Tài liệu Tài liệu bồi dưỡng hsg lịch sử 11 thpt (phần lịch sử thế giới)

Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT TRƯỜNG THPT THỦ ðỨC NĂM HỌC 2008 – 2009  Tµi liÖu «n tËp Kì thi Hoïc sinh gioûi trung hoïc phoå thoâng Moân Lòch söû   - PhÇn lÞch sö thÕ giíi hiÖn ®¹i - Ch©u TiÕn Léc - Trang 1 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT Phaàn lòch söû theá giôùi hieän ñaïi (1918 – 1945) Chương I CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA NĂM 1917 VÀ CÔNG CUỘC XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI Ở LIÊN XÔ (1921 - 1941)
 Chuyên ñề 1 CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA NĂM 1917 VÀ CUỘC ðẤU TRANH BẢO VỆ CÁCH MẠNG (1927 – 1921) Câu hỏi 1. Trình bày những tiền ñề dẫn tới cách mạng bùng nổ và thắng lợi ở Nga năm 1917. H
ng dn làm bài a) Tiền ñề chủ quan : * Kinh tế - Cuối thế kỉ XIX, nước Nga chuyển sang giai ñoạn ñế quốc. + Sự xuất hiện các công ty ñộc quyền và vai trò lũng ñoạn của nó trong ñời sống kinh tế, chính trị của ñất nước. + Sự kết hợp giữa tư bản ngân hàng với tư bản công nghiệp hình thành các tập ñoàn tư bản tài chính. - Chủ nghĩa ñế quốc, một mặt phát triển sức sản xuất lên cao chưa từng có, tạo ra mâu thuẫn không thể dung hoà với nhau giữa sức sản xuất và quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa. - Mặt khác, ở Nga tồn tại quan hệ sản xuất phong kiến với nền nông nghiệp lạc hậu. * Chính trị, xã hội - Sự tồn tại của chủ nghĩa tư bản ñộc quyền và những quan hệ tiền tư bản chủ nghĩa, sự kết hợp những hình thài tiên tiến nhất và lạc hậu nhất làm cho nước Nga trở thành nơi hội tụ cao ñộ những mâu thuẫn của chủ nghĩa ñế quốc.  Mâu thuẫn giữa toàn thể nhân dân Nga với chế ñộ Nga hoàng.  Mâu thuẫn giữa tư sản với vô sản.  Mâu thuẫn giữa nông dân với ñịa chủ phong kiến.  Mâu thuẫn giữa ñế quốc Nga với các ñế quốc khác. - Toàn bộ những mâu thuẫn này chồng chéo lên nhau và ngày càng gay gắt làm cho nước Nga trở thành khâu yếu nhất trong sợ dây chuyền của chủ nghĩa ñế quốc. * Tiền ñề chủ qua có ý nghĩa quan trọng và quyết ñịnh thắng lợi cách mạng là sức mạnh của giai cấp vô sản. Giai cấp vô sản Nga ñã xây dựng chính ñảng tiên phong, cách mạng chân chính của mình. ðó là ðảng Bônsêvích do Lênin sáng lập. ðảng ñược vũ trang bằng lí luận cách mạng của chủ nghĩa Mác, có khả năng lãnh ñạo cuộc ñấu tranh của giai cấp vô sản và các tầng lớp nhân dân. b) Tiền ñề khách quan : - Nga tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất, tạp ñiều kiện thuận lợi cho thắng lợi của cách mạng Nga 1917. Vì : + Chiến tranh làm cho nước Nga suy yếu, kiệt quệ về mọi mặt, thúc ñẩy mâu thuẫn xã hội trở nên gay gắt, dẫ ñến cách mạng bùng nổ. + Chiến tranh làm cho các thế lực ñế quốc không có ñiều kiện can thiệp vào cách mạng Nga. - Trang 2 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT c) Tình thế cách mạng + Sự sụp ñổ về kinh tế. + Giai cấp thống trị không thể tiếp tục thống trị với hình thức cũ. + Nỗi cùng khổ và quẫn bách của các giai cấp bị áp bức trở nên nặng nề hơn. + Các lực lượng cách mạng có ñầy ñủ khả năng và sức mạnh ñể lật ñổ ách thống trị ñó.
Cách mạng vô sản nổ ra và thắng lợi trước tiên ở Nga năm 1917 vì nước Nga có ñầy ñủ những tiền ñề chủ qua và khách quan, trong khi các nước Tây Âu và Bắc Mĩ, mặc dù chủ nghĩa tư bản phát triển hơn Nga nhưng lại không hội tụ các yếu tố cần thiết. Như vậy, Cách mạng tháng Mười Nga 1917 bùng nổ là một tất yếu lịch sử. Câu hỏi 2. Tại sao lại nói cách mạng vô sản sẽ nổ ra và thành công ở khâu yếu nhất trong chuỗi các nước ñế quốc và khâu yếu nhất ñó là nước Nga ? H
ng dn làm bài * Khâu yếu nhất trong chuỗi các nước ñế quốc : + Cuối thế kỉ XIX – ñầu thế kỉ XX, chủ nghĩa ñế quốc trở thành hệ thống, chúng cấu kết với nhau thành một thế lực chính trị siết chặt nhân dân lao ñộng ở chính quốc và nhân dân thuộc ñịa. + Muốn bứt tung sợi dây ñang siết chặt nhân loại ñó, trước hết phải tìm nơi nào yếu nhất trong toàn bộ hệ thống của nó. Và theo Lê-nin khâu yếu nhất là ñế quốc Nga. * Nga lại là khâu yếu nhất do : + Mâu thuẫn nội bộ tại nước Nga rất phức tạp, nhiều mâu thuẫn của chế ñộ phong kiến chưa ñược giải quyết xong (phong kiến với nông dân; phong kiến với tư sản; ñế quốc Nga với các dân tộc...). Những mâu thuẫn mới trong thời ñại ñế quốc chủ nghĩa (ñế quốc với ñế quốc); ñế quốc với thuộc ñịa; tư sản với vô sản). Nước Nga là nơi tập trung tất cả những mâu thuẫn ñó và ngày càng trở nên nặng nề, gay gắt hơn. + Sự thành lập ðảng Bônsêvích, cùng với sự lãnh ñạo của Lê-nin. ðây là yếu tố quyết ñịnh, là ñộng lực chính chặt ñứt khâu yếu nhất (nước Nga) trong hệ thống tư bản chủ nghĩa. Câu hỏi 3. Tường thuật diễn biến của Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai ở Nga. Từ ñó, rút ra tính chất và ñặc ñiểm chủ yếu của diễn biến cách mạng. Vì sao giai cấp công nhân Nga chưa nắm ñược chính quyền trong Cách mạng tháng Hai ? H
ng dn làm bài a) Diễn biến của Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai ở Nga: + Ngày 23/2/1917 cách mạng bùng nổ bằng cuộc biểu tình của 9 vạn nữ công nhân Pê-tơ-rô-grát (nay là Xanh Pê-téc-bua) và lan rộng khắp thành phố. ðến ngày 27/2/1917, phong trào nhanh chóng chuyển từ tổng bãi công chính trị sang khởi nghĩa vũ trang. Chiếm các công sở, bắt giam các tướng tá, bộ trưởng của Nga hoàng. + Lãnh ñạo: ðảng Bônsêvích lãnh ñạo công nhân chuyển từ tổng bãi công chính trị sang khởi nghĩa vũ trang. + Lực lượng tham gia: là công nhân, binh lính, nông dân (66 nghìn binh lính giác ngộ ñứng về phe cách mạng). - Kết quả: + Chế ñộ quân chủ chuyên chế Nga hoàng bị lật ñổ. + Xô viết ñại biểu công nhân và binh lính ñược thành lập (tháng 3/1917, toàn nước Nga có 555 Xô viết) + Cùng thời gian, giai cấp tư sản cùng thành lập Chính phủ lâm thời. * Tính chất: Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Nga là cuộc cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới. - Trang 3 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT * ðặc ñiểm chủ yếu diễn biến cách mạng : - Từ bãi công biểu tình của công nhân chuyển sang tổng bãi công chính trị chống chế ñộ Nga hoàng, rồi chuyển sang khởi nghĩa vũ trang lật ñổ chế ñộ Nga hoàng và sau khi chính phủ Nga hoàng bị lật ñổ, dã diễn ra cuộc ñấu tranh giành chính quyền giữa vô sản và tư sản. Kết quả hình thành cục diện hai chính quyền song song tồn tại. - Cách mạng diễn ra hết sức nhanh chóng : chỉ trong vòng hai ngày 26/2 và 27/2 công nhân và binh lính cách mạng ñã giành ñược thắng lợi ở Thủ ñô Pê-tơ-rô-grát, lật ñổ chính phủ Nga hoàng ñang nắm trong tay lực lượng vũ trang 14 triệu binh lính và mạng lưới cảnh sát, mật vụ khổng lồ. - Vai trò ñi ñầu lãnh ñạo và quyết ñịnh thắng lợi của giai cấp công nhân Nga. b) Vì sao giai cấp công nhân Nga chưa nắm ñược chính quyền trong Cách mạng tháng Hai ? o Lúc này, Lê-nin và các lãnh tụ ðảng Bônsêvích ñang ở nước ngoài. o Giai cấp vô sản chưa ñủ mạnh ñể nắm chính quyền. o Chính quyền của giai cấp tư sản ñang nắm trong tay bộ máy nhà nước. o Phái Mensêvích và Xã hội cách mạng sau khi giành chính quyền ñã nhường cho giai cấp tư sản. Câu hỏi 4. Vì sao : a. Năm 1917, nước Nga có ñến hai cuộc cách mạng : cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai và cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười? b. Từ tháng 2 ñến tháng 7, Lê-nin quyết ñịnh giành chính quyền bằng con ñường hòa bình ? (ð thi Olympic Truyn thng 30/4 – Khi 11, năm 2006) H
ng dn làm bài a. Năm 1917, nước Nga có ñến hai cuộc cách mạng : Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai và cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng mười vì có ñầy ñủ những tiền ñề khách quan và chủ quan: - Sau cải cách nông nô 1861, chủ nghĩa tư bản phát triển mạnh mẽ ở Nga, và từ ñầu thế kỷ XX, nước Nga ñã chuyển lên chủ nghĩa ñế quốc. Quá trình tập trung sản xuất, tập trung tư bản diễn ra mạnh, hình thành những công ty ñộc quyền. Tư bản tài chính cũng ra ñời…Chủ nghĩa ñế quốc ñã tạo ra những tiền ñề kinh tế và chính trị cho cách mạng bùng nổ. - Việc Nga hoàng ñưa nước Nga tham gia vào chiến tranh thế giới thứ nhất làm cho nước Nga trở thành nơi tập trung cao ñộ những mâu thuẫn của chủ nghĩa ñế quốc. + Mâu thuẫn giữa toàn thể nhân dân Nga với chế ñộ Nga hoàng. + Mâu thuẫn giữa tư sản với vô sản. + Mâu thuẫn giữa nông dân với ñịa chủ phong kiến. + Mâu thuẫn giữa ñế quốc Nga với các ñế quốc khác. - Năm 1917, chiến tranh thế giới thứ nhất ñã ñẩy chế ñộ chuyên chế Nga hoàng ñến bờ vực của sự sụp ñổ. Kinh tế bị tàn phá, suy sụp…Nạn ñói xảy ra trầm trọng…Chính quyền Nga hoàng thối nát và bất lực. Các tầng lớp nhân dân lao ñộng không thể sống như trước ñược nữa. Nước Nga trở thành khâu yếu nhất trong sợi dây chuyền ñế quốc chủ nghĩa mà cách mạng có thể chọc thủng. - Nhân tố quyết ñịnh là giai cấp vô sản Nga ñã trưởng thành và ñủ sức làm cách mạng; ñã có một ñảng cách mạng chân chính (ðảng Bônsêvich) ñứng ñầu là Lê-nin, từng ñược diễn tập qua cuộc cách mạng 1905 – 1907. - Các cuộc cách mạng ở Nga trong năm 1917 ñã ñược chuẩn bị ñầy ñủ về mặt tư tưởng, lý luận:  Khi giai cấp tư sản thoả hiệp với chế ñộ chuyên chế, không dám làm cách mạng tư sản, Lênin chỉ rõ giai cấp vô sản Nga phải tiến hành cách mạng dân chủ tư sản, lật ñổ chế ñộ Nga hoàng ñể sau ñó tiến lên làm cách mạng xã hội chủ nghĩa.  Lợi dụng tình hình chiến tranh thế giới, Lê-nin ñưa ra khẩu hiệu “Biến chiến tranh ñế quốc thành nội chiến cách mạng - Trang 4 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT  Sau khi cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai thắng lợi, ðảng Bônsêvích và Lê-nin ñã có ñường lối, sách lược ñúng ñắn, kịp thời ñể ñưa ñến thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười - Với chiến tranh thế giới thứ nhất, các ñế quốc bận tham chiến, không kịp can thiệp vào nước Nga, là nhân tố khách quan thuận lợi b. Giành chính quyền bằng con ñường hòa bình : - Sau Cách mạng tháng Hai, nước Nga xuất hiện tình hình 2 chính quyền song song tồn tại: Chính phủ tư sản lâm thời và các Xô viết ñại biểu công nhân binh lính, ñứng ñầu là xô viết Pêtơrôgrat. - Lê-nin ñưa ra luận cương tháng Tư, chỉ rõ nhiệm vụ là chuyển cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa, chủ trương "tuyệt ñối không ủng hộ Chính phủ lâm thời" và ñưa ra khẩu hiệu "Tất cả chính quyền về tay các Xô viết". - Lúc này giai cấp tư sản chưa sử dụng bạo lực chống lại cách mạng; vũ khí ở trong tay nhân dân, sức mạnh ở về phía quần chúng; và ðảng Bônsêvích hoạt ñộng công khai nên có thể giành chính quyền bằng con ñường hoà bình. Tuy nhiên ñây là ñiều kiện quí và hiếm nên Lê-nin cũng chủ trương phải chuẩn bị lực lượng vũ trang ñể khi cần thiết thì khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền . - Giành chính quyền bằng con ñường hoà bình, trước hết là ñấu tranh chính trị, bãi công, biểu tình, tuần hành...gây sức ép, từng bước vạch mặt bọn Mensêvích và Xã hội cách mạng, vạch mặt Chính phủ lâm thời, ñòi chính phủ thực hiện: “hòa bình, ruộng ñất, bánh mì”, làm cho Chính phủ lâm thời khủng hoảng, phải từ chức, chuyển giao "Tất cả chính quyền về tay các Xô viết" . - Bước thứ hai là ñấu tranh trong nội bộ các xô viết, bãi miễn bọn Mensêvích, ñưa những người Bônsêvích lên nắm các Xô viết. Như thế, hoàn thành giành chính quyền bằng con ñường hoà bình, không ñổ máu. Câu hỏi 5. Vì sao Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Nga là cách mạng dân chủ tư sản ? Mối quan hệ giữa cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới với cách mạng xã hội chủ nghĩa như thế nào? Mối quan hệ ñó thể hiện ở Nga vào năm 1917 ra sao ? H
ng dn làm bài + Cách mạng tháng Hai năm 1917 ở Nga là cách mạng dân chủ tư sản : vì ñã thực hiện nhiệm vụ của cuộc cách mạng dân chủ tư sản. - Nhiệm vụ ñặt ra cho cách mạng là giai cấp nông dân và ñông ñảo quần chúng nhân dân lao ñộng, ngoài ra còn có binh lính. + Mối quan hệ giữa cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới với cách mạng xã hội chủ nghĩa : - Theo lí luận cụ thể của chủ nghĩa Mác – Lê-nin giữa cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới và cách mạng xã hội chủ nghĩa không có bức tường ngăn cách. Vì mục tiêu cuối cùng của giai cấp công nhân là lật ñổ chế ñộ tư bản chủ nghĩa, thiết lập nền chuyên chính vô sản. - Cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới là thời kì chuẩn bị ñể làm cách mạng xã hội chủ nghĩa và tiến thẳng lên con ñường xã hội chủ nghĩa. + Cụ thể ở Nga : - ðảng Bônsêvích lãnh ñạo Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai năm 1917 thắng lợi, lật ñổ nền quân chủ chuyên chế Nga hoàng nhưng quyền lực lại rơi vào tay giai cấp tư sản. - Trước tình hình ñó Lê-nin về nước tháng 4 năm 1917 ñể lãnh ñạo cách mạng. Người ñã ñọc Luận cương tháng Tư tại hội nghị ðảng Bônsêvích nêu lên nhiệm vụ : hải chuyển Cách mạng dân chủ tư sản sang Cách mạng xã hội chủ nghĩa và giành lấy “toàn bộ chính quyền về tay Xô viết”. - Nhờ sự lãnh ñạo kịp thời của ðảng Bônsêvích ñứng ñầu là Lê-nin nên Cách mạng tháng Mười Nga ñã diễn ra nhanh chóng và giành ñược thắng lợi. - Trang 5 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT Câu hỏi 6. So sánh những ñiểm giống và khác nhau giữa cách mạng tư sản kiểu cũ với cách mạng tư sản kiểu mới. Giải thích vì sao lại có những ñiểm khác nhau ñó ? H
ng dn làm bài a) Những ñiểm giống nhau : - Nhiệm vụ cách mạng : ñánh ñổ phong kiến. - Lực lượng, ñộng lực cách mạng : quần chúng nông dân, trước tiên là công nông. b) Những ñiểm khác nhau : - Lãnh ñạo : + Cách mạng tư sản kiểu cũ : giai cấp tư sản. + Cách mạng tư sản kiểu mới : giai cấp vô sản. - Mục tiêu cuối cùng : + Nếu cách mạng tư sản kiểu cũ ñánh ñổ chế ñộ phong kiến là xong thì cách mạng tư sản kiểu mới chỉ mới bắt ñầu. + Nếu cách mạng tư sản kiểu cũ chỉ thay thế giai cấp bóc lột phong kiến bằng giai cấp bóc lột tư sản thì cách mạng tư sản kiểu mới chủ trương xoá bỏ giai cấp bóc lột. + Cách mạng tư sản kiểu cũ ñưa giai cấp tư sản lên cầm quyền, còn cách mạng tư sản kiểu mới ñưa giai cấp vô sản lên cầm quyền. - Hướng phát triển : + Cách mạng tư sản kiểu cũ : tiến lên chủ nghĩa tư bản. + Cách mạng tư sản kiểu mới : tiến lên cách mạng xã hội chủ nghĩa. c) Giải thích : - Nhiệm vụ chống phong kiến là sứ mệnh của giai cấp tư sản trong các cuộc cách mạng tư sản kiểu cũ diễn ra từ thế kỉ XIX trở về trước, khi ñó chủ nghĩa tư bản ñang phát triển, giai cấp tư sản giữ vai trò tích cực, tiến ñộ. Song sang ñầu thế kỉ XX, chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai ñoạn chủ nghĩa ñế quốc thì giai cấp tư sản ñã bộc lộ rõ là giai cấp bóc lột, sẵn sàng thoả hiệp với kẻ thù phong kiến vì quyền lợi của giai cấp mình. - Trong khi ñó, giai cấp vô sản ñã từng bước trưởng thành, bước lên vũ ñài chính trị với tư cách là một lực lượng ñộc lập, ñảm ñương sứ mệnh lịch sử của mình là : chống giai cấp tư sản, xoá bỏ chế ñộ bóc lột, xây dựng chế ñộ xã hội chủ nghĩa. Câu hỏi 7. Bằng những sự kiện ñã học về cuộc Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười Nga, anh (chị) hãy giải thích và chứng minh : a. Tại sao Cách mạng tháng Hai (1917), ðảng Bônsêvích chủ trương phát triển cách mạng bằng phương pháp hoà bình ? Tại sao nói ñó là một khả năng rất quý nhưng rất hiếm trong lịch sử ? b. Tại sao sau sự kiện tháng 7 năm 1917, khả năng phát triển cách mạng bằng phương pháp hoà bình không còn nữa ? ðảng Bônsêvích ñã chuyển hướng sách lược ñấu tranh một cách sáng suốt như thế nào? (ð thi Olympic Truyn thng 30/4 – Khi 11, năm 2002) H
