Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
PhÇn I: PhÇn më ®Çu
S¸ng
I.Lý do chän ®Ò tµi:
§æi míi phư¬ng ph¸p d¹y häc bËc TiÓu häc nãi chung vµ m«n TiÕng ViÖt nãi riªng
®îc Bé GD- §T ®Ò cËp ®Õn tõ nh÷ng n¨m 1980 – 1981 cïng víi viÖc triÓn khai thay s¸ch
c¶i c¸ch gi¸o dôc ®a c«ng nghÖ th«ng tin vµo trêng häc. Qua c¸c cuéc héi th¶o,tæng
kÕt,®óc rót kinh nghiÖm vµ kh¼ng ®Þnh: Bé GD - §T ®Ó chÝnh thøc ph¸t ®éng phong trµo
®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc c¸c m«n nãi chung vµ m«n TiÕng ViÖt nãi riªng.NÐt ®Æc trng cña ph¬ng ph¸p d¹y häc míi coi häc lµ nh©n vËt trung t©m cña qu¸ tr×nh d¹y häc
trong ®ã gi¸o viªn lµ ngêi tæ chøc híng dÉn ho¹t ®éng cña häc sinh.
Ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ mét hÖ thèng t¸c ®éng liªn tôc nh»m tæ chøc ho¹t ®éng
nhËn thøc vµ thùc hµnh ®Ó häc sinh lÜnh héi v÷ng ch¾c c¸c thµnh phÇn néi dung gi¸o dôc
nh»m ®¹t ®îc môc ®Ých ®· ®Þnh.§æi míi trong gi¸o dôc lµ thêng xuyªn ®a c¸I míi vµo
gi¸o dôc ®Ó t¹o ra sù ph¸t triÓn míi.
ThËt vËy ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc rÊt quan träng lµ bËc häc nÒn
t¶ng cho c¸c bËc häc tiÕp theo.Häc sinh tiÕp nhËn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n ban ®Çu tõ ®¬n
gi¶n ®Õn phøc t¹p. Lµ ph©n m«n TiÕng ViÖt ë bËc TiÓu häc, luyÖn tõ vµ c©u gi÷ vai trß rÊt
quan träng.Tríc hÕt gióp cho c¸c em n¾m ch¾c vÒ nghÜa cña tõ,gi¶i nghÜa cña tõ ®Ó tõ ®ã
c¸c em cã thÓ viÕt ®îc nh÷ng bµi v¨n hay,sinh ®éng h¬n.Th«ng qua ph©n m«n luyÖn tõ
vµ c©u häc sinh lÜnh héi tri thøc nh÷ng c¸I hay,c¸i míi trong t¸c phÈm v¨n häc ë nh÷ng
con ngêi xung quanh ta.
Ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh lµm quen víi ng«n tõ v¨n
b¶n,t¹o cho c¸c em niÒm vui høng thó th«ng qua c¸c c¶nh ®Ñp ®Êt níc vµ lµm tiÒn ®Ò
khoa häc cho viÖc t×m hiÓu bµi.VÒ tÝnh môc ®Ých,dï trong khu«n khæ cña cÊp häc,®ã lµ
mét h×nh thøc tiÕp c¹nh thÕ giíi nghÖ thuËt mµ t¸c gi¶ x©y dung.Trªn c¬ së häc sinh biÕt
®äc ,viÕt ®îc tõ ng÷,c¸c em cha nhËn thøc ®îc nghÜa cña tõ lµ g×?
II-MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Tôi chọn đề tài này nghiên cứu với mục đích :
-Giúp học sinh tháo gỡ những nhầm lẫn giữa các từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa từ đồng âm .Góp phần làm giàu thêm vốn từ cho HS .
-Giúp học sinh thiết lập mối quan hệ của từ với sự vật và hiÓu ý nghĩa từ vựng .
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
1
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
-Giúp HS có năng lực sử dụng từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa - từ đồng âm trong
sinh sản văn bản bằng hình thức nói họăc viết, để từ đó các em sử dụng được Tiếng Việt
văn hóa làm công cụ giao tiếp tư duy
III-NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
1-Nghiên cứu vấn đề lí luận
2-Nghiên cứu thực trạng và đề ra giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học về
từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa - từ đồng âm cho HS .
3-Rút ra những bài học kinh nghiệm trong việc dạy-học từ nhiều nghĩa -từ đồng
nghĩa - từ đồng âm
IV-Ph¹m vi VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
1-Ph¹m vi nghiªn cøu:
Việc dạy từ nhiều nghĩa- từ đồng nghĩa - từ đồng âm ë nhà trường tiểu học .
2-Đối tượng nghiên cứu
ViÖc ®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc nãi chung vµ ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u nãi
riªng ®îc Bé GD - §T ®Ò cËp ®Õn c¸ch ®©y mÊy n¨m víi sù thay ®æi s¸ch.Muèn d¹y tèt
m«n TiÕng ViÖt nãi chung vµ ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u nãi riªng cã rÊt nhiÒu ph¬ng
ph¸p nhng ®ßi hái ngêi gi¸o viªn cÇn suy nghÜ,lùa chän ph¬ng ph¸p sao cho phï hîp víi
néi dung bµi häc,trong ®èi tîng häc sinh.V× vËy thêi gian cã h¹n,h¬n n÷a ®©y lµ mét vÊn
®Ò réng.Do vËy trong ph¹m vi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm t«i xin ®Ò cËp ®Õn “ Mét sè kinh
nghiÖm gióp häc sinh líp 5 ph©n biÖt tõ ®ång nghÜa - tõ nhiÒu nghÜa - tõ ®ång ©m” ë líp
5B mµ t«i ®ang phô tr¸ch ë trêng TiÓu häc V¨n Thñy.
V-PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Nghiªn cøu lÝ luËn ®Ó t×m hiÓu c¬ së khoa häc cña ®Ò tµi .
- §iÒu tra kh¶o s¸t thùc tÕ nh»m t×m hiÓu thùc tr¹ng d¹y m«n tËp ®äc ë trêng TH V¨n
Thñy.
