§Ò tµi: Hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu – Thùc
tr¹ng vµ gi¶i ph¸p
Lêi nãi ®Çu
Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« cu¶ nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN lµ mét tÊt yÕu
kh¸ch quan ®èi víi ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp, toµn cÇu hiÖn nay.
Thùc tÕ sau hai m¬i n¨m ®æi míi, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· cã nhiÒu bíc ph¸t triÓn vît
bËc: s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn, tèc ®é t¨ng trëng cao, ®êi sèng nh©n d©n kh«ng
ngõng t¨ng lªn... Tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµo còng cã tÝnh hai mÆt cña nã, bªn c¹nh nh÷ng
mÆt tÝch cùc th× c¬ chÕ thÞ trêng còng cã rÊt nhiÒu mÆt tiªu cùc mµ ngêi ta hay gäi nã
lµ “ mÆt tr¸i cña c¬ chÕ thÞ trêng’’. Mét trong nh÷ng mÆt tiªu cùc ®ã lµ n¹n hµng gi¶
vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu.
Nãi ®Õn hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu cã lÏ kh«ng ai trong chóng ta kh«ng
biÕt tíi vµ thËm chÝ còng ®«i ba lÇn lµ n¹n nh©n cña hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu.
HiÖn nay hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu vÉn ngang nhiªn chen vai hÝch c¸nh cïng
hµng thËt ë mäi n¬i, mäi lóc, bÊt k× mét thø g× còng cã nguy c¬ bÞ lµm gi¶ tõ hµng tiªu
dïng, vËt t cho ®Õn thuèc ch÷a bÖnh...Hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu g©y t¸c h¹i
trùc tiÕp cho con ngêi nh ¶nh hëng an toµn tíi tÝnh m¹ng, an toµn søc khoÎ, vµ nguy
h¹i h¬n lµ lµm mÊt uy tÝn cña nhµ s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã hµng gi¶ vµ hµng nh¸i
th¬ng hiÖu vÉn ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc víi c¸c c¬ quan nhµ níc, nçi lo cña nhµ s¶n
xuÊt kinh doanh vµ sù bÊt b×nh cña ngêi tiªu dïng.
Thùc tÕ nh÷ng hËu qu¶ do n¹n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu g©y ra lµ
hÕt søc nghiªm träng. §iÒu ®ã ®· ®Æt ra cho chóng ta mét yªu cÇu cÊp b¸ch lµ ph¶i
t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó diÖt trõ tËn gèc n¹n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu. Vµ ®ã còng chÝnh lµ lý do mµ em nghiªn cøu ®Ò tµi nµy.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi,
®Æc biÖt lµ ThÇy gi¸o híng dÉn Gi¸o s TiÕn SÜ §Æng §×nh §µo. Tuy nhiªn, do ®iÒu
kiÖn cã h¹n vµ sù hiÓu biÕt còng nh kinh nghiÖm cßn h¹n chÕ nªn ®Ò tµi cña em vÉn
cßn nhiÒu thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u cña c¸c
thÇy c« vµ c¸c b¹n quan t©m ®Õn ®Ò tµi nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
KÕt cÊu cña ®Ò tµi bao gåm:
- Ch¬ng I: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu.
- Ch¬ng II: Thùc tr¹ng n¹n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ë ViÖt Nam thêi
gian qua.
- Ch¬ng III : Gi¶i ph¸p chèng hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ë ViÖt Nam.
Ch¬ng I
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ hµng gi¶ vµ hµng
nh¸i th¬ng hiÖu.
I.
C¬ së lý luËn vÒ hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu.
1. Kh¸i niÖm hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu
1
ViÖc ®a ra mét kh¸i niÖm chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vµ dÔ hiÓu vÒ hµng gi¶ vµ hµng
nh¸i th¬ng hiÖu lµ mét ®iÒu hÕt søc quan träng. Bëi v× tríc hÕt ta ph¶i hiÓu hµng gi¶ vµ
hµng nh¸i th¬ng hiÖu lµ g× th× ta míi cã thÓ cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó chèng l¹i nã.
Cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu do
c¸c nhµ nghiªn cøu cã nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng
hiÖu. Tuy nhiªn ë ViÖt Nam chóng ta chØ nghiªn cøu vÒ hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng
hiÖu víi kh¸i niÖm sau:
Theo §iÒu 3 NghÞ ®Þnh sè 140/H§BT cña Héi ®ång Bé trëng (nay lµ ChÝnh
phñ) ngµy 25/4/1991, quy ®Þnh vÒ kiÓm tra, xö lý viÖc s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n
hµng gi¶ th× hµng gi¶ lµ nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt mét c¸ch tr¸i
ph¸p luËt, cã h×nh d¸ng gièng nh nh÷ng s¶n phÈm, hµng ho¸ ®îc Nhµ níc cho
phÐp s¶n xuÊt, nhËp khÈu vµ tiªu thô trªn thÞ trêng, hoÆc nh÷ng s¶n phÈm hµng
ho¸ kh«ng cã gi¸ trÞ sö dông ®óng víi nguån gèc, b¶n chÊt tù nhiªn tªn gäi vµ
c«ng dông cña nã.
Nh vËy, NghÞ ®Þnh 140/H§BT ®· nªu râ thÕ nµo lµ hµng gi¶. Tuy nhiªn, kh«ng
cã kh¸i niÖm chÝnh x¸c thÕ nµo lµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu. Nhng dùa vµo kh¸i
niÖm hµng gi¶ vµ nh÷ng dÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt hµng gi¶ quy ®Þnh t¹i §iÒu 4
NghÞ ®Þnh 140/H§BT mµ chóng ta sÏ nghiªn cøu sau ®©y chóng ta cã thÓ hiÓu
r»ng hµng nh¸i th¬ng hiÖu lµ s¶n phÈm, hµng ho¸ mang nh·n hiÖu, h×nh d¸ng,
mµu s¾c t¬ng tù, cã kh¶ n¨ng lµm cho ngêi tiªu dïng nhÇm lÉn víi nh·n hiÖu
hµng ho¸ cña c¬ së s¶n xuÊt, bu«n b¸n kh¸c ®· ®¨ng ký víi c¬ quan b¶o hé
quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp (Côc s¸ng chÕ) hoÆc ®· ®îc b¶o hé theo ®iÒu íc
quèc tÕ mµ ViÖt Nam tham gia. NÕu s¶n phÈm, hµng ho¸ mang nh·n hiÖu, h×nh
d¸ng, mµu s¾c gièng hÖt víi s¶n phÈm, hµng ho¸ cña c¬ së s¶n xuÊt, bu«n b¸n
kh¸c ®· ®îc ®¨ng ký th× lµ hµng gi¶. Nh vËy, hµng gi¶ víi hµng nh¸i th¬ng hiÖu
lµ rÊt gÇn nhau, còng cã thÓ coi chóng lµ mét “hä” víi nhau.
Tõ kh¸i niÖm hµng gi¶ theo NghÞ ®Þnh 140/H§BT chóng ta ®· hiÓu thÕ nµo
lµ hµng gi¶. Tuy nhiªn ®Ó cã nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ cã mét bøc tranh tæng quan vÒ
hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ta còng cÇn ph¶i nghiªn cøu b¶n chÊt cña s¶n
xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu vµ c¸c d¹ng hµng gi¶ vµ hµng
nh¸i th¬ng hiÖu.
2. B¶n chÊt cña s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu
B¶n chÊt cña s¶n xuÊt bu«n b¸n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu lµ hµnh vi cíp ®o¹t gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ngêi kh¸c, lõa dèi ngêi tiªu dïng ®Ó thu lîi bÊt
chÝnh.
S¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu lµ hµnh vi cíp ®o¹t gi¸
trÞ vËt chÊt vµ gi¸ trÞ tinh thÇn cña ngêi kh¸c ®iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn rÊt râ ®èi víi mäi
lo¹i hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu. §· lµ hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu th× bao
giê chÊt lîng còng kÐm h¬n so víi hµng thËt, thËm chÝ cã nh÷ng lo¹i hµng gi¶ cßn cã
®éc tè ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ sinh m¹ng cña ngêi tiªu dïng. ChÝnh v× vËy sè
tiÒn mµ ngêi tiªu dïng bá ra vµ gi¸ trÞ sö dông c«ng dông cña hµng gi¶.
§Ó cíp ®o¹t ®îc gi¸ trÞ vËt chÊt vµ gi¸ trÞ tinh thÇn cña ngêi kh¸c bän s¶n xuÊt
vµ bu«n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu dïng rÊt nhiÒu thñ ®o¹n ®Ó lõa dèi che m¾t
ngêi tiªu dïng ®Ó thu lîi bÊt chÝnh. Chóng chñ yÕu dùa vµo sù thiÕu hiÓu biÕt cña
kh¸ch hµng ®Ó lõa dèi nh hµng néi gi¸ ngo¹i, ¨n c¾p sö dông nh·n m¸c cña s¶n phÈm
næi tiÕng lµm cho ngêi tiªu dïng thêng lµ bÞ ®éng tríc nh÷ng trß lõa dèi ngµy cµng
tinh vi cña bän chóng.
2
3. Nh÷ng dÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu
3.1. DÊu hiÖu cña hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu
Cã nh÷ng lo¹i hµng gi¶ khi mua ®em sö dông ta cã thÓ biÕt ngay nhng cã
nh÷ng s¶n phÈm lµm gi¶ nhËn biÕt rÊt khã sö dông v× tÝnh n¨ng sö dông bÞ gi¶m sót
khã ph©n biÖt hoÆc møc ®é ¶nh hëng cña nã dai d¼ng, ngÊm ngÇm. “ Trong ®iÒu kiÖn
hiÖn nay c«ng t¸c chèng hµng gi¶ tËp trung vµo nh÷ng hµng ho¸ bÞ lµm gi¶ ë nh÷ng
dÊu hiÖu quy ®Þnh t¹i §iÒu 4 NghÞ ®Þnh 140/H§BT. §iÒu 4 quy ®Þnh cô thÓ h¬n nh÷ng
s¶n phÈm, hµng ho¸ cã mét trong s¸u dÊu hiÖu díi ®©y ®îc coi lµ hµng ho¸ gi¶:
1. S¶n phÈm, hµng ho¸ (kÓ c¶ hµng nhËp khÈu) cã nh·n s¶n phÈm gi¶ m¹o
hoÆc nh·n s¶n phÈm cña mét c¬ së s¶n xuÊt kh¸c mµ kh«ng ®îc chñ nh·n
®ång ý sö dông.
2. S¶n phÈm, hµng ho¸ mang nh·n hiÖu, hµng ho¸ gièng hÖt hoÆc t¬ng tù, cã
kh¶ n¨ng lµm cho ngêi tiªu dïng nhÇm lÉn víi nh·n hiÖu hµng ho¸ cña x¬
së s¶n xuÊt, bu«n b¸n kh¸c ®· ®¨ng ký víi c¬ quan b¶o hé quyÒn së h÷u
c«ng nghiÖp (Côc s¸ng chÕ) hoÆc ®· ®îc b¶o hé theo ®iÒu íc quèc tÕ mµ
ViÖt Nam tham gia.
3. S¶n phÈm, hµng ho¸ mang nh·n hiÖu kh«ng ®óng víi nh·n s¶n phÈm ®·
®¨ng ký víi c¬ quan ®o lêng chÊt lîng.
4. S¶n phÈm, hµng ho¸ ghi dÊu phï hîp tiªu chuÈn ViÖt Nam khi cha ®îc cÊp
giÊy chøng nhËn vµ dÊu phï hîp tiªu chuÈn ViÖt Nam.
5. S¶n phÈm, hµng ho¸ ®· ®¨ng ký hoÆc cha ®¨ng ký chÊt lîng víi c¬ quan
tiªu chuÈn ®o lêng chÊt lîng, mµ cã møc chÊt lîng thÊp h¬n møc tèi thiÓu
cho phÐp.
6. S¶n phÈm, hµng ho¸ cã gi¸ trÞ sö dông kh«ng ®óng víi nguån gèc, b¶n chÊt
tù nhiªn, tªn gäi vµ c«ng dông cña nã.
Nh vËy, dùa vµo nh÷ng dÊu hiÖu quy ®Þnh ë trªn, chóng ta ®· cã c¬ së râ
rµng ®Ó kÕt luËn mét hµng ho¸ cã ph¶i lµ hµng gi¶ hay kh«ng.
3.2. Ph©n biÖt gi÷a hµng gi¶ vµ hµng kÐm chÊt lîng
S¶n phÈm hµng ho¸ cã møc chÊt lîng thÊp h¬n møc chÊt lîng ®· ®¨ng ký vµ
ghi nh·n s¶n phÈm song cha vi ph¹m møc chÊt lîng tèi thiÓu th× cha bÞ coi lµ hµng gi¶
mµ chØ lµ nh÷ng hµng kÐm chÊt lîng. Nh÷ng hµng ho¸ nµy ®îc xö lÝ theo NghÞ ®Þnh sè
327/H§BT cña Héi ®ång Bé trëng vÒ viÖc thi hµnh ph¸p lÖnh chÊt lîng hµng ho¸.
