Tài liệu Skkn phương pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy vật lý thpt

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ NỘI Mã SKKN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHƯƠNG PHÁP TÍCH HỢP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG GIẢNG DẠY VẬT LÝ THPT Lĩnh vực / môn : Vật lý Năm học 2014 - 2015 1 MỤC LỤC I. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 2. Khái niệm về dạy học tích hợp 3. GDMT qua dạy học vật lí ở THPT 4. Mục đích nghiên cứu 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 6.Nhiệm vụ nghiên cứu Trang 3 3 4 4 5 6 6 7. Phương pháp nghiên cứu *. Thời gian nghiên cứu 6.Nhiệm vụ nghiên cứu II. NÔÔI DUNG NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI 6 6 6 7 Chương I: Cơ sở lý luâ Ôn liên quan đến đề tài nghiên cứu 1. Cơ sở pháp lý 2. Cơ sở lý luâ Ôn 3. Cơ sở thực tiễn Chương II: Thực trạng của đề tài nghiên cứu 1. Khái quát phạm vi nghiên cứu 2. Thực trạng của đề tài nghiên cứu 3. Nguyên nhân Chương III: Giải pháp chủ yếu để thực hiê Ôn đề tài 1. Cơ sở đề xuất các giải pháp 2. Các giải pháp chủ yếu 3. Tổ chức, triển khai, thực hiê Ôn 4. giới thiệu một số bài học tích hợp GD BVMT III. KẾT LUÂÔN VÀ KIẾN NGHỊ 1. những bài học kinh nghiệm 2. Ý nghĩa 3. khả năng ứng dụng và triển khai 4. những kiến nghị và đề xuất IV. TÀI LIÊÔU THAM KHẢO 7 7 7 9 9 9 9 9 10 10 10 12 14 26 26 26 26 27 27 2 KÝ HIỆU VIẾT TẮT TRONG ĐỀ TÀI STT 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 Ký hiệu viết tắt BVMT CNTT GDMT GV HS TB THPT SGK SL TNTN Nội dung được viết tắt Bảo vệ môi trường Công nghệ thông tin Giáo dục môi trường Giáo viên Học sinh Trung bình Trung học phổ thông Sách giáo khoa Số lượng Tài nguyên thiên nhiên 3 PHẦN MỞ ĐẦU 1.Lí do chọn đề tài Môi trường là vấn đề đã và đang thu hút sự quan tâm của toàn nhân loại. Trong mấy chục năm trở lại đây do sự phát triển của khoa học - kỹ thuật, sự gia tăng dân số quá nhanh và quá trình đô thị hoá mạnh mẽ đã làm cho cường độ khai thác và sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên, môi trường ngày càng mạnh. Kết quả là, nhiều nguồn tài nguyên bị cạn kiệt, nhiều hệ sinh thái bị phá huỷ, nhiều cân bằng trong tự nhiên bị phá huỷ, rối loạn và môi trường sống của chúng ta đang lâm vào tình trạng khủng hoảng với quy mô toàn cầu. Để bảo vệ môi trường, cái nôi sinh thành của mình, con người đã thực hiện nhiều biện pháp khác nhau, trong đó có biện pháp giáo dục môi trường (GDMT). GDMT được xem là một biện pháp có hiệu quả cao, bởi vì nó giúp con người có được biện pháp đúng đắn trong việc khai thác, sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyên và có ý thức trong việc thực hiện các nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Hiện nay, việc giáo dục môi trường qua giảng dạy trong các trường học, nhất là các trường THPT có ý nghĩa và chiếm vị trí đặc biệt. Nhà trường là nơi đào tạo thế hệ trẻ, những người chủ tương lai đất nước, những người sẽ thực hiện khai thác, sử dụng, cải tạo và bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên (TNTN) và môi trường đất nước mình. Nếu họ có nhận thức đầy đủ các vấn đề về môi trường, thì khi ra ra trường, dù bất cứ lĩnh vực nào, hoạt động nào họ đều có thể thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường một cách có hiệu quả. Thực tế, với việc lồng ghép các kiến thức về môi trường vào chương trình giảng dạy vật lí, học sinh đã có được cái nhìn khá đúng đắn và toàn diện về vấn đề môi trường. Song vần cần tiếp tục khắc sâu nội dung kiến thức này cho học sinh để nâng cao nhận thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành thái độ và hành vi đúng dắn cho học sinh trong việc bảo vệ môi trường (BVMT). Với lí do trên tôi chọn đề tài: " Phương pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy vật lý THPT” muốn