- Nghiªn cøu ch¬ng tr×nh,s¸ch gi¸o khoa,s¸ch gi¸o viªn m«n TiÕng ViÖt.
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
2
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
Qua kh¶o s¸t thùc tÕ ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ®ît 3 n¨m häc 2012 - 2013 líp t«i
phô tr¸ch nhiÒu häc cßn chËm ,gi¶i nghÜa cña tõ phÇn nµo cßn h¹n chÕ.V× vËy t×nh h×nh
häc tËp cña líp t«i nh vËy b¶n th©n t«i lu«n suy nghÜ t×m tßi c¸c ph¬ng ph¸p sau ®©y
®Ó viÖc häc cã hiÖu qu¶ h¬n.
+ Phương pháp điều tra.
+ Phương pháp trắc nghiệm
+ Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
PHẦN II- NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Ch¬ng1. C¬ së lÝ luËn:
Bước sang thế kỉ XXI , điều kiện kinh tế xã hội nước ta có những thay đổi lớn.
Đất nước bước vào thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá .Cơ cấu kinh tế, trình độ phát
triển sản xuất ,khoa học kĩ thuật, nhu cầu xã hội thu nhập quốc dân có những bước phát
triển quan trọng .Vấn đề hội nhập, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc , vấn đề
về kinh tế tri thức, công nghệ thông tin, xu hướng quốc tế hoá trong kinh tế đang
thường xuyên đặt ra và ngày càng cấp bách .Những thay đổi đó trong kinh tế xã hội ,
trong giáo dục dẫn tới những yêu cầu đòi hỏi trong việc dạy Tiếng Việt nói chung và dạy
tiếng mẹ đẻ nói riêng . Đối với môn Tiếng Việt trong nhà trường tiểu học nó không thể
là bản sao từ chương trình khoa học Tiếng Vịêt.Vì nhà trường có nhiệm vụ riêng của
mình .Nhưng với tư cách là một môn học độc lậpTiếng Việt có nhiệm vụ cung cấp cho
HS những tri thức về hệ thống Tiếng Việt (hệ thống âm thanh, cấu tạo từ, cấu trúc ngữ
pháp khả năng biểu cảm của ngôn ngữ quy tắc họat động của ngôn ngữ ) Đồng thời hình
thành cho HS kĩ năng giao tiếp( Nghe, nói, đọc, viết).Ngoài ra Tiếng Việt còn là công cụ
giao tiếp và tư duy cho nên nó còn có chức năng kép mà các môn học khác không có
được, đó là: Trang bị cho HS một số công cụ để tiếp nhận và diễn đạt mọi kiến thức
khoa học trong nhà trường .Tiếng Việt là công cụ để học các môn học khác ; kĩ năng
nghe, nói, đọc, viết là phương tiện là điều kiện thiết yếu của qúa trình học tập .Bên cạnh
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
3
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
chức năng giao tiếp , tư duy ngôn ngữ còn có chức năng quan trọng nữa đó là thẩm mĩ ,
ngôn ngữ là là phương tiện để tạo nên cái đẹp; hình tượng nghệ thuật.Trong văn học HS
phải thấy được vẻ đẹp của ngôn ngữ vì thế ỏ trường tiểu học Tiếng Vịêt và văn học được
tích hợp với nhau,Văn học giúp HS có thẩm lành mạnh, nhận thức đúng đắn, có tình
cảm thái độ hành vi của con người Việt Nam hiện đại, có khả năng hòa nhập và phát
triển cộng đồng .Mặt khác ngôn ngữ văn học còn là biểu hiện bậc cao của nghệ thuật
ngôn từ .Cho nên dạy tiếng trong khi dạy tiếng trong khi dạy văn là cách bồi dưỡng năng
lực ngôn ngữ tối ưu cho người học.Dạy Tiếng Việt là đưa các em hoà nhập vào một
môi trường sống của thời kì hội nhập . Ngược lại hiểu sâu sắc về Tiếng Việt lại tác động
đến kĩ năng cảm thụ thơ văn của HS .Kết hợp giữa dạy văn và dạy tiếng sẽ tạo được
hiệu quả cao giữa hai môn văn Tiếng Việt. Để đạt được hiệu quả giữa hai môn VănTiếng Việt đòi hỏi người giáo viên cần phải dạy ở mọi nơi mọi lúc trong tất cả các môn
học đặc biệt là môn Tiếng Việt.Phải có những phương pháp dạy học phù hợp với đặc
trưng của bộ môn này phải có kiến thức Tiếng Việt vững vàng và không ngừng học hỏi
để nâng cao trình độ .
*Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lÝ luËn
1-Nguyên tắc dạy học
a)Khái niệm : Nguyên tắc dạy học là những luận điểm cỏ bản có tính quy luật của lí
luận dạy- học, có tác dụng chỉ đạo tòan bộ tiến trìn giảng dạy và học tập phù hợp với
mục đích dạy-học nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy-học .
b)Nguyên tắc đồng bộ : Đây là nguyên tắc đòi hỏi người giáo viên trong việc dạy từ
nhiều nghĩa- từ đồng nghĩa - từ đồng âm là phải tiến hành ở mọi nơi trong tất cả các môn
học .Dạy từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa -từ đồng âm phải trở thành một bộ phận không
thể thiếu được của mỗi giờ Tiếng Việt , đặc biệt là phần dạy về từ vựng Tiếng Việt cần
chú trọng đi sâu về bản chất của từ nhiều nghĩa –từ đồng nghĩa - từ đồng âm.
