®îc
thùc hiÖn qua vai trß chñ ®¹o trong thùc tÕ cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc; qua viÖc
gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam vµ qua vai trß qu¶n lý
kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc x· héi chñ nghÜa.
Nh ta ®· biÕt hÇu hÕt c¸c níc ®i theo kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i ®Òu cã së h÷u nhµ
níc vµ do ®ã cã khu vùc kinh tÕ nhµ níc. Song mét vÊn ®Ò cã ý nghÜa vÒ nguyªn t¾c
lµ cÇn ph©n biÖt sù kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta vµ kinh tÕ
nhµ níc ë c¸c níc kh¸c vÒ ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng
TÝnh ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ thÞ trêng, ngoµi vai trß chñ ®¹o cña
kinh tÕ nhµ níc ®¶m b¶o, cßn mét yÕu tè kh«ng kÐm phÇn quan träng,nÕu kh«ng
muèn nãi lµ quyÕt ®Þnh, ®ã lµ sù t¸c ®éng cña nhµ níc th«ng qua vai trß qu¶n lý vÜ
m« ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Víi t c¸ch lµ c¸i chung cña kinh tÕ thÞ trêng hiÖn
®¹i, vai trß nãi trªn cña nhµ níc th× c¸c níc ®Òu cã , nhng ë níc ta, vai trß ®ã cã sù
kh¸c biÖt. Cã lÏ ngoµi sù kh¸c nhau vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ trêng, vÒ
kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc , ph¶i kÓ ®Õn sù kh¸c nhau c¬
b¶n lµ ë tÝnh chÊt cña nhµ níc ph¸p quyÒn. Mét bªn lµ nhµ níc x· héi chñ nghÜa mµ
tÝnh chÊt cña nã lµ cña d©n, do d©n vµ v× d©nvµ quyÒn lùc cña nã thÎ hiÖn ë hÖ
thèng luËt ph¸p dùa trªn sù thèng nhÊt cã ph©n c«ng gi÷a ba quyÒn lËp ph¸p, hµnh
ph¸p, t ph¸p vµ t ph¸p, tõng bíc ®îc hiÖn thùc ho¸. Cßn nhµ níc trong nÒn kinh tÕ
thÞ trêng t b¶n chñ nghÜa, mÆc dï vÉn tån t¹i hai tÝnh chÊt : tÝnh giai cÊp vµ tÝnh
nh©n d©n , nhng tÝnh tréi thuéc vÒ giai cÊp t s¶n, mµ nhµ níc lµ c«ng cô phôc vô lîi
Ých cña giai cÊp cÇm quyÒn.ChÝnh sù kh¸c nhau nµy lµ c¸c ®¶m b¶o ®Ó khu vùc
kinh tÕ nhµ níc gi÷ ®îc vai trß chñ ®¹o ; lµ c¸c ®¶m b¶p cho b¶n s¾c d©n téc ®îc
gi÷ g×n vµ ph¸t huy ®óng hín; lµ c¸c ®¶m b¶o cho phÐp ph¸t huy ®îc u thÕ tÝch cùc
vµ kh¾c phôc nh÷ng mÆt tiªu cùc cña kinh tÐe thô trêng, nhÊt lµ vÒ mÆt x· héi, m«i
sinh, thong qua c¸ chÝnh s¸ch thuÕ , chÝnh s¸ch x· héi cña nhµ níc x· héi chñ
nghÜa. PhÊn ®Êu cho ®Æc trng nµy trë thµnh hiÖn thùc, ®ñ søc v¹ch hµnh lang, t¹o
m«i trêng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi thuËn lîi cho c¸c chñ thÓ thuéc c¸c thµnh phÇn
kinh t, ®a nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn theo ®óng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ®·
chän lµ v¸n ®Ò rÊt bc xóc vµ kh«ng dÔ dµng.
18
Bèn nhîc ®iÓm nãi trªn cã quan hÖ biÖn chøng víi nhau, mçi ®Æc diÓm cã vÞ trÝ
tong ®èi nhÊt ®Þnh cña nã, song ®Æc ®iÓm thø nhÊt vµ ®Æc ®iÓm thø t cã ý nghÜa
®ÆcbiÖt quan tréng, nÕu kh«ng muèn nãi lµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù tån t¹i
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta.
