Tài liệu Skkn một số phương pháp giúp học sinh thường thức mĩ thuật ở tiểu học

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- A. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Con người sống giữa thiên nhiên “đầy ắp” ngôn ngữ tạo hình, đường nét, hình khối,màu sắc của cỏ cây, hoa lá, mây trời, muôn thú tất cả đều lung linh, đẹp đẽ. Chúng không chỉ cho ta vật chất để sống mà từ cái đẹp đó đã đem lại cho con người những xúc cảm, tình cảm yêu đời, yêu người. Cuộc sống ngày càng phát triển thì nhu cầu thưởng thức cái đẹp sẽ không ngừng được nâng cao, cái đẹp đã thực sự trở thành một động lực phát triển của xã hội, góp phần tăng trưởng nền kinh tế quốc dân. Cảm thụ cái đẹp để sống đẹp là mục tiêu của giáo dục, lấy những cái đẹp để giáo dục con người, như vậy “Cái đẹp là cái đức” Với nhiều lợi thế, môn mĩ thuật sẽ tạo điều kiện cho học sinh học có hiệu quả hơn các môn học khác, thể hiện ở khả năng quan sát, nhận xét, cách suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tư duy hình tượng và phương pháp làm việc khoa học sẽ góp phần hình thành phẩm chất giữa con người lao động trong thời kì CNH, HĐH đất nước. Khi đứng trước một công trình kiến trúc cổ hay một tác phẩm hội hoạ đẹp chúng ta không thể không thắc mắc tác phẩm nghệ thuật này có ý nghĩa gì, được xây dựng từ thời nào, ai đã sáng tạo nó,…nhất là đối với học sinh, những câu hỏi đó luôn xuất hiện trong đầu các em chính vì vậy tôi thấy rằng phân môn thường thức mĩ thuật là một phân môn hay nhằm trang bị, cung cấp cho các em một số hiểu biết về nghệ thuật tạo hình thông qua một số kiến thức sơ lược lịch sử mĩ thuật Việt Nam và thế giới. Qua đó góp phần hình thành ở học sinh khả năng cảm thụ cái đẹp trong nghệ thuật tạo hình được thể hiện qua đường nét, hình mảng, hình khối, đậm nhạt, không gian ánh sáng, màu sắc, bố cục. Các em được làm quen với một số tác giả tác phẩm nổi tiếng từ đó thấy được giá trị nghệ thuật trong các tác phẩm và khả năng sáng tạo của tác giả. Bên cạnh hiểu biết về tạo hình truyền thống học sinh còn được mở rộng tầm nhìn ra thế giới, các em được làm quen với các tác phẩm kiệt tác của các danh hoạ thế giới qua các thời kì lịch sử. Đối với học sinh khối 4,5 các em đã được làm quen với phân môn này từ lớp 2,3 nên phần nào cũng dễ dàng tiếp thu hơn, các em có thể tìm hiểu, sưu tầm tư liệu trên sách báo, tạp chí và Internet để phục vụ cho việc học tập. Từ đó, 1 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------các em càng nhận thức rõ hơn tầm quan trọng của Thường thức mĩ thuật đối với cuộc sống và phục vụ các phân môn khác. Các em sẽ thấy quý trọng các giá trị truyền thống của dân tộc. Mĩ thuật là một trong những môn nghệ thuật. Nếu dạy học là khó, thì dạy nghệ thuật càng khó, cần phải mang tính nghệ thuật cao hơn. Song không phải là không dạy được, vì mĩ thuật đem lại niềm vui cho mọi người làm cho mọi người nhìn ra cái đẹp ở trong mình, xung quanh mình, gần gũi và đáng yêu. Đồng thời Mĩ thuật giúp mọi người tự tạo ra cái đẹp theo ý mình và thưởng ngoạn nó ngay trong sinh hoạt thường ngày của mình, làm cho cuộc sống thêm hài hòa hạnh phúc. Bởi cái đẹp “Theo đuổi” con người từ khi mới lọt lòng đế khi “Trở về với cát bụi”. Chính vì vậy dạy học, dạy trẻ hình thành khả năng thẩm mĩ là một trong những mục tiêu giáo dục con người mới của nền giáo dục Việt Nam tiên tiến. Xuất phát từ những đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học, đặc điểm của bộ môn, môn mĩ thuật cần đạt được những mục tiêu: - Cung cấp cho học sinh những hiểu biết ban đầu về Mĩ thuật, hình thành và củng các kĩ năng đơn giản cần thiết cho học sinh để hoàn thành các bài tập