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
4
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
c)Nguyên tắc thực hành : Đòi hỏi họat động ngôn ngữ thường xuyên , đó là những bài
tập miệng , bài viết trình bày ý nghĩs, ứng dụng lí thuyết vào thực hành vào việc giải
quyết những vấn đề cụ thể của ngữ pháp, chính tả, tập làm văn .Dạy từ nhiều nghĩa -từ
đồng nghĩa - từ đồng âm phải gắn làm giàu những biểu tượng tư duy bằng con đường
quan sát trực tiếp và thông qua những mẫu lời nói , hội thoại
d)Nguyên tắc cụ thế : HS tiểu học còn nhận thức theo kiểu “trực quan sinh động đến tư
duy trừu tượng , từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn nên giai đoạn đầu khi giới thiệu về từ
nhiều nghĩa, từ đồng nghĩa ,từ đồng âm cần phải tác động bằng kích thích vật thật và
bằng lời .Mặt khác các em cần được nghe, thấy, phát âm và viết từ mới để các em nói
thành tiếng hoặc nói thầm đều do chúng quan sát được.
e)Nguyên tắc tính đến đặc điểm của từ trong hệ thống ngôn ngữ
Nghĩa là khi dạy từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa- từ đồng âm cần được trình bày
như là việc thiết lập quan hệ giữa từ và yếu tố hiện thực , quan hệ giữa từ với một lớp sự
vật cùng loại được biểu thị bởi từ . Đó là hai mặt hình thức và nội dung của tín hiệu từ,
hai mặt này gắn chặt với nhau , tác động lẫn nhau, phải làm cho HS nắm vững hai mặt
này và mối tương quan giữa chúng .
2-Phương pháp dạy -học
a)Khái niệm : Phương pháp dạy-học là tổ hợp cá cách thức họat động của thầy và trò
trong quá trình dạy -học dưới sự híng dẫn chỉ đạo của thầy nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ
dạy học
b)Các phương pháp dạy-học cơ bản
-Phương pháp thuyết trình
-Phương pháp đàm thoại
-Phương pháp trực quan
-Phương pháp thực hành luyện tập
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
5
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
Ch¬ng2:Cơ sở thực tiễn
Thực tế ở đây đã cho thấy điều đó : Có nhiều GV không ngừng say sưa tìm tòi
sáng tạo trong giảng dạy, đưa chất lượng ngày càng đi lên về mọi mặt, đáp ứng được với
nhu cầu đòi hỏi của xã hội trong thời kì đổi mới; nhưng cũng thật đáng buồn vì còn có
một số ít GV còn coi nhẹ vấn đề này .Mặt khác chương trình các môn học ở trường tiểu
học hiện nay đã được sắp xếp một cách khoa học hệ thống song đối với học sinh tiểu
học là bậc học nền tảng. Đến trường là là một bước ngoặt lớn của các em, trong đó họat
động học là họat động chủ đạo, kiến thức các môn học về tự nhiên và xã hội chưa được
bao nhiêu , vốn từ sử dụng vào trong cuộc sống để diễn đạt trình bày tư tưởng, tỉnh cảm
của mình còn quá ít . Các em thường lẫn lộn giữa từ nhiều nghĩa-từ đồng nghĩa- từ đồng
âm .Hơn thế nữa các em chưa ý thức được vai trò xã hội của ngôn ngữ , chưa nắm được
các phương tiện kết cấu và quy luật cũng như họat động chức năng của nó .Mặt khác HS
cần hiểu rõ người ta nói và viết không chỉ cho riêng mình mà cho người khác ngôn ngữ
cần chính xác, rõ ràng đúng đắn và dễ hiểu , tránh làm cho người khác hiểu sai nội dung
câu, từ, ý nghĩa diễn đạt .
Qua thực tế giảng dạy dự giờ đồng nghiệp ở trường sở tại ,trường bạn ,tôi nhận
thấy việc dạy và học về từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa - từ đồng âm còn có một số tồn
tại sau :
+GV truyền kiến thức về khái niệm từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa - từ đồng âm
còn máy móc ,rập khuôn và sơ sài , lấy ví dụ mà chưa hiểu được bản chất của nó .Chỉ bó
hẹp trong phạm vi SGK .Khi thoát khỏi phạm vi này thì HS hầu hết đều luống cuống và
nhầm lẫn .
+Khi thể hiện tiết dạy hầu như GV chỉ chú ý đến đối tượng học sinh khá, giỏi ,
còn lại đa số HS khác thụ động ngồi nghe rồi một số em khác có muốn nêu cách hiểu
của mình về từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa - từ đồng âm cũng sợ sai lệch, từ đó tạo nên
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
6
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
không khí một lớp học trầm lắng, HS làm việc tẻ nhạt , thiếu hứng thú không tạo được
hiệu quả trong giờ học .
+Trong những bài dạy về từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa - từ đồng âm hầu như
GV ít đọc tài liệu tham khảo, ít học hỏi và trao đổi với đồng nghiệp
Phải chăng những tồn tại đó còn tiềm ẩn trong mỗi tiết dạy để rồi GV tự dấu đi
những kiến thức tài năng sẵn có và những gì đã được học tập, lĩnh hội ở nhà trường sư
phạm rồi dần dần đánh mất . Đứng trước thực trạng như vậy và rút kinh nghiệm qua 5
năm dạy-học lớp 5, năm nay tôi có : “Một số kinh nghiệm giúp HS lớp 5 phân bịêt từ
nhiều nghĩa- từ đồng nghĩa, từ đồng âm” .Nhằm giúp học sinh tháo gỡ những lầm lẫn
giữa các từ nhiều nghĩa - từ đồng nghĩa - từ đồng âm tạo nền tảng để các em học tốt môn
Tiếng Vịêt .Tuy là bước đầu nhưng tôi mạnh dạn nêu lên và mong được sự ủng hộ quan
tâm, đóng góp của các bạn đồng nghiệp để tôi được hoµn thiện hơn về kinh nghiệm này .