2.3 M« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta.
ViÖt nam víi t c¸ch lµ níc ph¸t triÓn muén vÒ kinh tÕ thÞ trêng , l¹i diÔn ra trong
bèi c¶nh thêi ®¹i míi kh¸c nhiÌu so víi tríc.§Ó n¾m b¾t” c¬ héi’ , vît qua “th¸ch
thøc”, rót ng¾n kho¶ng c¸ch l¹c hËu , “tôt hËu” xa so víi c¸c níc, gi÷ v÷ng ®Þng híng x· héi chñ nghÜa ®· chänh , kh«ng thÓ ph¸t triÓn theo m« h×nh kinh tÕ thÞ trêng
cæ ®iÓn, mµ nªn chän m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng rót ng¾n, hiÖn ®¹i lµ thÝch
hîp.TÊt nhiªn kh«ng hoµn toµn gièng nh c¸c níc ®· ®i theo mo h×nh nµy, nhÊt lµ vÒ
tÝnh ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa cña nã. M« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghܶ níc ta bao gåm c¸c ®Æc trng chñ yÕu sau:
- Ph¸t triÓn trong sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a quy luËt ph¸t triÓn tuÇn tù víi quy luËt
ph¸t triÓn nh¶y vät.
- Ph¸t triÓn cïng mét lóc ba tr×nh ®é ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ hµng ho¸, ®ã lµ
kinh tÕ hµng ho¸ gi¶n ®¬n, kinh tÕ thÞ trêng tù do(cæ ®iÓn) vµ kinh tÕ thÞ trêng hçn
hîp(hiÖn ®¹i). TÊt nhiªn, trong tõng thêi ®iÓm, tÝnh tréi cña mçi tr×nh dé cã kh¸c
nhau.
- Ph¸t triÓn trong sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a søc m¹nh d©n téc vµ søc m¹nh thêi d¹i,
coi träng viÖc kÕt hîp vai trß thóc ®Èy sù ra ®êi c¸c nh©n tè cña kinh tÕ thÞ trêng vµ
vai trß qu¶n lý vÜ m« cña nhµ níc xa héi chñ nghÜa trong qóa tr×nh chuyÓn sang
kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i .
Ba ®Æc trng nãi trªn cã quan hÖ mËt thiÕt víi nha, trong ®ã ®Æc trng thø ba cã ý
nghÜa quyÕt ®Þnh .
2.3.Vai trß cña quy luËt gi¸ trÞ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta.
Theo v¨n kiÖn ®¹i héi ®¶ng IX”§¶ngvµ nhµ níc tachñ tr¬ng thùc hiÖn nhÊt qu¸n
vµ l©u dµi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh
theo c¬ chÕ thÞ trêng , cã sù qu¶n lý cña nhµ níc theo ®Þnh híng x· häi chñ nghÜa”.
Víi c¸c ®Æc trng cña m« h×nh nµy nh ®· nãi ë trªn, c¸c quy luËt kinh tÕ ®îc phÐp
ph¸t huy t¸c dông cña nã trong ®ã quy luËt gi¸ trÞ ®ãng vai trß lµ quy luËt kinh tÕ
c¨n b¶n chi phèi toµn bé sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ .
Nh ®· ph©n tÝch ë trªn, quy luËt gi¸ trÞ cã vai trß lín trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸
. Víi m« h×nh kinh tÕ nh ë níc ta hiÖn nay , quy luËt gi¸ trÞ ®· ®ãng gãp vµo sù
ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ë níc ta qua c¸c vai trß sau:
19
1/ Thóc ®Èy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn .
Mét nguyªn t¾c c¨n b¶n cña kinh tÕ thÞ trêng lµ trao ®æi ngang gi¸ tøc lµ thùc
hiÖn sù trao ®æi hµng ho¸ th«ng qua thÞ trêng, s¶n phÈm ph¶i trë thµnh hµng
ho¸.Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái tu©n thñ quy luËt gi¸ trÞ _ s¶n xuÊt vµ trao ®ái hµng ho¸
ph¶i dùa trªn c¬ së thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt. Cô thÓ:
XÐt ë tÇm vi m«: Mçi c¸ nh©n khi s¶n xu¸t c¸c s¶n phÈm ®Òu cè g¾ng lµm cho
thêi gian lao ®éng c¸ biÖt nhá h¬n thêi gian lao ®éng x· héi .
XÐt ë tÇm vÜ m«:Mçi doanh nghiÖp ®Òu cè g¾ng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng ,
chÊt lîng s¶n phÈm, gi¶m thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt.
Do vËy, mçi ngêi ph¶i lu«n tù hoµn thiÖn m×nh, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n
cña m×nh.Mçi doanh nghiÖp ph¶i cè g¾ng c¶i tiÕn may mãc, mÉu m·, n©ng cao tay
nghÒ lao ®éng. NÕu kh«ng, quy luËt gi¸ trÞ ë ®©y sÏ thùc hiÖn vai trß ®µo th¶icña
nã: lo¹i bá nh÷ng c¸i kÐm hiÖu qu¶ , kÝch thÝch c¸c c¸ nh©n\, nghµnh, doanh nghiÖp
ph¸t huy tÝnh hiÖu qu¶ . TÊt yÕu ®iÒu ®ã dÉn tíi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
mµ trong dã ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÒ chuyªn m«n ngµy cµng cao, coong cô lao
®oäng lu«n lu«n ®îc c¶i tiÕn. Vµ cïng víi nã, sù x· héi ho¸, chuyªn m«n ho¸ lùc lîng s¶n xuÊt còng ®îc ph¸t triÓn.
2/ N©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ.
ViÖc chuyÓn tõ chÕ ®é tÇp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr êng th×
cïng víi nã lµ viÖc lo¹i bá c¬ chÕ xin cho, cÊp ph¸t , b¶o hoä trong ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh. Mçi doanh nghiÖp ph¶i tù h¹ch to¸n, kh«ng bÞ rµng buéc qu¸
®¸ngbëi c¸c chØ tiªu ss¶n xuÊt mµ nhµ níc ®a ra vµ ph¶i tù nghiªn cøu ®Ó t×m ra thÞ
trêng phï hîp víi c¸c s¶n phÈm cña m×nh; thùc hiÖn sù ph©n ®o¹n thÞ trêng ®Ó x¸c
®Þnh tÊn c«ng vµo ®©u, b»ng nh÷ng s¶n phÈm g×.
MÆt kh¸c, cïng víi xu híng c«ng khai tµi chÝnh doanh nghiÖp ®Ó giao dÞch trªn
sµn giao dÞch chøng kho¸n, thóc ®Èy tiÕn tr×nh gia nhËp AFTA , WTO; mçi c¸
nh©n , mçi doanh nghiÖp ®Òu ph¶i n©ng cao søc c¹nh tranh cña m×nh ®Ó cã thÓ
®øng v÷ng khi b·o t¸p cña qóa tr×nh héi nhËp quèc tÕ Ëp ®Õn. Søc c¹nh tranh ®îc
n©ng cao ë ®©y lµ nãi ®Õn søc c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong níc víi
doanh nghiÖp trong n¬c, gi÷a doanh nghiÖp trong níc víi doanh nghiÖp níc ngoµi,
gi÷a c¸c c¸ nh©n trong níc víi c¸ nh©n trong níc, gi÷a c¸ nh©n trong níc víi c¸
nh©n nøoc ngoµi (còng cã thÓ coi ®©y lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt)
3/ T¹o nªn sù n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam.
C¹nh tranh gay g¾t sÏ ®a ®Õn mét hÖ qu¶ tÊt yÕu lµ lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng
®éng lªn .V× trong c¹nh tranh, mçi ngêi sÏ t×m cho m×nh mét con ®êng ®i míi
20
- Xem thêm -
.DOC 
27 
96 
130 