ng dn làm bài a. Cách mạng tháng Hai (1917), ðảng Bônsêvích chủ trương phát triển cách mạng bằng phương pháp hoà bình vì : - Cục diện nước Nga hình thành hai chính quyền song song tồn tại : Chính quyền tư sản và Chính quyền Xô viết. Giai cấp tư sản chưa dám sử dụng bạo lực ñối với quần chúng. - ðây là một khả năng rất quý nhưng rất hiếm có trong lịch sử nước Nga vì : - Trang 6 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT + Vũ khí nằm trong tay nhân dân mà nhân dân lại ủng hộ các Xô viết. + ðảng Bônsêvích hoạt ñộng công khai hợp pháp, chủ trương dùng phương pháp ñấu tranh hoà bình ñể giành chính quyền về tay các Xô viết. b. Sau sự kiện tháng 7/1917, khả năng phát triển cách mạng bằng phương pháp hoà bình không còn nữa vì : - Tháng 7/1917, 50 vạn người biểu tình ở Pê-tơ-rô-grát ñòi lật ñổ chính phủ ñã bị ñàn áp ñẫm máu. Chính phủ lâm thời ra lệnh ñàn áp ðảng Bônsêvích và lùng bắt Lê-nin. - Sự kiện tháng 7/1917, ñánh dấu bước ngoặt phát triển của cách mạng Nga. Do ñó, Lê-nin quyết ñịnh chuyển sang khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền về tay nhân dân. * ðảng Bônsêvích ñã chuyển hướng sách lược ñấu tranh cách mạng sáng suốt, cụ thể là : - Thực hiện quá trình Bônsêvích hoá các Xô viết. - Vạch trần bộ mặt phản bọi của bọn Mensêvích và Xã hội cách mạng. - Tích cực chuẩn bị cho khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền : ðại hội ðảng lần IV quyết ñịnh giành chính quyền bằng khởi nghĩa vũ trang. Câu hỏi 8. Vì sao nước Nga phải tiến hành hai cuộc cách mạng trong năm 1917 ? Trình bày diễn tiến khởi nghĩa của Cách mạng tháng Mười; phân tích vai trò của Lênin trong và sau cuộc cách mạng này. H
ng dn làm bài 1. Nguyên nhân vào năm 1917 nước Nga phải tiến hành hai cuộc cách mạng : *Cách mạng dân chủ tư sản tháng 2/1917 : Trước cách mạng nước Nga là nước quân chủ chuyên chế, ñứng ñầu là Nga hoàng. Kinh tế bị kìm hãm, công nông nghiệp còn rất lạc hậu, ñời sống của người dân Nga thấp nhất châu Âu. Vì thế cần có một cuộc cách mạng dân chủ tư sản ñể xóa ñi sự cản trở phong kiến mở ñường cho nước Nga phát triển. *Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng 10/1917 : Sau khi Cách mạng tháng 2/1917 thắng lợi, hình thái hai chính quyền song song tồn tại. Chính phủ lâm thời tư sản Nga không triệt ñể xóa phong kiến mà còn cấu kết với quý tộc phong kiến tiếp tục chiến tranh với ðức. Do vậy, muốn giải phóng mọi sự cản ngại nước Nga phải tiến hành cuộc cách mạng vô sản lật ñổ chính phủ tư sản, thiết lập nhà nước công nông tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội. 2. Diễn tiến khởi nghĩa của Cách mạng tháng Mười (1917) + ðêm 24/10/1917 bắt ñầu khởi nghĩa. Các ñội Cận vệ ñỏ ñã nhanh chóng chiếm ñược những vị trí then chốt ở Thủ ñô. + ðêm 25/10, tấn công Cung ñiện Mùa ðông, bắt giữ các bộ trưởng của Chính phủ tư sản. Ngày 25/10 trở thành ngày thắng lợi của Cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười.  Khởi nghĩa Pê-tơ-rô-grát giành thắng lợi. + Sau Pê-tơ-rô-grát là thắng lợi ở Mát-xcơ-va. ðầu 1918, cách mạng giành ñược thắng lợi hoàn toàn trên ñất nước Nga rộng lớn. Cách mạng tháng Mười giành thắng lợi, chính quyền ñã thuộc về tay nhân dân. + Nguyên nhân thành công : • • ðảng Bônsêvích và Lê-nin ñã vạch ra ñường lối cách mạng ñúng ñắn, ñộng viên giai cấp công nhân, nông dân và một bộ phận binh lính ñứng lên làm cách mạng, tự giải phóng khỏi ách thống trị và bóc lột của giai cấp tư sản, ñịa chủ, trở thành người người chủ ñất nước, xã hội. Sức mạnh của khối ñoàn kết công – nông và tài năng lãnh ñạo của những người cộng sản ñã ñưa ñất nước vượt qua cơn thử thách nguy hiểm, ñã lật ñổ chính phủ lâm thời tư sản, ñập tan sự can thiệp vũ trang của các nước ñế quốc và sự phá hoại của các lực lượng phản ñộng trong nước. 2. Vai trò của Lê-nin trong và sau cuộc cách mạng này. - Trang 7 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT - Hiện tượng hai chính quyền song song tồn tại sau cách mạng tháng 2/1917 thể hiện sự bế tắc về phương hướng phát triển của cách mạng .Với Luận cương tháng tư Lê-nin ñã quyết ñịnh chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa. - Sau sự kiện ñàn áp ñẩm máu tháng 7/1917, Lê-nin nhận ra ñiều kiện ñấu tranh hòa bình không còn nữa, vì thế tại ðại hội lần thứ VI của ðảng Bônsêvích Lê-nin xác ñịnh: “Phải lật ñổ chính quyền tư sản bằng con ñường bạo lực vũ trang.” - ðến ñầu tháng 10/1917, Lê-nin từ Phần lan về nước trực tiếp chỉ ñạo cuộc khởi nghĩa ở Pê-tơ-rô-grát ñêm 24 rạng ngày 25/10/1917 thắng lợi. - Sau khi giành ñược chính quyền với nhiệm vụ người cao nhất trong chính quyền Xô viết Lênin ban hành sắc lệnh hòa bình và sắc lệnh ruộng ñất nhằm thỏa mãn nguyện vọng của nhân dân Nga. - Lê-nin ban hành nhiều chính sách xóa bỏ mọi tàn tích của phong kiến, thực hiện quyền tư do dân chủ, thành lập hồng quân ñể bảo vệ chính quyền và tổ quốc xã hội chủ nghĩa . - ðể huy ñộng sức lực của toàn dân tộc chiến ñấu chống thù trong giặc ngoài, Lê-nin thực hiện chính sách cộng sản thời chiến. Nhờ vào chính sách táo bạo và ñúng ñắn này mà mọi âm mưu của kẻ thù trong và ngoài nước bị ñập tan, chính quyền xô viết non trẻ của nước Nga ñược bảo vệ và ñứng vững. - ðến năm 1921, chính sách Cộng sản thời chiến không còn phù hợp, Lê-nin ñề xướng chính sách kinh tế mới chuyển nền kinh tế Nga sang nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần do nhà nước kiểm soát. Câu hỏi 9. Qua diễn biến của cuộc khởi nghĩa vũ trang ở Pê-tơ-rô-grát, hãy làm sáng tỏ vai trò của Lê-nin và ðảng Bônsêvích Nga ñối với Cách mạng tháng Mười Nga (1917). (ð thi Olympic Truyn thng 30/4 – Khi 11, năm 2000) H
ng dn làm bài - Tuy ở xa quê hương nhưng Lê-nin bằng thiên tài của mình ñã nhận ñịnh rằng những ñiểu kiện cho cuộc khởi nghĩa vũ trang thắng lợi ñã chín muồi, chủ trương tiến hành khởi nghĩa cũ trang giành chính quyền và vạch ra một kế hoạch tài tình cho cuộc khởi nghĩa ở Pê-tơ-rô-grát. (Những bức thư Lênin gởi cho Ban chấp hành Trung ương ðảng Bônsêvích). - Việc Lê-nin quyết ñịnh chuyển thời gian khởi nghĩa vào sáng ngày 25/10 sang ñêm 24/10 tạo nên yếu tố bất ngờ ñối với kẻ thù, dẫn ñến cách mạng nhanh chóng thắng lợi mà không gặp phải tổn thất nào ñáng kể (khống chế hầy khắp thủ ñô Pê-tơ-rô-grát, bao vây chính phủ tư sản trong Cung ñiện Mùa ðông). - Kế hoạch khởi nghĩa tài tình do Lê-nin vạch ra : tập trung ưu thế lực lượng ñánh chiếm những vị trí then chốt như nhà ga, sở bưu ñiện , tổng ñài ñiện thoại, trụ sở, các cầu bắc qua sông Nêva. - ðêm ngày 25/10/1917 : ðại hội Xô viết toàn Nga lần thứ hai khai mạc tuyên bố nước Nga là nước Cộng hoà Xô viết của công nhân và nông dân, thành lập chính phủ Xô viết do Lê-nin ñứng ñầu, nhanh chóng tổ chức ổn ñịnh tình hình, giải quyết những yêu cầu cấp bách của vô sản Nga, ñể ñối phó những tình thế mới, khó khăn, phức tạp hơn, bảo vệ vững chắc thành quả Cách mạng tháng Mười. Câu hỏi 10. Phân tích chủ trương của Lê-nin trong việc chỉ ñạo Cách mạng tháng Mười Nga từ tháng 4 – 1917 ñến tháng 7 – 1917. Qua bài Cách mạng tháng Mười Nga 1917 ñã học, hãy nêu một sự kiện có liên quan ñến người Việt Nam và nói lên ý nghĩa của sự kiện ñó. H
ng dn làm bài 1. Chủ trương của Lê-nin trong việc chỉ ñạo Cách mạng tháng Mười Nga từ tháng 4 – 1917 ñến tháng 7 – 1917 a. Hoàn cảnh : Sau Cách mạng tháng Hai tồn tại hai chính quyền song song : - Trang 8 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT + Chính phủ lâm thời (tư sản). + Xô viết ñại biểu (vô sản).  Cục diện này không thể kéo dài. - Trong ñó chính quyền tư sản chiếm ưu thế. Trước tình hình ñó Lê-nin từ Thuỵ Sĩ về nước, quyết ñịnh chuyển cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa trong bản luận cương tháng Tư (1917) b. Chủ trương : “Tuyệt ñối không ủng hộ chính phủ lâm thời”, thực hiện phương pháp ñấu tranh hoà bình với khẩu hiệu : “Tất cả chính quyền về tay các Xô viết”, nhằm vận ñộng, tuyên truyền, giác ngộ quần chúng ủng hộ cách mạng, vạch mặt bọn tư sản phản ñộng. c. Nhận xét : - ðây là chủ trương ñúng ñắn và sáng suốt của Lê-nin vì trong hoàn cảnh lúc bấy giờ, khả năng ñấu tranh hoà bình có thể thực hiện ñược : + Quần chúng nhân dân có trong tay chính quyền của mình là các Xô viết. + Hơn nữa vũ khí nằm trong tay nhân dân mà nhân dân lại ủng hộ các Xô viết. + ðảng Bônsêvích hoạt ñộng công khai trong quần chúng. + Thực hiện khả năng ñấu tranh hoà bình thì rất quý vì nó ñỡ tốn xương máu của nhân dân. + Chủ trương trên ñúng ñắn nên ñã phát huy tác dụng qua sự kiện tháng 7 – 1917, với 50 vạn quần chúng diễu hành hô to khẩu hiệu “Tất cả chính quyền về tay Xô viết!”, “ðả ñảo chiến tranh”. - ðiều ñó chứng tỏ sự tín nhiêm của quần chúng ñối với ðảng và cô lập kẻ thù. 2. Qua bài Cách mạng tháng Mười Nga 1917 ñã học, hãy nêu một sự kiện có liên quan ñến người Việt Nam và nói lên ý nghĩa của sự kiện ñó. - Người Việt Nam ñó là Chủ tịch Tôn ðức Thắng. - Bác Tôn ñã ủng hộ Cách mạng tháng Mười, bảo vệ chính quyền Xô viết Nga bằng hành ñộng phản chiến, kéo cờ ñỏ trên chiến hạm Pháp khi chiến hạm này ñang tiến ñánh nước xã hội chủ nghĩa ñầu tiên. - Ý nghĩa : + Bác Tôn ñã góp phần tích cực vào cuộc khởi nghĩa lịch sử ñó. + Thể hiện tinh thần ñoàn kết quốc tế vô sản giữa giai cấp công nhân Nga trong việc chống kẻ thù chung là chủ nghĩa ñế quốc xâm lược. + Tạo nên mối quan hệ gắn bó giữa cách mạng Nga và cách mạng Việt Nam. Câu hỏi 11. Lênin nói : “Hãy cho tôi một tổ chức những người cách mạng và chúng tôi sẽ ñảo ngược cả nước Nga” (“Làm gì” trong V.I.Lênin toàn tập, NXB Sự thật, Hà Nội 1969, tập 2, trang 162). Bằng những sự kiện lịch sử ñã học của bài Cách mạng Nga trong những năm 1917 – 1920, anh (chị) hãy chứng minh câu nói trên. H
ng dn làm bài - Tháng 2/1917, cách mạng dân chủ tư sản ñã bùng nổ ở Nga. Dưới sự lãnh ñạo của ñảng Bônsêvích và Lênin, công nhân ñã chuyển từ tổng bãi công chính trị sang khởi nghĩa vũ trang. Kết quả, Nga Hoàng Ni-cô-lai II thoái vị, chế ñộ quân chủ chuyên chế sụp ñổ. - Tình trạng 2 chính quyền song song tồn tại xuất hiện sau cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai, Lênin và ñảng Bônsêvích ñã chuẩn bị kế hoạch tiếp tục làm cách mạng lật ñổ Chính phủ tư sản lâm thời. - Tháng 4/1917, Lênin trình bày bản Luận cương tháng Tư ñề ra mục tiêu và ñường lối chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa. - Tháng 10/1917, Lênin về Pê-tơ-rô-gát trực tiếp lãnh ñạo cách mạng, kế hoạch khởi nghĩa ñược vạch ra cụ thể và quyết ñịnh nhanh chóng. ðêm 25/10, cuộc khởi nghĩa thắng lợi - Trang 9 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT - Ngay trong ñêm 25/10, Lênin tuyên bố thành lập chính quyền Xô Viết và kí các Sắc lệnh hoà bình và Sắc lệnh ruộng ñất. - Trong hoàn cảnh ñất nước bị 14 nước ñế quốc bao vây, tình hình nước Nga Xô viết cực kì khó khăn, Lênin ñã lãnh ñạo nhân dân Nga tiến hành cuộc chiến tranh cách mạng chống thù trong giặc ngoài ñể giữ vững chính quyền cách mạng. Câu hỏi 12. Nêu nhiệm vụ và tính chất của Cách mạng tháng Mười Nga 1917. (ð thi Hc sinh gi i Quc gia, năm 2007) H
ng dn làm bài Sau Cách mạng Tháng Hai, nước Nga xuất hiện tình trạng hai chính quyền song song tồn tại: chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và Xô viết ñại biểu công nhân và binh lính. Sau khi nắm ñược chính uyền, chính phủ lâm thời ñã không giải quyết những vấn ñề ñã hứa trước ñó như vấn ñề ruộng ñất của nông dân, việc làm cho công nhân, tình trạng thiếu lương thực và nhất là quyết theo ñuổi chiến tranh ñế quốc ñến cùng. a) Nhiệm vụ : - Trong hoàn cảnh ñó, lãnh tụ của ñảng Bônsêvích là Lê-nin từ Thụy Sĩ trở về nhà ga Phần Lan ngày 3/4/1917 ñã nhận ñược sự ủng hộ rất lớn của nhân dân Pê-tơ-rô-grát. Tháng 4 /1917, Lê-nin ñọc một bài phát biểu quan trọng có nhan ñề "Những nhiệm vụ của giai cấp vô sản trong cuộc cách mạng hiện nay". Bản báo cáo này ñã ñi vào lịch sử với tên gọi "Luận cương tháng Tư" chỉ ra con ñường chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa. - Lê-nin chỉ rõ rằng cần chấm dứt tình trạng hai chính quyền song song tồn tại bằng cách chuyển giao chính quyền về tay các Xô Viết : “ðặc ñiểm của tình hình hiện nay ở Nga là bước quá ñộ từ giai ñoạn thứ nhất của cách mạng, là giai ñoạn ñã ñem lại chính quyền cho giai cấp tư sản do trình ñộ giác ngộ và tổ chức của giai cấp vô sản còn thấp, tiến lên giai ñoạn thứ hai của cách mạng, là giai ñoạn phải ñem lại chính quyền cho giai cấp vô sản, những tầng lớp nghèo và cho nông dân”. b) Tính chất : - Lãnh ñạo cuộc cách mạng tháng Mười Nga là do giai cấp vô sản ñứng ñầu. Lực lượng tham gia bao gồm nhiều tầng lớp, giai cấp thế nhưng ñộng lực chủ yếu là công – nông – binh. - Kết quả : Chính quyền Xô viết giành ñược thắng lợi trên khắp nước Nga rộng lớn, ñạp tan ách áp bức bóc lột của phong kiến, tư sản, giải phóng công nhân và nhân dân lao ñộng, ñưa côngnhân và nhân dân lên nắm chính quyền, tiến lên chủ nghĩa xã hội. - Cuộc Cách mạng tháng Mười tuyệt nhiên không phải do âm mưu hay ý muốn chủ quan thấp hèn của bất cứ tổ chức, cá nhân có tham vọng chính trị nào ở nước Nga lúc ñó cố tình gây ra, những gì diễn ra trước, trong và sau Cách mạng tháng Mười ñã chứng minh thuộc tính khoa học xã hội của Cách mạng diễn ra phù hợp với lịch sử phát triển không ngừng trong xã hội loài người, bất chấp thời gian và mọi biến thiên ñã xẩy ra sau này có thay ñổi ñến ñâu thì mục ñích cao cả của Cách mạng tháng Mười ñược thể hiện qua những sắc lệnh ñầu tiên của chính quyền Xô viết là: Cương quyết chống chiến tranh tàn bạo, xây dựng nền hoà bình và ruộng ñất cho nhân dân lao ñộng luôn luôn là mục ñích muôn ñời của xã hội loài người.
Cách mạng tháng Mười Nga, có mục ñích khác hẳn các cuộc cách mạng tư sản ñầu Cận ñại. Vì vậy, nó mang tính chất của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa (cách mạng vô sản). Câu hỏi 13. Lập bảng so sánh Cách mạng tháng Mười Nga với cách mạng tư sản thời cận ñại về các mặt: mục tiêu, nhiệm vụ, lãnh ñạo, ñộng lực, tính chất, kết quả và ý nghĩa lịch sử. Bài gi i chi tit - Trang 10 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT Nội dung Cách mạng tư sản thời cận ñại Cách mạng tháng Mười Nga (1917) Nhiệm vụ của cách mạng - Lật ñổ chế ñộ phong kiến giành chính quyền về tay tư sản. - Mở ñường cho chủ nghĩa tư bản phát triển. - Xây dựng chế ñộ tư bản công nhân - Lật ñổ chế ñộ tư bản chủ nghĩa giành chính quyền về tay vô sản. - Tiến lên làm cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Giai cấp lãnh ñạo Tư sản và quý tộc mới Giai cấp vô sản ðộng lực chính Tư sản và nông dân Tính chất Là cuộc cách mạng tư sản Là cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa - Xác lập chế chế ñộ tư bản chủ nghĩa. - Giai cấp tư bản có nhiều quyền lợi về kinh tế và ñặc quyền chính trị, - Quần chúng nhân dân không ñược hưởng quyền lợi gì và tiếp tục bị tư sản bóc lột. - Tạo ñiều kiện cho chủ nghĩa tư bản phát triển mạnh mẽ. - Mở ra thời kì thắng lợi và củng cố chủ nghĩa tư bản. - Xác lập chế ñộ xã hội chủ nghĩa. - ðảng của giai cấp vô sản lên nắm chính quyền. - Quần chúng nhân dân ñược hưởng mọi quyền lợi về kinh tế, chính trị. - ðập tan ách áp bước bóc lột của chủ nghĩa tư bản, ñâ công – nông lên nắm chính quyền. - Ảnh hưởng mạnh mẽ ñến phong trào cách mạng thế giới. - Làm cho chủ nghĩa tư bản không còn là hệ thống duy nhất trên thế giới. - Mở ra thời kì lịch sử mới – thời kì hiện ñại. Kết quả và ý nghĩa lịch sử Giai cấp công nhân và giai cấp nông dân. Câu hỏi 14. Dựa vào sự hiểu biết của anh (chị) về Cách mạng tháng Mười Nga, hãy làm rõ những ý sau ñây : - Một chế ñộ mới trong sự tiến hóa của loài người. - Quá trình ñấu tranh phát triển của Cách mạng tháng Mười Nga so với các cuộc cách mạng tư sản thời cận ñại như thế nào ? Tại sao lại có sự khác biệt như vậy ? Dàn ý chi tit Trong lịch sử nhân loại có những cột mốc lịch sử vĩ ñại mà càng ñứng lùi càng thấy rõ tầm cao của chúng. Trong số những cột mốc lịch sử ấy, Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 là cột mốc ñánh dấu bước chuyển của loài người từ kỷ nguyên của chế ñộ người bóc lột sang kỷ nguyên con người tự làm chủ vận mệnh của mình, mở ra một chế ñộ mới trong sự tiến hoà của loài người. Bởi thế, tầm cao của nó khó có một cột mốc lịch sử nào khác sánh kịp. Theo ý nghĩa ñó, nhân loại ñã khẳng ñịnh cuộc Cách mạng tháng Mười là một bước ngoặc trong lịch sử thế giới và chắc chắn là một trong những sự kiện nổi bật nhất trên trái ñất này. … Một chế ñộ mới trong sự tiến hóa của loài người. + Dưới sự lãnh ñạo của lãnh tụ thiên tài - Lê-nin; ñược trang bị bằng lý luận sắc bén và sự chỉ ñường của một hệ tư tưởng tiến bộ của thời ñại - Chủ nghĩa Mác, với việc nắm chắc quy luật khách quan cũng như chớp ñúng thời cơ cách mạng, ngày 7 tháng 11 năm 1917, nhân dân lao ñộng Nga dưới sự lãnh ñạo của ðảng Cộng sản ñã làm nên cuộc cách mạng rung chuyển thế giới - Cách mạng Tháng Mười Nga. Ý nghĩa lịch sử và giá trị thời ñại của Cách mạng Tháng Mười là ở chỗ: nó không phải là cuộc cách mạng thay ñổi chế ñộ bóc lột này bằng chế ñộ bóc lột khác; mà là cuộc cách mạng “giành ñược nước Nga từ trong tay bọn nhà giàu ñể giao lại cho những người nghèo, từ trong tay bọn bóc lột ñể giao lại cho những người lao ñộng”; là cuộc cách mạng về cơ bản thủ tiêu chế ñộ bóc lột, áp bức, bất công của chế ñộ tư bản chủ nghĩa, - Trang 11 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT ñưa nhân dân lao ñộng lên làm chủ, thay ñổi căn bản ñịa vị của họ trong xã hội; là cuộc cách mạng vạch thời ñại, mở ñường cho nhân loại ñi tới tương lai xã hội chủ nghĩa. + Với sự ra ñời của chủ nghĩa xã hội hiện thực, lần ñầu tiên trong lịch sử, giai cấp của những người lao ñộng vươn lên làm chủ vận mệnh của mình, tự ñứng ra tổ chức, cai quản và xây dựng xã hội mới. Mệnh ñề “dân là chủ”, sự khát khao của loài người từ bao thế kỷ mới thực sự có ý nghĩa và trở thành hiện thực từ Cách mạng Tháng Mười. Dân là chủ và người chủ ấy thực hiện quyền làm của mình ngay từ khi có chính quyền và ngày càng ñược phát huy trong quá trình xây dựng xã hội mới. Nhân dân lao ñộng làm chủ không chỉ trên lĩnh vực chính trị, mà làm chủ trên tất cả các lĩnh vực của ñời sống xã hội; quyền làm chủ ấy không chỉ thể hiện trong các văn bản hiến pháp, pháp luật, mà ngày càng ñược thể hiện sinh ñộng trong cuộc sống hàng ngày.  Trải qua quá trình phát triển từ khi loài người xuất hiện cho tới nay, xã hội loài người ñã trải qua bốn chế ñộ khác nhau, ñó là : Chế ñộ chiếm hữu nô lệ, chế ñộ phong kiến, chế ñộ chủ nghĩa tư bản và chế ñộ xã hội chủ nghĩa. Mỗi một chế ñộ là sự hoàn thiện về xã hội, phục vụ hơn cho ñời sống người dân, ñặc biệt là nhân dân lao ñộng, tự do, dân chủ hơn. + Vai trò của người nhân dân là quan trọng nhất ñể hình thành một chế ñộ mới, một chế ñộ phải thật sự mang lại quyền làm chủ cho nhân dân. + Sự thành công nhanh chóng và triệt ñể của Cách mạng Tháng Mười Nga chứng tỏ quy luật khách quan của sự vận ñộng phát triển không ngừng. ðó là thế giới sẽ ñi từ hình thái xã hội này sang hình thái xã hội khác tiến bộ hơn. Minh chứng một thực tế là chủ nghĩa xã hội ñã hoàn toàn phủ ñịnh về nguyên tắc ñối với chủ nghĩa tư bản, chứng tỏ chân lý và sức sống bền bĩ vĩ ñại của Chủ nghĩa Mác. Có thể nói chế ñộ xã hội chủ nghĩa tiến bộ, hoàn thiện nhất cho tới nay mà thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga ñánh dấu chế ñộ xã hội chủ nghĩa ñã hoàn thành, bước tiến hoá ñưa loài người vươn tới một tương lai mới, tự do, bình ñẳng,… …Quá trình ñấu tranh phát triển của Cách mạng tháng Mười Nga so với các cuộc cách mạng tư bản thời cận ñại như thế nào ? Tại sao lại như vậy ? + Lịch sử nhân loại trước khi Cách mạng Tháng Mười Nga nổ ra ñã từng diễn ra rất nhiều các cuộc cách mạng lớn ñiển hình như : Cách mạng tư sản Hà Lan (thế kỉ XVI), Cách mạng tư sản Anh (thế kỉ XVII), chiến tranh giành ñộc lập của các thuộc ñịa Anh ở Bắc Mỹ (thế kỉ XVIII), Cách mạng tư sản Pháp (thế kỉ XVIII), Cuộc ñấu tranh thống nhất ở nước ðức và Italia giữa thế kỉ XIX, Nội chiến ở Mỹ (1861 – 1865), Cải cách nông nô Nga (1861), Cuộc Duy Tân Minh Trị (nửa sau thế kỉ XIX – ñầu thế kỉ XX), Cách mạng Tân Hợi (1911). Do ñiều kiện cụ thể và tương quan lực lượng ở mỗi nước mà cách mạng tư sản nổ ra dưới các hình thức khác nhau, song về bản chất ñều là những cuộc cách mạng tư sản. Cách mạng tư sản ở các nước ở các mức ñộ khác nhau ñã lật ñổ nền thống trị của giai cấp phong kiến, thiết lập hệ thống nhà nước tư sản hoặc cải tổ nhà nước phong kiến theo thiết chế tư bản. Chủ nghĩa từ giai ñoạn tự do cạnh tranh chuyển sang giai ñoạn ñộc quyền – chủ nghĩa ñế quốc. Hệ quả cuối cùng cái mà các cuộc cách mạng ấy ñem lại chỉ là cách chuyển từ hình thức bóc lột này sang hình thức bóc lột khác. + Từ khi ra ñời cho tới khi giành thắng lợi chế ñộ tư bản chủ nghĩa cũng phải trải qua quá trình ñấu tranh với chế ñộ phong kiến lỗi thời, luôn tìm cách ngăn cản sự phát triển của sức sản xuất tư bản chủ nghĩa, thậm chí có lúc chủ nghĩa tư bản thất bại trước thế lực của phong kiến. Nhưng nói chung là chế ñộ tư bản chủ nghĩa phần nào chỉ phục vụ cho vai trò thống trị của tầng lớp tư sản, còn ñối với người dân lao ñộng thì phần nào bị hạn chế, tuy chủ nghĩa tư bản có phần tự do dân chủ hơn chế ñộ phong kiến. + Mặt khác, ở chế ñộ chủ nghĩa xã hội, từ khi chủ nghĩa xã hội khoa học ra ñời ñánh dấu bước tiến mới trong xã hội loài người, sự ra ñời của một chế ñộ mới mới, chế ñộ thuộc về nhân dân. Trải qua Công xã Pari (1871) và phong trào cách mạng Nga (1905 – 1907) mà lực lượng chủ yếu vẫn là nhân dân (công – nông – binh). Nếu có cách cuộc cách mạng tư sản chống chế ñộ phong kiến lỗi thời, cách mạng tư sản dưới hình thức ñấu tranh giành ñộc lập dân tộc,... thì cuộc cách mạng chủ nghĩa xã hội lại làm nhiều hơn là ñấu tranh chống phong kiến lẫn tư sản. ðiển hình là cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ ñại. Cuộc ñấu tranh nào cũng phải trải qua quá trình lâu dài ñể giành thắng lợi, ñể chứng tỏ sức mạnh của chính nó. + Như vậy, Cách mạng Tháng Mười Nga khác về bản chất hoàn toàn so với các cuộc cách mạng trước ñó (thời cận ñại) bởi vì nó về cơ bản thủ tiêu tất cả mọi hình thức bóc lột của chế ñộ trước, thiết lập nền chuyên chính vô sản. Cách mạng Tháng Mười Nga còn là một ñột phá ñầu tiên, tiến công, lật ñổ chế ñộ tư bản và giành thắng lợi hoàn toàn trên phạm vi cả nước Nga. Nếu như, Công xã Pari mới chỉ diễn ra ở thủ ñô, bị bao vây cô lập bởi chế ñộ tư bản khắp nước Pháp, cho nên chỉ tồn tại ñược 72 ngày, thì ngược lại, Cách mạng Tháng Mười là cuộc tiến công lật ñổ chế ñộ tư bản và giành thắng lợi trên khắp nước Nga. Cách - Trang 12 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT mạng Tháng Mười Nga nổ ra và thắng lợi cho ta một nhận thức quý giá rằng, không phải chế ñộ tư bản là bất diệt, không phải chủ nghĩa tư bản là vĩnh hằng. + Cách mạng Tháng Mười Nga là kết quả của sự vận dụng phát triển lý luận tuyệt vời những nguyên lý chủ nghĩa Mác của Lê-nin. Trong ñiều kiện chủ nghĩa tư bản ñang phát triển, chủ nghĩa Mác một mặt khẳng ñịnh, tiến bộ lịch sử vĩ ñại của nó so với thời ñại phong kiến, nhưng mặt khác ñã vạch rõ mâu thuẫn sẽ dẫn chủ nghĩa tư bản ñến chỗ tất yếu diệt vong, và cách mạng vô sản nhất ñịnh nổ ra, chủ nghĩa xã hội nhất ñịnh thay thế chủ nghĩa tư bản. Ðó là kết quả tư duy uyên bác của Lê-nin.  Cách mạng tháng Mười thành công, ñưa nước Nga trở thành nhà nước vô sản ñầu tiên trên thế giới. Trải qua những chặng ñường khó khăn, gian khổ với biết bao tổn thất, hy sinh, Nhà nước Xô viết ñã ñược bảo vệ và từng bước ñi lên. Chỉ trong một thời gian ngắn, từ một nước nông nghiệp lạc hậu, Liên Xô ñã vươn lên trở thành một cường quốc công nghiệp ñứng thứ hai thế giới, có nền văn hoá, khoa học – kĩ thuật tiên tiến và có vị trí quan trọng trên trường quốc tế. Cách mạng thành công, còn là sự ghi nhận sự cùng tồn tại và ñấu tranh giữa hai hệ thống thế giới: xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa. ðiều ñó có nghĩa là phạm vi thống trị của chủ nghĩa tư bản bị thu hẹp lại rất nhiều về không gian, chủ nghĩa tư bản không còn là một hệ thống duy nhất toàn cầu; những ñiều kiện hoạt ñộng của bản thân hệ thống tư bản thế giới căn bản cũng thay ñổi không chỉ về mặt số lượng mà cả về mặt chất lượng; một thế giới mới ñã xuất hiện với hai cực của nó trên bình diện xã hội và giai cấp. Câu hỏi 15. - Tại nước Nga Xô viết, cuộc ñấu tranh ñể bảo vệ, củng cố và giữ vững chính quyền trong năm ñầu tiên sau thắng lợi của Cách mạng tháng Mười (1917) ñã ñược thực hiện với chủ trương của ðảng Bônsêvích như thế nào ? - Tại Việt Nam, cuộc ñấu tranh ñể bảo vệ ñộc lập dân tộc, củng cố và giữ vững chính quyền trong năm ñầu tiên sau thắng lợi của Cách mạng tháng Tám (1945) ñã ñược thực hiện với chủ trương của ðảng Cộng sản Việt Nam như thế nào ? - Anh (chị) hãy xác ñịnh nguyên nhân chung ñã dẫn ñến sự thắng lợi trong công cuộc ñấu tranh ñể bảo vệ ñộc lập dân tộc và giữ vững chính quyền của nhân dân hai nước trên. H
ng dn làm bài 1) Tại nước Nga Xô viết, cuộc ñấu tranh ñể bảo vệ, củng cố và giữ vững chính quyền trong năm ñầu tiên sau thắng lợi của Cách mạng tháng Mười năm 1917 ñã ñược thực hiện với chủ trương của ðảng Bônsêvích như thế nào ? a. Tình hình sau thắng lợi của Cách mạng tháng 10/1917 : - Nước Nga Xô viết còn non trẻ, nhiệm vụ ñầu tiên và quan trọng nhất là xây dựng và củng cố chính quyền mới. Khắc phục nền kinh tế hết sức khó khăn do lâm vào cuộc chiến tranh thế giới. - Quân ñội 14 nước ñế quốc câu kết với bọn Bạch vệ trong nước tấn công can thiệp vũ trang vào nước Nga xô viết trong ñó nước ðức là kẻ thù chính.Tình thế hết sức nguy ngập. b. Những chủ trương ñể xây dựng chính quyền Xô viết, chống thù trong giặc ngoài: * Ngay trong ñêm 25/10/1917, tuyên bố Nga là nước Cộng Hòa Xô viết của Công – nông, thành lập Chính phủ Xô Viết do Lê-nin ñứng ñầu. + Thông qua Sắc lệnh hòa bình và Sắc lệnh ruộng ñất. + Thủ tiêu bộ máy Nhà nước cũ, xây dựng bộ máy Nhà nước mới. + Thủ tiêu những tàn tích của chế ñộ phong kiến ñem lại các quyền tự do, dân chủ cho nhân dân. + Thành lập Hồng quân ñể bảo vệ chính quyền cách mạng. + Quốc hữu hóa các nhà máy xí nghiệp cảu giai cấp tư sản, xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. * Năm 1919, chính quyền Xô viết ñã thực hiện chính sách “Cộng sản thời chiến” ñể huy ñộng nhân lực và của cải cho xây dựng và chiến ñấu bảo vệ tổ quốc . - Nội dung của chính sách: + Nhà nước kiểm soát toàn bộ nền công nghiệp. + Trưng thu lương thực thừa của nông dân. - Trang 13 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT + Thi hành chế ñộ cưỡng bức lao ñộng. - Chính sách ñã ñộng viên tối ña nguồn của cải nhân lực của ñất nước, tạo nên sức mạnh tổng hợp, ñể ñến cuối năm 1920, Nga ñẩy lùi sự can thiệp của các nước ñế quốc, bảo vệ chính quyền non trẻ. - Ngày 3/3/1918 chính phủ Xô viết ñã ký với ðức Hòa ước Bơ-rét-li-tốp, ñình chiến, chịu những ñiều kiện nặng nề nhưng ñã tạo ra 1 thời gian hòa hoãn ñể giữ vững chính quyền và tranh thủ hòa bình xây dựng lực lượng về mọi mặt nhằm bảo vệ ñất nước .  Chính nhờ các chủ trương trên mà Hồng quân ñã lần lượt ñánh tan các cuộc tấn công của các ñế quốc và bọn Bạch vệ – Nhà nước xô viết ñã ñược giữ vững và bảo vệ thành quả . 2) Tại Việt Nam, cuộc ñấu tranh ñể bảo vệ ñộc lập dân tộc, củng cố và giữ vững chính quyền trong năm ñầu tiên sau thắng lợi của Cách mạng tháng tám năm 1945 ñã ñược thực hiện với chủ trương của ðảng như thế nào ? a. Tình hình sau cách mạng tháng tám : - Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà non trẻ ñã phải ñối phó với nhiều kẻ thù : phía bắc vĩ tuyến 16, 20 vạn quân Tưởng – phía nam vĩ tuyến 16, quân Anh, Pháp kéo vào. Danh nghĩa là giải giới quân Nhật nhưng thực chất là tìm cách lật ñổ chính quyền cách mạng. - Ngày 23/9/1945 Pháp tấn công Sài Gòn, mở ñầu cho sự xâm lược trở lại nước ta lần thứ hai – Nam bộ kháng chiến bùng nổ. - Bọn tay sai của chúng như Việt Quốc,Việt Cách nổi dậy chống phá cách mạng. - Kinh tế Việt Nam kiệt quệ bởi hậu qủa chính sách cai trị của thực dân Pháp và phát xít Nhật. Nạn ñói, giặc dốt, khó khăn tài chính ñang ñe dọa và hoành hành . b. Những chủ trương trước 6/3/1946 : - Xây dựng nền móng chế ñộ mới, củng cố chính quyền dân chủ nhân dân :tiến hành tổng tuyển cử bầu Quốc hội chung cả nước ngày 6/1/1946. Thành lập Chính phủ Liên hiệp chính thức. Bầu Hội ñồng nhân dân các cấp ở các ñịa phương. - Những biện pháp chống giặc ñói, chống giặc dốt, khắc phục khó khăn tài chính - Chủ trương hòa với Tưởng ở miền bắc từ 2/9/1945 ñến 6/3/1946 ñể tránh cùng một lúc phải ñối phó với nhiều kẻ thù nhằm tập trung lực lượng ñể ñánh Pháp ñang xâm lược ở miền Nam c. Chủ trương từ 6/3/1946 : Trong tình thế Pháp – Tưởng thỏa hiệp với Hiệp ước ngày 28/2/1946 cho phép Pháp ra miền bắc mở rộng xâm lược, ðảng và Chính phủ ñã có chủ trương chủ ñộng hòa hoãn với Pháp qua việc ký Hiệp ñịnh Sơ bộ ngày 6/3/1946 rồi tiếp ñó là bản Tạm ước 14/9/1946 nhằm ñẩy nhanh quân Tưởng ra khỏi nước và tranh thủ thời gian hòa hõan ñể chuẩn bị lượng về mọi mặt cho cuộc kháng chiến lâu dài chắc chắn sẽ xảy ra trước âm mưu xâm lược lâu dài của Pháp .  Chính nhờ các chủ trương trên mà quân dân Việt Nam ñã có ñược sự chuẩn bị cơ bản nhất về chính trị, quân sự, kinh tế ñể ñẩy mạnh cuộc kháng chiến từ khi bùng nổ cho ñến khi giành thắng lợi hoàn toàn như chủ tịch Hồ Chí Minh ñã nhận xét: “Chúng ta cần hòa bình ñể xây dựng nước nhà,cho nên chúng ta ñã ép lòng mà nhân nhượng ñể giữ hòa bình. Gần một năm tạm hòa bình ñã cho chúng ta thời gian ñể xây dựng lực lượng căn bản. Khi Pháp cố ý gây chiến tranh,chúng ta không thể nhịn ñược nữa thì cuộc kháng chiến tòan quốc bắt ñầu”. 3) Nguyên nhân chung ñã dẫn ñến sự thắng lợi trong công cuộc ñấu tranh ñể bảo vệ ñộc lập dân tộc và giữ vững chính quyền của nhân dân hai nước Việt Nam và nước Nga Xô Viết ñó là do sự ñòan kết của toàn dân, của giai cấp công – nông chiến ñấu dưới sự lãnh ñạo sáng suốt và tài tình của ðảng Cộng Sản Việt Nam và ðảng Bônsêvích Nga. Câu hỏi 16. Vì sao chính quyền Xô viết thực hiện chính sách Cộng sản thời chiến ? Hãy nêu nội dung và ý nghĩa của chính sách Cộng sản thời chiến. H
ng dn làm bài - Trang 14 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT * Vì sao chính quyền Xô viết thực hiện chính sách Cộng sản thời chiến ? - Cuối năm 1918, quân ñội 14 nước ñế quốc cấu kết với các lực lượng phản cách mạng trong nước mở cuộc tấn công vũ trang nhằm tiêu diệt nước Nga Xô viết. - ðể chống thù trong giặc ngoài, ñầu năm 1919, chính quyền Xô viết ñã thực hiện Chính sách Cộng sản thời chiến. * Nội dung của chính sách: o Nhà nước ñộc quyền lúa mì, cấp tư nhân buôn bán lúa mì. Từ tháng 1/1919 ban hành chính sách Trưng thu thu lương thực thừa của nông dân theo nguyên tắc: “không thu một chút gì của dân nghèo, thu của trung nông với mức vừa phải và thu nhiều của phú nông”. o Nhà nước kiểm soát toàn bộ nền công nghiệp, thành lập Hội ñồng kinh tế quốc dân ñể quản lý, ñiều hành sản xuất công nghiệp và nền kinh tế quốc dân. o Thi hành chế ñộ cưỡng bức lao ñộng. o Tiến hành trả lương bằng hiện vật và phổ biến là dựa trên nguyên tắc bình quân. * Ý nghĩa của chính sách : Chính sách ñã ñộng viên tối ña nguồn của cải nhân lực của ñất nước, tạo nên sức mạnh tổng hợp, ñể ñến cuối năm 1920, Nga ñẩy lùi sự can thiệp của các nước ñế quốc, bảo vệ chính quyền non trẻ. Câu hỏi 17. Trình bày vai trò của Lê-nin và ðảng Bônsêvích trong việc chỉ ñạo nhà nước Xô viết xây dựng và bảo vệ chính quyền sau Cách mạng tháng Mười Nga (1918 – 1920). H
ng dn làm bài 1. Tình hình nước Nga sau Cách mạng tháng Mười Sau Cách mạng tháng Mười, nước Nga rơi vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng, khó khăn về mọi mặt : - Trong nước : các lực lượng Bạch về, phản ñộng nổi dậy liên kết với các nước ñế quốc chống lại cách mạng. + Kinh tế kiệt quệ, suy sụp mọi mặt. + Chính quyền cách mạng mới ñược thành lập còn non trẻ. + Khoảng ¾ lãnh thổ và 60 % dân số rơi vào tay kẻ thù. - Ngoài nước : Cuối năm 1918, quân ñội 14 nước ñế quốc cấu kết với bọn phản trong nước tấn công tiêu diệt nước Nga. 2. Xây dựng, củng cố và bảo vệ chính quyền. * Xây dựng chính quyền Xô viết - ðêm 25/10/1917, chính quyền Xô viết ñược thành lập do Lê-nin ñứng ñầu. - Chính sách của chính quyền: + Thông qua Sắc lệnh hòa bình và Sắc lệnh ruộng ñất. + Thủ tiêu bộ máy Nhà nước cũ, xây dựng bộ máy Nhà nước mới. + Thủ tiêu những tàn tích của chế ñộ phong kiến ñem lại các quyền tự do, dân chủ cho nhân dân. + Thành lập Hồng quân ñể bảo vệ chính quyền cách mạng. + Quốc hữu hóa các nhà máy xí nghiệp cảu giai cấp tư sản, xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. * Cuộc ñấu tranh bảo vệ chính quyền Xô viết - ðầu năm 1919, chính quyền Xô viết ñã thực hiện Chính sách Cộng sản thời chiến. - Nội dung của chính sách: + Nhà nước kiểm soát toàn bộ nền công nghiệp. + Trưng thu lương thực thừa của nông dân. + Thi hành chế ñộ cưỡng bức lao ñộng. - Trang 15 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT - Chính sách ñã ñộng viên tối ña nguồn của cải nhân lực của ñất nước, tạo nên sức mạnh tổng hợp, ñể ñến cuối năm 1920, Nga ñẩy lùi sự can thiệp của các nước ñế quốc, bảo vệ chính quyền non trẻ. * Kết quả : - Ngày 3/3/1918 chính phủ xô viết ñã ký với ðức Hòa ước Bơrétlitốp, ñình chiến, chịu những ñiều kiện nặng nề nhưng ñã tạo ra 1 thời gian hòa hoãn ñể giữ vững chính quyền và tranh thủ hòa bình xây dựng lực lượng về mọi mặt nhằm bảo vệ ñất nước .  Chính nhờ các chủ trương trên mà Hồng quân ñã lần lượt ñánh tan các cuộc tấn công của các ñế quốc và bọn Bạch vệ – Nhà nước xô viết ñã ñược giữ vững và bảo vệ thành quả . * Kết kuận : - Vai trò ðảng Bônsêvích và Lê-nin rất quan trọng có tính chất quyết ñịnh trong việc xây dựng củng cố và bảo vệ chính quyền cách mạng. - Với biện pháp kiên quyết cứng rắn, linh hoạt ñưa ñất nước Nga vượt qua hiểm nghèo, thoát khỏi chiến tranh, giữ vững tổ quốc xã hội chủ nghĩa, ñược ñông ñảo nhân dân hưởng ứng. - Biết vận dụng sức mạnh ñoàn kết của toàn dân. - Thành lập Nhà nước xã hội chủ nghĩa ñầu tiên trên thế giới. Câu hỏi 18. Vai trò của Lê-nin ñối với phong trào công nhân Nga và Cách mạng Nga (từ ñầu thế kỷ XX ñến năm 1918) ? (ð thi Olympic Truyn thng 30/4 – Khi 11, năm 2006) H
ng dn làm bài 1. Vai trò: a. Thực hiện nhiệm vụ lịch sử kết hợp với chủ nghĩa Mác với phong trào công nhân Nga, thành lập ðảng vô sản kiểu mới ở Nga (1903). b. ðề ra lý luận Cách mạng. + Phát triển lý luận của chủ nghĩa Mác trong thời ñại chủ nghĩa ðế quốc.  Mác nói: “Chủ nghĩa ñế quốc là ñêm trước của Cách mạng vô sản”  Lê-nin phát triển: “Trong thời ñậi của Chủ nghĩa ñế quốc do sự phát triển không ñồng ñều của Chủ nghĩa tư bản - Cách mạng vô sản có thể nổ ra và thắng lợi ở một số nước, thậm chí là nột nước riêng lẻ của Chủ nghĩa ðế quốc” hay “Cách mạng vô sản sẽ nổ ra và thành công ở khâu yếu nhất trong chuỗi các nước ðế quốc và khâu yếu nhất ñó là nước Nga”… + Năm 1914, chiến tranh Chiến tranh thế giới thứ nhất bùng nổ - Nga Hoàng tham gia chiến tranh ðế quốc, nước Nga lâm vào khủng hoảng mọi mặt – Lê-nin ñề ra khẩu hiệu “Biến chiến tranh ðế quốc thành nội chiến Cách mạng” c. ðề ra ñường lối chiến lược và sách lược ñúng ñắn và sáng tạo : + ðường lối chiến lược Trong luận cương cách mạng (4/1905) - Nhiệm vụ của giai cấp vô sản Nga: Lãnh ñạo Cách mạng dân chủ tư sản, thực hiện liên minh công nông, ñánh ñổ thống trị của Nga Hoàng, sau ñó tiến lên Cách mạng xã hội chủ nghĩa. + ðường lối sách lược - Sau Cách mạng Tháng Hai, nước Nga xuất hiện tình trạng hai chính quyền song song tồn tại :  Chính quyền của giai cấp tư sản (chính phủ lâm thời)  Chính quyền của công nhân và binh lính (Chính quyền Xô viết)  Lê-nin và ðảng Bônsêvích chủ trương chuyển Cách mạng Dân chủ tư sản sang Cách mạng Xã hội chủ nghĩa chuyển chính quyền từ tay giai cấp tư sản sang giai cấp vô sản - Từ tháng 2 → 7/1917, khi ñiều kiện cho phép chủ trương ñấu tranh bằng phương pháp hòa bình ñể tránh ñổ máu cho nhân dân. - Trang 16 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT - Từ tháng 7→ 10/1917, ñiều kiện ñấu tranh hòa bình không còn nữa, nhanh chóng chuyển sang ñấu tranh vũ trang. Giành chính quyền về tay Xô Viết - Tháng 11/1918, chiến tranh thế giới kết thúc, 14 nước ðế quốc bao vây nước Nga, Lê-nin ñề ra chính sách “Cộng sản thời chiến”. d. Chỉ ñạo phong trào công nhân và Cách mạng Nga kịp thời, sáng suốt : + Chỉ ñạo các hoạt ñộng của quần chúng - Tháng 2/1917, hướng dẫn phong trào bãi công của công nhân thành tổng bãi công và chuyển sang khỡi nghĩa vũ trang. - Tháng 4/1917, khi Chính phủ lâm thời gửi công hàm cho ðồng minh cam kết sẽ tiếp tục chiến tranh, lãnh ñạo quần chúng xuống ñường ñấu tranh ñòi:”Hòa bình, ruộng ñất, bánh mì…” - Tháng 7/1917, nghe tin quân Nga liên tiếp thất bại ở ngoài mặt trận quần chúng Pêtơrôgrát phẫn nộ, lãnh ñạo quần chúng xuống ñường ñấu tranh với tính chất hòa bình … - Chớp thời cơ khởi nghĩa ngày 24/10/1917 + Nắm vững quy luật bạo lực Cách mạng ñề ra phương pháp ñấu tranh phù hợp. - Kết hợp ñấu tranh chính trị (míttinh, biểu tình,...) với ñấu tranh vũ trang, khởi nghĩa vũ trang. - Giành chính quyền từng bước: giành chính quyền ở thủ ñô trước sau ñó giành chính quyền trong cả nước… + ðưa ra khẩu hiệu kịp thời, phù hợp: - Sau Cách mạng Tháng Hai 1917,“Tất cả chính quyền về tay Xô viết”, “Tuyệt ñối không ủng hộ chính phủ lâm thời “ - Tháng 11/1918 : chiến tranh thế giới thứ nhất 14 ðế quốc bao vây nước Nga: “Tổ quốc lâm nguy, tất cả cho tiền tuyến”… e. Trực tiếp lãnh ñạo khởi nghĩa Pê-tơ-rô-grát - Tối ngày 24/10/1917, Người ñến viện Xmô-nưi trực tiếp lãnh ñạo khởi nghĩa giành chính quyền ở thủ ñô Pê-tơ-rô-grát 2. Kết luận: Lê-nin có vai trò rất quan trọng, có tính chất quyết ñịnh ñối với những thắng lợi của phong trào công nhân và cách mạng Nga ñầu thế kỷ XX. Câu hỏi 19. Việc xây dựng và củng cố chính quyền Xô viết ở Nga trong những năm 1917 – 1918 ñã diễn ra như thế nào ? Cho biết chính quyền Xô viết ñầu tiên ở nước ta ñã ra ñời trong hoàn cảnh lịch sử nào và hoạt ñộng ra sao ? H
ng dn làm bài  Việc xây dựng và củng cố chính quyền Xô viết ở Nga trong những năm 1917 – 1918 ñã diễn ra như thế nào ? (Xem ñáp án câu hỏi 15 – phần 1, ñể trình bày)  Chính quyền Xô viết ñầu tiên ở nước ta : - Bối cảnh ra ñời Sau khi thực dân Pháp ñàn áp dã man cuộc biểu tình ngày 12/9/1930 của nông dân huyện Hưng Nguyên, phong trào ñấu tranh của công nhân và nông dân lên cao ở Nghệ Tĩnh, ñã ñập tan chính quyền phong kiến ở hai tỉnh này, thành lập chính quyền nhân dân theo kiểu Xô viết : chính quyền Xô viết Nghệ Tĩnh. - Hoạt ñộng : + Chính trị : quần chúng tự do họat ñộng trong các ñoàn thể cách mạng. Các ñội tự vệ ñỏ và tòa án nhân dân thành lập . + Kinh tế : tịch thu ruộng ñất công, tiền, lúa công chia cho dân cày nghèo, bãi bỏ thuế thân, thuế chợ, thuế ñò, thuế muối, xóa nợ cho người nghèo. + Văn hóa, xã hội : tệ nạn xã hội cũ bị xóa bỏ như: mê tín, dị ñoan, rượu chè, cờ bạc, trộm cắp, trật tự trị an giữ vững, biết ñoàn kết giúp ñỡ nhau. - Trang 17 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT - Kết luận : ðây là chính quyền của dân, do dân và vì dân, là hình thức sơ khai của chính quyền Xô viết ñầu tiên ở nước ta. Câu hỏi 20. Trình bày ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917. Ảnh hưởng của cuộc cách mạng này ñối với Cách mạng Việt Nam như thế nào ? (ð thi Olympic Truyn thng 30/4 – Khi 11, năm 2009) H
ng dn làm bài a) Ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Mười Nga 1917 :  ðập tan ách áp bức bóc lột của chủ nghĩa tư bản và chế ñộ phong kiến tồn tại lâu ñời ở nước Nga. Lần ñầu tiên trong lịch sử, cách mạng ñã ñưa công nhân, nông dân lên nắm quyền, xây dựng chế ñộ mới xã hội chủ nghĩa.  ðánh ñổ chủ nghĩa tư bản ở một khâu quan trọng của nó là chủ nghĩa ñế quốc, làm cho chủ nghĩa tư bản không còn là hệ thống duy nhất trên thế giới.  Dưới ảnh hưởng của Cách mạng tháng Mười Nga, phong trào giải phóng dân tộc ở các nước phương ðông và phong trào công nhân ở các nước phương Tây có sự gắn bó mật thiết với nhau trong cuộc ñấu tranh chống chủ nghĩa ñế quốc.  Cung cấp cho phong trào cách mạng thế giới những bài học kinh nghiệm quý giá.  ði vào lịch sử nhân loại như một sự kiện trọng ñại, mở ñầu thời kì mới – thời kì lịch sử thế giới hiện ñại. b) Ảnh hưởng và bài học kinh nghiệm của cuộc Cách mạng tháng Mười Nga ñối với Cách mạng Việt Nam. - Trong lúc xã hội Việt Nam ñang phân hoá sâu sắc do hậu quả của ñợt khai thác lần II của Pháp thì cách mạng tháng Mười Nga thành công vang dội có tác dụng thúc ñẩy cách mạng Việt Nam chuyển sang một thời kì mới - Dưới tác ñộng và ảnh hưởng của cách mạng tháng Mười Nga và phong trào ñấu tranh giải phóng dân tộc ở các nước phương ðông và phong trào ñấu tranh của công nhân các nước tư bản phương Tây phát trển mạnh mẽ và gắn bó mật thiết với nhau trong cuộc ñấu tranh chống kẻ thù chung là chủ nghĩa ñế quốc. - Lực lượng các mạng của giai cấp vô sản các nước ñều tìm con ñường tập hợp nhau lại ñể thành lập tổ chức riêng của mình. Do ñó tháng 3 năm 1919, Quốc tế Cộng sản (Quốc tế thứ III) ñược hình thành ở Mát-xcơ-va, ñánh dấu giai ñoạn mới trong phong trào cách mạng thế giới. Các ðảng Cộng sản nối tiếp nhau ra ñời (ðảng Cộng sản Pháp 1920, ðảng Cộng sản Trung Quốc 1921... ), càng tạo thêm ñiều kiện thuận lợi cho việc truyền bá chủ nghĩa Mác – Lê-nin vào Việt Nam. - Cách mạng tháng Mười Nga và sự phát trển của phong trào Cách mạng vô sản thế giới ñã tác ñộng mạnh mẽ ñến sự lựa chọn con ñường giải phóng dân tộc của Nguyễn Ái Quốc. Năm 1920, sau khi ñọc bản “Luận cương về các vấn ñề dân tộc và thuộc ñịa” của Lê-nin, Nguyễn Ái Quốc ñã tìm ra con ñường cứu nước cho dân tộc Việt Nam, ñã tin theo Quốc tế Cộng sản, gia nhập ðảng Cộng sản Pháp và tích cực ñể truyền bá tư tưởng Mác – Lê-nin vào Việt Nam mở ñường giải quyết cuộc khủng hoảng về ñường lối giải phóng dân tộc ở Việt Nam. - Tổ chức tiền thân của ðảng Cộng sản nước ta là “Hội Việt Nam cách mạng thanh niên” ñược sự huấn luyện và giản dạy trực tiếp của Nguyễn Ái Quốc ñã nâng cao ý thực chính trị cho thanh niên Việt Nam. Những bài giảng của Nguyễn Ái Quốc vạch trần tội ác của thực dân Pháp, truyền bá chủ nghĩa Mác – Lê-nin, kinh nghiệm tổ chức ðảng vô sản kiểu mới ở Nga. - Cách mạng tháng Mười Nga ñã ảnh hưởng ñến Việt Nam thông qua con ñường báo chí bí mật, qua các thanh niên tiến bộ dự lớp huấn luyện của hội Việt Nam Cách mạng thanh niên. - Từ kinh nghiệm thắng lợi của Cách mạng tháng Mười Nga là là ñược sự lãnh ñạo của ðảng công nhân xã hội dân chủ Nga, tiền thân của ðảng Cộng sản Liên Xô, ðảng Cộng sản Việt Nam ra ñời - Trang 18 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT (ngày 3/ 2/1930) lãnh ñạo Cách mạng Việt Nam ñi từ thắng lợi này ñến thắng lợi khác : Cách mạng tháng Tám (1945), chiến thắng ðiện Biên Phủ (1954) và ðại thắng mùa xuân (1975). Trong các cuộc cách mạng này, ðảng Cộng sản Việt Nam cũng học tậo kinh nghiệm từ Cách mạng tháng Mười Nga là ñoàn kết công – nông – binh thành một khối ñể tạo nên sức mạnh vĩ ñại. Câu hỏi 21. Phân tích ý nghĩa của Cách mạng tháng Mười Nga 1917 ñối với phong trào giải phóng dân tộc. (ð thi Hc sinh gi i Quc gia, năm 2008) H
ng dn làm bài + Cách mạng Xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga thành công ñã mở rộng ảnh hưởng, vai trò của các vấn ñề dân tộc và biến ñổi nó từ vấn ñề riêng của cuộc ñấu tranh chống áp bức dân tộc thành vấn ñề chung của công cuộc giải phóng các dân tộc bị áp bức, các nước thuộc ñịa và nửa thuộc ñịa khỏi ách thống trị của chủ nghĩa ñế quốc. + Ánh sáng Cách mạng Tháng Mười soi rọi con ñường giải phóng cho các dân tộc bị áp bức và mở ra một triển vọng xán lạn cho cuộc cách mạng giải phóng dân tộc trên phạm vi toàn thế giới thông qua việc gắn kết cuộc ñấu tranh của các dân tộc với cuộc cách mạng vô sản; gắn phong trào giải phóng dân tộc vào phong trào ñấu tranh của các lực lượng cách mạng thế giới chống chủ nghĩa thực dân, ñế quốc. + Sau Cách mạng Tháng Mười, nhiều nơi ñã thành lập các Xô viết như: Xô viết Hung-ga-ri, Xô viết Xlô-va-ki-a,..Nhiều nơi trong các Xô viết này, giai cấp công nhân ñã bãi công, chiếm xí nghiệp của giai cấp tư sản, nông dân nổi dậy chiếm ruộng ñất của ñịa chủ, nêu cao khẩu hiệu “noi gương nước Nga”, “Lê-nin muôn năm”. + Cách mạng Tháng Mười ñã thức tỉnh các dân tộc thuộc ñịa, ñồng thời vạch ra tính tất yếu trong sự liên minh giữa phong trào công nhân với cuộc ñấu tranh giải phóng dân tộc; và ñã chỉ ra rằng, chỉ có cách mạng vô sản, chỉ có sự giúp ñỡ của giai cấp công nhân các nước ñã nắm chính quyền thì mới có thể giải quyết ñược vấn ñề dân tộc. + Thực tế ñã chứng minh: Cách mạng Tháng Mười Nga ñã mở ra khả năng rộng lớn và chỉ ra con ñường thắng lợi cho phong trào cách mạng ở châu Á, trong ñó có Việt Nam. Cách mạng Tháng Mười Nga có ảnh hưởng to lớn ñến phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. + Trước cách mạng chỉ có một ðảng Cộng sản duy nhất ở Nga, nhưng sau Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917, nhiều ðảng ñã ñược thành lập như các ðảng Cộng sản ðức, Áo, Hung-ga-ri, Ba Lan, Phần Lan… Các lực lượng tiên tiến của giai cấp công nhân ñã ñoàn kết lại chung quanh ðảng Cộng sản. + Quốc tế cộng sản “Quốc tế thứ III” ñược thành lập năm 1919, dưới sự lãnh ñạo của Lê-nin ñưa phong trào cộng sản và công nhân quốc tế ñến giai ñoạn phát triển mạnh mẽ hơn. + Chỉ trong thời gian vài ba thập kỷ, bão táp của cách mạng giải phóng dân tộc ñã phá sập toàn bộ hệ thống thuộc ñịa mà chủ nghĩa thực dân ñã dày công thiết lập ở châu Á, châu Phi và khu vực Mỹ Latinh. + Hơn một trăm quốc gia ñộc lập ra ñời, chủ ñộng quyết ñịnh con ñường phát triển của ñất nước, nhiều nước công khai thể hiện như những ñồng minh chính trị của chủ nghĩa xã hội và một số nước khác tuyên bố ñi theo ñịnh hướng xã hội chủ nghĩa. + Bản ñồ chính trị thế giới ñã ñược vẽ lại một cách căn bản, không gian của chủ nghĩa tư bản phải nhường lại nhiều vị trí chiến lược cho chủ nghĩa xã hội. Bước vận ñộng tích cực này của lịch sử thế kỷ XX rõ ràng là có ñộng lực trực tiếp và sâu xa từ Cách mạng Tháng Mười. Ðúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh ñã từng nhận ñịnh: "Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu, hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái ñất. Trong lịch sử loài người, chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như thế". - Trang 19 -
Chaâu Tieán Loäc Tài liệu bồi dưỡng HSG môn Lịch sử THPT Chuyên ñề 2 LIÊN XÔ XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI (1921 - 1941) Câu hỏi 22. a) Nước Nga Xô viết gặp phải những khó khăn gì về kinh tế, chính trị. b) Xem bảng thống kê sản lượng một số sản phẩm kinh tế của Nga (1921 – 1924): Hãy nhận xét về tình hình kinh tế nước Nga năm 1921 so với năm 1913 – năm phát triển cao nhất của nước Nga thời Nga hoàng. H
ng dn làm bài 1) Nước Nga Xô viết sau chiến tranh - Sau 7 năm chiến tranh liên miên, nền kinh tế quốc dân bị tàn phá nghiêm trọng. - Tình hình chính trị không ổn ñịnh. Các lực lượng phản cách mạng ñiên cuồng chống phá gây bạo loạn ở nhiều nơi. - Chính sách Cộng sản thời chiến ñã lạc hậu, kìm hãm nền kinh tế khiến nhân dân bất bình. - Nước Nga Xô viết lâm vào khủng hoảng. 2) Hãy nhận xét về tình hình kinh tế nước Nga năm 1921 so với năm 1913 – năm phát triển cao nhất của nước Nga thời Nga hoàng. Nhìn chung nền kinh tế giảm sút nghiêm trọng sản lượng các ngành nông nghiệp, công nghiệp ñều bị giảm mạnh. Nông nghiệp giảm quá nửa (Sản lượng năm 1913 là 81,6 triệu tấn, năm 1921 còn 37,6 triệu tấn), sản lượng công nghiệm giảm 7 lần so với năm 1913 (Sản lượng thép năm 1913 là 5,2 triệu tấn còn năm 1921 là 0,2 triệu tấn; gang năm 1913 là 4,8 triệu tấn còn năm 1921 là 0,1 triệu tấn) Câu hỏi 23. Vì sao ðảng Bônsêvích (Nga) phải chuyển từ chính sách "cộng sản thời chiến" sang chính sách kinh tế mới ? Tác dụng của NEP ñối với nền kinh tế của nước Nga Xô viết ? ðánh giá vai trò của Lê-nin trong thời kỳ ñó ? H
ng dn làm bài a) Sau khi Cách mạng tháng Mười (1917) thành công, nước Nga Xô viết bị các nước ñế quốc bao vây, phong toả, vừa có thù trong, vừa có giặc ngoài, chính phủ xô viết phải thực hiện chính sách cộng sản thời chiến : + Nhà nước kiểm soát toàn bộ nền công nghiệp. + Trưng thu lương thực thừa của nông dân. + Thi hành chế ñộ cưỡng bức lao ñộng.  Chính sách ñã ñộng viên tối ña nguồn của cải nhân lực của ñất nước, tạo nên sức mạnh tổng hợp, ñể ñến cuối năm 1920, Nga ñẩy lùi sự can thiệp của các nước ñế quốc, bảo vệ chính quyền non trẻ. - Trang 20 -