trong chương trình. - Giáo dục thẩm mĩ cho học sinh Mĩ thuật hình thành từng bước khả năng cảm thụcái đẹp và vận dụng những hiểu biết về cái đẹp vào học tập và sinh hoạt hàng ngày. - Nâng cao yêu cầu về kiến thức và kĩ năng của các phân môn. - Động viên học sinh tích cực tự giác tham gia vào hoạt động Mĩ thuật, tạo điều kiện cho các em làm quen với cái đẹp của thiên nhiên và các tác phẩm Mĩ thuật đồng thời giúp các em tập tạo cái đẹp và áp dụng vào cuộc sống, góp phần xây dựng môi trường thẩm mĩ cho xã hội. Để thực hiện các mục tiêu trên đối với người giáo viên không được đào tạo chuyên sâu về môn học có tính chất năng khiếu này quả là điều không dễ dàng gì. Đặc biệt là với phân môn Thường thức Mĩ thuật. Với các băn khoăn của bản thân và nhiều giáo viên cùng cấp học đã thôi thúc tôi đặt ra nhiều câu hỏi. Phải làm thế nào để các giờ học sôi động hơn, học sinh hứng thú học tập hơn, phải làm thế nào để giúp 2 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------các em cảm nhận dược vẻ đẹp của các bức tranh, ý tưởng mà người vẽ nuốn gửi gắm vào tranh, trong từng tác phẩm Mĩ thuật: Tượng , phù điêu… Khác với các môn học có công thức, quy định rõ ràng, đòi hỏi vận dụng đúng, chính xác. Môn Mĩ thuật cũng có những vấn đề chung, có những công thức, quy ước nhưng vận dụng thì tùy thuộc vào đề tài, vào ý đồ của người vẽ. Vậy nên dạy Mĩ thuật phải có phương pháp mang tính đặc thù riêng của từng phân môn từng đối tượng học sinh. Vì phương pháp dạy học phải xuất phát từ nội dung, từ đối tượng. Đó là quan hệ hữu cơ giữa nội dung và phương pháp. Để làm được điều này đòi hỏi giáo viên phải có phương pháp dạy học và phối hợp với học sinh một cách nhịp nhàng trong khi lên lớp nhằm giúp học sinh từng bước nâng cao nhận thức làm cho tâm hồn các em trở nên phong phú, phát triển toàn diện nhân cách. Từ đó, bản thân tôi đã chọn nghiên cứu đề tài này. 2. Mục đích nghiên cứu. - Giúp cho bản thân tôi hiểu rõ thêm và đưa ra một số phương pháp góp phần nâng cao chất lượng dạy học. - Vận dụng các phương pháp giúp học sinh phát triển khả năng vẽ tranh. - Làm tài liệu cần thiết cho các giáo viên trường bạn tham khảo để dạy tốt phân môn Thường thức Mĩ thuật ở trường tiểu học. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu. Để giúp cho giáo viên dạy tốt hơn nữa các giờ học Thường thức Mĩ thuật thì nhiệm vụ của giáo viên đầu tiên là phải tìm hiểu thực trạng tại trường, dự một số giờ để rút ra cho mình một số kinh nghiệm bổ ích qua tìm hiểu một số tài liệu trên sách báo, tranh ảnh, các tài liệu về chuyên đề dạy Mĩ thuật nói chung và các bài Thường thức Mĩ thuật nói riêng để không nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy, giúp học sinh hứng thú với giờ học hơn. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. - Đối tượng: Kinh nghiệm giảng dạy. - Phạm vi: Phân môn Thường thức Mĩ thuật trong trường tiểu học. 5. Phương pháp nghiên cứu. 3 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Mĩ thuật là môn học nghệ thuật, học sinh làm theo cách nhìn, cách nghĩ, cách cảm thụ riêng, Thường thức Mĩ thuật trong chương trình tiểu học nhằm cho các em làm quen với một số tác phẩm hội họa của một số họa sĩ tiêu biểu ở Việt Nam và tranh vẽ của thiếu nhi. Thông qua việc giới thiệu tranh phải phân tích những nét chính của tranh, học sinh hiểu được cái hay cái đẹp toát lên nội dung hình thức của tác phẩm giúp các em có khả năng cảm thụ thẩm mĩ và tạo cho các em hứng thú với môn học. do vậy trong mỗi tiết giáo viên cần lưu ý: - Tạo không khí vui vẻ khi học tập, nhẹ nhàng, hấp dẫn để lôi cuốn học sinh vào bài gây hứng thú học tập cho các em. - Phát huy tính tích cực, độc lập suy nghĩ của học sinh không gò ép, áp đặt, cần gợi ý động viên để các em tự tin vào khả năng suy nghĩ tìm tòi, sáng tạo bộc lộ những hiểu biết của mình. - Trong quá trình giảng dạy, giáo viên cần gợi ý để học sinh tích cực đóng góp ý kiến, tổ chức hoạt động theo nhóm dể các em có dịp thảo luận học tập lẫn nhau. - Phương pháp dạy học đối với môn học này rất phong phú nhưng các phương pháp đó được áp dụng như thế nào cho phù hợp, sáng tạo để làm sao phát huy được tính tích cực của học sinh. 6. Dự kiến những đóng góp của đề tài. Giúp giáo viên có một số kinh nghiệm khi giảng dạy phân môn Thường thức Mĩ thuật ở cấp tiểu học. Từ đề tài này giáo viên có thể liên hệ những kiến thức này vào cuộc sống học tập và vui chơi của các em từ đó so sánh làm sáng tỏ vấn đề. Giúp cho học sinh tự phát hiện và vận dụng vào bài sẽ dễ nhớ, dễ thuộc hơn, qua đó cảm thấy thích thú các môn học, biết cách thưởng thức các bức tranh tạo điều kiện cho các em tham gia vào hoạt động học tập theo tinh thần cơ bản của dạy học hiện đại. 4 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- B. NỘI DUNG. CHƯƠNG 1: THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ. 1.1 THỰC TRẠNG Qua quan sát và điều tra cơ bản ở các trường thuộc địa bàn huyện ......, cụ thể là ở trường Tiểu học ......, cho thấy: 1.1.1. Về phía nhà trường: - Trang thiết bị, đồ dùng dạy học môn mĩ thuật nói chung và phân môn thường thức mĩ thuật nói riêng còn thiếu nhiều, đa phần đều in lại từ SGK, tranh ảnh mĩ thuật dù có nhưng hạn chế, tranh ảnh hoạ sĩ Việt Nam và mĩ thuật hiện đại Phương Tây hầu như không có để các em quan sát. NhÊt lµ nh÷ng bµi t×m hiÓu vÒ tîng. - Các tài liệu liên quan đến mĩ thuật ViÖt Nam cũng như mĩ thuật thế giới ở thư viện không có vì vậy phần nào hạn chế những hiểu biết của các em. - Máy vi tính ở nhiều trường kết nối Internet nhng häc sinh cha cã ®iÒu kiÖn t×m hiÓu trªn m¹ng do đó những thông tin bên ngoài các em vẫn chưa cập nhật đợc. 1.1.2. Về phía học sinh: Qua khảo sát tôi thấy: - Đa số học sinh có đầy đủ SGK, dụng cụ học tập như giấy, bút chì, màu vẽ… - 99% HS thích học môn mĩ thuật, 1% không thích học do không có năng khiếu. - Häc sinh vïng n«ng th«n hÇu hÕt Ýt ®îc tiÕp xóc víi NghÖ thuËt nãi chung vµ MÜ thuËt nãi riªng nªn cßn h¹n chÕ nhÊt lµ mÆt Thường thức Mĩ thuật. Đặc biệt kiến thức để các em tìm hiểu cái đẹp, cái hay trong phân môn Thường thức Mĩ thuật lại chủ yếu dựa vào nguồn tư liệu duy nhất đó là SGK và vở tập vẽ. 1.1.3. Về phía phụ huynh. Chưa nhận thức đúng đắn còn xem thường môn học này, do đó thiếu sự quan tâm về tinh thần cũng như vật chất( không mua sắm đầy đủ đồ dùng học tập cho con em mình.) Qua tìm hiểu tôi thấy cách dạy của giáo viên và cách học của học sinh tác động rất nhiều đến chất lượng học sinh, việc dạy thường được tiến hành theo lý thuyết suông. 5 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ở các tiết này giáo viên thường hướng dẫn qua để học sinh quan sát tranh rồi trả lời theo yêu cầu của giáo viên. Do vậy khi học những tiết học Thường thức Mĩ thuật các em thường có những biểu hiện sau: - Chủ yếu là lệ thuộc vào sách giáo khoa. - Khi trả lời câu hỏi thường lúng túng. * Cụ thể: + Không phân biệt được mảng chính, mảng phụ trên bức tranh. + Không hiểu tranh vẽ đề tài gì. + Không hiểu hình ảnh nào hình ảnh chính, hình ảnh phụ. Bởi vậy khi dạy Thường thức Mĩ thuật giáo viên cần khuyến khich các em tìm tòi, sáng tạo đẻ hiểu nội dung, bỏ dần tính lệ thuộc, tạo sự ham thích môn học. Đầu năm học ở một vài lớp tôi đã thực hành khảo sát học sinh qua một số bài Thường thức Mĩ thuật : “Xem tranh thiếu nhi – Đề tài Môi Trường”. 6 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Và thu được kết quả như sau: Lớp 1A Tổng số HS Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành 24 em 4 em 15 em 5 em 7 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2B 22 em 4 em 12 em 6 em 3A 22 em 5 em 11 em 6 em 4C 28 em 6 em 15 em 7 em 5B 37 em 6 em 21 em 10 em 1.2. NHỮNG NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN KẾT QUẢ TRÊN - Trong chương trình mĩ thuật ở Tiểu học, Thường thức Mĩ thuật là một phân môn có thời lượng ít hơn các phân môn khác nhưng nó nhằm cung cấp những hiểu biết, nhận thức s¬ lîc về MÜ thuËt nãi riªng lµm quen víi tranh vÏ cña ho¹ sÜ vµ thiÕu nhi, t×m hiÓu s¬ qua mét vµi NghÖ thuËt d©n téc (Nh tranh D©n gian, tîng, phï ®iªu) từ đó giáo dục học sinh lòng tự hào dân tộc, biết duy trì và phát triển những thành tựu nghệ thuật của cha ông để lại cũng như biết yêu thích và mở rộng tầm hiểu biết của các em ra thế giới thông qua các bài Mĩ thuật. Tuy nhiên, do thói quen không chăm chú nghe giảng thêm vào đó đồ dùng dạy học hạn chế khiến các em thiếu tập trung, tư duy, nếu có thì chỉ đọc lại từ sách giáo khoa không chịu tìm tòi, suy nghĩ. Chính vì vậy hiệu quả bài học chưa cao. Trên đây là những vấn đề tồn tại trong thực tế giảng dạy, vì vậy tôi đã tìm ra một số phương hướng nhằm giúp học sinh cảm thụ thẩm mĩ qua phân mônThường thức Mĩ thuật cho học sinh các khối 1, 2, 3, 4, 5. CHƯƠNG 2: GIẢI PHÁP THỰC HIỆN: 2.1. PHƯƠNG PHÁP HƯỚNG DẪN HỌC SINH 2.1.1. Giới thiệu bài mới: Khi vào bài giáo viên không nên cứ thế là vào đề ngay mà có nhiều cách để vào đề hấp dẫn nhằm dẫn dắt, lôi cuốn các em vào bài học: - Cho học sinh quan sát một bức tranh không có tác giả hoặc tên tác phẩm sau đó yêu cầu học sinh đoán tên tác giả hoặc tên tranh. - Có thể cho các nhóm tự giới thiệu bức tranh mà nhóm mình sưu tầm được. Sau đó giáo viên động viên, khích lệ bằng cách cho điểm đối với những nhóm có câu trả lời hay, sáng tạo, có tinh thần sưu tầm tài liệu để phục vụ học tập. 8 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2.1.2. Hình thành và phát triển cho học sinh kĩ năng quan sát, phân tích, tổng hợp, đánh giá, áp dụng: - Kĩ năng quan sát : Giúp cho học sinh biết cách quan sát khi đứng trước một tác phẩm hay một đối tượng thẩm mĩ, quan sát từ tổng thể đến chi tiết. Trên cơ sở quan sát nhận biết tác phẩm về nội dung và hình thức thể hiện, các em biết phân tích cái hay, cái đẹp trong tác phẩm. Từ phân tích đến tổng hợp khái quát về tác phẩm và biết cách đánh giá tác phẩm đó, các em rút ra được bài học có thể áp dụng vào bài vẽ của mình. Ví dụ 1: Khi xem tác phẩm “ Bữa cơm ngày mùa thắng lợi” của hoạ sĩ Nguyễn Phan Chánh học sinh quan sát tác phẩm để thấy được nội dung và hình thức thể hiện. Nội dung được phản ánh trong tác phẩm hết sức đơn giản, gần gũi với đời sống thường ngày. Một bữa cơm của một gia đình nông dân có vợ chồng con cái ngồi quanh một mâm cơm, người vợ đang xới cơm cho con, người chồng và cô con gái đang ăn. Phía sau là một đống rơm lớn. Màu sắc trong tranh thật giản dị bằng gam màu nâu vẽ trên lụa. Sau khi quan sát nhận biết những nét chính của tác phẩm học sinh biết phân tích nội dung được thể hiện thông qua hình thức của tác phẩm. Để có được sự phân tích nội dung được thể hiện thông qua hình thức của tác phẩm. Để có được sự phân tích này, kiến thức về bố cục, đường nét, hình mảng, màu sắc trong phân môn vẽ tranh đề tài sẽ hỗ trợ để các em có thể nhận biết và phân tích. Bữa cơm ngày mùa thắng lợi – Nguyễn Phan Chánh Bố cục tranh cân đối và chặt chẽ, các nhân vật được thể hiện tự nhiên trong các tư thế khác nhau, người đang ăn, người đang gắp thức ăn, người