ViÖc ph©n biÖt gi÷a hµng gi¶ vµ hµng kÐm chÊt lîng lµ rÊt quan träng trong
c«ng t¸c chèng hµng gi¶ bëi cã ph©n biÖt ta míi ®©u lµ hµng gi¶, ®©u lµ hµng kÐm chÊt
lîng ®Ó xö lý ®óng ngêi ®óng téi theo quy ®Þnh cña nhµ níc vµ ph¸p luËt.
3.3. Møc chÊt lîng tèi thiÓu
Møc chÊt lîng tèi thiÓu lµ møc chÊt lîng (chñ yÕu lµ c¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn
an toµn, vÖ sinh m«i trêng) ®îc c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn (nh Uû ban Khoa häc
Nhµ níc, Bé y tÕ, Bé Lao ®éng Th¬ng binh x· héi, Côc ®o lêng chÊt lîng...) quy ®Þnh
díi d¹ng tiªu chuÈn hoÆc v¨n b¶n quy ®Þnh kh¸c. Nh÷ng hµng ho¸ cã møc chÊt lîng díi møc tèi thiÓu th× bÞ coi lµ hµng gi¶ vµ bÞ xö lý theo nghÞ ®Þnh sè 140 - H§BT.
4. Ph©n lo¹i hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu
3
Cã rÊt nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau lµm c¨n cø ®Ó ph©n lo¹i hµng gi¶ vµ hµng nh¸i
th¬ng hiÖu, mét trong nh÷ng tiªu thøc ®ã lµ ph©n lo¹i theo hµng ho¸ s¶n xuÊt trong níc hay níc ngoµi. Víi c¨n cø ®ã hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ®îc xem xÐt díi
nh÷ng h¹ng sau:
- Néi gi¶ néi nh xe ®¹p VIHA, diªm thèng nhÊt, thuèc l¸ du lÞch, Vinata
ba, xµ phßng, xi m¨ng, níc m¾m, thãc gièng, quÇn ¸o, bia, rîu, thuèc
t©n dîc gi¶.
- Néi gi¶ ngo¹i nh c¸c rîu Henessy, Johny walker, Remy Martin, phô
tïng xe m¸y, xe ®¹p, thuèc l¸...
- Gi¶ s¶n phÈm cña liªn doanh víi níc ngoµi nh mú chÝnh, níc kho¸ng
Lavie.
- Ngo¹i gi¶ ngo¹i: nh mú chÝnh Ajnomoto, m¸y ®iÖn tho¹i Nukio,
b¨ng h×nh, ®Üa CD..
Ngoµi ra, ngêi ta còng cã thÓ ph©n lo¹i theo h×nh thøc cña hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu:
- Hµng gi¶ sö dông nh·n m¸c bao b× cña hµng thËt, lo¹i hµng gi¶ nµy rÊt
nguy hiÓm víi ngêi tiªu dïng v× thêng lµ ph¶i sö dông råi míi biÕt lµ
gi¶ hay thËt.
- Hµng nh¸i th¬ng hiÖu cña hµng thËt. Lo¹i hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng
hiÖu nµy ®Ô nhËn biÕt h¬n nhng hiÖn nayl¹i phæ biÕn trªn thÞ trêng do
ngêi tiªu dïng kh«ng cã nh÷ng hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ hµng ho¸ ®Þnh mua.
II. Nguyªn nh©n hay ®éng c¬ cña n¹n lµm hµng gi¶ vµ hµng
nh¸i th¬ng hiÖu
Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng n¹n s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng
gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ngµy mét gia t¨ng, bao gåm c¶ nguyªn nh©n chñ quan vµ
nguyªn nh©n kh¸ch quan, trong ®ã nguyªn nh©n chñ quan vÉn lµ quan träng nhÊt
1. Nguyªn nh©n kh¸ch quan
C¬ chÕ thÞ trêng ph¸t triÓn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng thµnh tùu mµ
nã ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ níc ta th× nã ngµy cµng béc lé nh÷ng h¹n chÕ, nh÷ng hËu
qu¶ to lín cho nÒn kinh tÕ mµ kh«ng ph¶i mét sím mét chiÒu mµ kh¾c phôc ®îc.
Trong thêi gian qua ë ViÖt Nam, thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng cha hoµn chØnh nªn m«i trêng cho c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh lµnh m¹nh, thi thè tµi n¨ng c«ng khai ch a ®ång
bé, ®· trë thµnh m¶nh ®Êt “mµu mì” cho c¸c tÖ n¹n hoµnh hµnh. Hµng gi¶ lµ mét
trong tÖ n¹n hoµnh hµnh m¹nh nhÊt.
H¬n n÷a, c¬ së vËt chÊt kü thuËt níc ta nãi chung lµ thÊp kÐm, nh÷ng thiÕt bÞ,
m¸y mãc chuyªn dông cho c«ng t¸c kiÓm tra chÊt lîng s¶n phÈm hµng ho¸ lµ kh«ng
cã. C¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó b¶o vÖ hµng ho¸ nh m· sè, m· v¹ch, nh·n hiÖu...hÇu
nh cha ph¸t triÓn. Trong khi ®ã, nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt hµng gi¶ ®· ¸p dông nh÷ng
“c«ng nghÖ” cao trong s¶n xuÊt vµ thñ ®o¹n ngµy cµng tinh vi h¬n trong viÖc tiªu thô
hµng gi¶ khiÕn cho c«ng t¸c chèng hµng gi¶ cµng gÆp nhiÒu khã kh¨n.
2. Nguyªn nh©n chñ quan
TÖ n¹n lµm hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu do c¸c nguyªn nh©n chñ quan lµ
chñ yÕu vµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan ph¶i nãi tríc hÕt ®ã lµ sù thiÕu
chÆt chÏ cña c¸c thÓ chÕ ph¸p luËt trong kiÓm so¸t, ph¸t hiÖn vµ trõng trÞ c¸c téi ph¹m
4
thuéc lo¹i nµy. C¸c v¨n b¶n híng dÉn xö lý ®èi víi ®èi tîng s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng
gi¶ cßn thiÕu. NhiÒu v¨n b¶n ®· ®îc ban hµnh th× l¹i kh«ng cã híng dÉn cô thÓ dÉn
®Õn tuú tiÖn trong xö lý.
H¬n n÷a, tr×nh ®é d©n trÝ níc ta cßn thÊp, nhÊt lµ tri thøc vÒ chÊp hµnh ph¸p
luËt cßn h¹n chÕ, trong khi ®ã lèi suy nghÜ c¸ nh©n hÑp hßi chØ nh×n thÊy c¸i lîi tríc
m¾t mµ dÉn ®Õn ®éng c¬ lµm hµng gi¶. §iÒu ®¸ng b¸o ®éng lµ mét bé phËn kh«ng nhá
c¸c doanh nghiÖp cßn mang nÆng lèi lµm ¨n kiÓu chôp giËt, kh«ng tu©n thñ c¸c quy
t¾c v¨n minh cña thÞ trêng, lîi dông c¸c kÏ hë cña ph¸p luËt, t×m mäi thñ ®o¹n ®Ó vô
lîi c¸ nh©n. Hä ®· t×m mäi c¸ch thay thÕ vËt liÖu rëm, rÎ tiÒn ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ víi
chi phÝ thÊp mµ vÉn b¸n ®îc gi¸ cao, thu lîi nhuËn nhiÒu.
Trong khi ®ã, viÖc qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c
cÊp, c¸c ngµnh cã liªn quan cßn láng lÎo, thiÕu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t hoÆc kiÓm tra,
kiÓm so¸t kh«ng chÆt chÏ, ®Æc biÖt khi cã sù “bung ra” ngoµi vßng kiÓm so¸t cña c¸c
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n còng v« h×nh tiÕp søc cho c¸c tÖ n¹n hoµnh hµnh. HÖ
thèng ph¸p luËt cña Nhµ níc ta vÒ ®Êu tranh chèng s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶ vµ
hµng nh¸i th¬ng hiÖu cha thËt sù ®i vµo cuéc sèng, cha coi vÊn ®Ò hµng gi¶, hµng nh¸I
lµ nghiªm träng cÇn ph¶I chÆn ®øng, ®Èy lïi. Mét sè quy ®Þnh cha chÆt chÏ cßn nhiÒu
kÏ hë, thËm chÝ cßn chång chÐo, g©y khã kh¨n, c¶n trë cho c«ng viÖc kiÓm tra, xö lý.
Sù phèi hîp ®Êu tranh gi÷a c¸c ngµnh, lùc lîng chøc n¨ng cha ®ång bé, cha cã
sù thèng nhÊt cao, c«ng t¸c gi¸m ®Þnh cha ®¸p øng nhu cÇu ®Êu tranh chèng téi
ph¹m. Kinh phÝ cho c«ng t¸c ®Êu tranh chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ kh«ng cã
hoÆc cã rÊt Ýt dÉn ®Õn h¹n chÕ kÕt qu¶ chung.
ViÖc c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt cha quan t©m ®óng møc, xÐt xö kh«ng kÞp
thêi, nghiªm minh c¸c vô ¸n s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu.
Céng thªm víi t×nh tr¹ng mét sè c¸n bé tho¸i ho¸ biÕn chÊt cña c¸c ngµnh chøc n¨ng
®· tiÕp tay, gióp søc cho nh÷ng ®èi tîng lµm ¨n phi ph¸p còng lµ nguyªn nh©n lµm cho
tÖ n¹n nµy diÔn biÕn ngµy cµng phøc t¹p.
VÒ phÇn c¸c doanh nghiÖp th× chÝnh c¸c doanh nghiÖp còng cha cã nh÷ng biÖn
ph¸p h÷u hiÖu ®Ó b¶o vÖ cho s¶n phÈm cña m×nh. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, kinh
doanh qu¶n lý mÉu m·, bao b× cßn s¬ hë, chËm c¶I tiÕn vµ ®æi míi, dÔ bÞ lµm nh¸i.
Mét sè c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp l¹i lµ c¸c ®èi tîng trong ®êng d©y tæ
chøc s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ cña chÝnh doanh nghiÖp ®ã. HoÆc lµ gi¸ s¶n phÈm
cña c¸c doanh nghiÖp cßn cao, cha phôc vô ®¹i ®a sè quÇn chóng nh©n d©n.
Mét nguyªn nh©n n÷a lµ hµng ho¸ s¶n xuÊt trong níc tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng
trong viÖc c¶i tiÕn chÊt lîng, mÉu m·, song søc c¹nh tranh yÕu, cha theo kÞp khu vùc
vµ thÕ giíi. Gi÷a c¸c ®Þa ph¬ng trong c¶ níc, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n còng cã sù
ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu. Mét sè bé phËn ngêi s¶n xuÊt Ýt vèn kh«ng cã kü thuËt ®·
ph¶n øng tiªu cùc, s¶n xuÊt hµng gi¶ nh·n m¸c hiÖu hµng ho¸ cña c¸c c¬ së kh¸c
nh»m duy tr× sù tån t¹i cña hä.
Hµng gi¶ ¶nh hëng tríc hÕt ®Õn lîi Ých cña ngêi tiªu dïng nªn chóng ta kh«ng
thÓ kh«ng kÓ ®Õn nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ phÝa ngêi tiªu dïng. Mét phÇn do hä
kh«ng cã ®ñ th«ng tin vÒ s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp, mét phÇn do hä cha cã ý
thøc cao trong c«ng t¸c chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶. NhiÒu ngêi cã t©m lý dÔ
chÊp nhËn víi hµng gi¶ theo quan niÖm “tiÒn nµo cña Êy”, khi hµng ho¸ rÎ th× hä mua
vÒ ®Ó dïng. Ngêi tiªu dïng Ýt liªn hÖ víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng nh côc qu¶n lý thÞ trêng, c¶nh s¸t kinh tÕ... ®Ó cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ hµng gi¶.
5
Hµng gi¶ liªn quan ®Õn ®êi sèng, kinh tÕ vµ x· héi nªn nh÷ng vÊn ®Ò x· héi
còng lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn n¹n hµng gi¶. §ã lµ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, thiÕu
c«ng ¨n viÖc lµm cña mét sè c¸n bé, häc sinh, sinh viªn ®îc ®µo t¹o, cã hiÓu biÕt nhÊt
®Þnh vÒ mét ngµnh nghÒ, lÜnh vùc mµ kh«ng ®îc sö dông dÉn ®Õn s¶n xuÊt vµ bu«n
b¸n hµng gi¶. §ã còng cã thÓ lµ vÊn ®Ò thu nhËp, do thu nhËp cña c¸c tÇng líp nh©n
d©n kh«ng ®ång ®Òu, nhÊt lµ tÇng líp n«ng d©n vµ nh÷ng ngêi lao ®éng nghÌo cßn qu¸
thÊp, kh«ng cã ®iÒu kiÖn tiªu dïng c¸c lo¹i hµng ho¸ chÝnh phÈm cã chÊt lîng nhng
gi¸ cao nªn buéc ph¶i chÊp nhËn hµng gi¶ kÐm phÈm chÊt nhng cã gi¸ rÎ.
Cßn mét sè c¸c nguyªn nh©n kh¸c nh chóng ta cha lµm tèt c«ng t¸c tuyªn
truyÒn vµ cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cho ngêi tiªu dïng vÒ chÊt lîng hµng ho¸,
t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ ®Ó nhËn biÕt vµ tham gia ®Êu tranh phßng
ngõa…
TÊt c¶ nh÷ng nguyªn nh©n kÓ trªn ®· ch÷ng tá v× sao n¹n s¶n xuÇt vµ bu«n b¸n
hµng gi¶ vÉn kh«ng hÒ gi¶m bÊt chÊp mäi nç hùc, cè g¾ng cña Nhµ níc, cña c¸c c¬
quan chøc n¨ng trong c«ng t¸c chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶.