gửi đến các đồng nghiệp một vài 4 kinh nghiệm nhằm mục đích nâng cao giáo dục toàn diện cho HS, giáo dục cho HS ý thức bảo vệ môi trường là một giải pháp bảo vệ môi trường cho tương lai. 2. Khái niệm về dạy học tích hợp Quá trình dạy học tích hợp được hiểu là một quá trình dạy học trong đó toàn thể các hoạt động học tập góp phần hình thành ở học sinh những năng lực rõ ràng, có dự tính trước những điều cần thiết cho học sinh, nhằm phục vụ cho các quá trình học tập tương lai, hoặc nhằm hòa nhập học sinh vào cuộc sống lao động. Mục tiêu cơ bản của tư tưởng sư phạm tích hợp là nâng cao chất lượng giáo dục học sinh phù hợp các mục tiêu giáo dục của nhà trường. Các dạng vận dụng dạy học tích hợp GDMT vào các môn học ở trường phổ thông hiện nay thường là: - Hình thức liên hệ - Hình thức lồng ghép 3. Giáo dục môi trường qua dạy học môn vật lí ở bậc THPT Ngày nay vấn đề ô nhiễm môi trường, phá vỡ cân bằng sinh thái đã là vấn đề quan tâm chung của nhân loại. Vì vậy, người ta coi vấn đề môi trường là một trong các "vấn đề toàn cầu". Nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường đã được xác định chủ yếu là do các hoạt động của con người: phá rừng, sản xuất công, nông nghiệp, giao thông vận tải, sinh hoạt, dân số tăng nhanh. Ở bậc THPT, mỗi môn học có vị trí khác nhau trong vấn đề thực hiện GDMT. Có nhiều môn học có thuận lợi do đối tượng bộ môn liên quan nhiều đến vấn đề môi trường sinh thái như: sinh học, địa lý, hóa học, giáo dục công dân. Các môn học khác như vật lý, mặc dù không có các chủ đề nghiên cứu riêng về vấn đề môi trường sinh thái, song đều có thể tìm được cơ hội đưa vấn đề GDMT vào nội dung bài học. Điều quan trọng giáo viên phải được chuẩn bị các hiểu biết về vấn đề môi trường, có sự hiểu biết sâu sắc kiến thức bộ môn. Để định hướng cho việc lựa chọn nội dung GDMT phù hợp, có thể nêu lên một số vấn đề môi trường đang được quan tâm hiện nay có liên quan trực tiếp tới các quá trình vật lý như: 5 Tài nguyên rừng bị suy giảm: - Dưới góc độ khoa học vật lý, có thể nêu lên các quá trình vật lý như: hiện tượng mao dẫn của đất, quá trình quang hợp, thế năng, động năng dòng chảy của nước gây ra sự bào mòn đất... - Các giải pháp bảo vệ rừng, phát triển rừng nhìn từ góc độ vật lý: chống sói mòn đất, hạn chế khí nhà kính… Ô nhiễm nước : Vai trò của nước đối với sự sống trên Trái Đất, các quá trình lý hóa khi nước bị ô nhiễm,... các biện pháp bảo vệ nước, chu trình nước trong tự nhiên ( liên quan tới các hiện tượng chuyển thể của nước…) Ô nhiễm không khí: Ô nhiễm khí quyển, quá trình suy giảm tầng ôzôn, chất phóng xạ, hóa chất khí thải; Ô nhiễm tiếng ồn: Liên quan trực tiếp tới các quá trình vật lý như sóng âm. Các nguồn ô nhiễm: tiếng xe cộ, karaokê quá giới hạn cho phép... Ô nhiễm ánh sáng: Sự chiếu sáng gây tác hại đến con người và sinh vật. Ô nhiễm phóng xạ: Các tia phóng xạ, các lò phản ứng hạt nhân… 4. Mục đích nghiên cứu Việc giáo dục môi trường trong giảng dạy vật lý nhằm mục đích để tất cả các em hiểu được bản chất của các vấn đề môi trường như tính phức tạp , quan hệ nhiều mặt, tính hữu hạn của tài nguyên, thiên nhiên và khả năng chịu tải của môi trường, quan hệ chặt chẽ giữa môi trường và phát triển. GDMT có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đào tạo thế hệ trẻ. Vật lí là một trong các môn học có khả năng giáo dục môi trường cho HS, vì vậy trong quá trình giảng dạy nên lồng ghép các kiến thức giáo dục môi trường vào những bài giảng có nội dung phù hợp.Qua các bài giảng cụ thể HS đã có những hiểu biết nhất định về môi trường, có ý thức, thái độ, hành vi tốt đối với môi trường, các em cũng đã có được một số kĩ năng và biện pháp bảo vệ môi trường thông thường để áp dụng ở địa phương nơi các em sinh sống. 6 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu a.Khách thể nghiên cứu Tìm hiểu về môi trường trên địa bàn của nhà trường và môi trường xung quanh nhà trường; hoạt động giảng dạy môn vật lý ở các lớp trong trường trung học phổ thông b.