đang chăm sóc con, các 9 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------mảng phụ phía sau làm cho bức tranh thêm phần vững chắc. Màu sắc và bố cục, hình dáng các nhân vật cùng các chi tiết như nổi cơm trắng và đầy, mâm cơm có nhiều món ăn, mọi người ngồi ăn trong tư thế thư thái, đống rơm lớn, gam màu nâu ấm áp. Ngoài các yếu tố về bố cục, màu sắc, hình dáng… giáo viên phải cho học sinh tìm hiểu và làm quen với chất liệu bởi chất liệu sẽ góp phần tạo nên sự thành công của tác phẩm. Tất cả những yếu tố đó toát lên nội dung chủ đề của tác phẩm “Bữa cơm ngày mùa thắng lợi”. Từ đó học sinh khái quát được, cảm nhận được không khí gia đình thật đầm ấm, no đủ, hạnh phúc và thấy được giá trị nghệ thuật của tác phẩm là tính chân thực, tính dân tộc sâu sắc. Qua phân tích tác phẩm các em có thể học tập cách sắp xếp bố cục, cách sử dụng đường nét, đậm nhạt, màu sắc trong bài vẽ của mình. - Ngoài kĩ năng phân tích, đánh giá và áp dụng, cần hình thành và phát triển ở học sinh kĩ năng tự học, tự nghiên cứu SGK, sưu tầm tư liệu, tranh ảnh… * Để phát triển kĩ năng này cần phải yêu cầu học sinh đọc SGK, sưu tầm tư liệu liên quan đến nội dung của bài trên báo, tạp chí,…có thể đưa ra yêu cầu cụ thể bằng câu hỏi hoặc phiếu giao việc. Ví dụ: + Em hãy đọc, ghi tóm tắc nội dung giới thiệu về tác giả Trần Văn Cẩn, Bùi Xuân Phái,… + Em hãy xem và cho biết ý kiến nhận xét của mình về nội dung, hình thức, giá trị nghệ thuật của các tác phẩm, những bức tranh về phố cổ Hà Nội, …Em có thể học tập được gì trong những tác phẩm đó? Phố cổ Hà Nội 10 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Họa sĩ Bùi Xuân Phái * Hay giáo viên có thể giao cho 4 nhóm những nội dung liên quan đến bài học, yêu cầu các em sưu tầm tranh ảnh rồi tạo thành những bài sưu tầm sau đó trình bày trước lớp * Với những nhiệm vụ như vậy chúng ta dần dần hình thành và phát triển ở học sinh kĩ năng tự học, tự nghiên cứu một cách độc lập, sáng tạo. Vào giờ học, giáo viên tổ chức các hoạt động để học sinh thảo luận trong nhóm và trình bày những hiểu biết của mình về nội dung bài học đã chuẩn bị. Các em có thể nêu những thắc mắc hoặc câu hỏi để giáo viên giải thích những điều các em chưa rõ. Giờ học sẽ thật sôi nổi, thú vị nếu các em chuẩn bị bài chu đáo trước khi đến lớp. * Khi học sinh nêu nhận xét của mình về các tác phẩm có thể còn phiến diện, chưa cụ thể hoặc chưa đúng, đừng vội đưa ra kết luận của mình hoặc điều chỉnh ý kiến của học sinh mà nên khuyến khích các em phát biểu ý kiến nhận xét của mình. Như vậy, giáo viên sẽ thu được ý kiến của nhiều học sinh. Trên cơ sở đó, giáo viên có thể phân tích khả năng tự nhận biết, kĩ năng của học sinh đến đâu và sau đó giáo viên cần cung cấp, bổ sung thêm kiến thức phát triển kĩ năng cho học sinh. Từ đó phần nào gây được hứng thú học tập cho học sinh đối với những bài thường thức mĩ thuật. 2.1.3. Chuẩn bị đồ dùng: Mĩ thuật là một môn học của “ Nghệ thuật tri giác” nên việc cụ thể hóa bài dạy bằng những tranh ảnh, vật mẫu là chủ yếu. Do vậy việc chuẩn bị kĩ về đồ dùng dạy 11 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------học là một nhu cầu cần thiết đối với giáo viên, bởi chính trên cơ sở đồ dùng dạy học, cấu trúc bài học và hệ thống câu hỏi được bộc lộ những khái niệm những thuật ngữ Mĩ thuật trừu tượng chung chung được thể hiện rõ ràng hơn. Qua đồ dùng dạy học học sinh sẽ cảm nhận được vẻ đẹp một cách cụ thể. Giúp các em dễ nhứ và vận dụng, liên hệ thực tế vào bài học một cách dễ dàng. Bởi vì đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh tiểu học là ham hiểu biết, tò mò và khám phá. Vì vậy đối với các bài Thường thức Mĩ thuật thì việc sử dụng đồ dùng dạy học lại càng cần thiết hơn, xem như thành công một nửa nếu như giáo viên chuẩn bị tốt đồ dùng dạy học. Chính vì thế mà khi dạy các bài này giáo viên cần phải chuẩn bị đầy đủ đồ dùng dạy học, giáo viên không chỉ dùng các tranh mẫu trong SGK, tranh sẵn có trong bộ đồ dùng mà còn phải sưu tầm, chuẩn bị nhiều tranh khác. Các tranh này sẽ có tác dụng bổ sung và làm rõ thêm hơn về yêu cầu kiến thức mà giáo viên cần truyền thụ, đối với mỗi bài Thường thức Mĩ thuật giáo viên cần chuẩn bị ít nhất là 4 tranh. - 4 tranh cùng một nội dung chủ đề nhưng khác nhau về cách vẽ cách xắp xếp bố cục, cách tô màu để cho học sinh quan sát và là phương tiện hỗ trợ cho giáo viên trong lúc giảng bài. Nguồn tranh này có thể sưu tầm hoặc vận dụng các bài vẽ của học sinh. 12 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ví dụ2: Bài 32: Tìm hiểu về tượng.( Lớp 2) Bài 21: Tìm hiểu về tượng.( Lớp 3) * Giáo viên cần chuẩn bị: - Một vài pho tượng thạch cao loại nhỏ. - Ảnh các tác phẩm điêu khắc cổ của Việt Nam và thế giới. - Các bài tập nặn của học sinh năm trước. * Học sinh cần chuẩn bị. - Một vài bức tượng nhỏ. - Vở tập vẽ. Dặn dò học sinh quan sát trước ở nhà. 13 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Tượng đài Lý Thái Tổ Tượng đài Võ Thị Sáu Quan sát ảnh chụp các pho tượng và trả lời các câu hỏi của giá viên: - Em thường thấy tượng thường được đặt ở đâu? - Tượng có khác vẽ không? - Em có nhận xét gì các bức tượng đó? Vậy sự chuẩn bị trước của học sinh cũng rất quan trọng, nếu các em có sự chuẩn bị tốt ở nhà thì khi đến lớp các em mới nắm chắc bài, trả lời lưu loát hơn những nội dung mà giáo viên đặt ra. Ngoài giờ học trên lớp giáo viên cần tổ chức cho học sinh tham quan cảnh đẹp, di tích văn hóa, xem tranh hoặc yêu cầu học sinh về nhà sưu tầm tranh ảnh mà em thích. 2.1.4. Kích thích tính chủ động, tính tích cực của học sinh. Đó cũng là cách giáo viên giúp học sinh tiếp xúc nhiều với ngôn ngữ Mĩ thuật và tận dụng thời gian trên lớp. Giáo viên cần xem kĩ các bức tranh và chuẩn bị một hệ thống câu hỏi từ dễ đến khó để dẫn dắt học sinh từng bước tiếp cận với yêu cầu của bài học. Giáo viên có thể treo tranh để học sinh quan sát. 14 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Tranh tĩnh vật. Thiếu nữ bên hoa huệ. Hoạt động nhóm theo các nội dung câu hỏi: - Ai vẽ bức tranh? - Tên bức tranh là gì? - Tranh vẽ về chủ đề gì? - Em hãy miêu tả hình ảnh nào là chính, hình ảnh nào là phụ trên bức tranh? - Em có thích bức tranh đó không? Vì sao em thích? Hoặc tại sao em lại không thích? - Em có nhận xét gì về màu sắc, cách tô màu, cách phối hợp màu trên bức tranh? Sau khi nhóm đã hoạt động với phiếu bài tập, với các câu hỏi. Giáo viên gọi đại diện từng nhóm trả lời, giáo viên yêu cầu các nhóm nhận xét, bổ sung câu hỏi đúng nhất để cả lớp học tập. Ví dụ 3: Xem tranh thiếu nhi. Sau khi treo tranh để học sinh quan sát, giáo viên phát phiếu đã chuẩn bị các câu hỏi để học sinh thảo luận nhóm; - Tranh vẽ hoạt động gì? - Trong tranh đó những hình ảnh nào là chính, hình ảnh nào là phụ? - Hình dáng, động tác của các hình ảnh chính như thế nào? Ở đâu? 15 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Với câu hỏi này đối với học sinh lớp 1, 2 còn hơi trừu tượng nên giáo viên có thể thay bằng câu hỏi khác, bằng câu hỏi cụ thể hơn: - Các nhân vật trong tranh đang làm gì? - Những màu sắc nào có nhiều ở trong tranh? Các nhóm trả lời đúng, giáo viên khen ngợi động viên khích lệ ngay. Còn nhóm nào chưa trả lời đúng giáo viên và học sinh sửa, bổ sung thêm, sau đó giáo viên nhấn mạnh cho học sinh: - Xem tranh, tìm hiểu tranh là tiến tới cái đẹp, để yêu chích cái đẹp. Ví dụ 4: Xem tranh của họa sĩ. - Em hãy mô tả hình ảnh chính trên bức tranh? Có thể hỏi theo cách khác: - Em hãy cho biết đâu là trọng tâm của bức tranh? Hoặc - Trên bức tranh em thấy tác giả vẽ màu gì nhiều nhất? Có thể thay bằng câu: - Em có nhận xét gì về màu sắc trên bức tranh?v.v… Các câu hỏi của giáo viên và câu trả lời của học sinh tạo không khí thoải mái giữa thầy và trò qua trung gian là bức tranh. Học sinh được xem tranh không những bằng mắt mà còn được xem bằng cách trả lời các câu hỏi. Từ đó các em có sự tiếp xúc, suy nghĩ tiếp cận gần hơn vowisnooij dung bức tranh. Đó chính là hiệu quả tiết dạy. 2.1.5. Mở rộng hiểu biết. Đối vơi các bài Thường thức Mĩ thuật, tùy từng nội dung mà giáo viên sưu tầm tranh, ảnh cho phù hợp và đặc biệt là phải sử dụng chúng như thế nào cho hợp lý để học sinh có thể có vốn hiểu biết rộng hơn. Giáo viên sau khi cho học sinh quan sát bức tranh đó cần giới thiệu và phân tích từng tranh, sau đó giáo viên nêu một số câu hỏi kiểm tra cảm nhận của học sinh. 2.2. NHỮNG NĂNG LỰC VÀ PHẨM CHẤT. 2.2.1. Khuyến khích động viên các em trong giờ học: - §éng viªn vµ khuyÕn khÝch các em còn ngại tham gia phát biểu. - Gặp gỡ ngoài giờ, thăm hỏi các em, trao đổi tạo sự gần gũi giữa thầy và trò để tìm biện pháp tốt nhất, lên lớp có hiệu quả cao. 16 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Quan tâm hơn nữa các em chậm, ít năng khiếu để các em tích cực tham gia trong giờ học. Tạo cơ hội cho các em trao đổi kinh nghiệm với bạn bè, giáo viên, từ đó các em có nhiều hứng thú hơn trong giờ học Mĩ thuật. 2.2.2. Phát huy trao đổi kinh nghiệm giảng dạy với đồng nghiệp để nâng cao chất lượng dạy học. - Người giáo viên cần trau dồi cho mình vốn hiểu biết chung về nghiệp vụ sư phạm, kĩ năng vẽ tranh, khả năng tổng hợp, tổ chức uy tín của người giáo viên đối với học sinh. - Bản thân trước khi lên lớp phải soạn bài, xem bài kĩ, nắm vững nội dung bài dạy, phân bố thời gian hợp lí. - Câu hỏi thảo luận đưa ra cho học sinh phải bám sát vào nội dung của bức tranh, phù hợp với đối tượng học sinh và chủ yếu là câu hỏi gợi mở để học sinh thảo luận nhóm theo SGK có hiệu quả. - Áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại: Dạy học trên máy vi tính, khai thác các thông tin về nội dung bài học hoặc gợi ý để học sinh khai thác. - Có thể kết hợp nhiều phương pháp dạy học trong bài học. - Phải có lòng yêu thương học sinh, tận tụy, yêu nghề khi đó người giáo viên mới thực sự truyền thụ cho học sinh những bài giảng hay trên lớp. 3.2. KẾT QUẢ: Sau khi thực hiện những phương pháp trên, chất lượng học sinh có nhiều chuyển biến. Các em có ý thích tìm tòi, phân tích các bức tranh của hoạ sĩ Việt Nam cũng như những tranh vÏ thiÕu nhi trªn t¹p chÝ, s¸ch b¸o... Dưới đây là kết quả sau khi tôi áp dụng phương pháp mới vào việc dạy học môn Thường thức Mĩ thuật với việc cho các em thêng thøc một số tác phẩm của hoạ sĩ Viêt Nam vµ cña ThiÕu nhi: Kết quả ban đầu Lớp 1A Hoàn thành Tổng số HS Hoàn thành tốt Chưa hoàn thành 24 em 5em 13em 6 em 17 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2B 22 em 5em 12 em 5 em 3A 22 em 4 em 11 em 7 em 4C 28 em 6 em 14 em 8 em 5B 37 em 6 em 21 em 10 em Kết quả sau khi thực nghiệm Lớp Hoàn thành Tổng số HS tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành 1A 24 em 6em 18em 0 em 2B 22 em 5em 17 em 0 em 3A 22 em 4 em 18 em 0 em 4C 28 em 6 em 22 em 0 em 5B 37 em 8 em 29 em 0 em - Với kết quả trên tôi rút ra cho bản thân bài học cho môn Mĩ thuật nói chung và các bài Thường thức Mĩ thuật nói riêng. - Phải xác định những thông tin cần thiết để làm căn cư khi chuẩn bị bài dạy. - Nghiên cứu kĩ mục tiêu bài dạy vì đây là vấn đề then chốt, mục tiêu cần rõ ràng, cần chú ý đến con mắt. - Chuẩn bị đồ dùng chu đáo, nhưng khi sử dụng phải linh hoạt , không nên đưa nhiều tranh cùng một lúc mà cần phải chọn các bức tranh phù hợp với nội dung bài dạy. - Khi hướng dẫn HS xem tranh, giáo viên cần chú ý khai thác yếu tố, chọn đề tài, chọn hình ảnh phụ, cách sắp xếp, phối màu hợp lý. - Nên hệ thống câu hỏi gợi ý hợp lý để HS tiếp cận với nội dung bài học (Câu hỏi đơn giản, ngắn gọ, dễ hiểu). - Nội dung bai dạy được xác định rõ ràng trong sách giáo viên, nhưng đối với một số bài giáo viên cần phải đầu tư thời gian tìm hiểu them để bổ sung. 18 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------mở rộng kiến thức cần thiết. - Xác định phương pháp dạy học và lựa chọn phương pháp phù hợp, để bài dạy đạt hiệu quả cao trongmột bài có thể sủ dụng nhiều phương pháp dạy học. C. KẾT LUẬN 1. Kết luận. Qua thực tế giảng dạy các bài Thường thức Mĩ thuật tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm để không ngừng nâng cao hiệu quả dạy học, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập của học sinh. Điều đặc biệt quan trọng là người giáo viên cần phải đổi mới phương pháp dạy học. - Để nâng cao chất lượng học tập của học sinh trong môn Mĩ thuật, đặc biệt là phân môn vẽ tranh đề tài, ngoài kinh nghiệm và phương pháp giảng dạy trên lớp đòi hỏi giáo viên phải nhiệt tình, yêu nghề chịu khó và say mê tận tuỵ với công việc giảng dạy. - Tham khảo góp ý rút kinh nghiệm và tham khảo các tài liệu liên quan đến chuyên môn. - Học sinh có ý thức trong học tập, biết trao đổi với nhau cùng tiến bộ, học sinh phải có đầy đủ dụng cụ học tập nhất là giấy và màu vẽ. - Phối hợp với nhà trường, hội phụ huynh quan tâm tạo điều kiện về cơ sở vật chất, dụng cụ dạy học để phục vụ thiết thực cho bộ môn này. Trên đây là một số phương pháp của tôi trong công tác giảng dạy bộ môn Mĩ thuật nói chung và phân môn thêng thøc MÜ thuËt nói riêng, với kinh nghiệm nhỏ nhoi này tôi hi vọng là sẽ phần nào thúc đẩy quá trình học tập của học sinh ngày càng tốt hơn. Rất mong sự góp ý của c¸c ®ång chÝ, ®ång nghiÖp đề đề tài được hoàn chỉnh h¬n. 2. Khuyến nghị. - Tổ chức giự giờ thăm lớp thường xuyên, học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp. - Hỗ trợ về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, đồ dùng dạy học cho giáo viên và học sinh. * Đối với chuyên môn nhà trường. 19 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Cần tham mưu với cấp ủy chính quyền địa phương tác động đến gia đình học sinh để họ nhận thức đúng đắn và sâu sắc hơn về việc học tập của con cái. - Gia đình và nhà trường cần tạo điều kiện để học sinh có đầy đủ đồ dùng học tập, cần tạo điều kiện cho giáo viên luôn được học tập, nâng cao trình độ và rèn luyện tay nghề. - Cần tổ chức sinh hoạt chuyên môn trao đổi, dự giờ và thường xuyên bồi dưỡng cho giáo viên về các môn học có tính chất năng khiếu như Âm nhạc, Mĩ thuật. * Đối với phòng Giáo dục & Đào tạo huyện: - Cần tổ chức thi giáo viên dạy giỏi một lần/ nămđể cho tất cả giáo viên trong toàn huyện có điều kiện học tập và đúc rút kinh nghiệm. Trên đây là một số phương pháp của tôi trong công tác giảng dạy bộ môn Mĩ thuật nói chung và phân môn Thường thức Mĩ thuật nói riêng, với kinh nghiệm nhỏ nhoi này tôi hy vọng phần nào sẽ thúc đẩy quá trình học tập của học sinh ngày càng tốt hơn. Rất mong sự đóng góp của các đồng chí, đồng nghiệp để đề tài được hoàn chỉnh hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! MỤC LỤC A. PHẦN MỞ ĐẦU……………………………………………….. Trang 1 1. Lý do chọn đề tài……………………………………………………….1 20