Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Sinh học Skkn ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ ...

Tài liệu Skkn ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học .

.DOC
22
3755
68

Mô tả:

SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- I - LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 TW Đảng khóa XI (Nghị quyết số 29 NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Bộ giáo dục đang triển khai nhiều hoạt động cụ thể nhằm từng bước đổi mới nội dung chương trình, phương pháp dạy học ở các trường phổ thông nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Mục tiêu của giáo dục phổ thông đang được chuyển từ chủ yếu là trang bị kiến thức cho học sinh sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em, đặc biệt là năng lực hành động, năng lực thực tiễn. Phương pháp dạy học cũng được đổi mới theo hướng “phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”. Trong thời điểm hiện nay, sở GD & ĐT yêu cầu các trường đẩy mạnh triển khai dạy học theo chủ đề đơn môn hoặc liên môn. Muốn thực hiện dạy học chủ đề có hiệu quả đòi hỏi giáo viên phải sử dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau trong đó kết hợp nhiều kỹ thuật dạy học tích cực một cách phù hợp với từng chủ đề, với từng đối tượng học sinh và phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường, địa phương. Trong quá trình triển khai thực hiện các chủ đề dạy học trong tổ bộ môn, tôi nhận thấy nhiều giáo viên chưa hiểu tường tận để phân biệt giữa Phương pháp dạy học tích cực và Kỹ thuật dạy học tích cực; cũng như chưa sử dụng hợp lý các kỹ thuật dạy học tích cực dẫn đến hiệu quả chưa cao. Đó là lý do tôi chọn đề tài “Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy các chủ đề sinh học” để nghiên cứu và thử nghiệm. Do dạy học theo chủ đề, dạy học dự án mới được triển khai rộng rãi trong thời gian ngắn; việc thực hiện các chủ đề, dự án còn gặp nhiều khó khăn đối với giáo viên cũng như học sinh nên số lượng dự án thực hiện chưa nhiều. Vì vậy nội dung đề tài cũng chỉ đề cập được một ít kinh nghiệm thông qua những chủ đề, dự án mà bản thân thực hiện. Vì thế chắc chắn đề tài còn nhiều hạn chế, rất mong sự góp ý của quý đồng nghiệp để đề tài được hoàn thiện hơn. II - CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lý luận 1.1. Khái quát về phương pháp dạy học tích cực và kĩ thuật dạy học tích cực a) Phương pháp dạy học(PPDH) và phương pháp dạy học tích cực Hiện nay có nhiều quan điểm khác nhau về phương pháp dạy học, tuy vậy có thể hiểu cụ thể; Phương pháp dạy học( PPDH) là những hình, cách thức hành động của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện những mục tiêu dạy học xác định, phù hợp với nội dung và điều kiện dạy học cụ thể. PPDH quy định những mô hình hành động của giáo viên và học sinh. Có nhiều PPDH khác nhau bào gồm các PPDH truyền thống và các PPDH hiện đại. PPDH truyền thống: thường giáo viên độc thoại, chủ động truyền đạt kiến thức còn người học tiếp thu một cách thụ động,...giáo viên làm mẫu còn học sinh làm theo. Đây là các PPDH thụ động là giáo viên truyền đạt kiến thức, độc thoại, phát vấn hay đặt câu hỏi, -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 1 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- giáo viên áp đặt kiến thức có sẵn, còn học sinh thì học thuộc lòng và nhớ máy móc. Giáo viên độc quyền đánh giá cho điểm. PPDH hiện đại: giáo viên là người thiết kế tổ chức còn bản thân học sinh tự tìm kiếm tri thức, tự hoạt động theo cách riêng độc lập và sáng tạo. PPDH tích cực là học sinh tự tìm ra kiến thức bằng hành động thao tác... giáo viên đối thoại với học sinh, giáo viên hợp tác và trao đổi với học sinh và giáo viên khẳng định kiến thức do học sinh tìm ra. Học sinh học cách học, cách đặt vấn đề và giải quyết vấn đề, cách sống và trưởng thành. Học sinh tự đánh giá và điều chỉnh làm cơ sở cho giáo viên cho điểm cơ động. Một số PPDH tích cực thường được áp dụng trong giảng dạy môn sinh học như:  Phương pháp dạy học theo nhóm;  Phương pháp trực quan – tìm tòi;  Phương pháp giải quyết vấn đề;  Phương pháp dạy học dự án;  Phương pháp thực hành trên lớp;  Phương pháp động não;… b) Kĩ thuật dạy học tích cực Kĩ thuật dạy học (KTDH) là những biện pháp, cách thức hành động của giáo viên trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Bao gồm các KTDH tích cực sau: kĩ thuật chia nhóm; kĩ thuật giao nhiệm vụ; kỹ thuật đặt câu hỏi; kĩ thuật khăn trải bàn; kĩ thuật phòng tranh; kỹ thuật các mảnh ghép; kĩ thuật hỏi chuyên gia;… Các KTDH chưa phải là các PPDH độc lập mà là những thành phần của PPDH. Ví dụ, trong PPDH theo nhóm có các KTDH như: kĩ thuật chia nhóm, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật phòng tranh, kĩ thuật các mảnh ghép,…Tuy nhiên việc phân biệt giữa PPDH và KTDH chỉ mang tính tương đối. 1.2. Sử dụng PPDH, KTDH tích cực để nâng cao hiệu quả dạy học chủ đề sinh học Theo quan điểm dạy học định hướng phát triển năng lực học sinh, quá trình dạy học bao gồm một hệ thống các hành động có mục đích của giáo viên, đảm bảo cho học sinh chiếm lĩnh được nội dung kiến thức và đạt được mục tiêu dạy học xác định đã đề ra. Trong đó giáo viên là người lựa chọn PPDH và KTDH phù hợp để tổ chức định hướng hành động chiếm lĩnh tri thức của học sinh. Như vậy, có thể hình dung diễn biến của hoạt động dạy học tích cực như sau: - Giáo viên tổ chức tình huống, giao nhiệm vụ cho học sinh học sinh hăng hái đảm nhận nhiệm vụ, gặp khó khăn, nảy sinh vấn đề cần tìm tòi giải quyết. Dưới sự chỉ đạo của giáo viên, vấn đề được diễn đạt chính xác hóa, phù hợp với mục tiêu dạy học và các nội dung cụ thể đã xác định. - Học sinh tự chủ tìm tòi giải quyết vấn đề đặt ra. Với sự theo dõi, định hướng, giúp đỡ của giáo viên, hoạt động học của học sinh diễn ra theo một tiến trình hợp lí, phù hợp với những đòi hỏi phương pháp luận. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 2 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - Giáo viên chỉ đạo sự trao đổi, tranh luận của học sinh, bổ sung, tổng kết, khái quát hóa tri thức, kiểm tra kết quả học phù hợp với mục tiêu dạy học các nội dung cụ thể đã xác định. Các PPDH, KTDH tích cực sẽ được sử dụng trong việc tổ chức hoạt động học tập của học sinh ở trên lớp hay ngoài giờ lên lớp để thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ học tập nhằm đạt mục tiêu dạy học. Trong quá trình tổ chức hoạt động dạy học này, vấn đề đánh giá của giáo viên và đánh giá của học sinh về kết quả hoạt động (bao gồm tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng) được quan tâm thực hiện. 2) Cơ sở thực tiễn Dạy học dự án, thuyết trình theo nhóm vốn đã được thực hiện tự phát, đơn lẻ ở trường phổ thông từ lâu. Giáo viên áp dụng theo kinh nghiệm cảm tính, theo quan điểm chủ quan của bản thân và chưa phát huy hết tính hiệu quả của nó. Từ vài năm trở lại đây, nhất là năm học 2014 – 2015; ngành giáo dục triển khai thực hiện dạy học theo chủ đề rộng rãi trong các trường phổ thông, coi đây như là hướng đi cơ bản để thúc đẩy việc phát triển năng lực người học. Khái niệm về “Phương pháp dạy học tích cực”, “Kỹ thuật dạy học tích cực” cũng được triển khai rộng rãi tới từng giáo viên bộ môn sinh học qua cuốn “Giáo dục kỹ năng sống trong môn Sinh học ở trường THPT” từ năm 2010. Việc vận dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học theo Chủ đề cũng được triển khai trong đợt tập huấn “Xây dựng các chuyên đề dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh” cho toàn bộ giáo viên. Tuy nhiên, khi bắt tay vào thực hiện các chủ đề thì phát sinh nhiều khó khăn: - Dạy học theo chủ đề mới được triển khai một cách bài bản trong thời gian gần đây nên khi thực hiện giáo viên còn bỡ ngỡ; khó khăn trong soạn giảng, trong việc tổ chực hoạt động học sinh; trong theo dõi và đánh giá kết quả học tập,… - Hầu hết giáo viên chưa hiểu và phân biệt được giữa Phương pháp dạy học tích cực và Kỹ thuật dạy học tích cực; việc vận dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực đôi khi còn rập khuôn, chưa tính đến mức độ khả thi và tính hiệu quả. Từ đó nhiều khi thực hiện Chủ đề đúng/ đủ theo yêu cầu (của trường) nhưng hiệu quả học tập lại không cao và đôi lúc chẳng có hiệu quả gì. - Trình độ, năng lực và phương tiện học tập của học sinh vùng nông thôn còn nhiều hạn chế nên khi áp dụng một số Kỹ thuật dạy học rất phù hợp với nội dung chủ đề nhưng học sinh lại không thực hiện được. - Năng lực sử dụng các phương tiện dạy học của giáo viên còn hạn chế, nên chưa đáp ứng được nhu cầu thực hiện một số kỹ thuật dạy học hiện đại. Để tổ chức được quá trình dạy học chủ đề, cần phải căn cứ vào chương trình và sách giáo khoa hiện hành, lựa chọn nội dung để xây dựng các chủ đề dạy học phù hợp với việc sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong điều kiện thực tế của nhà trường. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 3 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN 1. Lựa chọn PPDH, KTDH tích cực phù hợp trong giảng dạy một số chủ đề sinh học ở trường THPT Võ Trường Toản 1.1. Lựa chọn chủ đề dạy học trong môn sinh học Việc lựa chọn chủ đề dạy học môn sinh học phải căn cứ vào nội dung chương trình môn học, thường chọn chủ đề gồm các bài có nội dung liên quan. Tổ bộ môn chúng tôi chọn một số chủ đề để thực hiện trong năm học 2014 – 2015 như sau: Lớp 10: Chủ đề 1: Phân bào.( 3 tiết) Chủ đề 2: Vi rút và bệnh truyền nhiễm.( 4 tiết) Lớp 11: Chủ đề 3: Quang hợp ở thực vật.(4 tiết) Chủ đề 4: Tập tính của động vật.(3 tiết) Lớp 12: Chủ đề 5: Ứng dụng di truyền học trong tạo giống.( 4 tiết) Chủ đề 6: Quần xã sinh vật và diễn thế sinh thái.( 3 tiết) 1.2. Lựa cho PPDH và KTDH tích cực phù hợp cho từng chủ đề Sau khi lựa chọn các chủ đề, giáo viên phải xây dựng ma trận mục tiêu của từng chủ đề, từ đó làm cơ sở lựa chọn PPDH và KTDH phù hợp. Qua phân tích nội dung kiến thức, mục tiêu về kiến thức, kĩ năng và năng lực cần hướng tới; phân tích khả năng học tập của học sinh, điều kiện cụ thể của nhà trường và địa phương giáo viên lưa chọn những PPDH, KTDT tích cực phù hợp. Giáo viên phải đặc biệt quan tâm tới hiệu quả của phương pháp, kĩ thuật đó trong thực hiện mục tiêu của chủ đề. Sau đây là một số PPDH, KTDH tích cực được lựa chọn cho một số chủ đề thực hiện ở trường THPT Võ Trường Toản năm học 2014 – 2015: Chủ đề Mục tiêu cơ bản Điều kiện tổ chức chủ đề Tiến trình tổ chức chủ đề Chủ đề 1: + Kiến thức: + Khả năng Dự kiến tiến PHÂN BÀO - Mô tả được học tập của trình thực (Sinh học chu kỳ tế bào. học sinh: hiện chủ đề: 10) - Nêu được diễn - Đọc hiểu kiến 1) Cuối tiết biến chính của thức trong học trước các kỳ nguyên SGK để tóm tắt giáo viên phân, giảm nội dung kiến giới thiệu phân. thức,… chung về - Nêu được ý - Tìm kiếm chủ đề, giao nghĩa của thông tin trên nhiệm vụ nguyên phân, các phương chuẩn bị giảm phân. tiên thông tin bằng phiếu Lựa chọn PPDH và KTDH tích cực + Phương pháp thực hành trên lớp: - Kĩ thuật chia nhóm thực hành(6HS/ nhóm) GV thực hiện cuối tiết trước. - KT giáo nhiệm vụ: yêu cầu HS đọc nội dung 3 bài 18, 19, 20 tóm tắt yêu cầu và các bước tiến hành bài thực hành. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 4 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- + Kĩ năng: - Tìm kiếm thông tin qua đọc SGK, tài liệu tham khảo, … - Làm việc nhóm, trao đổi thông tin,… - Quan sát hình, tiêu bản phân bào. - Lập bản so sánh nguyên phân, giảm phân. - Giải một số bài tập về nguyên phân, giảm phân như tính số tế bào con, số NST trong tế bào con,… + Năng lực hướng tới: - Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề trong quá trình thực hành thí nghiệm. - Năng lực thu nhận và xử lý thông tin từ SGK, mạng internet,… - Năng lực tư duy phân tích so sánh giữa các kỳ nguyên phân, giảm phân. - Phát triển năng lực ngôn ngữ qua thảo luận, thuyết trình. truyền thông (trên mạng internet). - Phối hợp hoạt động nhóm. - Sử dung các dụng cụ thực hành thí nghiệm, tiến hành thực hành thí nghiệm. - Sử dung máy vi tính để làm bài báo cáo, thuyết trình,… - Trình bày bài báo cáo trước lớp. + Điều kiện cơ sở vật chất: Nhà trường: - Có phòng thực hành thí nghiệm trang bị đầy đủ các thiết bị thực hành quan sát tế bào, có sẵn các tiêu bản cố định về phân bào,… - Có máy trình chiếu, bảng thông minh phục vụ cho thuyết trình báo cáo bằng Powerpoint,… Địa phương: - Nhiều gia đình học sinh có máy vi tính kết nối mạng internet,… học tập. Tiết 1: Thực hành quan sát tiêu bản nguyên phân, giảm phân. Tiết 2: Học trên lớp. GV hướng dẫn các nhóm xây dựng kế hoạch thực hiện bài báo cáo thuyết trình. Thực hiện bài báo cáo 1 tuần. Tiết 3: Báo cáo kết quả và đánh giá. - Kĩ thuật mảnh ghép: chia nhóm thành 2 nhóm nhỏ: 1 nhóm (3 HS) tiến hành làm tiêu bản hoa hẹ, 1 nhóm( 3 HS) làm tiêu bản rễ hành. Sau đó chia thành 3 nhóm nhỏ mới (1 nhóm 2 HS khác nhóm ban đầu) cùng trao đổi cách làm mỗi loại tiêu bản; đồng thời cả nhóm quan sát tiêu bản vừa làm, kết hợp quan sát tiêu bản cố định. - Kĩ thuật hoàn tất một nhiệm vụ: Cả nhóm phải thống nhất lựa chọn hình ảnh phù hợp để vẽ hình vào tập ghi và trình bày trước lớp kết quả của nhóm mình tìm được. - Kĩ thuật đặt câu hỏi: GV hỏi lý do kết luận hình ảnh thuộc các kỳ phân bào. + Phương pháp dạy học dự án: ( Làm ở nhà trong 1 tuần) - KT chia nhóm: chia lớp thành 6 nhóm(đã chia). - KT giáo nhiệm vụ và Kĩ thuật tóm tắt nội dung tài liệu: yêu cầu mỗi HS đọc nội dung 3 bài 18, 19 và tóm tắt diễn biến chu kỳ tế bào, diễn biến các kì nguyên phân, giảm phân. Sau đó, thảo luận, thống nhất nội dung. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 5 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - Năng lực tính toán. Chủ đề 3: QUANG HỢP Ở THỰC VẬT ( Sinh hoc 11) + Kiến thức: - Vai trò của quá trình quang hợp. - Nêu lá cây là cơ quan chứa lục lạp mang sắc tố quang hợp. - Trình bày được đặc điểm thích nghi và quá trình quang hợp ở thực vật C3, C4 và CAM. - Trình bày được quá trình quang hợp chịu ảnh hưởng của các điều kiện môi trường. - Giải thích được quá trình quang hợp quyết định năng suất cây trồng. Kĩ năng : - Tìm kiếm thông tin qua đọc SGK, tài liệu tham khảo, … - Trình bày nội dung bài học trước lớp. - Làm việc nhóm, trao đổi thông tin,… - Quan sát hình, - Lập bản so - KT hoàn tất một nhiệm vụ: nhóm tự phân công nhiệm vụ để xây dựng, hoàn thiện bài thuyết trình. Báo cáo bài thuyết trình trước lớp. + Khả năng học tập của học sinh: - Đọc hiểu kiến thức trong SGK để tóm tắt nội dung kiến thức,… - Tìm kiếm thông tin trên các phương tiên thông tin truyền thông (trên mạng internet). - Phối hợp hoạt động nhóm. - Sử dung máy vi tính để làm bài báo cáo, thuyết trình,… - Trình bày bài báo cáo trước lớp. Tiết 1: 15 đầu: Giáo viên giới thiệu chung về chủ đề. Nêu yêu cầu, mục tiêu của chủ đề. 25 phút tiếp theo: Tổ chức tìm hiểu về quang hợp ở thực vật, vai trò quang hợp, cơ quan quang hợp. + Điều kiện cơ sở vật chất: Nhà trường: - Có máy trình chiếu, bảng thông minh phục vụ cho thuyết trình báo cáo bằng Powerpoint,… Địa phương: - Nhiều gia đình học sinh có máy vi tính kết nối mạng + Phương pháp dạy học theo nhóm: - Kĩ thuật chia nhóm: Chia nhóm nhỏ gồm 6 hoc sinh. - Kĩ thuật giao nhiệm Tiết 2: Nêu vụ: Hoàn thành phiếu các giai học tập so sánh các đoạn của đặc điểm thích nghi qua trình và cơ chế quang hợp quang hợp ở ở thực vật C3, C4, TV C3. CAM. So sánh các - Kĩ thuật hoàn tất đặc điểm một nhiệm vụ: Nhóm thích nghi và thảo luận thống nhất 5 phút còn lại: Phát phiếu học tập ( SS quang hợp ở thực vật C3, C4, CAM) và giao nhiệm vụ học tập tiết sau. Kĩ thuật động não: Nêu những mục tiêu chính của chuyên đề. Phương pháp trực quan – hỏi đáp tìm tòi: - Kĩ thuật đặt câu hỏi. - Kĩ thuật trình bày 1 phút: hỏi đáp trình bày vai trò quang hợp. - Kĩ thuật “chúng em biết 3”:Nêu cấu tạo lá phù hợp với chức năng quang hợp. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 6 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- sánh quang hợp internet,… ở C3, C4 và CAM. + Năng lực hướng tới: - Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề. - Năng lực thu nhận và xử lý thông tin từ SGK, internet, … - Năng lực tư duy phân tích so sánh. - Phát triển năng lực ngôn ngữ qua thảo luận, thuyết trình. Chủ đề 6: QUẦN XÃ SINH VẬT VÀ DIỄN THẾ SINH THÁI ( Sinh học 12) + Kiến thức: - Trình bày được khái niệm quần xã. - Nêu được các đặc trưng cơ bản của quần xã. - Trình bày được các mối quan hệ giữa các loài trong quần xã. - Nêu được mối quan hệ dinh dưỡng : chuỗi (xích) và lưới + Khả năng học tập của học sinh: - Đọc hiểu kiến thức trong SGK để tóm tắt nội dung kiến thức,… - Tìm kiếm thông tin trên các phương tiên thông tin truyền thông (trên mạng internet). - Phối hợp hoạt động nhóm. cơ chế quang hợp ở thực vật C3,C4, CAM. bảng so sánh và trình bày sản phẩm. Phương pháp Seminar: - Kĩ thuật đọc tóm tắt nội dung tài liệu. - Kĩ thuật nói cách khác: Hướng dẫn học Tiết 3: Tổ sinh tìm hiểu và viết chức thuyết bài thuyết trình các trình về các nội dung còn lại. yếu tố ảnh Giáo viên cho học hưởng tới sinh lựa chọn đăng ký quang hợp 1 trong 2 nội dung và mối quan bài 10 hoặc bài 11; hệ giữa hướng dẫn học sinh quang hợp tìm kiếm thông tin và với năng logic trình bày bài suất cây thuyết trình. trồng. Tổ chức bốc thăm Tiết 4: thuyết trình, tranh Giáo viên hệ luận trong lớp. thống lại kiến thức chủ đề theo chuẩn ( 25 phút) và tiến hành đánh giá việc thực hiện chủ đề. Tiết 1: Giáo viên giới thiệu