Đối tượng nghiên cứu Đề tài “ phương pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy vật lý “ được nghiên cứu và viết dựa và đặc điểm tâm sinh lý của các đối tượng học sinh khối lớp 10,11,12 và dựa vào hoạt động dạy – học của thầy và trò 6.Nhiệm vụ nghiên cứu Qua đề tài “ Phương pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy vật lý “ sẽ giúp học sinh có tính tự giác, có tinh thần trách nhiệm , kĩ năng nhận thức và cách ứng xử đúng đắn , tích cực với các vấn đề môi trường nảy sinh. Đồng thời sẽ có hành động cụ thể để bảo vệ môi trường cũng như tuyên truyền, vận động bảo vệ môi trường trong gia đình, nhà trường và cộng đồng 7. Phương pháp nghiên cứu Để thực thi đề tài này tôi đã sử dụng các phương pháp sau: - Nghiên cứu chương trình, SGK để xây dựng mục tiêu dạy học, trong đó có các mục tiêu GDMT. - Xác định các nội dung GDMT cần tích hợp - Lựa chọn và vận dụng các phương pháp và phương tiện dạy học phù hợp: ở đây, trứơc hết phải vận dụng các phương pháp dạy học tích cực . - Xây dựng tiến trình dạy học dạy học cụ thể - Dự giờ, trao đổi kinh nghiệm của các đồng nghiệp, thông qua tham khảo sách báo,các thông tin đại chúng - Dựa vào công tác điều tra, khảo sát tham quan, nghiên cứu tình hình môi trường ở địa phương, thảo luận các phương án xử lý 8 Thời gian nghiên cứu Thời gian nghiên cứu đề tài bắt đầu từ năm học 2014-2015. 7 PHẦN NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI Chương 1 : Cơ sở lí luận liên quan đến đề tài nghiên cứu 1.Cơ sở pháp lí - Căn cứ vào chủ trương của Đảng và Nhà nước, của ngành Giáo dục và Đào tạo về công tác bảo vệ môi trường , vào Luật bảo vệ môi trường 2005 - Căn cứ vào quyết định 1363/QĐ – TTg của thủ tướng chính phủ về việc phê duyệt đề án “ Đưa nội dung bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo dục quốc dân”. Căn cứ quyết định 256/2003/QĐ – TTg của Thủ tướng chính phủ về việc phê duyệt chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2010 và định hướng đến 2020, xác định bảo vệ môi trường là bộ phận cấu thành không thể tách rời của chiến lược kinh tế , xã hội, là cơ sở quan trọngđể đảm bảo phát triển bền vững đất nước - Căn cứ vào chỉ thị số 32/2006/CT – BGD& ĐT ngày 1-8-2006 về nhiệm vụ trọng tâm giáo dục phổ thông - Căn cứ vào các văn bản chỉ đạo của Sở giáo dục & đào tạo thành phố Hà Nội 2.Cơ sở lí luận Sự phát triển nhanh chóng về kinh tế xã hội trong những năm qua đã làm đổi mới Xã hội Việt Nam , chỉ số kinh tế không gnuwngf nâng cao. Tuy nhiên sự phát triển kinh tế chưa đảm bảo cân bằng với việc bảo vệ môi trường, những hiểm họa suy thoái môi trường ngày càng đe dọa cuộc sống của loài người. Chính vì vậy bảo vệ môi trường là vấn đề sống còn của nhân loại và của mỗi quốc gia. Việc tích hợp nội dung bảo vệ môi trường trong giảng dạy vật lý là việc làm cần thiết giúp học sinh hiểu biết được mối quan hệ giữa môi trường tự nhiên , môi tường xã hội và vai trò của con người tron g đó. Từ đó sẽ có thái độ thân thiện với môi trường, yêu quý, tôn trọng thiên nhiên, tôn trọng di sản văn hóa và ý thức được hành động trước vấn đề môi trường nảy sinh 3.Cơ sở thực tiễn * Thực trạng chung Hiện nay con người đã khai thác quá mức và sử dụng không hợp lý các nguồn tài nguyên, dẫn đến mất cân bằng sinh thái , môi trường sống bị ô nhiễm nghiêm 8 trọng và đang đe dọa đến cuộc sống con người : Ô nhiễm không khí, hiệu ứng nhà kính, nguồn nức bị ô nhiễm , rừng bị suy thoái… .Vì thế , việc lựa chọn nội dung để tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy vật lý là vấn đề quan trọng và cần thiết nhằm trang bị cho học sinh một hệ thống kiến thức dầy đủ về môi trường và kĩ năng bảo vệ môi trường