III. T¸c ®éng cña hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu
1. T¸c ®éng cña hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ®Õn nÒn kinh tÕ.
Hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt cã tÝnh chÊt
nghiªm träng ®èi víi toµn x· héi. ViÖc s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ngµy cµng gia t¨ng ®Òu trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp g©y ra nh÷ng hËu qu¶ xÊu ®èi
víi nÒn kinh tÕ. Mét t¸c ®éng ®iÓn h×nh lµ n¹n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu lµm
gi¶m ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam, ®Æc biÖt víi nh÷ng lo¹i hµng gi¶ vµ
hµng nh¸i th¬ng hiÖu thuéc d¹ng néi gi¶ ngo¹i ngµy cµng nhiÒu h¬n lµm cho c¸c
doanh nghiÖp, c¸c chñ ®Çu t níc ngoµi kh«ng d¸m bíc ch©n vµo ViÖt Nam.
Hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu cßn ¶nh hëng ®Õn nguån ng©n s¸ch Nhµ Níc. Th«ng qua sù t¸c ®éng tíi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng
hiÖu lµm thiÖt h¹i ng©n s¸ch hµng tû ®ång. Thªm vµo ®ã ng©n s¸ch nhµ níc lu«n ph¶i
chi ra nh÷ng kho¶n tiÒn t¬ng ®èi lín cho c«ng t¸c chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng
gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu. Vµ nh vËy hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu sÏ lu«n lµ
g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ níc nÕu nh chóng ta kh«ng cã nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh
®Ó chÆn ®øng hµnh vi nµy.
2. T¸c ®éng cña hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ®Õn c¸c doanh nghiÖp.
Nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ cã uy tÝn lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®æi
míi c«ng nghÖ, c¶i tiÕn mÉu m·, n©ng cao chÊt lîng, qu¶ng c¸o tiÕp thÞ, cã s¶n phÈm
mang tÝnh gia truyÒn hoÆc xuÊt xø ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn ®Æc thï mµ trë nªn næi
tiÕng. Hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ®îc lµm gièng hÖt hoÆc t¬ng tù hµng thËt nhng kh«ng ph¶i ®Çu t vµo nh÷ng c«ng viÖc trªn cho nªn chi phÝ s¶n xuÊt thÊp v× vËy dÔ
thu ®îc lîi nhuËn cao, cã “ lîi thÕ c¹nh tranh’’ cao.
6
Cuéc “ c¹nh tranh’’ kh«ng c©n søc nµy ®· lµm hµng thËt ®iªu ®øng, c¸c doanh
nghiÖp lu«n cã nguy c¬ ®øng bªn bê vùc cña sù ph¸ s¶n. Bëi v×:
Thø nhÊt: hµng gi¶ rÎ h¬n b¸n ®îc nhiÒu h¬n (khi ngêi tiªu dïng cha biÕt lµ
hµng gi¶) do ®ã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn doanh sè b¸n hµng cña doanh nghiÖp. Doanh
sè b¸n hµng cña doanh nghiÖp sÏ liªn tôc gi¶m, hµng hãa tån ®äng kh«ng tiªu thô ®îc
dÉn ®Õn ø ®äng vèn, nî ngµy mét nhiÒu vµ nÕu cø kÐo dµi t×nh tr¹ng nµy th× tÊt yÕu
doanh nghiÖp sÏ bÞ ph¸ s¶n.
Thø hai: khi ngêi tiªu dïng biÕt cã hµng gi¶ th× doanh nghiÖp còng bÞ mÊt uy
tÝn vµ kh¸ch hµng cã thÓ kh«ng mua n÷a vµ doanh nghiÖp bÞ ®Èy vµo nguy c¬ ph¸ s¶n.
3. T¸c ®éng cña hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ®Õn ngêi tiªu dïng
Hµng gi¶ lu«n lµ nçi kinh hoµng cho mçi ngêi tiªu dïng, bÊt kú ai còng cã thÓ
lµ n¹n nh©n cña hµng gi¶ vµ cã thÓ ¶nh hëng ®Õn sinh m¹ng, søc khoÎ cña ngêi tiªu
dïng.
Nguy hiÓm nhÊt trong sè c¸c lo¹i hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu ph¶i kÓ ®Õn
lµ thuèc ch÷a bÖnh. NhiÒu bÖnh nh©n mua ph¶i thuèc gi¶ gi¸ th× ®¾t mµ bÖnh vÉn
hoµn bÖnh, thËm chÝ bÖnh cßn nÆng h¬n vµ g©y chÕt ngêi. Víi ngêi n«ng d©n hµng gi¶
vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu lµm cho hä dë khãc dë cêi, tiÒn mÊt tËt mang khi mua ph¶i
thuèc trõ s©u, ph©n bãn gi¶... Vµ cßn rÊt nhiÒu nh÷ng hËu qu¶ mµ hµng gi¶ g©y ra cho
ngêi tiªu dïng mµ trong ph¹m vi bµi viÕt nµy kh«ng thÓ liÖt kª hÕt ®îc. Nhng qua ®ã
chóng ta cÇn ph¶i biÕt r»ng trong khi chóng ta ®ang “ loay hoay’’ t×m nh÷ng biÖn ph¸p
chèng hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu tõ ngêi tiªu dïng ®ang hµng ngµy hµng giê
ph¶i “ chung sèng’’ víi hµng gi¶ vµ ®ang ph¶i høng chÞu nh÷ng hËu qu¶ do hµng gi¶
g©y ra.
7
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng n¹n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th ¬ng
hiÖu ë viÖt nam thêi gian qua
I. Thùc tr¹ng n¹n hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu vµ
gian lËn th¬ng m¹i ë ViÖt Nam
1.Nh÷ng lo¹i hµng ho¸ hay bÞ s¶n xuÊt gi¶ ë ViÖt Nam
Thêi bao cÊp, hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu hÇu nh Ýt cã ®Êt ph¸t triÓn bëi s¶n
phÈm s¶n xuÊt theo chØ tiªu do c¸c c¬ quan s¶n xuÊt thuéc lÜnh vùc quèc doanh vµ khu
vùc tËp thÓ ®¶m nhiÖm. Cung kh«ng ®ñ cÇu nªn hä kh«ng ph¶i lo c¶i tiÕn mÉu m·,
kh«ng cÇn quan t©m ®Õn thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng, kh«ng ph¶i lo nghiªn cøu, tiÕp thÞ
thÞ trêng mµ chØ lo hoµn thµnh kÕ ho¹ch trªn giao. Ngêi tiªu dïng hÇu nh kh«ng cã
quyÒn lùa chän, kh«ng cã quyÒn mÆc c¶ vÒ gi¸. V× vËy hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng
hiÖu khã “ chen ch©n’’.
Song tõ khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt hµng ho¸
ph¸t triÓn nhng còng lµ nh÷ng m¶nh ®Êt cã ®ñ “®é Èm’’ “nhiÖt ®é’’... thÝch hîp cho
hµng gi¶ ph¸t triÓn, tõ nh÷ng mÆt hµng cao cÊp ®¾t tiÒn nh ®¸ quý, vµng b¹c, rîu
ngo¹i, níc hoa , mü phÈm... ®Õn c¸c mÆt hµng chuyªn dông nh t©n dîc, thuèc trõ s©u,
ph©n bãn... råi ®Õn c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp nh m¸y b¬m níc, c¸c phô tïng « t«, xe
m¸y... råi ®Õn c¸c mÆt hµng ®iÖn tö nh c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö, ®Üa CD... tiÕp ®Õn lµ c¸c
mÆt hµng vËt liÖu x©y dùng (s¾t, thÐp, xi m¨ng...), c¸c mÆt hµng may mÆc, giÇy dÐp vµ
c¶ ®Õn lo¹i hµng th«ng dông, rÎ tiÒn nh viªn phÊn, giÊy vÖ sinh... nhng cã lÏ nhiÒu
nhÊt vÉn lµ mÆt hµng thùc phÈm, ®å uèng.
HiÖn nay trªn thùc tÕ hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu tån t¹i ë kh¾p mäi n¬i víi hÇu
hÕt c¸c lo¹i hµng ho¸. ChØ cÇn thÞ trêng cã nhu cÇu mµ kh¶ n¨ng lµm ®îc th× ®Òu cã
nguy c¬ bÞ lµm hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu.
S¸ng 05/10/2004, triÓn l·m hµng gian, hµng gi¶ vµ c«ng nghÖ phßng chèng ®· khai
m¹c t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh khiÕn kh«ng Ýt kh¸ch tham quan ph¶i giËt m×nh. HÇu
nh tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm ®Òu cã thÓ bÞ nh¸i nh·n hiÖu, kiÓu d¸ng hoÆc bÞ lµm gi¶
hoµn toµn. NhiÒu kh¸ch tham quan ®· cã cïng nhËn ®Þnh: “ Tõ miÕng röa chÐn mét
ngh×n ®ång tíi chai rîu ngo¹i c¶ tr¨m, triÖu ®ång còng bÞ lµm gi¶, lµm nh¸i. Kh«ng cã
®èi chøng th× chóng t«i khã cã thÓ ph¸t hiÖn ®îc ®©u lµ hµng thËt, ®©u lµ hµng gi¶”.
NhiÒu ngêi ®Òu cã chung nhËn ®Þnh nh vËy bëi v× nh×n nh÷ng bia chai Sµi Gßn,
Heneiken, rîu NÕp míi, Hennessy, thuèc l¸ Bastos, dÇu géi ®Çu Sunsilk... trng bµy t¹i
triÓn l·m rÊt khã ph¸t hiÖn ®ã lµ hµng gi¶. Bét giÆt Om«, níc röa b¸t chÐn Mü h¶o, níc ®ãng chai La vie, t¬ng ít c¸c lo¹i... còng bÞ nh¸i y hÖt mµu s¾c, kiÓu d¸ng vµ thay
b»ng tªn na n¸ nh: Vü M«, Vü H¶o, Love, Le ville... M¸y tÝnh Casio cã h¬n 100 mÉu
m· th× cã tíi h¬n 70 mÉu bÞ lµm nh¸i...
2. Nh÷ng thñ ®o¹n lµm hµng gi¶ vµ hµng nh¸i th¬ng hiÖu.
Hµng gi¶ trªn thÞ trêng phæ biÕn lµ sö dông nh·n m¸c bao b× cña hµng thËt, nh¸i theo
kiÓu d¸ng cña hµng thËt trong níc vµ ngoµi níc trong khi ®ã ruét l¹i lµ hµng gi¶.
8
NÕu cã hµng thËt ®Ó so s¸nh th× cã thÓ th× còng cã thÓ ph©n biÖt ®îc hµng gi¶ kh«ng
s¾c nÐt b»ng hµng thËt. §ã lµ trêng hîp lµm gi¶ s¶n phÈm cña Nhùa B×nh Minh. Mét
nh©n viªn cña c«ng ty Nhùa B×nh Minh ®· nãi vÒ keo d¸n nhùa gi¶ s¶n phÈm cña c«ng
ty: “ NÕu cã s¶n phÈm ®èi chøng ®Æt c¹nh th× cã thÓ thÊy hµng gi¶ kh«ng s¾c nÐt b»ng
hµng thËt vµ khi bãc thö th× tem gi¶ dÔ bãc h¬n v× d¸n b»ng ®Ò can. Nhng hµng nµy ®a
vÒ quª th× rÊt khã ph©n biÖt”. Hµng gi¶ “sao nguyªn” tªn, tem, logo, ®Þa chØ cña nhµ
s¶n xuÊt chÝnh thèng vµ mçi ngµy c¸c c¬ së lµm gi¶ tung ra vµi ngh×n s¶n phÈm, gi¸
ngang b»ng hoÆc thÊp h¬n kh«ng ®¸ng kÓ so víi hµng thËt. Vµ do bÞ lµm gi¶ nhiÒu
qu¸. Míi ®©y c«ng ty ®· ph¶i thay mÉu m· míi.
Hµng ViÖt TiÕn còng r¬i vµo t×nh tr¹ng t¬ng tù, hµng nh¸i tõ nh·n gi¸ tíi logo ch÷ “V”
thªu ë tói ¸o ngùc ®Òu mang ®Æc trng cña ViÖt TiÕn. §Ó ý kü míi thÊy, thay b»ng ch÷
“viettien” ë cóc ¸o th× hµng nh¸i in nh÷ng ch÷ cã ©m na n¸. Gi¸ hµng nh¸i cßn cao
h¬n so víi hµng ViÖt TiÕn thËt. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia, ®©y cã lÏ lµ “chiªu
lõa” cña c¬ së s¶n xuÊt.
Theo thèng kª hµng n¨m, c¸c lùc lîng kiÓm tra, kiÓm so¸t thÞ trêng ph¸t hiÖn, xö lý
hµng chôc ngµn vô s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶, hµng nh¸i th¬ng hiÖu vµ c¸c vi
ph¹m nµy chñ yÕu vÒ quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp chiÕm gÇn 75%, vÒ kiÓu d¸ng c«ng
nghiÖp chiÕm gÇn 25%. H×nh thøc gi¶ nh·n níc ngoµi chiÕm tû lÖ cao nhÊt, chiÕm
kho¶ng 70% - 80% tæng lîng hµng gi¶. HiÖn nay, s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶ tËp
trung vµo mü phÈm, quÇn ¸o, giÇy dÐp, thuèc t©n dîc, rîu bia, níc uèng s¶n xuÊt c«ng
nghiÖp... Mét hiÖn tîng ®¸ng chó ý lµ, nÕu cã mÆt hµng nµo míi s¶n xuÊt trong níc,
hoÆc mÆt hµng nhËp ngo¹i nµo ®ã ®îc ngêi tiªu dïng a chuéng, th× lËp tøc trªn thÞ trêng xuÊt hiÖn c¸c lo¹i hµng gi¶ m¹o ®Ó lõa ngêi tiªu dïng, kiÕm lîi bÊt chÝnh. Thñ
®o¹n lµm gi¶ rÊt tinh vi, thËm chÝ dïng kü thuËt “c«ng nghÖ” cao vµo viÖc “nh¸i” c¸c
mÉu m· hµng thËt. §Þa bµn tiªu thô ®îc më réng h¬n tríc do ®îc tù do bu«n b¸n trªn
toµn quèc. ThËm chÝ ngay ë c¸c siªu thÞ vèn ®îc coi lµ ®iÓm s¸ng cña v¨n minh th¬ng
nghiÖp bëi hai yÕu tè: chÊt lîng hµng ho¸ vµ ph¬ng thøc phôc vô, th× uy tÝn còng ®ang
bÞ “hoen è” bëi kh«ng Ýt c¸c siªu thÞ ®ang b¸n c¸c lo¹i hµng gi¶, hµng “nh¸i” kh¸c
nhau... VÝ dô nh Trung t©m Th¬ng m¹i Saigon Square, mét ®ît truy quÐt “mini” cña
Nike ®· ph¸t hiÖn ra h¬n 400 s¶n phÈm quÇn ¸o, giÇy, tÊt mang nh·n hiÖu Nike lµ
hµng gi¶. Theo Nike, ®©y chØ lµ mét chót bÒ næi cña t¶ng b¨ng ch×m. Trëng phßng
quan hÖ ®èi ngo¹i cña Nike ®· kh¼ng ®Þnh 99% hµng ho¸ hiÖn b¸n t¹i thÞ trêng ViÖt
Nam díi nh·n hiÖu cña Nike lµ hµng gi¶.
Tæng gi¸m ®èc C«ng ty may ViÖt TiÕn còng bøc xóc: “ KÕt qu¶ kh¶o s¸t míi ®©y cña
c«ng ty trªn ®Þa bµn Thµnh phè Hå ChÝ Minh ph¸t hiÖn cã ®Õn 150 cöa hµng b¸n s¶n
phÈm may s½n kh«ng ph¶i lµ cöa hµng hay ®¹i lý cña ViÖt TiÕn, nhng treo b¶ng hiÖu
kiÓu mËp mê: “ ë ®©y cã b¸n s¶n phÈm cña ViÖt TiÕn... C¸c s¶n phÈm mang nh·n hiÖu
Ralplauren, Polo, Valentin, Valetino, Vientien, Victien... ®Òu kh«ng ph¶i do ViÖt TiÕn
s¶n xuÊt”. §iÒu ng¹c nhiªn lµ qua cuéc kiÓm tra míi ®©y t¹i 72 ®¹i lý cña m×nh, ViÖt
TiÕn còng ®· ph¸t hiÖn ra 3 ®¹i lý b¸n hµng “kh«ng ph¶i cña ViÖt TiÕn s¶n xuÊt”.
MÊy n¨m gÇn ®©y cßn thÊy xuÊt hiÖn mét sè hµng s¶n xuÊt tõ níc ngoµi mang nh·n
m¸c hµng néi nhËp vµo ®Ó trµ trén tiªu thô trong níc chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng cã
chÊt lîng ®îc ngêi tiªu dïng a chuéng nh ®å ®iÖn, giÇy dÐp ..., nhÊt lµ hµng Trung
Quèc. Mïa hÌ võa qua, trªn thÞ trêng Hµ Néi ®· xuÊt hiÖn mét lîng lín c¸c lo¹i phÝch
c¾m, æ c¾m vµ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn kh¸c ®îc s¶n xuÊt t¹i Trung Quèc nhng l¹i ®îc g¾n
m¸c Hanel... Cßn theo c«ng ty Amoro (Hµ Néi) kh¶o s¸t th× cã tíi 40% s¶n phÈm b¸n
trªn thÞ trêng phÝa Nam lµ hµng Trung Quèc nh¸i theo mÉu m· s¶n phÈm cña C«ng ty.
9
Nguy h¹i lµ lo¹i hµng gi¶ ®éc haÞ mµ bän téi ph¹m kh«ng cÇn biÕt ®Õn tÝnh m¹ng ngêi
sö dông ,v× lîi nhuËn ,bän chóng lµm nh÷ng lo¹i hµng gi¶ g©y t¸c h¹i trùc tiÕp ®Õn søc
khÎo trùc tiÕp ®Õn ngêi tiªu dïng nh pha thuèc trõ s©u , ph©n ®¹m urª vµo rîu ®Ó t¨ng
nång (alcol),dïng da tr©u nhùa ®êng nÊu lµm cao hæ cèt, cao khØ toµn tÝnh, dïng phÊn
hång hoµ vµo níc m¸y gi¶ lµm thuèc bæ B12...
§a sè c¸c vô s¶n xuÊt hµng gi¶ thêng ë quy m« nhá, khÐp kÝn trong gia ®×nh hoÆc mét
sè ngêi ®¶m b¶o tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn kh©u tiªu thô. Ph¬ng tiÖn s¶n xuÊt th« s¬ ®¬n
gi¶n ... tæ chøc s¶n xuÊt kh«ng thêng xuyªn, kh«ng liªn tôc, thêng lµ theo thêi vô,
thÊy thÞ trêng khan hiÕm, tiªu thô dÔ, cã lîi míi tæ chøc s¶n xuÊt.
§Ó che dÊu hµnh vi ph¹m ph¸p vµ dÔ dµng phi tang khi bÞ kiÓm tra ,tõ s¶n xuÊt tËp
trung ,quy m« bän lµm hµng gi¶ ®· chuyÓn sang ph©n t¸n vµ chia nhá c«ng ®o¹n, lµm
tíi ®©u tiªu thô ngay tíi ®ã, s¶n xuÊt ë c¸c hÎm s©u, vïng ven ®«, gÇn bê ao, s«ng,
r¹ch v.v.. mÆt kh¸c ®Ó tiªu thô ®îc, víi kü thuËt tinh vi lµm cho hµng gi¶ gièng hÖt,
lµm ngêi mua rÔ nhÇm lÉn víi hµng thËt, nhng chÊt lîng kÐm h¬n, cã trêng hîp hµng
gi¶ toµn bé hay tõng phÇn .
§èi tîng lµm hµng gi¶ th× rÊt ®a d¹ng, kh«ng chØ cã t th¬ng mµ c¸ biÖt cã c¶ doanh
nghiÖp Nhµ níc, hîp t¸c x· còng tham gia nhËp khÈu, s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶
víi c¸c thñ ®o¹n, kü thuËt lµm gi¶ ngµy cµng tinh vi h¬n vµ thÞ trêng tiªu thô ®îc më
réng h¬n. VÝ dô nh C«ng ty dÖt kim Hµ Néi, c¸c s¶n phÈm cña c«ng ty còng bÞ lµm
gi¶ vµ b¸n trµn lan trªn thÞ trêng. Còng gièng nh ViÖt TiÕn, nhiÒu cöa hµng b¸n hµng
kh«ng ph¶i do DÖt kim Hµ Néi s¶n xuÊt nhng vÉn treo biÓn ë ®©y b¸n hµng DÖt kim
mét c¸ch lê mê. L¹i còng cã c¶ nh÷ng ®¹i lý cña DÖt kim b¸n hµng kh«ng ph¶i do DÖt
kim s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ®¸ng nãi ë ®©y lµ b¸n th©n DÖt kim còng l¹i s¶n xuÊt
hµng gi¶, nh¸i l¹i nh·n mark cña c¸c h·ng næi tiÕng trªn thÕ giíi nh Nike, addidas…
§¸ng chó ý cßn cã nh÷ng thøc liªn doanh lµm hµng gi¶ nh trêng hîp c«ng ty Golden
Desire (Hång K«ng) liªn doanh víi c«ng ty LOTABA vµ c«ng ty KHATACO víi h×nh
thøc Golden Desire ®a nguyªn vËt liÖu ®Ó ®a vµo s¶n xuÊt thuèc l¸ Malbro gi¶, c«ng ty
Golden Desire chÞu tr¸ch nhiÖm tiªu thô ra níc ngoµi, c«ng ty LOTABA vµ c«ng ty
KHATOCO nhËn tiÒn gia c«ng tõ 8 ®Õn 16 USD/ thïng ( 500 bao)... liªn doanh nµy ®·
s¶n xuÊt tiªu thô trªn 20 triÖu bao míi bÞ ph¸t hiÖn ...
HoÆc còng cã nh÷ng c«ng ty ®· ®îc nhµ níc cÊp giÊy phÐp s¶n xuÊt s¶n phÈm nµy nhng do s¶n phÈm cña hä kh«ng tiªu thô ®îc hoÆc tiªu thô kh«ng m¹nh nªn ®· s¶n xuÊt
nh¸i nh÷ng s¶n phÈm cïng lo¹i cña h·ng kh¸c ®îc a chuéng h¬n. §ã lµ trêng hîp cña
c«ng ty GOHECCO. C«ng ty nµy ®· ®îc Côc së h÷u trÝ tuÖ cÊp GiÊy chøng nhËn ®¨ng
ký nh·n hiÖu hµng ho¸ cho nh·n hiÖu "Red Lion" dïng cho s¶n phÈm níc uèng t¨ng
lùc. Tuy nhiªn, GOHECCO ®· sö dông nh·n hiÖu nµy cho s¶n phÈm cña m×nh cïng
víi h×nh hai con vËt ®èi ®Çu nhau trong vßng trßn, nh·n hiÖu nµy t¬ng tù g©y nhÇm
lÉn víi phÇn h×nh t¬ng øng cña nh·n hiÖu "Red Bull và h×nh" ®îc b¶o hé theo GiÊy
chøng nhËn ®¨ng ký nh·n hiÖu hµng ho¸ sè 19982 cña C«ng ty TC. Pharmaceutical
Industries. Chi Côc Qu¶n lý thÞ trêng Hµ néi võa kiÓm tra c¬ së s¶n xuÊt cña
GOHECCO và ph¸t hiÖn 5.000 lon níc uèng t¨ng lùc lo¹i 250 ml thµnh phÈm cïng
20.000 vá lon chuÈn bÞ ®ãng thµnh hµng thµnh phÈm cã dÊu hiÖu x©m ph¹m nh·n hiÖu
"Red Bull và h×nh".
II. Thùc tiÔn ®Êu tranh chèng hµng gi¶
1.Nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu hiÖn nay
10
Hµng gi¶ kh«ng chØ t¸c h¹i ®Õn quyÒn lîi cña ngêi tiªu dïng, ®Õn søc khoÎ
tÝnh m¹ng cña nh©n d©n mµ cßn ¶nh hëng ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh ®Õn uy tÝn cña
nh÷ng nhµ s¶n xuÊt kinh doanh. Bëi vËy c«ng t¸c ®Êu tranh chèng s¶n xuÊt, kinh
doanh tiªu thô hµng gi¶ ph¶i ®îc xem lµ mét trong nh÷ng viÖc quan träng, cÊp b¸ch
nh»m t¹o m«I trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh, t¹o ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ
bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ.
Còng cÇn kh¸ch quan mµ nhËn ®Þnh r»ng chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶
thùc sù lµ mét cuéc chiÕn cam go, l©u dµi vµ do ®ã cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ cña
nhiÒu c¬ quan, ban ngµnh chøc n¨ng, c¸c doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu dïng.
1.1. C¸c biÖn ph¸p ®Êu tranh chèng hµng gi¶ cña nhµ níc vµ c¸c c¬ quan ban
ngµnh chøc n¨ng.
ThÊy râ møc ®é nguy h¹i cña lo¹i téi nµy, nhµ nøoc ta ®· ban hµnh rÊt nhiÒu
v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn hµng gi¶ vµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng quy ®Þnh kiÓm tra, xö
lý, xö ph¹t téi lµm hµng gi¶. Cô thÓ:
- Ph¸p lÖnh vÒ c¸c hµnh vi ph¹m téi ®Çu c¬, bu«n lËu, tµng ch÷ hµng cÊm, s¶n
xuÊt bu«n b¸n hµng gi¶. Ngµy 30-6-1982 (4 h×nh thøc ph¸ rèi thÞ trêng).
- §iÒu 167, bé luËt h×nh sù níc céng hoµ x· héi chò nghÜa ViÖt Nam ngµy
27-6-1985.