chung về chủ đề. Nêu yêu cầu, mục tiêu của chủ đề ( Mỗi nhóm nghiên cứu về một Quần xã và diễn thế của quần xã đó: Quần xã ao hồ, Khu rừng, Đồng ruộng, Công viên,...có ở + Phương pháp dạy học theo nhóm: - Kĩ thuật chia nhóm: Chia nhóm nhỏ gồm 6 hoc sinh. - Kĩ thuật động não: Cả nhóm tìm kiếm ý tưởng để chọn tiểu chủ đề và nêu các bước Kế hoạch thực hiện cho nhóm mình. + Kỹ thuật khăn trải bàn: Mỗi cá nhân nêu các nội dung chính cần trình bày của tiểu chủ đề trên các góc giấy A1, sau đó thống -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 7 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- thức ăn, bậc dinh dưỡng. - Nêu được các tháp sinh thái, hiệu suất sinh thái. - Trình bày được diễn thế sinh thái + Kỹ năng: - Tìm kiếm thông tin qua đọc SGK, tài liệu tham khảo, … - Trình bày nội dung trước nhóm, lớp. - Làm việc nhóm, trao đổi thông tin,… - Sưu tầm các tư liệu, hình ảnh về QXSV và diễn thế sinh thái ở đia phương. + Năng lực hướng tới: - Năng lực phát hiện, giải quyết vấn đề. - Năng lực thu nhận và xử lý thông tin từ SGK, internet, … - Phát triển năng lực ngôn ngữ qua thảo luận, thuyết trình - Sử dung máy vi tính để làm bài báo cáo, thuyết trình,… - Trình bày bài báo cáo trước lớp. + Điều kiện cơ sở vật chất: Nhà trường: - Có máy trình chiếu, bảng thông minh phục vụ cho thuyết trình báo cáo bằng Powerpoint,… Địa phương: - Nhiều gia đình học sinh có máy vi tính kết nối mạng internet,… địa phương). Chia nhóm, chọn các tiểu chủ đề của từng nhóm, lập kế hoạch thực hiện chủ đề, phân công nhiệm vụ của từng HS trong nhóm,... Thời gian 1 tuần từ sau tiết 1 đến tiết 2: Các nhóm tổ chức thực hiện chủ đề, tìm tư liệu, thống nhất nội dung báo cáo, viết và trình bày bài thuyết trình,... Tiết 2: Tổ chức báo cáo các tiểu chủ đề. Tiết 3: Tiếp tục báo cáo các tiểu chủ đề; giáo tổ chức đánh giá. nhất sườn nội dung của tiểu chủ đề. + Kỹ thuật giao nhiệm vụ: Cho mỗi học sinh tự nhận nhiệm vụ hoặc phần việc mình thích, sau đó nhóm trưởng cân nhắc giao nhiệm vụ cụ thể từng học sinh và có giới hạn thời gian hoàn thành. + Phương pháp dạy học dự án: ( Làm ở nhà trong 1 tuần) - Kĩ thuật đọc tích cực: yêu cầu mỗi HS đọc nội dung 3 bài 40, 41, 43 SGK 12 cơ bản và nội dung tương ứng trong SGK nâng cao, trong tài liệu tham khảo, thông tin trên mạng internet,... để nêu ra những ý chính cần trình bày trong tiểu chủ đề của nhóm ( theo sườn đã thống nhất). Sau đó, thảo luận chia sẻ, thống nhất nội dung. - Kĩ thuật hoàn tất một nhiệm vụ: nhóm tập trung cùng xây dựng, hoàn thiện bài thuyết trình. Báo cáo bài thuyết trình trước lớp. Trên đây, tôi trình bày cách thức lựa chọn PPDH, KTDH tích cực phù với 3 dạng chủ đề phổ biến hiện nay là Chủ đề kết hợp dạy học trên lớp với thực hiện dự án; chủ đề dạy học chủ yếu trên lớp và chủ đề dễ tìm kiếm thông tin, kiến thức chỉ dạy học theo dự án. Ngoài ra còn tùy vào nội dung kiến thức cụ thể của từng chủ đề, tùy mục đích hướng tới và điều kiện thực tế cùa nhà trường, địa phương,... chúng ta có sự lựa chọn phù hợp. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 8 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2. Thực hiện chuyên đề, rút kinh nghiệm để điều chỉnh PPDH, KTDH nhằm nâng cao hiệu quả dạy học Tổ bộ môn sau khi tiếp thu yêu cầu, phương pháp và quy trình xây dựng chủ đề do Sở giáo dục tập huấn đã thống nhất quy trình tổ chức thực hiện xây dựng các chủ đề , trong đó đặc biệt chú ý việc phân tích các cơ sở nội dung, điều kiện cơ sở vật chất và năng lực học sinh và mục tiêu hướng tới để xác định các PPDH, KTDH sử dụng trong chủ đề. Sau đây, tôi trình bày quy trình thực hiện 1 chủ đề: QUANG HỢP Ở THỰC VẬT có kết hợp dạy học trên lớp và dạy học dự án; có kết hợp nhiều PPDH, KTDH tích cực khác nhau phù hợp với mục tiêu hướng tới của chủ đề, phù hợp điều kiện cụ thể của học sinh trường THPT Võ Trường Toản. Bước 1: Chọn chủ đề Thực hiện từ đầu năm học, tổ dựa vào nội dung chương trình nhận thấy nội dung các bài 8, 9, 10 và 11 có thể xây dựng một chủ đề để thực hiện. Bước 2: Phân tích nội dung, mục tiêu và điều kiện thực tế để xác định cách thức tổ chức và các PPDH, KTDH cần sử dụng và lập thành bảng sau: Mục tiêu cơ bản Điều kiện tổ chức chủ đề + Kiến thức: + Khả năng học - Vai trò của quá tập của học sinh: trình quang hợp. - Đọc hiểu kiến - Nêu lá cây là cơ thức trong SGK để quan chứa lục lạp tóm tắt nội dung mang sắc tố quang kiến thức,… hợp. - Tìm kiếm thông - Trình bày được tin trên các phương đặc điểm thích nghi tiên thông tin truyền và quá trình quang thông (trên mạng hợp ở thực vật C3, internet). C4 và CAM. - Phối hợp hoạt - Trình bày được động nhóm. quá trình quang - Sử dung máy vi hợp chịu ảnh hưởng tính để làm bài báo của các điều kiện cáo, thuyết trình,… môi trường. - Trình bày bài báo - Giải thích được cáo trước lớp. quá trình quang hợp quyết định năng suất cây trồng. Kĩ năng : - Tìm kiếm thông tin qua đọc SGK, tài liệu tham khảo, … + Điều kiện cơ sở vật chất: Nhà trường: - Có máy trình chiếu, bảng thông Tiến trình tổ chức chủ đề Tiết 1: 15 đầu: Giáo viên giới thiệu chung về chủ đề. Nêu yêu cầu, mục tiêu của chủ đề. 25 phút tiếp theo: Tổ chức tìm hiểu về quang hợp ở thực vật, vai trò quang hợp, cơ quan quang hợp. 5 phút còn lại: Phát phiếu học tập ( SS quang hợp ở thực vật C3, C4, CAM) và giao nhiệm vụ học tập tiết sau. Tiết 2: Nêu các giai đoạn của qua trình quang hợp ở TV C3. So sánh các đặc điểm thích nghi và cơ chế quang hợp ở thực vật C3,C4, Lựa chọn PPDH và KTDH tích cực Kĩ thuật động não: Nêu những mục tiêu chính của chuyên đề. Phương pháp trực quan – hỏi đáp tìm tòi: - Kĩ thuật đặt câu hỏi. - Kĩ thuật trình bày 1 phút: hỏi đáp trình bày vai trò quang hợp. - Kĩ thuật “chúng em biết 3”:Nêu cấu tạo lá phù hợp với chức năng quang hợp. + Phương pháp dạy học theo nhóm: - Kĩ thuật chia nhóm: Chia nhóm nhỏ gồm 6 hoc sinh. - Kĩ thuật giao nhiệm vụ: Hoàn thành phiếu học tập so sánh các đặc điểm thích nghi và cơ chế quang hợp ở thực vật C3, C4, -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 9 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - Trình bày nội dung bài học trước lớp. - Làm việc nhóm, trao đổi thông tin,… - Quan sát hình, - Lập bản so sánh quang hợp ở C3, C4 và CAM. minh phục vụ cho CAM. thuyết trình báo cáo bằng Powerpoint,… Địa phương: - Nhiều gia đình học sinh có máy vi tính kết nối mạng internet,… + Năng lực hướng tới: - Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề. - Năng lực thu nhận và xử lý thông tin từ SGK, internet,… - Năng lực tư duy phân tích so sánh. - Phát triển năng lực ngôn ngữ qua thảo luận, thuyết trình. Tiết 3: Tổ chức thuyết trình về các yếu tố ảnh hưởng tới quang hợp và mối quan hệ giữa quang hợp với năng suất cây trồng. Tiết 4: Giáo viên hệ thống lại kiến thức chủ đề theo chuẩn ( 25 phút) và tiến hành đánh giá việc thực hiện chủ đề. CAM. - Kĩ thuật hoàn tất một nhiệm vụ: Nhóm thảo luận thống nhất bảng so sánh và trình bày sản phẩm. Phương pháp Seminar: - Kĩ thuật đọc tóm tắt nội dung tài liệu. - Kĩ thuật nói cách khác: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu và viết bài thuyết trình về các nội dung còn lại. Giáo viên cho học sinh lựa chọn đăng ký; hướng dẫn học sinh tìm kiếm thông tin và viết bài thuyết trình. Tổ chức bốc thăm thuyết trình, tranh luận trong lớp. Bước 3: Phân công tham gia xây dựng chủ đề Tổ thống nhất phân công các giáo viên có dạy khối lớp 11 tham gia các nhiệm vụ như sau: TT Họ và tên Chức vụ - 1 Phan Thị Thu Hiền Nhóm trưởng - 3 Cao Thị Toàn Thành viên - 5 Trịnh Thị Tuyết Thư ký - Phân công công việc Phụ trách chung, phân công nhiệm vụ, tổ chức thảo luận. Xác định và xây dựng nội dung của chuyên đề. Lập bảng kế hoạch chi tiết các bước tiến hành dạy học chủ đề Kết luận chung. Xác định và xây dựng nội dung của chuyên đề. Xây dựng bảng mô tả mức độ đánh giá năng lực của học sinh qua chuyên đề. Phản biện – Góp ý xây dựng hoàn chỉnh. Xác định và xây dựng nội dung của chuyên đề. Ghi chép, tổng hợp các ý kiến, hoàn thiện chủ đề. và các thành viên còn lại của tổ tham gia ý kiên để hoàn thiện chủ đề. Bước 4: Thống nhất các nội dung của chủ đề và hoàn thiện giáo án: -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 10 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- CHUYÊN ĐỀ: QUANG HỢP Ở THỰC VẬT I. Nội dung chuyên đề: 1. Mô tả chuyên đề: Chuyên đề này gồm các bài sinh học lớp 11, cơ bản: + Bài 8: Quang hợp ở thực vật + Bài 9: Quang hợp ở các nhóm thực vật C3, C4, CAM + Bài 10: Ảnh hưởng của các nhân tố ngoại cảnh đến quang hợp + Bài 11: Quang hợp và năng suất cây trồng 2. Nội dung của chuyên đề 2.1 Quang hợp ở thực vật - Khái quát về quang hợp: khái niệm, vai trò, phương trình - Lá là cơ quan quang hợp - Các pha của quá trình quang hợp ở các nhóm thực vật C3, C4, CAM - Phát hiện các nhóm sắc tố quang hợp 2.2. Ảnh hưởng của các nhân tố ngoại cảnh đến quang hợp - Ảnh hưởng của : ánh sáng, nồng độ CO2, nước, nhiệt độ, khoáng tới quang hợp. 2.3. Quang hợp và năng suất cây trồng - Tăng năng suất cây trồng thông qua điều khiển quang hợp 3. Thời lượng: o Số tiết học trên lớp: 4 tiết. o Thời gian học ở nhà 2 tuần II. Tổ chức dạy học chuyên đề 1. Mục tiêu chuyên đề 1.1 Kiến thức: - Nhắc lại khái niệm quang hợp và nêu được vai trò của quá trình quang hợp. - Nêu lá cây là cơ quan chứa lục lạp mang sắc tố quang hợp. - Trình bày được đặc điểm thích nghi và quá trình quang hợp ở thực vật C3, C4 và CAM. - Trình bày được quá trình quang hợp chịu ảnh hưởng của các điều kiện môi trường. - Giải thích được quá trình quang hợp quyết định năng suất cây trồng. 1.2 Kĩ năng : - Tìm kiếm thông tin qua đọc SGK, tài liệu tham khảo,… - Trình bày nội dung bài học trước lớp. - Làm việc nhóm, trao đổi thông tin,… - Quan sát hình, - Lập bản so sánh quang hợp ở C3, C4 và CAM. 1.3 Năng lực hướng tới - Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề. - Năng lực thu nhận và xử lý thông tin từ SGK, internet,… - Năng lực tư duy phân tích so sánh. - Phát triển năng lực ngôn ngữ chuyên ngành như: quang hợp, thực vật C3, C4, CAM,... qua thảo luận, thuyết trình. - Năng lực tự quản lý thời gian. 2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: 2.1 Chuẩn bị của giáo viên - Dự trù kế hoạch thực hiện chuyên đề, kế hoạch phân công nhiệm vụ các tổ nhóm, - Bảng hoạt động nhóm, máy chiếu v.v... - Các mẫu ghi nhận hoạt động và bảng đánh giá kết quả chủ đề.. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 11 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2.2 Chuẩn bị của học sinh: Chuẩn bị tiết 1: Tìm kiếm các thông tin liên quan đến quang hợp và cấu tạo lá cây. Chuẩn bị tiết 2: Nghiên cứu tài liệu hoàn thành phiếu học tập ( Bảng so sánh các đa Điểm so sánh C3 C4 CAM Đại diện Chất nhận CO2 đầu tiên Enzim cố định CO2 Sản phẩm cố định CO2 đầu tiên Chu trình Canvin Không gian thực hiện Thời gian Chuẩn bị tiết 3: Tìm hiểu viết bài thuyết trình ngắn gọn về các yếu tố ảnh hưởng tới quang hợp và Mối quan hệ quang hợp với năng suất cây trong. 3. Tiến trình tổ chức hoạt động học tập: Bước 1: Lập kế hoạch (Thực hiện dạy học theo chuyên đề) Hoạt động 1: Phát hiện vấn đề ( 15 phút) Nội dung Hoạt động của Giáo viên và PPDH * Giới thiệu thí nghiệm: PP Động Úp 2 chuông thủy tinh lớn lên não. bàn. Trong chuông 1: Có 1 chậu sứ nhỏ có 1 cây xanh và 1 cây nến đang cháy; Trong chuông 2: Có 1 cây nên đang cháy ( không có cây xanh) Cho HS quan sát và giải thích hiện tượng. * GV chiếu các hình ảnh thực tế: - Mở đèn điện trong vườn thanh long. - Trồng cây trong nhà kín GV hướng dẫn cho HS phát hiện vấn đề. * Yêu cầu HS nghiên cứu tài liệu xác định cấu trúc chuyên đề. Sau khi HS xác định được cấu trúc nội dung chuyên đề. Tổ chức chia Hoạt động của Học sinh - HS nghe thông tin về thí nghiệm - HS quan sát thí nghiệm, tìm hiểu để nhận biết được mục tiêu của chuyên đề gồm: Quang hợp ở thực vật, các yếu tố ảnh hưởng; mối quan hệ giữa quang hợp và năng suất cây trồng HS: nghiên cứu tài liệu tìm hiểu về cơ sở lý thuyết của chủ đề. HS nghiên cứu tài liệu, SGK hệ thống nội dung cần nghiên cứu: - Khái niệm QH, vai trò quang hợp - Diễn biến quang hợp ở C3,C4, CAM - Các yếu tố ảnh hưởng đến quang hợp - Các biện pháp tăng năng suất cây trồng thông qua điều khiển quang hợp. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 12 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- nhóm, giao nhiệm vụ và giao cho HS bảng thiết kế nội dung yêu cầu. HS: từng nhóm nêu nhiệm vụ, nêu ý tưởng giải quyết. Hoạt động 2: Tìm hiểu khái niệm quang hợp ở thực vật, vai trò quang và cơ quan quang hợp (25 phút) Nội dung Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của học sinh và PPDH 1) Khái Tổ chức cho HS nghiên cứu SGK Học sinh nghiên cứu SGK trả lời niệm và vai bài 8 và phân tích hình ảnh để trả các câu hỏi. trò quang lời các câu hỏi: PTTQ: ASMT hợp: - Nêu khái niệm quang hợp ở thực vật? H2O+ CO2 DL C6H12O6 + O2 PP hỏi đáp, - Viết phương trình tổng quát quá trực quan trình quang hợp? Oxi sinh ra có Oxi sinh ra có nguồn gốc từ nước. tìm tòi: nguồn gốc từ đâu? HS nêu các vai trò của quang hợp KT đặt câu theo SGK. hỏi. - Nêu các vai trò của quang hợp? HS tìm hiểu về cấu trúc lá để mô KT trình tả, trả lời. (Học sinh nhìn vào bày 1 phút. - Cơ quan quang hợp ở thực vật là hình SGK in to trên bảng để mô gì? Nêu cấu tạo cơ bản của cơ quan tả cấu tạo cơ bản của lá, cấu tạo đó? của lục lạp). KT chúng Nêu cấu tạo của lục lạp. em biết 3 Trong lục lạp có thành phần nào rất quan trọng cho quang hợp? Gọi là gì? Nằm ở đâu? Sắc tố quang hợp gồm mấy loại? Vai trò mỗi loại? HS nhận phiếu hoạt động nhóm, KT giao nghe hướng dẫn thực hiện và hỏi nhiệm vụ. Phát phiếu hoạt động nhóm về để những yêu cầu chưa rõ. học sinh chuẩn bị. Hoạt động 3: (tiết 2) Nêu cơ chế quá trình quang hợp ở thực vật C3, C4 và CAM. Nội dung Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của học sinh và PPDH Hoàn thành Giáo viên chia nhóm: phiếu học Chia 6 học sinh/ trên nhóm. Ổn định nhóm, cử nhóm trưởng, tập ( 25 Yêu cầu cử nhóm trưởng, thư ký. thư ký, tiến hành thảo luận để phút) . GV hướng dẫn nhiệm vụ của hoàn thành phiếu học tập.( Phụ PP Thảo nhóm: lục 1) luận nhóm: Thảo luận nêu các giai đoạn quá Trình bày nội dung thống nhất - KT chia trình Quang hợp ở thực vật C3. so của nhóm. nhóm. sánh một số điểm cơ bản của cơ Tham gia phản biện, cho ý kiến - KT hoàn chế quang hợp ở C3, C4 và CAM. bài báo cao của nhóm khác. Lăng tất 1 nhiệm GV theo dõi sự thảo luận của các nghe, ghi nhận các kiến thức vụ nhóm, hướng dẫn giải thích các trong tâm. thắc mắc của các nhóm. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 13 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Gv cử HS lên trình bày Chuẩn bị GV yêu cầu học sinh đọc nội dung bài thuyết 2 bài 10 và 11; mỗi học sinh lựa Đọc bài 10, 11 nêu những nội trình( 15 chọn viết bài thuyết trình ( 1 trong dung cơ bản của mỗi bài. phút). 2 bài). Lựa chọn phần thuyết trình. - Kĩ thuật GV hướng dẫn sườn trình bày bài Nghe hướng dẫn các nội dung, giao nhiệm thuyết trình và yêu cầu của bài yêu cầu để về viết bài thuyết vụ. thuyết trình. trình. - Kĩ thuật Lưu ý: Khi trong lớp chọn không đọc tóm tắt đều giữa 2 bài, GV phải thỏa nội dung tài thuận, giao 1 số em viết bài có ít liệu. người tham gia. Hoạt động 4: (tiết 3) Thuyết trình về ảnh hưởng của các yếu tố đến quang hợp và Mối quan hệ giữa quang hợp và năng suất cây trồng. Nội dung Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của học sinh và PPDH Phương Giáo viên kiểm tra việc chuẩn bị pháp ngẫu nhiên một số học sinh. Đăng ký thuyết trình, chuẩn bị Seminar: Tổ chức đăng ký và bốc thăm nội dung, thiết bị cho việc thuyết - Kĩ thuật thuyết trình. trình. nói cách Việc đăng ký mạnh dạn tự tin khác. thuyết trình được ghi nhận để đánh Thứ tự trình bày bài thuyết trinh giá kết quả thực hiện chủ đề. theo bốc thăm; theo dõi bài thuyết ( Thông thường chọn 2 bài thuyết trình của bạn, tham gia ý kiến, trình cho mỗi nội dung) phản biện,…ghi nhận các ý kiến Giáo viên theo dõi, tổ chức tranh hay,… luận, ghi nhận việc góp ý xây dựng của các học sinh khác; phân xử Qua nghe thuyết trình, thảo luận những tranh luận gay gắt,… tự rút ra những nội dung trong KT giao Yêu cầu học sinh hệ thống lại toàn tâm của bài học cần lưu ý. nhiệm vụ bộ kiến thức của cả chủ đề để tuần sau kiểm tra 15 phút. Hoạt động 5: (tiết 4) Đánh giá việc thực hiện chủ đề, kiểm tra mức độ thu nhận kiến thức của học sinh( kiểm tra 15 phút tự luận) Nội dung Hoạt động của Giáo viên Hoạt động của học sinh và PPDH Đánh giá Giáo viên tổng hợp đánh giá lại Nghe đánh giá của giáo viên, việc thực việc chuẩn bị bài ở nhà, kết quả tham gia ý kiến trong việc đánh hiện chủ đề. hoạt động nhóm ở lớp, mức độ tích giá các nhóm và từng cá nhân. Kĩ thuật đặt cực trong thảo luận, tranh luận,... Tự đánh giá bản thân, tham gia câu hỏi. Hướng dẫn học sinh hoàn thành thảo luận đánh giá các thành viên Kĩ thuật viết bảng đánh giá thực hiện chủ đề của trong nhóm. tích cực nhóm và cá nhân. Làm bài kiểm tra bằng viết hoặc hoặc kỹ Đặt câu hỏi kiểm tra mức độ tiếp vẽ bản đồ tư duy. thuật bản thu kiến thức sau khi thực hiện chủ đồ tư duy. đề. ( Nên cho nêu lại các nội chính trong chủ đề). -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 14 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 4. Kế hoạch thực hiện chủ đề và xây dựng chủ đề : Thực hiện giờ lên lớp - 4 tiết/ 4 tuần và làm việc ở nhà Thời lượng Tiết 1 Nhiệm vụ Giới thiệu chủ đề . Nghiên cứu KN, vai trò và cơ quan quang hợp. 01 tuần từ tiết Hoàn thành phiếu học tập: So 1 đến tiết 2 sánh QH ở thực vật C3, C4 và CAM. Tiết 2 Thảo luận nhóm, trình bày bảng so sánh QH ở các nhóm thực vật. 01 tuần từ sau Xây dựng bài thuyết trình cá tiết 2 đến tiết 3 nhân Tiết 3 Thuyết trình về các yếu tố ảnh hưởng tới QH; Mối quan hệ giữa QH và năng suất cây trồng. 