II-THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU
1-Đặc điểm địa phương
Địa phương là một xã khã kh¨n nên HS trường tôi hầu hết là con em có hoàn cảnh
kinh tế gia đình còn khó khăn , điều kiện học tập của con em còn thấp , đặc bịêt sự quan
tâm của phụ huynh còn hạn chế, phần nào làm ảnh hưỏng đến kết quả học tập của học
sinh
2-Đặc điểm của nhà trường
Năm học 2012- 2013 Trường tiểu học V¨n Thñy có học sinh với tổng số 19. Ban giám
hiệu vững về chuyên môn, có bề dày kinh nghiệm trong giảng dạy và nhiều giáo viên là
giáo viên giỏi huyện 3 năm liền, đã có nhiều tiết thao giảng về từ nhiều nghĩa- từ đồng
nghĩa- từ đồng âm song do địa bàn miền núi phần nào còn có nhiều hạn chế như : các tài
liệu tham khảo còn it, GV trÎ các phương pháp dạy häc vÉn cßn h¹n chÕ phần nào ảnh
hưởng đến chất lượng dạy- học trong nhà trường
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
7
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
3-Đặc điểm của lớp
Năm học 2012 – 2013 tôi được phân công chủ nhiệm lớp 5A là lớp có trình độ
nhận thức không đồng đều ( có nhiều HS khá, giỏi nhưng cũng có không ít HS yếu kém
tư duy chậm ,Một em “thiểu năng trí tuệ ”) .Một số phụ huynh thiếu sự quan tâm đến
việc học của con cái,ý thức học của một số HS còn yếu .Tuy vậy tôi vẫn mạnh dạn đăng
kí thi đua :
-Tỉ lệ HS tốt nghiệp: 100%
-Về học lực : +Loại giỏi : 4em
+Loại khá : 10 em
+Trung bình : 5 em
-Lớp đạt lớp tiên tiến xuất sắc
III-Mét sè biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt lîng d¹y häc
Mét bµi tËp d¹y luyÖn tõ vµ c©u cã thÓ thùc hiÖn theo mét trong hai híng: Híng
ph©n tÝch vµ híng thùc hµnh.
*D¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u theo híng ph©n tÝch:
Lµ c¸ch d¹y ®a ra nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè t¹o thµnh t×nh huèng gi¶
®Þnh nªu ra trong ®Ò bµi. Sù ph©n tÝch nµy lµm râ ®Ých giao tiÕp, nh©n vËt giao tiÕp, ®Ò tµi
giao tiÕp, hån c¶nh giao tiÕp. Tõ ®ã ®a ra dù kiÕn c¸c lêi gi¶I thÝch phï hîp nhÊt víi ®Ých
giao tiÕp vµ hån c¶nh giao tiÕp.
V× vËy, khi d¹y cÇn coi ph©n tÝch t×nh huèng giao tiÕp gi¶ ®Þnh nh mét biÖn ph¸p d¹y më
®Çu tiÕt häc vÒ luyÖn tõ vµ c©u ,sau ®ã chuyÓn sang tæ chøc thùc hµnh theo ®Ò bµi,
chø kh«ng dïng duy nhÊt ph©n tÝch t×nh huèng giao tiÕp gi¶ ®Þnh nh mét ph¬ng ph¸p d¹y
häc.
*D¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u theo híng thùc hµnh:
Giao tiÕp lµ ho¹t ®éng thùc tiÔn nªn c¸ch tèt nhÊt ®Ó nhanh chèng trau dåi n¨ng
lùc giao tiÕp cho häc sinh lµ ®a c¸c em vµo ho¹t ®éng thùc hµnh. Dùa trªn t×nh huèng
giao tiÕp gi¶ ®Þnh, gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh thùc hµnh t×nh huèng ®ã trªn líp. Ph¬ng ph¸p thÝch hîp nhÊt lóc nµy lµ gi¶ng gi¶i.
1-Kết quả điều tra khảo sát chất lượng học sinh
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
8
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
Vào đầu năm học 2012- 2013 ngay từ bài Luyện từ và c©u đầu tiên tôi đã khảo sát
chất lượng HS bằng cách cho các từ sau: “ xanh, xanh biếc, xanh lè, đỏ au, đỏ bừng, đỏ
chạch, đỏ chói, đỏ chót, Đồng (tiền), (cánh ) đồng, bàn (việc), (cái) bàn, (Thè) lưỡi, lưỡi
liềm, lưỡi hái, lưỡi dao, lưỡi cày, lưỡi lê, lưỡi gươm”
Yêu cầu HS xác định và phân thành 3 nhóm : Từ đồng nghĩa; từ nhiều nghĩa; từ
đồng âm
Kết quả các em làm được là :
-Số HS làm đúng (đạt ,khá, giỏi) :
7/ 19em
-Số HS đạt điểm trung bình :
10 em
-Sè häc sinh yÕu:
2 em
Như vậy nhìn chung HS nắm bài về từ nhiều nghĩa, từ đồng nghĩa, từ đồng âm
chưa chăc chắn, chưa chính xác .
Qua một số bài tập làm văn mà HS lớp tôi đã làm do HS không hiểu được nghĩa
của từ và cách sử dụng nó nên khi viết bài văn về “ tả cây bóng mát mà em yêu thích” .
Em Mai thanh Giang có đoạn viết : “Lá bàng xanh, thân bàng nâu, quả bàng cũng màu
xanh ...”. Hoặc đối với đề bài tả về đồ chơi mà em thích nhất bạn Lª B¶o Ngäcđã viết :
“...con gấu bông có cặp mắt đen sì .... mũi nhọn như bóng ...”.
Së dĩ các em dùng từ như vậy là do không nắm được từ đồng nghĩa, cơ sở tạo nên
từ nhiều nghĩa
2-Học hỏi và trao đổi với đồng nghiệp
Khi dạy về từ đồng nghĩa, từ nhiều nghĩa, từ đồng âm tôi thường trao đổi với ban
giám hiệu, bạn bè đồng nghiệp, để tìm ra cái hay, cái mới trong giảng dạy nên đã rút ra
được nhiều kinh nghiệm bổ ích cho bản thân.
3-Hướng dẫn hs khi học các khái niệm về từ đồng nghĩa, từ nhiều nghĩa, từ đồng âm
3.1 Từ đồng nghĩa :
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
9
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
Định nghĩa : *Từ đồng nghĩa là các từ khác nhau về mặt ngữ âm nhưng giống
nhau về mặt ý nghĩa , chúng cùng biểu thị các sắc thái khác nhau của cùng một khái
niệm.( Tài liệu của Trường đại họcVinh )
Ví dụ: Cùng nói đến khái niệm ăn có xơi, nhậu nhẹt ...
*Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau .
Ví dụ: siêng năng , chăm chỉ,cần cù, ...
*Có những từ đồng nghĩa hoàn toàn , có thế thay thế cho nhau trong lời nói. Ví dụ
: hổ, cọp, hùm, ...
*Có những từ đồng nghĩa không hoàn toàn .Khi dùng những từ này ,ta phải cân
nhắc để lựa chọn cho đúng .Ví dụ :
+ăn, xơi, chén,... (biểu thị thái độ, tình cảm khác nhau đối với người đối thoại
hoặc điều được nói đến).
+mang, khiêng, vác, ...( biểu thị những cách thức hành động khác nhau )
(Sách Tiếng Việt 5 tập 1)
3.2 Từ nhiều nghĩa :
Định nghĩa :*Là từ dùng một hình thức âm thanh biểu thị nhiều ý nghĩa (biểu thị
nhiều sự vật, hiện tượng khác nhau ), các ý nghĩa có quan hệ với nhau, chúng lập thành
một trật tự,một cơ cấu nghĩa nhất định .
Ví dụ : đầu : (1)bộ phận trên hết của người, bộ phận trước hết của người của vật
(2)trí tuệ thông minh : anh ấy là người có cái đầu.
(3)Vị trí danh dự : anh ấy luôn đứng đầu lớp về mọi mặt.
(4)Vị trí tận cùng của sự vật : Anh ở đầu sông em cuối sông
(Tài liệu của trường đại học Vinh –Chu Thị Thủy An)
*Từ nhiều nghĩa là từ có một nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển. Các
nghĩa của từ nhiều nghĩa bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau
Ví dụ : -Đôi mắt của bé mở to (bộ phận quan sát của con người mọc ở trên mặt)
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
10
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
-Quả na mở mắt ( quả na bắt đầu chín , có những vết nứt rộng ra giống
hình con mắt)
( Sách Tiếng Việt 5 Tập 1)
3.3Từ đồng âm
a) Định nghĩa: *Là những từ giống nhau về ngữ âm nhưng khác nhau về ý
nghĩa.
Ví dụ : Cổ: bộ phận cơ thể con người và cổ :xưa, lạc hậu
bác: anh, chị của bố mẹ và bác là chưng cất, bác là phủ định, bác là bố
( Bác mẹ em nghèo) ( Tài liệu của trường Đại học Vinh –Chu Thị Thủy An)
b)Ngôn ngữ có tính tiết kiệm co nên tất yếu dẫn đến hiện tượng đồng âm .Tuy
nhiên đồng âm trong Tiếng Việt có đặc điểm riêng :
-Thường xẩy ra ở những từ có cấu trúc đơn giản ( các từ đơn tiết) .
-Các từ đồng âm trong Tiếng Việt chỉ xẩy ra trong ngữ cảnh vì Tiếng Việt là ngôn
ngữ không biến hình
*Từ đồng âm là những từ giống nhau về âm nhưng khác hẳn nhau về nghĩa
Ví dụ : a) Ông ngồi câu cá
(Câu là họat động bắt cá, tôm bằng móc sắt nhỏ
(thường có mồi) buộc ở đầu một sợi dây )
b) Đoạn văn này có 5 câu( câu là đơn vị của lời nói diễn đạt một ý trọn
vẹn , trên văn bản được mở đầu bằng một chữ cái viết hoa và kết thúc bằng một dấu ngắt
câu ) (Sách Tiếng Việt 5 tập 1)
4-Hướng dẫn học sinh phân biệt từ đồng nghĩa, từ nhiều nghĩa, từ đồng âm
4.1-Từ đồng nghĩa
* Bản chất của từ đồng nghĩa :Thực tế học sinh thường nhầm lẫn giữa từ đồng
nghĩa, từ nhiều nghĩa, từ đồng âm.Không nắm được nghĩa của chúng bởi vì định nghĩa
về từ đồng nghĩa, từ nhiều nghĩa, từ đồng âm chưa chính xác dẫn đến sự khó khăn cho
HS trong vịêc nhận diện. Phân biệt từ đồng nghĩa, từ nhiều nghĩa, từ đồng âm chỉ dựa
vào định nghĩa là chưa đủ . Đứng trước thực tế đó nên tôi đã mở rộng thêm cho HS một
số kiến thức sau:
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
11
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
-Từ đồng nghĩa : Bản chất của từ đồng nghĩa ( tính ở mức độ của từ đồng nghĩa )
Khả năng họat động tác động đến sự di chuyển của các sự vật có các từ: ném, lao,
phóng, quăng, vứt, xán xô, đẩy liệng, tống đạp, đá, nhấn, dìm, kéo, dật, rút, gieo, rắc,
vãi, trút, xoay, quay, gồng,, gánh...
Căn cứ vào chiều di chuyển để chia ra các nhóm đồng nghĩa .
-Di chuyển ra xa chủ thể: ném, phóng, lao...
-Di chuyển gần lại : lôi, kéo, co, giật, rút...
-Di chuyển quay xung quanh chủ thể: gánh,xoay, quay...
-Di chuyển cùng chủ thể : Gồng, gánh, bưng, đội, cõng...
Các từ trong từng nhóm có mức độ đồng nghĩa cao hơn so với các từ trong các nhóm
khác .
a)Bản chất của từ đồng nghĩa là những từ đồng nhất với nhau về nghĩa nhưng có
tính mức độ .Tính mức độ này là do các từ ngoài sự đồng nhất thì có sự khác biệt nhất
định về sắc thái nghĩa .
Ví dụ : Về trạng thái chấm dứt sự sống: chết, hi sinh, tử, mất
Về hiện tượng hấp thụ thức ăn: Tống, hốc, tọng, ăn...
Khi phân tích từ đồng nghĩa có hai thao tác , đó là chỉ ra sự giống nhau và khác
nhau .Nhưng quan trọng là phải chỉ ra được sự khác nhau về sắc thái .
Ví dụ 1: Quả, trái
Giống nhau : Sản phẩm của cây trong một thời kì sinh trưởng nhất định
(quả
mít/ trái mít)
Khác nhau : Quả gợi tính hình khối, tròn, treo lủng lẳng, trái toát ra sắc thái tình
cảm , trân trọng , nâng niu, yêu thương,...( quả tim/ trái tim; quả trứng/trái trứng*)
Ví dụ 2 : Giữ gìn, bảo vệ có nghĩa chung là giữ nguyên vẹn, trọn vẹn một cái gì
đó (Giữ quần áo; bảo vệ quần áo)
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
12
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
Tuy nhiên hai từ này điểm khác nhau : +Bảo vệ phù hợp với đối tượng lớn. trừu tượng ;
Giữ gìn phù hợp với đối tượng nhỏ, quý (Giữ gìn đòan kết của Đảng như giữ gìn con
ngươi của mắt mình ,Bảo vệ đất nước )
+Bảo vệ có nét nghĩa ngăn ngừa, phòng chống, ngăn chặn sự tác động của bên
ngoài ; giữ gìn có tính chất thụ động giữ cái đã có , không có sắc thái chống lại thế lực
bên ngoài .(Bảo vệ luận văn khác Giữ gìn luận văn)
Ví dụ 3 : KHông phận, vùng trời có nét nghĩa chung là chỉ biên giới phía trên của
một quốc gia .( Địch xâm phạm vùng trời Việt Nam ; Địch xâm phạm không phận Việt
Nam ) . Sự khác nhau là : Vùng trời có khả năng chỉ một khoảng không cụ thể Còn
KHông phận thì không có khả năng này .( Vùng trời quê tôi thật yên là ả )
Ví dụ 4 : Chọn,lựa, tuyển, kén có nghĩa chung là tìm ra cái gì đó cùng loại với
nó .Khác nhau ở điểm: Chọn thiên về cái tốt , số lượng đối tượng nhiều, từ cái mình có
mà ra ; lựa thiên về loại bỏ cái xấu, số lượng đối tượng ít, xuất phát từ đối tượng mà tìm
; Tuyển là số lượng đã biết trước ; Kén dùng cho người có tính chất khắt khe cá nhân
Ví dụ 5: Nhanh, mau, chóng(Hiệp thợ này nhanh vì họ làm mau nên chóng xong)
.Nhanh chỉ tính chất chung , mau chỉ thao tác, chóng chỉ thời gian .
b)Các
từ
đồng
nghĩa khác nhau về sắc thái biểu cảm
Ví dụ 1: Cho, biếu, tặng : Cho có sắc thái trung hòa , Biếu có sắc thái kính trọng ,
tặng có sắc thái thân mật .
c)Do có sự khác nhau về sắc thái nghĩa và sắc thái biểu cảm nên cách dùng các từ
đồng nghĩa khác nhau.Hay nói cách khác, các từ đồng nghĩa không phải bao giờ cũng
thay thế cho nhau được, chúng đồng nghĩa với nhau vì chúng vừa giống nhau vừa khác
nhau .
Ví dụ : Hoài sơn/ củ mài ; trần bì/ vỏ quýt: Các từ Hán Việt dùng trong khoa học,
các từ thuần Việt dùng trong đời sống .
d)Hiện tượng đồng nghĩa không tách rời hiện tượng đa nghĩa, đó là nguyên nhân
của tính mức độ . Các từ đồng nghĩa với nhau không phải đồng nghĩa về tòan bộ dung
lượng nghÜa của nó mà chỉ đồng nghĩa ở một một nghĩa nào đó mà thôi.
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû 13
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
Ví dụ : Trông có ba nghĩa : -hướng mắt quan sát
-Giữ, chăm sóc
-nương vào, nhờ vào
Dựa có ba nghĩa : -Theo , căn cứ theo
-Tựa vào, nhờ vào
-Nương vào, nhờ vào
Trông và dựa đồng nghĩa với nhau ở nghĩa thứ ba
*Một từ nếu là từ đa nghĩa , với các nghĩa gốc khác của nó, nó có thể đồng nghĩa với
nhiều từ khác nhau
Ví dụ : Ăn
-thắng (Đội tớ ăn rồi, đội cậu thua )
-Hợp (ăn cánh, ăn ảnh, ăn hình )
-Hưởng, nhận ( tàu ăn than
-Hao, tốn ( xe ăn xăng)
*Phân loại từ đồng nghĩa:
Từ đồng nghĩa xẩy ra ở nhiều cấp độ :
-Hình vị với hình vị : xanh- thanh- lam-bích- lục
Đánh- chiến – kích -đấu
-Từ với từ : Thiên- trời ; sơn –núi
-Từ Hán Việt với từ thuần Việt : Huynh đệ-Anh em; phụ nữ- đàn bà
-Từ thuần Vịêt với từ Thuần Việt : ăn-xơi
-Cụm từ với cụm từ : ....
*Nguồn gốc của từ đồng nghĩa
a)Đồng nghĩa do cấu tạo từ , đồng nghĩa sẵn có giữa các yếu tố thuần Việt .
Ví dụ : Từ các từ Nhanh, mau, chóng có thể cấu tạo ra hàng lọat từ:
Nhanh : nhanh chóng , nhanh nhanh, nhanh nhẹn, nhanh nhạy
Mau : mau chóng, mau lẹ
Chóng chóng vánh, nhanh chóng...
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
14
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
b) Đồng nghĩa do vay mượn : Đó là hiện tượng đã có từ A vay mượn B và cả hai
cùng chi X
-Đồng ở nghĩa cấp độ yếu tố cấu tạo ( hình vị): xa-xe ; bích , thanh-xanh
-Đồng nghĩa giữa từ với từ: bằng hữu- bạn bè
-Đồng nghĩa giữa các từ vay mượn với nhau
điện thoại – Telephon
Bụt ( bụt đà)- phật
cân –ki-lô- gám
(Môn khơme)-(Hán)
(Hán)- (Pháp)
c)Từ đồng nghĩa do từ tòan dân và từ địa phương
Ví dụ : Bắp/ ngô/ sạo/xà lì; bát / đọi-chén; heo/ lợn; đu đủ / moọng coong/; hành
tăm/thun...
d)Từ đồng nghĩa do sự phảt triển của từ đa nghĩa
Ví dụ : Trông: (1) nhín
(2)chăm sóc
(3)căn cứ theo
Do sự phát triển nghĩa như trên mà hai từ trông, dựa, có quan hệ đồng nghĩa với
nhau :(3) của trôngđồng nghĩa với ha của dựa
4.2-Từ nhiều nghĩa
*Cơ cấu của từ đa nghĩa
Các từ lúc mới xuất hiện đều chỉ có một nghĩa, trải quan thời gian có thêm nhiều
nghĩa mới ( nghĩa phái sinh, nghĩa bóng) được tạo ra từ nghĩa cơ sớ (nghĩa gốc, nghĩa
đen) đó , trên cơ sở những biểu tượng nhất định.
Biểu tượng làm hình ảnh về hình dáng, kích thước, đặc điểm, tính chất của sự vật
được phản ánh trong ngôn ngữ trong nghĩa gốc của từdưới dạng các nét nghĩa trở thành
cơ sở để tự phát triển thêm nghĩa mới .Nhờ vào quan hệ liên tưởnhg tương đồng (ẩn dụ)
và tương cận ( hoán dụ )người ta liên tưởngtừ sự vật này đến sự vật kia trên những đặc
điểm, hình dáng , tính chất giống nhau hay gần nhau giữa các sự vẩt ấy .Từ chỗ gọi tên
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
15
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
sự vật, tính chất, hành động này (nghĩa 1) chuyển sang gọi tên sự vật, tính chất, hành
động khác nghĩa ( nghĩa2), quan hệ đa nghĩa của từ nảy sinh từ đó .
Ví dụ : Chín: (1) chỉ quả đã qua một quá trình phát triển, đạt đến độ phát triển cao
nhất, hoàn thiện nhất, độ mềm nhất định, màu sắc đặc trưng.
(2)Chỉ quá trình vận động, quá trinh rèn luyện từ đó, khi đạt đến sự
phát triển cao nhất .( Suy nghĩ chín, tình thế cách mạng đã chín, tài năng đã chín)
(3)Sự thay đổi màu sắc nước da .( ngượng chín cả mặt )
(4)Trải qua một quá trình đã đạt đến độ mềm .(cam chín).
Như vậy muốn phân tích được nghĩa của từ đa nghĩa , trước hết phải, miêu tả thật
đầy đủ các nét nghĩa của nghĩa gốc để làm cơ sở cho sự phân tích nghĩa .Nghĩa của từ
phát triển thường dựa trên hai cơ sở :
+Theo cơ chế ẩn dụ nghĩa của từ thường có hai dạng sau :
-Dạng 1: Nghĩa của từ phát triển dựa vào sự giống nhau về hình thức giữa các sự
vật, hiện tượng hay nói cách khác là dựa vào các kiểu tương quan về hình dáng.
Ví dụ : Mũi1 ( mũi người) và Mũi2( mũi thuyền) :Miệng1 ( miệng xinh) và
miệng2( miệng bát)
Dạng 2 : Nghĩa của từ phát triểm trên cơ sở ẩn dụ về cách thức hay chức năng,
của các sự vật, đối tượng .
Ví dụ : cắt1 ( cắt cỏ) với cắt2 ( cắt quan hệ )
Dạng 3 : Nghĩa của từ phát triển trên cơ sở ẩn dụ kết quả do tác động của các sự
vật đối với con người.
Ví dụ: đau1 (đau vết mổ ) và đau2 (đau lòng )
+Theo cơ chế hoán dụ có tác dụng.
-Dạng1 :Nghĩa của từ phát triển trên cơ sở quan hệ giữa bộ phận và toàn thể.
Ví dụ: Chân1, Tay1, mặt1 là những tên gọi chỉ bộ phận được chuyển sang chỉ cái toàn thể
( anh ấy có chân2 trong đội bóng Tay2 bảo vệ của nhà máy số ba có Mặt2 trong hội nghị)
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
16
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
Dạng 2 : nghĩa của từ phát triển trên quan hệ giữa vật chứa với cái được chứa.
Ví dụ : Nhà1 Là công trình xâu dựng (Anh trai tôi đang làm nhà)
Nhà2 là gia đình ( Cả nhà có mặt)
Ví dụ 2: Thúng1 : Đồ vật dùng để đựng đan bằng tre hoặc nứa( Cái thúng này
đan khéo quá)
Thúng2 : Chỉ đơn vị ( Hai thúng lúa)
Dạng 3 : Nghĩa của từ phát triển dựa trên nguyên liệu hay công cụ với sản phẩm
được làm ra từ nguyên liệu hay công cụ đó hoặc hành động dùng nguyên liệu hay công
cụ đó .
Ví dụ : Muối1 : Nguyên liệu ( Một kg muối) ; muối2: hành động làm cho thức ăn
chín hoặc lên men ( Chị ấy muối dưa ngon lắm)
4.3Từ đồng âm :
a)Văn cảnh( ngữ cảnh) là tập hợp những từ đi kèm một từ nào đó tạo cho từ tính
xác định về nghĩa .
b)Họat động của từ đồng âm :
-Tạo ra những văn cảnh trong đó có nhiều từ đồng âm xuất hiện:
Con ngựa đá con ngựa đá con ngựa đá không đá con ngựa .
-Tạo ra những ngữ cảnh đan xen nhau trong đó có một yếu tố nào đó được hiểu
gấp đôi .
Bà già đi chợ cầu đông,
Bói xem một qủalấy chồng lợi chăng.
Thầy bói gieo quả nói rằng
Lợi thì có lợi nhưng răng không còn .
-Tạo ra những ngữ cảnh trong đó chỉ có một yếu tố đồng âm xuất hiện nhưng nó
lại được đi kèm với yếu tố khác, có tác dụng nhắc gợi nhau.
Con công đi qua chùa kênh,Có nghe tiếng cồng nó kềnh cổ ra .
Con cóc leo cây võng cách , nó rơi phải cọc nó cạch đến già .
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
17
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
-Tạo ra ngữ cảnh trong đó chỉ có một yếu tố đồng âm xuất hiện được trong quan
hệ với các yếu tố đồng nghĩa.
1-nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia
2-Cuốc xuống ao uống nước, Gà vào vườn ăn kê
3-Chuồng gà kê áp chuồng vịt
4-Trời mưa đất thịt trơn như mỡ
Dò đến hàng nem chả muốn ăn
5-Một chiếc cùi lim chân có đế
Ba vòng xịch sắt bước còn vương
c)Nguyên nhân có hiện tượng đồng âm
-Sẵn có
-Vay mượn
-Từ đa nghĩa phát triển đến mức tối đa .
Sau khi mở rộng cho HS một số khái niệm cơ bản cần thiết về từ đồng nghĩa, từ
nhiều nghĩa, từ đồng âm tôi đã hướng dẫn HS so sánh sự giống nhau và khác nhau giữa
chúng .
*Khác nhau :
Từ đồng
Từ nhiều nghĩa
Từ đồng âm
nghĩa
Là những từ Nghĩa của từ được phát triển dựa trên hai cơ Cơ sở tạo ra từ
có
nghĩa sở :
đồng âm là do
giống nhau -Theo cơ chế ẩn dụ nghĩa của từ thường có tính chất
hoặc
gần hai dạng sau :
kiệm
tiết
giống nhau . +D :Nghĩa của từ phát triển dựa vào sự giống -Thường xẩy ra ở
1
Ví
dụ
: nhau về hình thức giữa các sự vật hiện tượng những từ có cấu
Siêng năng, hay nói cách khác là dựa vào các kiểu tương trúc đơn giản
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
18
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
chăm
S¸ng
chỉ, quan về hình dáng Ví dụ : Mũi1( mũi người), -Các từ đồng âm
cần cù ,...
mũi2(mũi thuyền)
trong Tiếng Việt
+D2: Nghĩa của từ phát triển trên cơ sở ẩn dụ chỉ xẩy ra trong
về cách thức hay chức năng của các sự vật, ngữ
đối tượng .Ví dụ: Cắt1( cắt cỏ), cắt2(cắt quan Tiếng
hệ)
cảnh
vì
Việt
là
ngôn ngữ không
D3:Nghĩa của từ phát triển trên cơ sở ẩn dụ biến hình
kết quả do tác động của các sự vật đối với con
người
Ví dụ: đau1(đau vết mổ), đau2(đau
lòng)
-Theo cơ chế hóan dụ có các dạng:
+D1:Nghĩa của từ phát triển trên cơ sở quan
hệ giữa bộ phận và tòan thể Ví dụ : Chân1,
tay1,mặt1 là những tên gọi chỉ bộ phận được
chuyển sang chỉ cái toàn thể (Anh ấy có
Chân2 trong đội bóng ; Tay2 bảo vệ của nhà
máy số ba có mặt2 trong hội nghị )
+D2: Nghĩa của từ phát triển trên quan hệ
giữa vật chứa với cái được chứa.Ví
dụ :Nhà1là công trình xây dựng (Tôi đang
làm nhà),Nhà2 là gia đình(Cả nhà ăn cơm )
D3:Nghĩa của từ phát triển dựa trên quan hệ
nguyên liệu hay công cụ với sản phẩm làm ra
từ nguyên liệu hay công cụ đó hoặc hành
động dùng nguyên liệu hay công cụ đó .Ví
dụ:
Muối1
nguyên
liệu(
một
kg
muối);muối2hành động làm cho thức ăn chín
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû
19
Gv: TrÇn ThÞ Phong Lan
kiÕn kinh nghiÖm
S¸ng
hoặc lên men ( Chị ấy muối dưa rất ngon)
*Giống nhau :
Từ nhiều nghĩa và từ đồng âm đều có hình thức âm thanh giống nhau
Từ nhiều nghĩa và từ đồng âm thường dễ nhầm lẫn :
Ví dụ : ba: ba : (1) bố: Ba tôi rất thích đọc báo.
(2) số từ: Số ba là con số không may mắn .
Học sinh có thể nhầm lẫn từ “ba” là từ nhiều nghĩa vì có hình thức âm thanh giống
nhau .Khi gặp trường hợp này tôi đã phân biệt để HS thấy được giữa các nét nghĩa của
từ nhiều nghĩa có mối quan hệ chặt chẽ với nhau còn ở đây các nét nghĩa không có quan
hệ với nhau vì thế không phải là từ nhiều nghĩa
Trường hợp ví dụ trên là từ đồng âm .
Để giúp HS có thể phân biệt được là từ nhiều nghĩa hay là từ đồng âm cần giúp
HS xác định quan hệ về các nét nghĩa chính xác (đối với từ nhiều nghĩa ) , nêu
loại trừ được có quan hệ về các nét thì đó là từ đồng âm còn ngược lại nếu đồng
âm nhưng có quan hệ về các nét nghĩa nữa thì đó là từ nhiều nghĩa
5-Kết quả thu được
Năm học 2010-2011 tôi được phân công chủ nhiệm lớp 5B có 23 em học sinh
.Tôi lần lượt sử dụng các giải pháp trên bằng cách lựa chọn và phân b ố h ợp lí theo
từng nội dung của bài, lấy nhiều ví dụ minh họa để học sinh n ắm được đặc đi ểm
cơ bản của các loại từ trên từ đó có thể phân biệt và nhận dạng d ễ d àng h ơn trong
khi làm bài tập .Tôi đã thu được kết quả
Thời điểm dạy và học
Học kì I
Giữa học kì I
Số học sinh phân biệt được từ đồng nghĩa, từ
16em
18em
nhiều nghĩa, từ đồng âm
Số học sinh đạt điểm khá, giỏi .
8em
15 em
Năm học 2012-2013 ( tính đến hết tháng 2)lớp 5A có 19em học sinh do tôi chủ nhiệm
.Tôi đã vận dụng các biện pháp trên ngày càng nhuần nhuyễn hơn , thường xuyên tự tìm
tòi và đọc tài liệu nên khi ra đề :
(1)Tìm những câu tục ngữ , thành ngữ, ca dao, câu thơ, câu đố ... có từ đồng âm .
Trêng TiÓu häc V¨n Thuû 20
- Xem thêm -
.DOC 
23 
239 
71 