- Ngµy 28-12-1989, Quèc héi níc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®·
söa ®æi bæ sung ®iÒu 167 vµ ®· n©ng møc h×nh ph¹t tíi møc tèi ®a lµ tö h×nh.
- NghÞ ®Þnh sè 140-H§BT cña héi ®ång béi trëng ngµy 25-4-1991 vÒ viÖc
kiÓm tra, xö lÝ viÖc s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶.
- Th«ng t liªn bé sè 1254-TT/LB cña Uû ban khoa häc nhµ níc vµ bé th¬ng
m¹i vµ du lÞch: híng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh sè 140-H§BT.
- NghÞ ®Þnh 57/ CP cña chÝnh phñ ngµy 31-5-1997 quy ®Þnh xö ph¹t hµnh
chÝnh vÒ ®o lêng chÊt lîng.
- ChØ thÞ sè 31/ 1999/ CT/TTg vÒ ®Êu tranh chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng
gi¶.
NhËn thøc râ mèi nguy h¹i mµ n¹n lµm hµng gi¶ g©y ra, bé luËt h×nh sù míi ®îc th«ng
qua ngµy 21 th¸ng 12 n¨m 1999, cã hiÖu lùc tõ ngµy 01 th¸ng 07 n¨m 2000 ®· quy
®Þnh cô thÓ h¬n vÒ téi s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶. Theo bé luËt h×nh sù cò, chØ cã
®iÒu 167 quy ®Þnh vÒ téi lµm hµng gi¶, téi bu«n b¸n hµng gi¶. Bé luËt h×nh sù míi cô
thÓ ho¸ téi vÒ s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ trong 3 ®iÒu 156,157,158 víi c¸c quy
®Þnh cô thÓ vÒ téi s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ lµ l¬ng thùc, thùc phÈm, thuèc ch÷a
bÖnh, thuèc phßng bÖnh ( §iÒu 157) vµ téi s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ lµ thøc ¨n
dïng ®Ó ch¨n nu«i, ph©n bãn, thuèc thó y, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, gièng c©y trång, vËt
nu«i. Vµ c¸c khung h×nh ph¹t ®îc quy ®Þnh cô thÓ h¬n tuú theo gi¸ trÞ hµng gi¶ s¶n
xuÊt t¬ng ®¬ng víi hµng thËt.
Míi ®©y nhÊt, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 175/N§-CP ngµy 10 th¸ng 10 n¨m
2004 quy ®Þnh vÒ viÖc xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc th¬ng m¹i. NghÞ ®Þnh
nµy quy ®Þnh viÖc xö ph¹t vi ph¹m hµnhchÝnh ®èi víi c¸ nh©n, tæ chøc cã hµnh vi cè ý
hoÆc v« ý vi ph¹m c¸c quy®Þnh qu¶n lý nhµ níc trong lÜnh vùc th¬ng m¹i mµ kh«ng
ph¶i lµ téiph¹m h×nh sù vµ theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh nµy ph¶i bÞ xö ph¹t vi
ph¹mhµnh chÝnh víi c¸c quy ®Þnh cô thÓ vÒ møc ph¹t ®èi víi tõng hµnh vi vi ph¹m
trong lÜnh vùc th¬ng m¹i. Trong ®ã, møc ph¹t ®èi víi nh÷ng vi ph¹m liªn quan ®Õn
kinh doanh hµng gi¶ ®îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 18 víi møc ph¹t tõ 2.000.000 ®ång ®Õn
11
20.000.000®ång hoÆc gÊp ®«I nÕu hµnh vi vi ph¹m lµ cña c¸ nh©n, tæ chøcs¶n xuÊt,
chÕ biÕn, gia c«ng, l¾p r¸p, t¸i chÕ, chÕ t¸c, ph©n lo¹i, ®ãnggãi, nhËp khÈu hµng gi¶.
§iÒu 19 cña NghÞ ®Þnh 175/N§-CP quy ®Þnh møc xö ph¹t ®èi víi hµnh vi kinh doanh
tem nh·n gi¶ víi møc ph¹t tõ 2.000.000 ®ång ®Õn 10.000.0000 ®ång hoÆc gÊp ®«i nÕu
hµnh vi vi ph¹m lµ cña c¸ nh©n, tæ chøc lµm hoÆcnhËp khÈu tem, nh·n, bao b× hµng
ho¸ gi¶.
Qua mét lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt trªn ta cã thÓ thÊy râ quan ®iÓm vµ ý chÝ quyÕt
t©m nh¨n chÆn tÖ n¹n nµy cña nhµ níc ta.
Bé c«ng an chØ ®¹o lùc läng c«ng an c¸c cÊp tËp trung kiÓm tra, kh¸m
ph¸ c¸c ®êng d©y, c¸c æ nhãm s¶n xuÊt bu«n b¸n hµng gi¶, ®Æc biÖt lµ
giÊy tê, ho¸ ®¬n, tem, tiÒn vµ c¸c Ên phÈm gi¶ cã gi¸ trÞ nh tiÒn; chñ
®éng, bè trÝ lùc lîng tham gia phèi hîp c¸c bé, ngµnh kh¸c.
Bé khoa häc, c«ng nghÖ vµ m«i trêng chñ tr× víi c¸c bé, ngµnh liªn quan
c«ng bè danh môc hµng ho¸ Nhµ níc qu¶ lÝ chÊt lîng, g¾n c«ng t¸c b¶o
hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp víi viÖc qu¶n lÝ chÊt lîng hµng ho¸. Cô
thÓ:
- C¬ quan tiªu chuÈn- ®o lêng - chÊt lîng ë trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng:
+ TiÕn hµnh ®¨ng kÝ chÊt lîngvµ nh·n s¶n phÈm do nh÷ng s¶n phÈm, hµng ho¸
theo danh môc Nhµ níc c«ng bè .
+ TiÕn hµnh chøng nhËn phï tiªu chuÈn ViÖt Nam (TCVN ) cho nh÷ng s¶n
phÈm, hµng ho¸ tríc hÕt lµ nh÷ng s¶n phÈm, hµng ho¸ thuéc danh môc Nhµ níc b¾t
buéc chøng nhËn.
+ Thanh tra gi¸m s¸t chÊt lîng s¶n phÈm hµng ho¸, ph¸t hiÖn xö lÝ c¸c vi
ph¹m vÒ s¶n xuÊt bu«n b¸n hµng kh«ng ®¨ng kÝ chÊt lîng, hµng ho¸ chÊt lîng.
- C¬ quan nhµ níc vÒ së h÷u c«ng nghiÖp tiÕn hµnh c«ng nhËn viÖc b¶o hé
®èi víi c¸c ®èi tîng së h÷u c«ng nghiÖp, cung cÊp th«ng tin cho ngêi tiªu dïng vÒ c¸c
®èi tîng së h÷u c«ng nghiÖp ®îc b¶o hé;
Bé y tÕ chñ tr× cïng víi bé c«ng an, bé th¬ng m¹i vµ c¸c bé, ngµnh liªn
quan trong c«ng t¸c kiÓm tra chèng s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng giatrong
lÜnh vùc n«ng l©m - ng nghiÖp: nhËn b¸n thuè thó y, thuèc b¶o vÖ thùc
vËt, c©y gièng , con gièng, thøc ¨n gia sóc, lµm ®Çu mèi thu gom c¸c
lo¹i thuèc thó y, thuèc b¶o vÖ thùc vËt gi¶.
Bé v¨n ho¸ - th«ng tin chñ tr× víi sù tham gia cña bé c«ng an, Béth¬ng
m¹i vµ c¸c Bé, ngµnh liªn quan ®Õn tæ chøc kiÓm tra chèng s¶n xuÊt,
bu«n b¸n hµng gi¶ vµ s¶n phÈm v¨n ho¸ kh¸c, t¨ng cêng thêi lîng th«ng
tin cho viÖc gi¸o dôc nhËp luËt, phæ biÕn kiÕn thøc liªn quan ®Õn viÖc
phßng, chèng hµng gi¶, ®Èy m¹nhc«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t kh©u in Ên.
V× c¸c lo¹i mÉu m· , bao b× b¾t tríc kiÓu dßng phÇn lín ®Òu ph¶i qua
kh©u in Ên...
Tæng côc h¶i quancïng víi bé ®éi biªn phßng t¨ng cêng kiÓm tra, ng¨n
chÆn viÖc vËn chuyÓn, bu«n b¸n qua biªn giíi c¸c lo¹t hµng gi¶, ng¨n
chÆn hµng gu¶ hoÆc bao b× mÉu m· gi¶ in tõ níc ngoµi nhËp vµo.
Ngµnh th¬ng m¹i t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lÝ thÞ trêng, kiÓm tra ph¸t
hiÖn nh÷ng trêng hîp kÎ gian tuån hµng gi¶ vµo vµ trén trong hµng thËt
bµy b¸n t¹i c¸c cöa hµng quèc doanh.
12
Bé tµi chÝnh híng dÉn cô thÓ viÖc ®Ó l¹i vµ sö dông tiÒn thu®îc tõ ho¹t
®ängchèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ ( tiÒn ph¹t, tiÒn b¸n tang
vËttÞch thu ®îc pÐp lu th«ng ) cho ®Þa ph¬ng vµ ®on vÞ ®Ó phôc vô cho
ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶.
Chñ tÞch UBND c¸c cÊp cã kÕ ho¹ch cô thÓ chØ ®¹o c¸c c¬ quan chøc
n¨ng ë ®Þa ph¬ng trong viÖc ph¸t hiÖn, ®iÒu tra, xö lý c¸c hµnh vi s¶n
xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶, tæ chøc tãt phèi hîp c¸c lùc lîng trong c¸c
chiÕn dÞch kiÓm tra, truy quÐt hµng gi¶ trªn tõng ®Þa bµn.
C¸c tæ chøc x· héi – nghÒ nghiÖp, Héi luËt gia ViÖt Nam, héi tiªu
chuÈn vµ b¶o vÖ quyÒn lîi ngêi tiªu dïng c¸c cÊp, c¸c tæ chøc së h÷u trÝ
tuÖ vËn ®éng c¸c tÇg líp nh©n d©n th©m gia ph¸t hiªn tè gi¸c, ®Êu tranh
víi c¸c n¹n s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶.
Nãi tãm l¹i, c¸c ngµnh ®i¹ ph¬ng cã 4 ph¬ng ph¸p chèng hµng gi¶ chñ yÕu sau:
1. LËp vµ triÓn khai kÕ ho¹ch chèng hµng gi¶ trong ®Þa bµn m×nh qu¶n lý.
2. Híng dÉn ngêi tiªu dïng vµ c¸c héi quÇn chóng díi mäi h×nh thøc vÒ sù
nguy h¹i cña tÖ s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶ nh»m t¹o nªn mét phong trµo quÇn chóng
thêng xuyªn chèng tÖ hµng gi¶.
3. TËp trung kiÓm tra, xö lÝ c¸c vô s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶ cã tæ chøccã
quy m« lín, vµo c¸c mÆt hµng quan träng cã liªn qua tíi ®iÒu kiÖn vÖ sinh, an toµn cña
ngêi tiªu dïng vµ m«i trêng. §iÒu tra, trinh s¸t, ph¸t hiÖn nhanh chãng kÞp thêi ph¶i
bè trÝ b¾t qu¶ tang trªn dêng vËn chuyÓn ®i tiªu thôhoÆc ®ang s¶n xuÊt. Ph¶i ®a ra truy
tè, xÐt xö nghiªm kh¾c vµ c«ng khai c¸c vô ®iÓn h×nh vÒ s¶n xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶
®Ó gi¸o dôc chung.
4. Tæ chøc c¸c hßm th thu nhËp tè c¸o cña ngêi tiªu dïng vÒ hµnh vi s¶n
xuÊt, bu«n b¸n hµng gi¶.
1.2. BiÖn ph¸p chèng hµng gi¶ cña c¸c doanh nghiÖp.
Sù tham gia tÝch cùc cña chÝnh c¸c nhµ s¶n xuÊt kinh doanh lµ mét biÖn ph¸p
rÊt cÇn thiÕt gãp phÇntÝch cùc vµo viÖc ®Êu tranh chèng s¶n xuÊt kinh doanh hµng gi¶.
Thùc tiÔn kh¼ng ®Þnh r»ng, chØ khi nµo doanh nghiÖp víi t c¸ch lµ ngêi bÞ h¹i, chñ
®éng sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ hîp t¸c toµn diÖn®Çy ®ñ víi c¸c c¬ quan chøc
n¨ng th× hµng gi¶, hµng kÐm chÊt lîng míi thùc sù bÞ ®Èy lïi.
HiÖn nay ®i ®«i víi viÖc t¨ng cêng c¶i tiÕn mÉu m·, quy tr×nh c«ng nghÖ n©ng
cao chÊt lîng hµng ho¸ h¹ gi¸ thµnh. C¸c doanh nghiÖp lu«n chó träng®Çu t thÝch ®¸ng
cho viÖc chèng hµng gi¶. NhiÒu doanh nghiÖp, c¬ së s¶n xuÊt ®· quan t©m ®Çu t chiÒ
s©u; cã ý thøc chñ ®éng chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶ b»ng nhiÒu biÖn ph¸p
nh d¸n tem chèng hµng gi¶, ®¨ng ký b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, c¶i tiÕn mÉu
m· nh·n hiÖu hµng ho¸, cung cÊp th«ng tin cho ngêi tiªu dïng nh»m gióp hä ph©n biÖt
hµng gi¶ - hµng thËt, phèi hîp chÆt chÔ vµ cung cÊp th«ng tin cho c¸c c¬ quan chøc
n¨ng chèng hµng gi¶.
NhiÒu cuéc héi th¶o trong níc vµ quèc tÕ ®· ®îc tæ chøc ®«ng ®¶o cña c¸c
quan chøc doanh nghiÖp, nhµ qu¶n lý , nhµ khoa häc, b¸o giíi trong níc vµ quèc tÕ,
nh»m trao ®æi, cung cÊp cho nhau nh÷ng kinh nghiÖm vµ cïng nhau t×m ra nh÷ng biÖn
ph¸p ®Ó chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶.
Míi ®©y, TriÓn l·m C«ng nghÖ chèng hµng gi¶ ®· ®îc tæ chøc t¹i Thµnh phè
Hå ChÝ Minh ngµy 05/10/2004. NhiÒu thiÕt bÞ, c«ng cô phßng chèng vµ c¶ s¶n phÈm
®èi ch÷ng hµng gi¶, hµng nh¸i ®· ®îc bµy t¹i triÓn l·m. §©y lµ c¬ héi cho doanh
13
nghiÖp chÕ t¸c nh·n m¸c, ®¬n vÞ cung øng nguyªn liÖu ngµnh nµy gÆp gì víi ®èi t¸c
cña m×nh. §©y lµ triÓn l·m ®îc tæ chøc lÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam víi kho¶ng h¬n 350
gian hµng, cã 50 gian giíi thiÖu c¸c thiÕt bÞ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi vÒ phßng chèng
hµng gi¶; 50 gian trng bµy mÉu ®èi chøng thËt – gi¶ vµ 40 gian dµnh cho s¶n phÈm
c«ng nghiÖp chñ lùc cña thµnh phè. Cßn l¹i giíi thiÖu nh÷ng nh·n hiÖu uy tÝn trong níc. Qua ®ã, nhµ s¶n xuÊt cã ®iÒu kiÖn lùa chän c«ng nghÖ phßng chèng hµng gi¶ phï
hîp víi m×nh vµ ngêi tiªu dïng sÏ ®îc t vÊn trùc tiÕp c¸ch thøc ph©n biÖt hµng gi¶,
hµng nh¸i.
§ång thêi víi triÓn l·m lµ diÔn ®µn doanh nghiÖp vÒ n¹n hµng gi¶, hµng nh¸i,
th¸ch thøc ®Æt ra víi nhµ s¶n xuÊt, kinh doanh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ toµn
cÇu; vÒ kinh nghiÖm b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®èi víi nh·n hiÖu uy tÝn, chÊt lîng.
T¹i Hµ Néi, “Héi chî hµng tiªu dïng lÇn thø 9” tæ chøc tõ ngµy 14/09/2004
®Õn ngµy 21/09/2004 ®· trng bµy h¬n 5.500 mÉu hµng gi¶ vµ hµng thËt tõ 12 chi côc
Qu¶n lý thÞ trêng trong c¶ níc ®· gióp ngêi tiªu dïng cã nh÷ng hiÓu biÕt h¬n vÒ hµng
gi¶, biÕt ®Õn c¸c yÕu tè hay bÞ lµm gi¶ khi mua hµng vµ n©ng cao nhËn thøc cña ngêi
d©n vÒ hµng gi¶, hµng thËt. C¸c s¶n phÈm ®îc trng bµy trong héi chî n¨m nay chñ yÕu
lµ c¸c mÆt hµng gÇn gòi víi cuéc sèng hµng ngµy vµ mäi ngêi còng thêng bÞ mua lÇm
nh tivi, tñ l¹nh, lß vi sãng, hµng thùc phÈm, ®å gia dông, mü phÈm… §øng tríc nh÷ng
mÉu hµng gi¶, hµng kÐm chÊt lîng, nhiÒu ngêi kh«ng thÓ nhËn ra sù kh¸c nhau gi÷a
hµng chÝnh h·ng vµ hµng nh¸i.
Héi chî hµng tiªu dïng lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng truyÒn thèng ®îc tæ
chøc hµng n¨m do Trung t©m Héi chî TriÓn l·m Gi¶ng Vâ Hµ Néi, Bé Th¬ng m¹i vµ
c¸c doanh nghiÖp kÕt hîp thùc hiÖn. Nh÷ng héi chî, héi th¶o hoÆc c¸c diÔn ®µn doanh
nghiÖp nh thÕ nµy lµ rÊt cÇn thiÕt gióp c¸c doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu dïng cïng b¾t
tay n©ng cao ý thøc vµ t¨ng cêng phßng chèng hµng gi¶, hµng nh¸i vµ hµng kÐm chÊt
lîng.
1.3. BiÖn ph¸p chèng hµng gi¶ cña ngêi tiªu dïng
Ngêi tiªu dïng kiªn quyÕt ®Êu tranh vµ tè c¸o kÞp thêi nÕu mua ph¶i hµng gi¶
hoÆc ph¸t hiÖn ra n¬i s¶n xuÊt, tiªu thô hµng gi¶ ®Ó c¬ quan chøc n¨ng xö lý, tè c¸o
hµnh vi gian dèi vÒ tiªu chuÈn, ®o lêng, chÊt lîng, nh·n hiÖu hµng ho¸ gi¸ c¶ vµ c¸c
hµnh vi lõa dèi kh¸c cña tæ chøc, c¸ nh©n s¶n xuÊt hµng ho¸, dÞch vô, g©y thiÖt h¹i cho
m×nh vµ céng ®ång theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
Mét biÖn ph¸p kh¸c ®Ó chèng hµng gi¶ cña ngêi tiªu dïng mµ tëng chõng nh
hÕt søc ®¬n gi¶n nhng hiÖu qu¶ rÊt lín. BiÖn ph¸p h÷u hiÖu ®ã lµ “kh«ng ham rΔ.
XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ lµ hµng gi¼ thêng rÎ h¬n hµng thËt do ®ã khi mua hµng nÕu thÊy
hµng rÎ bÊt ngê th× h·y coi chõng kÎo l¹i mua ph¶i hµng gi¶.
H¬n n÷a, theo c¸c nhµ ph©n tÝch, phÇn lín ngêi mua hµng ViÖt Nam còng chñ
quan, thÝch sù tiÖn dông mµ kh«ng chÞu tíi c¸c ®¹i lý chÝnh h·ng mua. “ §©y lµ mét
®iÓm thuËn lîi cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n lîi dông lµm ¨n bÊt chÝnh”. C¸c chuyªn gia ®·
khuyªn r»ng: “Ngêi tiªu dïng nªn mua hµng t¹i c¸c ®¹i lý chÝnh h·ng, hay t¹i c¸c c¬
së cã uy tÝn ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña chÝnh m×nh”.
2. KÕt qu¶ ®¹t ®îc trong c«ng t¸c ®Êu tranh chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng
gi¶.
14
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Æc biÖt lµ sau khi Nhµ níc ban hµnh mét lo¹t c¸c v¨n b¶n
ph¸p luËt vÒ viÖc xö lý nh÷ng vi ph¹m, téi ph¹m liªn quan ®Õn s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n
hµng gi¶, hµng nh¸i, c¸c lùc lîng c¶nh s¸t kinh tÕ (CSKT), c«ng an, lùc lîng qu¶n lý
kinh tÕ thÞ trêng (QLTT ) ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan trong c«ng t¸c chèng
hµng gi¶.
VÝ dô nh trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2004, chi côc qu¶n lý thÞ trêng thµnh phè Hå ChÝ
Minh ®· xö lý h¬n 1220 vô vi ph¹m trong lÜnh vùc th¬ng m¹i, trong ®ã cã hµng tr¨m
vô liªn quan ®Õn hµng gi¶, hµng nh¸i.
Míi ®©y nhÊt, ngày 28/12, ®éi chèng hµng gi¶ Phßng c¶nh s¸t ®iÒu tra téi ph¹m vÒ
qu¶n lý kinh tÕ vµ chøc vô C«ng an Hµ Néi ®· ph¸ ®êng d©y lµm gi¶ thuèc l¸ quy m«
lín, b¾t qu¶ tang ®èi tîng ®ang vËn chuyÓn h¬n 650 c©y thuèc l¸ Vinataba, 100 c©y
thuèc l¸ 555 ®i tiªu thô vµ thu gi÷ mét sè lîng lín nguyªn liÖu ®Ó lµm gi¶ thuèc l¸.
§©y lµ tæ chøc s¶n xuÊt thuèc l¸ gi¶ cã quy m« lín, chuyªn s¶n xuÊt gi¶ c¸c lo¹i thuèc
l¸ Vinataba, 555, White Horse, Du lÞch, Hoµn KiÕm…
Mét trong c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong c«ng t¸c chèng hµng gi¶ thêi gian qua lµ sù ra ®êi
mét tæ chøc chuyªn chèng hµng gi¶. S¸ng ngµy 28/05/2004 HiÖp héi chèng hµng gi¶
vµ bo¶ vÖ th¬ng hiÖu ViÖt nam tuyªn bè chÝnh thøc ho¹t ®éng. Tæ chøc nµy sÏ gióp
c¸c doanh nghiÖp, ngêi tiªu dïng phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan ph¸t hiÖn, ng¨n
chÆn vµ chèng hµng gi¶… HiÖp héi sÏ gióp c¸c héi viªn tr¸nh ®îc vi ph¹m trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh, cung cÊp th«ng tin vÒ chñ tr¬ng chÝnh s¸ch, c¸c v¨n b¶n
quy ph¹m ph¸p luËt cña ViÖt Nam trong c«ng t¸c chèng hµng gi¶ vµ b¶o vÖ th¬ng
hiÖu. Kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, hµng gi¶ hµng nh¸i cµng cã c¬ héi len lái vµo thÞ tr êng,
®Ó b¶o vÖ lîi Ých ngêi tiªu dïng vµ uy tÝn doanh nghiÖp, c«ng t¸c chèng hµng gi¶ lµ rÊt
quan träng nªn c¸c c¬ quan chøc n¨ng, c¸c doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu dïng ®Òu hy
väng HiÖp héi sÏ cã nh÷ng ®ãng gãp hiÖu qu¶ nh»m xo¸ sæ c¸c c¬ së vi ph¹m ph¸p
luËt vÒ hµng gi¶ vµ th¬ng hiÖu
Cßn vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh do ®· cã ý thøc
chñ ®éng chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶, quan t©m ®Çu t chiÒu s©u cho nªn ®·
h¹n chÕ ®îc rÊt nhiÒu hiÖn tîng s¶n xuÊt kinh doanh hµng gi¶. Ch¼ng h¹n nh s¶n xuÊt
bia chai Hµ Néi, Sµi Gßn, 333... tríc kia chØ cã d¸n nh·n, ®ãng nót chai, viÖc lµm qu¸
®¬n gi¶n nªn bän lµm hµng gi¶ chØ cÇn mét m¸y dËp nót chai thñ c«ng lµ lµm ®îc bia
gØa. Sau ®ã ngµnh s¶n xuÊt bia ®· c¶i tiÕn cã giÊy kim lo¹i phñ kÝn l¾p vµ cæ chai, ®·
h¹n chÕ gÇn nh c¬ b¶n n¹n s¶n xuÊt bia gi¶. Råi viÖc s¶n xuÊt thuèc tiªm níc, tríc kia
s¶n xuÊt lo¹i thuèc bæ B12 ®ùng trßn èng thuû tinh nhän hai ®Çu, bän lµm hµng gi¶
chØ cÇn bé ®en kh«, mua èng thuû tinh lµ cã thÓ s¶n xuÊt rathuèc bæ B12 tõ níc m¸yvµ
phÈm hång. Sau ®ã c¸c xÝ nghiÖp dîc phÈm ®· c¶i tiÕn lµm lo¹i èng th¾t cæ bång ®ßi
hái ph¶i cã thiÕt bÞ chuyªn dïng míi s¶n xuÊt ®îc. Tõ ®ã hiÖn tîng s¶n xuÊt thuèc bæ
B12 gi¶ gi¶m h¼n.
§Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng, chèng l¹i n¹n hµng gi¶, hµng nh¸i, nhiÒu
doanh nghiÖp còng ®· tù t×m nh÷ng biÖn ph¸p chèng hµng gi¶ cña riªng m×nh. B¶y
c«ng ty kinh doanh gas lín trªn thÞ trêng ViÖt Nam võa qua ®· tù ®Çu t tiÒn b¹c thµnh
lËp ®éi ®Æc nhiÖm chèng hangf gi¶. C«ng ty ViÖt TiÕn mçi n¨m ph¶i bá ra h¬n 500 tû
®ång cho c«ng t¸c chèng hµng gi¶, hµng nh¸i. C«ng ty ®· thiÕt lËp 3 ®êng d©y nãng
trªn c¶ 3 miÒn ®Ó xö lý vÊn ®Ò nµy. BÊt kú kh¸ch hµng nµo ph¸t hiÖn hµnh vi b¸n hµng
gi¶, hµng nh¸i cña ViÖt TiÕn sÏ ®îc thëng b»ng ®óng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña ViÖt TiÕn.
Mét sè mÆt hµng cã chÊt lîng cao nh bãng ®iÖn, phÝch níc R¹ng §«ng ®å
nhùa, kho¸ Minh Khai. Do chó ý ®Çu t kü thuËt nªn ®· h¹n chÕ nhiÒu tÖ n¹n s¶n xuÊt
kinh doanh hµng gi¶ c¸c lo¹imÆt hµng nãi trªn.
15
Tíi ®©y, thµnh phè Hå ChÝ Minh sÏ tiÕn hµnh triÓn khai thÝ ®iÓm phßng chèng
hµng gi¶. C«ng ty Honda ViÖt Nam, níc gi¶i kh¸t Tribico vµ HiÖp héi C«ng nghiÖp
ghi ©m ViÖt Nam sÏ tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p “mÉu” vÒ phßng chèng hµng gian, hµng
gi¶, theo quyÕt ®Þnh cña Phã Chñ tÞch Uû Ban Nh©n D©n . §Ó phßng chèng hµng gi¶,
hµng nh¸i hiÖu qu¶ cÇn cã gi¶ ph¸p xö lý ®ång bé, triÖt ®Ó. Theo ®ã, ba ®¬n vÞ thÝ
®iÓm cã tr¸ch nhiÖm yªu cÇu tÊt c¶a c¸c cöa hµng, ®¹i lý trªn ®Þa bµn cam kÕt kh«ng
tiªu thô lo¹i s¶n phÈm nµy. §ång thêi ba ®¬n vÞ trªn gióp c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ
ngêi tiªu dïng c¸ch thøc ph©n biÖt hµng gi¶ - hµng thËt, theo dâi gi¸m s¸t viÖc thùc
hiÖn cam kÕt cña c¸c cöa hµng, ®¹i lý vµ cung cÊp th«ng tin kÞp thêi c¸c hµnh vi vi
ph¹m, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c xö lý.
Trong c«ng t¸c chèng hµng gi¶, nhiÒu doanh nghiÖp kh¼ng ®Þnh: chèng hµng
gi¶ lµ tr¸ch nhiÖm cña chóng t«i, chóng t«i s½n sµng ®øng trªn tuyÕn ®Çu nhng ph¶i ®îc c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ ngêi tiªu dïng hËu thuÉn.
3. Nh÷ng tån t¹i trong c«ng t¸c ®Êu tranh chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶.
Qua nhiÒu n¨m thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 140/ H§BT vµ nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt, nghÞ
quyÕt, chØ thÞ vÒ ®Êu tranh chèng s¶n xuÊt bu«n b¸n hµng gi¶ chóng ta ®· thu ®îc mét
sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh nhng thùc tÕ hµng gi¶ vÉn cha cã dÊu hiÖu thuyªn gi¶m nÕu
kh«ng muèn nãi lµ ngµy cµng ph¸t triÓn. BÊt kú ë ®©u, khi nµo vµ bÊt kú ai còng cã thÓ
lµ n¹n nh©n cña hµng gi¶. Hµng gi¶ trµn lan trªn thÞ trêng, len lái vµo tõng khu phè,
tõng th«n lµng vµ tõng gia ®×nh. VÝ dô nh theo sè liÖu ®· ®a ë trªn, trong 6 th¸ng ®Çu
n¨m 2004, chi cuc qu¶n lý thÞ trêng thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· xö lý 1220 vô vi ph¹m
trong lÜnh vùc th¬ng m¹i, tuy r»ng sè vô liªn quan ®Õn hµng gi¶ hµng nh¸i còng lµ gÇn
tr¨m vô ( cô thÓ lµ 91 vô) nhng trªn thùc tÕ con sè nµy lµ lín h¬n nhiÒu. Hµng Nike gi¶
®ang ®¬c tiªu thô trªn thÞ trêng ViÖt Nam chiÕm 99% lµ hµng gi¶, hµng nh¸i. ChØ cã
30-40% hµng mang nh·n hiÖu Ricoh b¸n t¹i thÞ trêng ViÖt Nam lµ hµng chÝnh h·ng,
råi ®Õn mò b¶o hiÓm, quÇn ¸o ViÖt TiÕn, hµng nh¸i níc kho¸ng La vie th× cã v« sè lo¹i
na n¸ nh lavi, la ville, le vile….
H¹n chÕ n÷a lµ kh¸ ®«ng ngêi tiªu dïng cha ph©n biÖt ®îc hµng gi¶ hµng thËt, cha cã
thãi quen khiÕu n¹i khi mua hµng. Trong khi ®ã, nhiÒu doanh nghiÖp l¹i kh«ng d¸m
c«ng bè c«ng khai cho ngêi tiªu dïng n¾m v÷ng th«ng tin vÒ hµng chÝnh hiÖu cña
m×nh v× lo sî khi c«ng bè c«ng khai nh÷ng dÊu hiÖu ®Ó ph©n biÖt hµng gi¶ víi hµng
thËt cho ngêi tiªu dïng biÕt th× l¹i lµ “vÏ ®êng cho h¬u ch¹y”.
Mét h¹n chÕ c¬ b¶n n÷a lµ tríc thùc tr¹ng nµy, gi¶i ph¸p cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng l¹i
vÉn ®¬n thuÇn lµ theo dâi, ph¸t hiÖn, b¾t qu¶ tang míi ph¹t hµnh chÝnh vµ mét sè vô
lín ®· ®îc ®a ra truy tè nhng víi møc h×nh ph¹t cßn nhÑ.
4. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trªn
Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trªn chñ yÕu lµ do ph¸p luËt cña ta cha hoµn chØnh cßn
nhiªï thiÕu xãt vµ t¹o ra nh÷ng kho¶ng trèng ph¸p lý cho kÎ xÊu lîi dôngvµ lµm cho
c¸c c¬ cã quan thÈm quyÒn kiÓm tra xö ph¹t hµnh chÝnh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt bu«n
b¸n hµng gi¶ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. NhiÒu chi côc qu¶n lý thÞ trêng trong c¶ níc ®·
“rèi” v× v¨n b¶n ph¸p luËt do cã nhiÒu v¨n b¶n chång chÐo nhau, l¹i cã nh÷ng v¨n b¶n
kh«ng cã híng dÉn thi hµnh nªn ®· cã v¨n b¶n kiÕn nghÞ lªn Quèc héi vµ ChÝnh phñ
®Ó ®iÒu chØnh nh÷ng bÊt hîp lý vµ híng dÉn chi tiÕt thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n ®ã.
16
Tõ ngµy 31-6-1997 (NghÞ ®Þnh 140/ H§BT hÕt hiÖu lùc) ®Õn khi CT31/ TTg ra ®êi th×
c¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¶i lÊy ®iÒu luËt hÕt hiÖu lùc thi hµnh (N§ 140/ H§BT) lµm
c¨n cø ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh.
Bé luËt h×nh sù míi ®îc th«ng qua ngµy 21/12/1999 vµ cã hiÖu lùc tõ 01/07/2000 còng
kh«ng cã v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh.
Khi cã nhiÒu ngêi cïng nhÞu tr¸ch nhiÖm lµm viÖc th× dÔ dÉn ®Õn hiÖn tîng m¹nh ai
lÊy lµm, dÔ lµm khã bá, chång chÐo “lÊn s©u’’ nhau.
- Sù chång chÐo trong c¸c v¨n b¶n vÒ nh·n s¶n phÈm Bé th¬ng m¹i cã quyÕt
®Þnh 636/ TM/QLCL ngµy 26-7-1996 Bé khoa häc - c«ng nghÖ vµ m«i trêng cã
quyÕt ®Þnh 2576/Q§-T§C ngµy 28-10-1996
- Trong xö ph¹t vi ph¹m cã 4 nghÞ ®Þnh: 92/CP; 93/CP (1993); 46/CP (1996);
57/CP (1997); vµ míi ®©y nhÊt lµ NghÞ ®Þnh 175/N§-CP (2004)
- Sù chång chÐo n÷a mµ nhµ s¶n xuÊt kinh doanh rÊt e ng¹i lµ chång chÐo
trong ho¹t déng thanh tra kiÓm tra hµng gi¶. MÆc dï ®iÒu 7 - NghÞ
®Þnh140/H§BT nªu rÊt râ r»ng mét trong 7 c¬ quan chøc n¨ng chèng hµng gi¶
khi nhËn ®îc nguån tin tè c¸o th× ph¶i phèi hîp v¬Ý c¸c c¬ quan kh¸c ®Ó tiÕn
hµnh kiÓm tra xö lý, xong trªn thùc tÕ sù phèi hîp còng rÊt h¹n chÕ mµ nhiÒu
khi cßn m©u thuÉn víi nhau.
Ngoµi nh÷ng khã kh¨n víng m¾c do c¸c v¨n b¶n ph¸p quy trong thùc thi c«ng
viÖc, lùc lîng qu¶n lý thÞ trêng cßn bÞ víng m¾c trong nghiÖp vô. Ngày
11/2/2003, Bé trëng Bé Th¬ng m¹i ban hµnh quy ®Þnh vÓ qu¶n lý, sö dông Ên
chØ qu¶n lý thÞ trêng. Trong c¸c Ên chØ, Bé cã ban hµnh c¸c mÉu nh biªn b¶n vi
ph¹m hµnh chÝnh, biªn b¶n kh¸m xÐt n¬i cÊt giÊu tang vËt, ph¬ng tiÖn vi ph¹m
hµnh chÝnh… Khi ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 134 th× quy ®Þnh:” ph¶i thùc
hiÖn theo mÉu ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh nµy”. V× vËy, hiÖn nay mét sè
quËn, huyÖn, së ngµnh ®· kh«ng chÊp nhËn mÉu do Bé Th¬ng m¹i ph¸t hµnh.
Cßn theo c¸c nhµ s¶n xuÊt, c¸c doanh nghiÖp th× lý do mµ hµng gi¶, hµng nh¸i
cã “®Êt sèng” vµ thËm chÝ cßn ph¸t triÓn m¹nh nh vËy chÝnh lµ viÖc ph¸t hiÖn vµ xö lý
cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng cha ®Õn n¬i, ®Õn chèn, mµ biÖn ph¸p chÕ tµi còng qu¸
nhÑ. T¹i cuéc th¶o luËn vÒ c¸c biÖn ph¸p chèng hµng gi¶, hµng nh¸i tæ chøc t¹i thµnh
phè Hå ChÝ Minh ngµy 7/10/2004 võa qua, hÇu hÕt ®¹i diÖn c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c
c¬ quan qu¶n lý TPHCM ®Òu cho r»ng hµng gi¶, hµng gian cÇn xö lý thÝch ®¸ng h¬n,
c¸c ®¹i biÓu cho r»ng, luËt xö lý hµnh vi gian lËn cha cô thÓ, cha ®ñ søc ng¨n chÆn
n¹n hµng gi¶.
Hàng gian, hàng giả tràn lan trªn thị trường đang là vấn nạn kh«ng của
riªng ngành nào, lĩnh vực nào. C¸c doanh nghiệp và cơ quan quản lý thành phố
đều "vào cuộc" ®Ó t×m biện ph¸p hiệu quả nhất hạn chế t×nh trạng này. Tuy nhiªn,
tại buổi thảo luận, cả doanh nghiệp và cơ quan chức năng nhà nước đều thấy cã
những bất ổn trong cơ chế ph¸p lý cũng như sự phối hợp giữa c¸c bªn liªn quan
trong qu¸ tr×nh thùc thi kiÓm so¸t vµ xö lý vi ph¹m.
§¹i diÖn cho doanh nghiÖp, c«ng ty Unilever cho r»ng, c«ng t¸c xö lý vi ph¹m
cha triÖt ®Ó. §¬n cö víi c¸c mÆt hµng mü phÈm, chÊt tÈy röa…, nhµ chøc tr¸ch míi xö
ph¹t c¬ së tiªu thô thµnh phÈm, c¸c c¬ së gia c«ng Ýt bÞ ph¹t. §¬n vÞ chøc n¨ng còng
cha theo dâi, xö lý nghiªm kh¾c nh÷ng trêng hîp t¸I ph¹m. Th«ng thêng, t¸I ph¹m
lu«n tinh vi h¬n vi ph¹m lÇn ®Çu vµ sÏ nguy h¹i h¬n cho nhµ s¶n xuÊt chÝnh thèng,
cÇn xö lý nÆng h¬n.
17
Cßn theo «ng phã chñ tÞch HiÖp héi c«ng nghiÖp ghi ©m ViÖt Nam, viÖc xö
ph¹t ®èi víi vi ph¹m b¶n quyÒn v¨n ho¸ phÈm, nhÊt lµ víi b¨ng ®Üa lËu cßn qu¸ nhÑ.
Møc ph¹t ®ang ¸p dông, tõ 200.000 ®ång tíi vµI triÖu ®ång mét vô kh«ng thÊm vµo
®©u so víi lîi nhuËn tõ hµng nµy. ¤ng cßn cho r»ng: " NÕu c¸c c¬ quan chøc n¨ng
kh«ng xem xÐt t¨ng tiÒn xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh th× c¬ së b¨ng ®Üa lËu s½n sµng
®ãng ph¹t ®Ó tiÕp tôc vi ph¹m. Vµ t×nh tr¹ng hµng gi¶, hµng nh¸I nhiÒu h¬n hµng thËt
kh«ng ®îc h¹n chÕ sÏ giÕt chÕt nÒn c«ng nghiÖp ghi ©m ViÖt Nam, còng nh c¸c s¸ng
t¹o kh¸c liªn quan ®Õn quyÒn së h÷u trÝ tuÖ”.
Cßn nhiÒu vÝ dô kh¸c n÷a, ch¼ng h¹n nh vô C«ng ty Thanh nam (Hµ Néi), gi¸
trÞ l« hµng vi ph¹m trªn 2 tû ®ång nhng chØ bÞ ph¹t 10 triÖu ®éng vµ toµn bé l« hµng
®îc tr¶ l¹i (chØ bãc tem). Nike còng ®a ra vÝ dô vÒ vô lµm hµng gi¶ Nike bÞ ph¸t hiÖn
ë mét c¨n hé chung c NguyÔn ThiÖn ThuËt ( TPHCM), toµn bé hµng ho¸, m¸y mãc,
nguyªn phô liÖu ph¶i chë ®Õn 23 xe t¶i, gi¸ trÞ lªn tíi vµi tû ®ång, nhng chñ hé vi
ph¹m chØ bÞ ph¹t hµnh chÝnh 5 triÖu ®ång. Mét lý do kh¸c n÷a lµ lùc l îng chøc n¨ng
kh«ng lµm r¸o riÕt mµ chØ khi doanh nghiÖp ph¸t hiÖn, th«ng b¸o th× míi can thiÖp.
§a phÇn c¸c nhµ s¶n xuÊt, c¸c doanh nghiÖp muèn ®øng ®îc trªn thÞ trêng, muèn b¶o
vÖ th¬ng hiÖu cña m×nh ph¶i tù t×m c¸ch ®Ó cøu lÊy m×nh. C¸c nhµ s¶n xuÊt, c¸c
doanh nghiÖp c¶m thÊy ®¬n ®éc trong cuéc chiÕn chèng hµng gi¶, hµng nh¸i. Hä
còng ®ang rÊt lóng tóng tríc chän l÷a gi÷a viÖc muèn cho ngêi tiªu dïng n¾m v÷ng
nh÷ng th«ng tin ®Ó ph©n biÖt hµng do m×nh s¶n xuÊt vµ hµng gi¶, hµng nh¸i nhng l¹i
sî ®ã lµ c¬ së ®Ó hµng gi¶ hµng nh¸i ®îc lµm tinh vi h¬n.
Trong khi ®ã, vÒ phÝa c¸c c¬ quan chøc n¨ng l¹i cã ý kiÕn cho r»ng doanh
nghiÖp cha m¹nh d¹n chñ ®éng hîp t¸c víi lùc lîng c¶nh s¸t kinh tÕ, ®¬n vÞ chøc n¨ng
®iÒu tra vµ xö lý c¸c vi ph¹m ph¸p luËt cã liªn quan tíi hä vµ khuyªn r»ng doanh
nghiÖp h·y nh×n nhËn c¶nh s¸t kinh tÕ lµ mét ngêi b¶o trî ph¸t triÓn th¬ng hiÖu, s¶n
phÈm cña m×nh. Do vËy, doanh nghiÖp cµng céng t¸c chÆt chÏ víi c¶nh s¸t th× cµng
nhËn ®îc sù gióp ®ì, t vÊn vµ sù ®¶m b¶o an toµn h¬n cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh
doanh.
C¸c ý kiÕn trªn chÝnh lµ nh÷ng lý do gi¶i thÝch cho nh÷ng tån t¹i, víng m¾c
trong c«ng cuéc phßng chèng hµng gi¶, hµng nh¸i ®îc nh×n nhËn tõ gãc ®é c¸c c¬
quan chøc n¨ng vµ tõ phÝa doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, cßn cã mét nguyªn nh©n n÷a
kh«ng thÓ kh«ng kÓ tíi lµ nguyªn nh©n tõ phÝa ngêi tiªu dïng.
Ngêi tiªu dïng cã thÓ lµ kh«ng nhËn biÕt ®îc hµng thËt hµng gi¶ do thiÕu hiÓu
biÕt vÒ hµng ho¸ nªn mua ph¶I hµng gi¶, hµng nh¸i. Nhng còng cã mét bé phËn ngêi
tiªu dïng kh«ng ph¶I kh«ng ph©n biÖt ®îc thËt gi¶ mµ dï hä ph©n biÖt ®îc nhng l¹i cã
t©m lý dÔ chÊp nhËn víi hµng gi¶ theo quan niÖm “tiÒn nµo cña Êy”, khi hµng ho¸ rÎ,
phï hîp víi thu nhËp th× hä mua vÒ ®Ó dïng.
Ngoµi ra cßn mét sè nguyªn nh©n kh¸c vÝ dô do ngêi tiªu dïng vµ c¸c c¬ quan
chøc n¨ng, c¸c doanh nghiÖp cha cã mèi quan hÖ chÆt chÏ, lùc lîng kiÓm tra kiÓm so¸t
cßn máng, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô nhÊt lµ kiÕn thøc hµng ho¸ cßn yÕu, trang
thiÕt bÞ tèi thiÓu ®Ó kiÓm tra, ph¸t hiÖn hµng gi¶ hÇu nh cha cã…
III. Kinh nghiÖm chèng hµng gi¶ ë mét sè níc trªn thÕ giíi.
1. Nh÷ng h×nh thøc hµng gi¶ ë mét sè níc
VÒ hµng gi¶, trªn thÕ giíi còng cã hai h×nh thøc (d¹ng) hµng gi¶ nh ë níc ta:
18
- Hµng gi¶ vÒ nh·n: gåm c¸c lo¹i hµng ho¸ mang nh·n gi¶ m¹o hoÆc
nh·n cña mét c¬ së s¶n xuÊt kh¸c mµ kh«ng ®îc chñ nh©n ®ång ý.
- Hµng gi¶ vÒ chÊt lîng: hµng ho¸ cã møc chÊt lîng díi møc chÊt lîng
cho phÐp, hµng ho¸ cã chÊt lîng kh«ng ®óng víi nguån gèc, b¶n chÊt tù
nhiªn, tªn gäi, c«ng dông cña nã.
2.Mét sè biÖn ph¸p chèng hµng gi¶ trªn thÕ giíi.
Hµng gi¶ lµ mét tÖ n¹n mang tÝnh toµn cÇu ®e do¹ kh«ng chØ víi nh÷ng níc thuéc thÕ
giíi thø ba mµ cßn trµn ngËp c¶ c¸c níc ph¸t triÓn. Nh÷ng con bóp bª bèc ch¸y, m¸y
say thÞt lµm ®øt c¶ bµn tay ngíi sö dông, nh÷ng chai rîu c« nh¾c gi¶ s¶n xuÊt t¹i Nga
cã thÓ lµm mï vÜnh viÔn ngêi uèng. Nh÷ng con rËn tin häc gi¶ hiÖu ph¸ ho¹i m¸y mãc
trªn c¸c ®µi kiÓm so¸t kh«ng lu lµm rèi lo¹n c¶ s©n bay.
Hµng gi¶ kh«ng chØ tiªu thô trong níc mµ cßn ®îc xuÊt khÈu. Hai h·ng chÕ t¹o xe h¬i
lín cña Ph¸p, chØ riªng n¨m 1995 ®· bÞ thiÖt h¹i hµng tû France. Theo tin tõ Mü bän
bu«n b¸n ma tuý ®· chuyÓn sang kinh doanh linh kiÖn gi¶ cña m¸y bay ®Ó thu lîi
nhuËn cao, nh÷ng kÎ lµm hµng gi¶ ®· ch¼ng ®Õm xØa g× ®Õn hµng tr¨m hµnh kh¸ch.
§Ó triÖt tiªu th¶m ho¹ nµy, c¸c níc tiªn tiÕn ph¬ng T©y ®ang t¨ng cêng kiÓm so¸t cuéc
s¶n xuÊt trong níc còng nh hµng nhËp khÈu. Song vÊn ®Ò phøc t¹p hiÖn nay lµ tõ
nh÷ng kÎ chuyªn lõa ®¶o ra, nh÷ng ngêi ®i mua hµng gi¶, tuy biÕt t¸c h¹i cña nã nhng
v× tham rÎ, hä vÉn cø mua.
ë Ph¸p thuèc t©y gi¶ ®îc nh÷ng ngo¹i kiÒu c tró bÊt hîp ph¸p mua b¸n vµ tiªm chÝch
kh«ng qua ®¬n b¸c sÜ.
ë Mü do sù c¹nh tranh gi¸ c¶ buéc c¸c h·ng s¶n xuÊt nhá ph¶i gi¶m tèi ®a c¸c phÝ tæn
b¶o dìng m¸y bay do ®ã, hä tiªu thô khèi lîng lín phô tïng gi¶.
ë ch©u Phi ngµnh thuèc t©y qu¶ rÊt ph¸t ®¹t, v× nhiÒu níc kh«ng ®ñ tiÒn nhËp thuèc
chÝnh hiÖu ch©u ¢u .
Míi ®©y nhÊt, ngo¹i trëng Mü ®· tíi th¨m Trung Quèc vµ ®· bµn b¹c vÒ vÊn ®Ò cÇn
ng¨n chÆn n¹n lµm hµng gi¶ vµ in b¨ng ®Üa lËu v× «ng cho r»ng n¹n hµng gi¶ hµng nh¸i
kh«ng chØ ¶nh hëng tíi nÒn kinh tÕ Trung Quèc mµ cßn ¶nh hëng tíi nÒn kinh tÕ Mü.
Tuy quèc gia nµo còng biÕt t¸c h¹i cña n¹n lµm hµng gi¶ nhng sù hîp t¸c quèc tÕ ®Ó
ng¨n chÆn tÖ n¹n nµy cßn h¹n chÕ. CÇn ph¶i cã nhiÒu sù hîp t¸c song ph¬ng vµ ®a ph¬ng gi÷a c¸c quèc gia l¸ng giÒng, c¸c quèc gia trong khu vùc, ch©u lôc vµ toµn thÕ
giíi ®Ó diÖt trõ tËn gèc tÖ n¹n nµy. Trong khi chê phèi hîp toµn cÇu, tõng quèc gia cÇn
cã kÕ ho¹ch tiªu trõ hµng gi¶. CÇn gi¸o dôc cho mäi c«ng d©n biÕt r»ng hµng chÝnh
hiÖu tuy cã ®¾t nhng ®¶m b¶o an toµn.
19
Ch¬ng III
Gi¶i ph¸p chèng hµng gi¶ vµ hµng nh¸I th ¬ng
hiÖu ë viÖt nam
I. môc tiªu, ph¬ng híng ph¸t triÓn kinh tÕ - th¬ng m¹i
ViÖt nam thêi gian tíi vµ sù cÇn thiÕt ph¶I t¨ng cêng
chèng hµng gi¶ vµ hµng nh¸I th¬ng hiÖu
ViÖc x¸c ®Þnh môc tiªu vµ hÖ thèng quan ®iÓm râ rµng nhÊt qu¸n vÒ th¬ng m¹i
– dÞch vô theo ®êng lèi ®æi míi lµ cÇn thiÕt ®Ó lµm c¬ së cho viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thi
hµnh thèng nhÊt c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn th¬ng m¹i – dÞch vô.
1. môc tiªu, ph¬ng híng ph¸t triÓn kinh tÕ – th¬ng m¹i
viÖt nam thêi gian tíi
1.1. Môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ – th¬ng m¹i ViÖt Nam thêi gian tíi
Ph¸t triÓn m¹nh th¬ng m¹i, n©ng cao n¨ng lùc vµ chÊt lîng ho¹t ®éng ®Ó më réng
giao lu hµng ho¸ trªn tÊt c¶ c¸c vïng, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña
sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Th«ng qua viÖc tæ chøc tèt thÞ trêng vµ lu
th«ng hµng ho¸ lµm cho th¬ng m¹i thùc sù lµ ®ßn bÈy s¶n xuÊt, gãp phÇn chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi, gãp phÇn æn ®Þnh gi¸ c¶, kiÒm chÕ
l¹m ph¸t, thùc hiÖn ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n mét c¸ch hîp lý,
t¨ng tÝch luü cho ng©n s¸ch Nhµ níc, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n.
Ho¹t ®éng th¬ng m¹i, tríc hÕt lµ th¬ng m¹i Nhµ níc, ph¶i híng vµo phôc vô c¸c môc
tiªu kinh tÕ – x· héi cña ®Êt níc trong tõng thêi kú, ph¶i coi träng c¶ hiÖu qu¶ kinh
tÕ x· héi.
X©y dùng nÒn th¬ng m¹i ph¸t triÓn lµnh m¹nh trong trËt tù kû c¬ng, kinh doanh theo
®óng luËt ph¸p, thùc hiÖn v¨n minh th¬ng m¹i, tõng bíc tiÕn lªn hiÖn ®¹i theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. PhÊn ®Êu ®a toµn bé c¸c ho¹t ®éng dÞch vô tÝnh theo tr¸ trÞ gia
t¨ng ®¹t nhÞp ®é t¨ng trëng b×nh qu©n 7-8%/n¨m vµ ®Õn 2010 chiÕm 42-43% GDP vµ
26-27% tæng sè lao ®éng.
20
- Xem thêm -
.DOC 
28 
71 
111 