01 tuần từ tiết Hệ thống nội dung toàn chủ đề 3 đến tiết 4 Tiết 4 Đánh giá việc thực hiện chủ đề và kiểm tra kiến thức lĩnh hội từ chủ đề. Mục tiêu Học sinh biết được mục tiêu của chủ đề HS lĩnh hội được kiến thức cơ bản về bản chất QH và vai trò QH ở thực vật. Hiểu lá là cơ quan QH, cấu trúc lá, lục lạp và vai trò các sắc tố QH. Mỗi học sinh tích cực tìm kiếm thông tin trong SGK, mạng internet,... hoàn thành phiếu học tập, hiểu rõ các nội dung so sánh. Kỹ năng: - Làm việc nhóm, tìm và phát hiện kiến thức, thống nhất nội dung kiến thức. - Trình bày nội dung bảng so sanh trước lớp, góp ý xây dụng và tranh luận giữa các nhóm. Mỗ học sinh tích cực: - Tìm kiếm thông tin theo định hướng của giáo viên. - Khái quát hóa nội dung kiến thức - Xây dựng bài thuyết trình bằng viết tay, tranh ảnh hoặc băng trình chiếu,… - HS mạnh dạn đăng ký thuyết trình. - HS chú ý lăng nghe và tích cực phản biện, góp ý. HS hệ thống được nội dung cơ bản của chủ đề. HS tự đánh giá, HS đánh giá uqa lại trong nhóm và giáo viên đánh giá. - Kiểm tra kiến thức từ chủ đề để giáo viên đánh giá về mặt kiến thức. III. KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ 1. Bảng mô tả mức độ câu hỏi/bài tập/thực hành thí nghiệm đánh giá năng lực của học sinh qua chủ đề -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 15 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Các NL hướngtới Mức độ nhận thức Nội dung Khái quát về quang hợp Quang hợp ở các nhóm thực vật Cơ quan quang hợp Quang hợp ở các nhóm thực vật Các giai đoạn QH ở thực vật C3 NHẬN BIẾT THÔNG HIỂU - Liệt kê các thành phần tham gia, sản phẩm quang hợp. - Viết PTTT quang hợp - Hiểu được quang hợp là quá trình oxi hóa khử . - Kể ra được các đặc điểm của lá phù hợp chức năng quang hợp. - Nêu được các thành phần cấu trúc của lục lạp. - Kể tên dược các loại sắc tố quang hợp. - Liệt kê các các giai đoạn của quá trình QH. - Liệt kê được nguyên liệu, sản phẩm của mỗi giai đoạn - Giải thích được cấu tạo về hình thái và giải phẫu phù hợp với chức năng quang hợp VẬN DỤNG THẤP - Dự đoán 1 số hiện tượng thực tế: điều kiện chiếu sáng không đủ, thiếu CO2, Nước,... - Xác định được cấu tạo lá liên quan tới hiệu quả quang hợp. VẬN DỤNG CAO - Chỉ ra được các điều kiện Nhà kính cần phải có để có thể trồng rau quả sạch có NS cao. - Năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề. - Năng lực thu nhận và xử lý TT từ SGK - Phát triển năng lực ngôn ngữ qua thảo luận, thuyết trình - Phán đoán được những loài cây khác nhau có nhu cầu ánh sáng - Xác định khác nhau. - Phân biệt được lục - Chỉ ra được vai trò lạp là bào được diệp của các săc quan lục a là tố quang quang hợp trung tâm hợp. phản ứng - Hiểu được - Xác định - Phân biệt cơ chế xảy được điều được các ra của từng kiện cần để giai đoạn giai đoạn xảy ra từng diễn ra của của quá giai đoạn các pha trình quang quang hợp. quang hợp - Năng lực so hợp. sánh. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 16 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - Liệt kê được chất nhận CO2 So sánh đầu tiên, sản QH ở phẩm đầu TV C3, tiên, nơi xảy C4, ra các giai CAM đoản, enzim tham gia ở thực vật C3, C4 và CAM - Nêu được Các yếu các khái tố ảnh niê êm: điểm hưởng bù ánh sáng, đến Ánh điểm bão hoà quang sáng ánh sáng. hợp - Nêu được loại ánh sáng nào cần cho quang hợp Nêu được nồng đô ê CO2 trong tự nhiên và cần NồNG cho quang độ CO2 hợp Nước - Nêu được vai trò của nước đối với thực vâ êt. - Chỉ ra điểm khác biệt về QH ở các nhóm thực vật. - Chọn ra được các ý cơ bản nhất để phân biệt các nhóm thực vật này. - Phân biệt được các nhóm thực vật này trong thực tế nhờ biết các dấu hiệu cơ bản. - Giải thích được sự ảnh hưởng của ánh sáng đến cường đô ê quang hợp. Xác định được sự liên quan giữa ánh sáng với năng suất cây trồng - Thiết kế mô êt số mô hình trồng cây có dùng ánh sáng điều khiển sinh trưởng - Giải thích được vai trò của trị số bảo hoà CO2 - Chỉ ra được sự ảnh hưởng của nồng đô ê CO2 đến quan hợp của cây bí đỏ và cây đâ uê qua hình - Kết luận - Chứng được vai trò minh được của nước mối liên đối với hê ê của quan hợp nước với quang hợp và vấn đề năng suất - Phán đoán được tại sao mô êt số nơi nuôi tảo có bơm khi CO2 vào bể nuôi. - Trong trồng trọt người ta cần đảm bảo đầy đủ nước cho cây. - Năng lực tự học, giải quyết vấn đề, sử dụng ngôn ngữ, tri thức về sinh học. - Phân loại được vai trò của các nhân tố ảnh hưởng đến quang hợp. - Năng lực giao tiếp và hợ tác: tiếp nhận -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 17 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nhiệt độ - Nêu được sự tác đô êng của nhiê êt đô ê đến các enzim QH - Nêu được mô êt số nguyên tố khoáng thiết Nguyên yếu cho cây tố khoáng Trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo. QUANG HỢP VÀ NĂNG SUẤT CÂY TRỒNG Quang hợp quyết định năng suất cây trồng - Nêu được khái niê m ê trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo là gì? - Xác định được mức độ ảnh hưởng QH tới năng suất. - Nêu được các khái niệm về NS sinh học, NS kinh tế. - giải thích được tác đô nê g của nhiê êt đô ê đến sự QH của các cây khác nhau là khác nhau - chứng minh được tác đô êng ảnh hưởng của nhiê êt đô ê lên cường đô ê QH - Mô tả được dấu hiệu thiếu một số nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu. - Chứng minh được thiếu một số nguyên tố khoáng thiết yếu thì cây phát triển không bình thường. - thực hiện được một số biện