phù hợp với tâm lí lứa tuổi. bên cạnh đó tuyên truyền giáo dục nâng cao ý thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường *Thực trạng tại địa phương các em đang sinh sống a.Thuận lợi : -Có một số gia đình có sử dụng thùng đựng rác sinh hoạt . -Một số gia đình có ý thức giữ gìn vệ sinh chung . -HS có ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường chung . -Chính quyền địa phương cũng thường xuyên tổ chức nhiều buổi tuyên truyền, mít tinh về môi trường . b.Khó khăn: Qua quá trình đi thực tế ở địa phương các em HS tôi có kết luận chung đại đa số gia đình các em HS đều không có sọt rác gia đình , tất cả rác sinh hoạt hằng ngày đều vứt bỏ đại, và vứt đại xuống sông nào là bọc , giấy , lá cây , xác chết động vật , rau cải hư , chai nhựa , thủy tinh , ……chính những việc làm như thế sẽ làm cho môi trường ô nhiễm, gây ra cho nguồn nước ô nhiễm và gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm cho người dân nhất là bệnh về đường ruột cho người dân , ….Xung quanh nơi các em sinh sống có rất nhiều hố rác. Ý thức của người dân chưa cao , không biết là những việc làm như trên sẽ gây ra biết ba nhiêu nguy hiểm cho mọi người. Và với quan niệm “ ai bệnh gì thì bị , miễn là mình không bệnh thì thôi ” với tư tưởng ích kỹ, hẹp hòi như thế sẽ làm cho môi trường thêm ô nhiễm nặng hơn . Ở gia đình các em có cách sinh hoạt và vứt rác bừa bãi như thế thì làm sao các em có ý thức bảo vệ môi trường được, và tất cả những gì các em được thầy cô ở nhà trường tuyên truyền giáo dục đều không có tác dụng.Vì cha mẹ các em là tấm gương cho các em nôi theo, nếu cha mẹ các em có những việc làm tốt góp 9 phần bảo vệ môi trường , thì các em sẽ có ý thức bảo vệ môi trường , nếu cha mẹ các em có những việc làm không tốt ảnh hưởng bảo vệ môi trường , thì các em sẽ không có ý thức bảo vệ môi trường . Cần phải có sự kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo Chương II : Thực trạng của đề tài đang nghiên cứu 1.Khái quát phạm vi nghiên cứu Căn cứ vào đặc điểm tâm sinh lí lứa tuổi và trình độ nhận thức kiến thức bộ môn vật lý của học sinh. Qua thực tế giảng dạy, dự giờ, trao đổi với các đồng nghiệp, qua công tác điều tra, khảo sát , tham quan, nghiên cứu tình hình môi trường địa phương. Nhận thấy rằng việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường đối với bộ môn vật lý là biện pháp tốt nhất nhằm giúp các em có ý thức, trách nhiệm giữ gìn môi trường xung quanh ngày càng xanh, sạch , đẹp 2.Thực trạng của đề tài nghiên cứu Bảo vệ môi trường hiện nay đang là nhiệm vụ của toàn xã hội, trong đó có học sinh. Tuy nhiên, có rất nhiều học sinh không mấy quan tâm , thậm chí thờ ơ đối với việc bảo vệ môi trường. Vì vậy, trong quá trình dạy học giáo viên cần giáo dục học sinh biết cách bảo vệ môi trường, trước hết là môi trường xung quanh các em Trong quá trình dạy vật lý, các giáo viên chắc cũng đã đề cập đến biện pháp giáo dục bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, việc này còn chưa thường xuyên, đôi khi còn mang tính sách vở, thiếu sự gần gữi với thực tế địa phương . trong khi đó vật lý lại là môn khoa học mang tính thực tiễn cao, do đó chúng ta hoàn toàn có thể vừa đưa ra các biện pháp giáo dục bảo vệ môi trường lien quan đến từng nội dung trong các bài cụ thể lại vừa gần gũi với sự hiểu biết của học sinh. Những điều này sẽ kích thích trí tò mò , sáng tạo, hứng thú với học tập , giúp sự hiểu biết của học sinh ngày càng được nâng cao , đặc biệt các em sẽ quan tâm nhiều hơn đến việc bảo vệ môi trường xung quanh các em 3.Nguyên nhân - Do thời lượng một tiết học còn hạn chế nên giáo viên giảng dạy ngại đi sâu vào việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường 10 - Do điều kiện giảng dạy, cơ sở vật chất trang thiết bị còn thiếu, tài liệu tham khảo cho giáo viên cũng như học sinh chưa phong phú, chưa đáp ứng nhu cầu và hấp dẫn học sinh - Do kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin của một số giáo viên còn nhiều hạn chế Chương III : Giải pháp chủ yếu để tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy vật lý 1.Cở sở đề xuất giải pháp Do sự phát triển mạnh mẽ của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chúng ta đang đứng trức tình trạng môi trường sống đang bị suy thoái nghiêm trọng.Để cho nội dung tích hợp giáo dục môi trường đạt hiệu quả cao tôi xin trình bày một số giải pháp tích hợp 2.Các giải pháp chủ yếu a.Xây dựng nôi dung tích hợp phù hợp với nội dung bài học Để học sinh có thể nhận thức đúng đắn vai trò của môi trường với đời sống , từ đó có những hành động cụ thể để bảo vệ môi trường thì trước hết cần đưa ra cho học sinh vấn đề gần gũi, phù hợp với nhận thức của các em học sinh. Đối với môn vật lý, việc giáo dục môi trường cần được thông qua nội dung của từng bài học cụ thể trong chương trình học Khi khai thác cơ hội GDMT dù theo hình thức nào cũng cần tuân theo 3 nguyên tắc sau: 1. Không làm mất tính đặc trưng của môn học. Không biến bài học bộ môn thành bài học môi trường; 2. Khai thác nội dung chọn lọc, tập trung, không tràn lan, tùy tiện; 3. Phát huy tích cưc nhận thức của HS, khai thác kinh nghiệm thực tế của HS, tận dụng cơ hội để HS tiếp xúc trực tiếp với môi trường. b.Thu thập tài liệu sinh động và có sức thuyết phục Hiện nay với sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin, việc tìm kiếm tư liệu trên mạng internet cũng trở nên dễ dàng hơn 11 Sau khi xây dựng được nội dung tích hợp phù hợp với từng bài học , giáo viên có thể tìm và lựa chọn những hình ảnh sinh động ấn tượng, những clip, video hấp dẫn học sinh phù hợp với yêu cầu tích hợp đưa vào bài học c.Sử dụng máy chiếu projecter để dạy nội dung tích hợp Việc kết hợp giữa máy vi tính và máy chiếu để dạy học sẽ phát huy tính trực quan của bài dạy, làm bài học trở nên háp dẫn với học sinh hơn. Đặc biệt nội dung tích hợp môi trường đòi hỏi không chỉ cung cấp kiên thức, kĩ năng mà còn giúp hình thành ở học sinh thái độ trước các vấn đề môi trường .Điều này sẽ đạt được hiệu quả cao khi các em được chứng kiến các hình ảnh về thực trạng cũng như hậu quả của ô nhiễm môi trường d. GDMT được triển khai như một hoạt động độc lập, tham quan, điều tra, khảo sát, nghiên cứu địa phương : Các hoạt động độc lập này hoàn toàn phù hợp với các hình thức tổ chức dạy học bộ môn, như: tham quan, ngoại khóa, tuần lễ môi trường... Nội dung của các hoạt động này chủ yếu là nội dung môn học, các nội dung GDMT sẽ được tích hợp vào các hoạt động cung. Tuy nhiên, vì đây là các hoạt động ngoài giờ lên lớp, gắn với thực tế môi trường sống, môi trường lao động sản suất nên có nhiều điều kiện tích hợp sâu sắc các nội dung GDMT. Song do thực tế kế hoạch dạy học hiện nay là rất chặt chẽ, nên GV phải nghiên cứu lựa chọn chủ đề phù hợp và có kế hoạch sớm để nhà trường tạo điều kiện. Dưới đây là một gợi ý cho việc xây dựng một kế hoạch hoạt động. - Xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục môi trường ngoài giờ lên lớp :  Chọn chủ đề môi trường : ( ô nhiễm nước ... )  Hình thức của hoạt động : ( Tham quan, câu lạc bộ , dã ngoại , bài tập khảo sát môi trường, thi tái chế, thi tìm hiểu môi trường gắn với môn học, các trò chơi và sự mô phỏng; ... )  Thiết kế hoạt động : + Chương trình , kế hoạch chi tiết các bước . + Cách thức thực hiện . 12 + Nhân sự ( nhóm công tác , phân công ...) + Chuẩn bị CSVC / tài chính ( nếu có ) . + Thời gian . Địa điểm .Sự cho phép .  Thực hiện hoạt động :( Giám sát , giúp đỡ , điều chỉnh , đánh giá ...)  Kết thúc hoạt động : - Tổ chức cho HS tham quan học tập ở khu bảo tồn thiên nhiên, nhà máy thủy điện, các nhà máy xử lí rác. -Lập nhóm tìm hiểu, nghiên cứu tình hình môi trường ở khu vực các em sinh sống hoặc ở nhà trường các nhóm nhiệm vụ như sau : + Điều tra, tìm hiểu, nghiên cứu tình tình hình môi trường ở khu vực em khảo sát. + Báo cáo kết quả, nêu phương án cải thiện môi trường. 3.Tổ chức, triển khai, thực hiện a.Chuẩn bị nội dung trước mỗi bài dạy Trước hết giáo viên đưa ra vấn đề càn tích hợp , chọn lựa chủ đề thật gần gũi, thiết thực và sát với nội dung bài học - Ví dụ : trong bài “ thế năng – vật lý 10” giáo viên có thể đưa ra thế năng của dòng nước chảy từ nơi đất dốc từ đó giải thích tác động làm sói mòn đất khi nước chảy từ trên cao (lũ quét) và đưa ra biện pháp khắc phục. Giải thích vai trò của trồng cây xanh trong việc chống sói mòn đất * Đối với mỗi nội dung cần tích hợp , giáo viên có thể yêu cầu học sinh  Tìm hiểu nguyên nhân dẫn tới tình trạng ô nhiễm môi trường  Học sinh tự đưa ra biện pháp bảo vệ môi trường hoặc giáo viên đưa ra để học sinh tự tìm hiểu  Giải thích một số hiện tượng thường gặp trong cuộc sống hàng ngày của các em b.Thu thập thông tin và hình ảnh trên mạng internet Ta có thể thu thập thông tin và hình ảnh liên quan đến chủ đề bằng cách vào các trang web 13 Sau khi lựa chọn được hình ảnh thích hợp ta nên lưu lại trong một tập tin định dạng để khi đưa vào giáo án điện tử hình ảnh sẽ đạt chất lựơng cao hơn Ví dụ : trong bài “ thế năng – vật lý 10” chúng ta có thể sử dụng những hình ảnh lũ quét, hay hình ảnh sạt lở , sói mòn đất, hay các nhà máy thủy điện..... c. Lựa chọn thời điểm thích hợp trong tiến trình giảng dạy để tích hợp Việc lựa chọn thời điểm cũng như nội dung để tích hợp hết sức quan trọng . Một mặt nó làm cho bài học trở nên sinh động hơn, có ý nghĩa hơn mặt khác nếu lựa chọn không phù hợp sẽ làm cho bài dạy bị đứt quãng, xa rời trọng tâm kiến thức. Do đó giáo viên cần phải nghiên cứu kĩ lưỡng các phương án tích hợp sao cho vừa đảm bảo được nội dung kiến thức bài dạy vừa đạt được mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường Ví dụ : khi dạy bài :” Bài 33 Các nguyên lí của nhiệt động lực học” sau khi học xong nguyên lý thứ 2 của nhiệt động lực học chúng ta có thể giới thiệu về động cơ nhiệt và máy lạnh. Từ đó học sinh có thể liên hệ với thực tế : Động cơ nhiệt được sử dụng rất rộng rãi trong cuộc sống. Tuy nhiên động cơ nhiệt , máy lạnh lại gây ra những tác hại rất lớn đối với môi trường sống của chúng ta : - gây ra tiếng ồn - xả vào môi trường các khí độc sinh ra từ việc đốt cháy nhiên liệu - là tác nhân gây ra hiệu ứng nhà kính * Biện pháp khắc phục  Hạn chế sử dụng động cơ nhiệt  Cải tiến động cơ nhệt thân thiện với môi trường  Nghiên cứu , thử nghiệm đưa vào sử dụng loại xăng ethanol, đây là loại nhiên liệu tiết kiệm và giảm bớt khí thải ra môi trườn  Tiết kiệm năng lượng khi sử dụng tụ lạnh máy lạnh.Bảo vệ tầng ôzôn d.Sử dụng phương pháp thí nghiệm trong mỗi bài dạy: Tiến hành các thí nghiệm ảo bằng cách mô hình hóa qua chương trình phần mềm máy vi tính hay sử dụng các thí nghiệm gắn liền với đời sống thực tế để bài dạy sinh động, lôi cuốn hơn 14 -Ví dụ : Thí nghiệm về hiện tượng mao dẫn về nước và làm cho cây tươi tốt hơn. Hoạt động này giúp HS ý thức được việc trồng rừng để bảo vệ môi trường sống của con người và sinh vật. 4. Giới thiệu một só bài học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy vật lý Dưới đây là một số tiết học có thể tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường mà tôi đưa ra trong việc giảng dạy vật lí ở bậc THPT STT Địa chỉ tích hợp Nội dung tích hợp (Chương, bài, mục) Lớp 10 cơ bản 1 Chương II. Động lực học chất Tìm hiểu ảnh hưởng của lực ma sát điểm. đến sự ô nhiễm môi trường. Cách Bài 13. Lực ma sát giảm thiểu sự ảnh hưởng đó. I. Lực ma sát trượt II. Lực ma sát lăn 2 Tìm hiểu ảnh hưởng của thời tiết đến lực ma sát khi nó có ích từ đó III. Lực ma sát nghỉ tìm cách khắc phục. Chương III: Cân bằng và - Tìm hiểu cách ứng phó với những chuyển động của vật rắn. trận động đất nhỏ thông qua sự hiểu Bài 20. Các dạng cân bằng. biết về các mức vững vàng của cân Cân bằng của một vật có mặt bằng. chân đế. III. Cân bằng của một vật có 3 mặt chân đế. Chương IV: Các định luật bảo - Tìm hiểu sự ảnh hưởng khí thải toàn của động cơ phản lực ảnh hưởng Bài 23. Động lượng. Định luật đến sự ô nhiễm môi trường, tạo hiệu bảo toàn động lượng ứng nhà kính và cách giảm thiểu nó. II. Định luật bảo toàn động 4 lượng Chương IV: Các định luật bảo Tìm hiểu sự ảnh hưởng của công toàn suất hao phí đến sự ô nhiễm môi Bài 24. Công và công suất trường, tạo tiếng ồn tạo hiệu ứng 15 II. Công suất nhà kính. Tìm hiểu các cách giảm công suất 5 hao phí. Chương IV: Các định luật bảo Ảnh hưởng của cách tạo ra các hồ toàn Bài 26. Thế năng điện đến môi trường, đến tầng ôzôn. I. Thế năng trọng trường 6 nước để chạy các nhà máy thủy Tìm hiểu về các nguồn năng lượng sạch. Chương IV: Các định luật bảo Tìm hiểu ảnh hưởng của việc thay toàn đổi vị trí hoặc tăng các hồ chứa Bài 27. Cơ năng nước tới môi trường khí hậu. I. Cơ năng của vật chuyển động Tìm hiểu sự biến đổi từ thế năng trong trọng trường. thành động năng trong các hiện tượng như lũ quét, lũ ống và những 7 ảnh hưởng của nó tới con người. Tìm hiểu về không khí ô nhiễm và Chương V. Chất khí Bài 28. Cấu tạo chất. Thuyết so sánh giữa không khí ô nhiễm và động học phân tử chất khí không khí không bị ô nhiễm. I. 3. Các thể rắn, lỏng, khí Tìm hiểu cách giảm thiểu sự ô nhiễm không khí và cách ứng phó 8 với không khí ô nhiễm. Tìm hiểu tác dụng của khí quyển Chương V. Chất khí Bài 32. Nội năng và sự biến Trái Đất, của tầng ôzôn trong việc thiên nội năng giữ ổn định nhiệt độ của Trái Đất. II. Các cách làm thay đổi nội 9 năng Chương V. Chất khí Tìm hiểu mối liên quan giữa động Bài 33. Các nguyên lí của nhiệt cơ nhiệt và vấn đề ô nhiễm môi động lực học trường. II.3. Vận dụng nguyên lí thứ hai Tìm các phương án giảm thiểu khí 10 của nhiệt động lực học thải máy lạnh để giữ tầng ôzôn Chương VI: Chất rắn và chất Tìm hiểu sự hình thành băng tại 16 lỏng. Sự chuyển thể Bắc Cực, Nam Cực và các nguyên Bài 34. Chất rắn kết tinh. Chất nhân gây ra hiện tượng băng tan. rắn vô định hình. I. Chất rắn kết tinh 11 Tìm hiểu sự ảnh hưởng của hiện tượng băng tan ở Bắc Cực tới khí hậu, tới con người. Chương VI: Chất rắn và chất Tìm hiểu hiện tượng mao dẫn trong lỏng. Sự chuyển thể các rễ cây từ đó tìm hiểu các lợi ích Bài 37. Các hiện tượng bề mặt trong việc trồng cây để bảo vệ môi của chất lỏng 12 trường, ổn định khí hậu. III. Hiện tượng mao dẫn Chương VI: Chất rắn và chất Giải thích về sự BĐKH và các hiện lỏng. Sự chuyển thể tượng như hạn hán, ngập lụt. Bài 38. Sự chuyển thể của các Tìm hiểu thế nào là mưa axit và ảnh chất I. Sự nóng chảy 13 hưởng của mưa axit tới cây cối, công trình xây dựng và đời sống II. Sự bay hơi con người. Chương VI: Chất rắn và chất Tìm hiểu sự ảnh hưởng của khí hậu lỏng. Sự chuyển thể đến độ ẩm của không khí và ngược Bài 39. Độ ẩm của không khí lại. III. Ảnh hưởng của độ ẩm không khí Lớp 11 cơ bản 1 Chương I: Điện tích. Điện - Sự hình thành tầng điện li. trường - Tác dụng của tầng điện li. Bài 1. Điện tích. Định luật Cu- - Mối quan hệ giữa tầng điện li với lông sự BĐKH Trái Đất. I. Sự nhiễm điện của các vật. 2 Điện tích. Tương tác điện Chương I: Điện tích. Điện Ứng dụng hiện tượng tĩnh điện vào trường việc giảm thiểu ô nhiễm môi Bài 5. Điện thế. Hiệu điện thế. trường. II. Hiệu điện thế Tìm hiểu thiết bị lọc bụi tĩnh điện 17 3 được sử dụng trong các nhà máy. Chương II: Dòng điện không - Tìm hiểu các phương án giảm đổi công suất hao phí, tiết kiệm điện Bài 8. Điện năng. Công suất năng tiêu thụ nhằm sử dụng tiết điện. kiệm năng lượng và hiệu quả, giảm Điện năng tiêu thụ và công thiểu sự ảnh hưởng đến môi trường. suất điện. Công suất tỏa nhiệt của vật dẫn 4 khi có dòng điện chạy qua Chương III: Dòng điện trong - Tìm hiểu ảnh hưởng của khí hậu các môi trường đến sự tạo thành dòng điện trong Bài 15. Dòng điện trong chất chất khí. Cách ứng phó với dòng khí điện trong chất khí. Bản chất dòng điện trong chất - Tìm hiểu ảnh hưởng của hồ quang khí điện đến môi trường. IV. Hồ quang điện và điều kiện Tìm hiểu sự ảnh hưởng của từ trường Bài 19. Từ trường ngoài đến từ trường Trái Đất. III. Từ trường 5 tạo ra hồ quang điện Chương IV: Từ trường Tìm hiểu về bão từ (nguyên nhân gây ra bão từ, các đặc điểm của bão từ, ảnh hưởng của bão từ) từ đó tìm Mặt Trời đối với Trái Đất. I. Sự khúc xạ ánh sáng 7 Chương VI: Khúc xạ ánh sáng Bài 26. Khúc xạ ánh sáng 6 các phương án ứng phó. Tìm hiểu tác dụng của ánh sáng Tìm hiểu ánh sáng khúc xạ qua tầng ôzôn và tác dụng của tầng ôzôn. Chương VII: Mắt. Các dụng cụ Tìm hiểu tác hại của tia tử ngoại tới quang. mắt. Bài 31. Mắt Tìm hiểu tác dụng của tầng ôzôn IV. Các tật của mắt và cách đến việc ngăn cản tia tử ngoại từ 18 khắc phục Lớp 12 cơ bản 1 Chương I: Dao động cơ Mặt Trời đến Trái Đất. - Tìm hiểu ảnh hưởng của động đất Bài 4. Dao động tắt dần, dao đến các công trình xây dựng từ đó động cưỡng bức 2 tìm ra các phương án ứng phó. IV. Hiện tượng cộng hưởng Chương II: Sóng cơ và sóng - Tìm hiểu hiện tượng giao thoa âm giữa các sóng mặt nước trong thực Bài 8. Giao thoa sóng tế như thế nào? Tìm hiểu ảnh hưởng I. Hiện tượng giao thoa của hai của sóng thần và các phương án 3 sóng trên mặt nước. ứng phó với nó. Chương II: Sóng cơ và sóng - Tìm hiểu cách sử dụng các đặc âm trưng vật lí của âm để xác định, dự Bài 10. Đặc trưng vật lí của âm đoán sóng thần, động đất. II. Những đặc trưng vật lí của 4 âm Chương II: Sóng cơ và sóng Tìm hiểu cách sử dụng các đặc trưng âm vật lí, sinh lí của âm để xác định tàu Bài 11. Đặc trưng sinh lí của ngầm, các vật trôi dạt, các đàn cá, độ âm sâu đáy biển và sử dụng trong việc III. Âm sắc lập bản đồ và tìm hiểu tiếp việc dự đoán động đất sóng thần. Từ việc hiểu các đặc trưng của âm, tìm các phương án giảm thiểu ô 5 nhiễm tiếng ồn. Chương IV: Dao động và sóng Tìm hiểu tác dụng của tầng điện li điện từ đối với sự phát và thu sóng điện từ. Bài 22. Sóng điện từ Tìm hiểu sự ảnh hưởng của sự II. Sự truyền sóng vô tuyến BĐKH toàn cầu tới tầng điện li. 6 trong khí quyển Chương V: Sóng ánh sáng Tìm hiểu hiện tượng tán sắc ánh Bài 24. Tán sắc ánh sáng sáng khi qua khí quyển, qua tầng 19 III. Giải thích hiện tượng tán ôzôn. sắc ánh sáng Chương V: Sóng ánh sáng 7 Tìm hiểu tác dụng của tầng ôzôn đối Bài 27. Tia hồng ngoại và tử với sự hấp thụ tia tử ngoại. ngoại Tìm hiểu tác dụng của tia tử ngoại đối IV. Tia tử ngoại với sinh vật và con người. Tìm hiểu các nguyên nhân gây ra lỗ thủng tầng ôzôn, tìm hiểu tác hại của lỗ thủng đó từ đó tìm ra các 8 phương án giảm thiểu. Chương VI: Lượng tử ánh sáng Tìm hiểu cách sử dụng năng lượng Bài 31. Hiện tượng quang điện Mặt Trời thay thế cho các dạng trong năng lượng khác làm giảm thiểu sự III. Pin quang điện ô nhiễm môi trường cũng như tiết kiệm được năng lương. 3.2. Địa chỉ trong SGK theo chương trình Nâng cao STT Địa chỉ tích hợp Nội dung tích hợp (Chương, bài, mục) Lớp 10 nâng cao 1 Chương II. Động lực học chất - Tìm hiểu ảnh hưởng của lực ma sát điểm. Bài 20. Lực ma sát giảm thiểu sự ảnh hưởng đó. 1. Lực ma sát nghỉ - Tìm hiểu ảnh hưởng của thời tiết Lực ma sát trượt 2 đến sự ô nhiễm môi trường. Cách đến lực ma sát khi nó có ích từ đó Lực ma sát lăn tìm cách khắc phục. Chương III: Tĩnh học của vật - Tìm hiểu cách ứng phó với những rắn. trận động đất nhỏ thông qua sự hiểu Bài 26. Cân bằng của vật rắn về các mức vững vàng của cân bằng. dưới tác dụng của hai lực. Trọng tâm 6. Cân bằng của vật rắn trên giá đỡ nằm ngang 20