pháp điều khiển các yếu tố tác đô êng khi trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo - Giải thích được sự tác đô nê g của các yếu tố ngoại ảnh lên cây trồng. - Chỉ được ưu điển của trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo - Giải thích được khi thay đổi quang hợp sẽ làm thay đổi năng suất cây trồng. - Kết luận được quang hợp quyết định đến năng suất cây trồng. - lường trước được hậu quả của việc nhập nội các giống cây trồng của xứ lạnh vào Việt Nam. - Phân loại được nhu cầu phân bón đặc trưng của từng vùng đất. - thiết kế các mô hình trồng cây đơn giản có sử dụng ánh sáng nhân tạo. và phân phối thông tin, lắng nghe và chia sẽ quan điểm - sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông: tìm kiếm thông tin qua internet, sử dụng các phần mềm hỗ trợ. - Giải thích được các trường hợp thay đổi năng suất do ảnh hưởng của quang hợp. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 18 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Tăng diện tích lá. Tăng cường độ quang hợp. Tăng hệ số kinh tế - Trình bày được các biện pháp làm tăng diện tích lá - Trình bày thế nào là cường độ quang hợp - Mô tả tác dụng của diện tích lá đối với quang hợp Chỉ ra được các biện pháp kỹ thuật và biện pháp chọn tạo giống để tăng cường độ quang hợp Kể tên các biện pháp kỹ thuật nhằm tăng hệ số kinh tế - Giải thích được mối quan hệ của các nguyên tố khoáng đối với việc tăng hệ số kinh tế - Chứng minh diện tích lá liên quan NS cây trồng. Đánh giá khả năng vận dụng của các biện pháp tăng diện tích lá. Tìm hiểu tìêm năng của việc phân tích tăng cường được tác độ quang dụng của hợp nhờ việc trồng biện pháp cây theo kỹ thuật và mùa vụ chọn tạo giống trong tương lai. - Chọn ra các loại - Chỉ ra cơ phân bón sở khoa có tác học của dụng tăng việc sử hệ số kinh dụng các tế tương giống lai ứng với mới có ưu từng thời thế cao vào kỳ sinh sản xuất. trưởng của cây 1. Bài tập/ câu hỏi kiểm tra chủ đề: Bài tập 1: Cho đoạn thông tin sau: “Mặc dù quá trình quang hợp được thực hiện khác nhau giữa các loài thực vật, quá trình này luôn luôn bắt đầu khi năng lượng từ ánh sáng được hấp thụ bởi các protein được gọi là trung tâm phản ứng có chứa sắc tố diệp lục màu xanh lá cây. Ở thực vật, các protein này được tổ chức bên trong các bào quan gọi là lục lạp, vốn là chất chiếm nhiều nhất trong các tế bào lá. Trong các phản ứng phụ thuộc vào ánh sáng trên, một số năng lượng được sử dụng để tách các điện tử từ các chất thích hợp như nước và sản xuất khí oxy. Thêm vào đó, hai hợp chất năng lượng tiếp tục được tạo ra: nicotinamide adenine dinucleotide phosphate (NADPH) và adenosine triphosphate (ATP).” Dựa vào đoạn thông tin trên trả lời các câu 1 đến câu 4: Câu 1: Điều kiện cần thiết cần có của pha sáng trong quang hợp là: A. ánh sáng và nước. B. nhiệt độ và ánh sáng C. nước và O 2 D.ánh sáng và -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 19 Trường THPT Võ Trường Toản SKKN: Ứng dụng phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy một số chủ đề sinh học -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- O2. Câu 2: Sản phẩm tạo ra từ pha sáng trong quang hợp là: A. Ánh sáng và diệp lục B. H2O và O2 C. NADPH, ATP và O2 D. Glucozo và O2 Câu 3: Sắc tố quang hợp có thành phần nhiều nhất trong lá là gì và có ở bào quan nào? A. Diệp lục/ Lục lạp B. Carotennoit/ Lá C. Protein/ lá xanh D. Crotenoit/Lục lạp. Câu 4: Oxi sinh ra từ quang hợp có nguồn gốc từ đâu? A. Pha sáng. B. Các phân tử nước. C. Diệp lục. D. Pha tối. .................................... Bước 4: Tổ chức thực hiện chủ đề và rút kinh nghiệm điều chỉnh phù hợp cho từng đối tượng ( từng lớp): Giáo viên triển khai chủ đề đồng loạt cho toàn bộ khối lớp 11, tổ chức thực hiện và thường xuyên trao đổi với nhau các khó khăn gặp phải để cùng tìm hướng giải quyết. Trong quá trình thực hiện nếu phát sinh tình huống mới thì phải điều chỉnh phương pháp, cách thức tổ chức thực hiện cho phù hợp. Sau khi thực hiện chủ để phải rút kinh nghiệm toàn tổ và lưu hồ sơ để năm học tới tiếp tục tổ chức chủ đề với hiệu quả cao hơn. IV - HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI Thực hiện đề tài trong năm học 2014 – 2015, với 6 chủ đề của bộ môn Sinh học ở trường THPT Võ Trường Toản đã góp phần từng bước nâng cao hiệu quả của dạy học theo chủ đề. Trước hết, có thay đổi nhận thức của từng giáo viên trong tổ bộ môn, dạy học theo chủ đề không còn mang tính hình thức, đối phó mà chú ý hơn tính hiệu quả của nó. Các chủ đề thực hiện sau càng được đầu tư hơn trong soạn giảng, mà đặc biệt quan tâm tới tìm kiếm những PPDH và KTDH tích cực phù hợp với mục tiêu cũng như năng lực học tập của học sinh. Sự lựa chọn các PPDH, KTDH phù hợp với nội dung, mục tiêu chủ đề; phù hợp với năng lực học tập và điều kiện tổ chức học tập đã giúp nâng cao hiệu quả dạy học của từng chủ đề. Ngoài thực hiện được các mục tiêu về kiến thức thì mục tiêu về rèn luyện kỹ năng từ đó phát triển năng lực của học sinh cũng đạt được. Và đó là mục tiêu của sự đổi mới PPDH trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên, thời gian thực hiện chưa dài nên chắc chắn đề tài này còn nhiều thiếu sót, chưa thể hoàn thiện. Tôi rất mong quý thầy cô giáo tiếp tục nghiên cứu bổ sung những ý kiến đóng góp để hoàn thiện hơn. V- BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ KIẾN NGHỊ 1) Bài học kinh nghiệm: Qua thực hiện đề tài này tôi rút ra nhiều kinh nghiệm cho bản thân trong soạn giảng nói chung và trong thực hiện chủ đề nói riêng như sau: - Việc tìm kiếm các PPDH và KTDH tích cực phù hợp cho từng bài dạy, từng chủ đề là cần thiết, cần phải quan tâm, đầu tư đúng mức. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Phan Thị Thu Hiền 20 Trường THPT Võ Trường Toản
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan