Tài liệu Quyền trẻ em trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền việt nam những đảm bảo pháp lý

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHAN THỊ LAN PHƢƠNG QUYÒN TRÎ EM TRONG GIAI §O¹N X¢Y DùNG NHµ n-íc ph¸p quyÒn viÖt namNh÷ng ®¶m b¶o ph¸p lý LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT PHAN THỊ LAN PHƢƠNG QUYÒN TRÎ EM TRONG GIAI §O¹N X¢Y DùNG NHµ n-íc ph¸p quyÒn viÖt namNh÷ng ®¶m b¶o ph¸p lý Chuyên ngành: Lý luận và Lịch sử Nhà nƣớc và pháp luật Mã số: 62 38 01 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS. TS. HOÀNG THỊ KIM QUẾ HÀ NỘI - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Phan Thị Lan Phƣơng MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .....................................6 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU................................................6 1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 1.1.4. Tình hình nghiên cứu của đề tài ở Việt Nam ................................................6 Tình hình nghiên cứu của đề tài ở một số nƣớc trên thế giới .....................13 Nhận xét tình hình nghiên cứu của các đề tài .............................................20 Những vấn đề luận án cần tiếp tục giải quyết .............................................21 1.2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................22 1.2.1. Cơ sở lý thuyết ............................................................................................22 1.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................23 1.2.3. Hƣớng tiếp cận của đề tài ............................................................................23 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1..........................................................................................23 Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NHỮNG BẢO ĐẢM PHÁP LÝ ĐỐI VỚI QUYỀN TRẺ EM TRONG ĐIỀU KIỆN XÂY DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP QUYỀN VIỆT NAM ........................................................25 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4. NHẬN THỨC CHUNG VỀ QUYỀN TRẺ EM .........................................25 Khái niệm quyền trẻ em ..............................................................................25 Đặc điểm, nội dung quyền trẻ em ...............................................................28 NHẬN THỨC CƠ BẢN VỀ BẢO ĐẢM PHÁP LÝ ĐỐI VỚI QUYỀN TRẺ EM .......................................................................................34 Khái niệm bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em ..............................................34 Một số đặc thù cơ bản của bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em ....................35 Các phƣơng thức bảo đảm thực hiện quyền trẻ em .....................................37 Mối quan hệ giữa bảo đảm pháp lý với các bảo đảm chung về quyền trẻ em ...........................................................................................................38 2.2.5. 2.3. Hệ thống các bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em .........................................40 XÂY DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP QUYỀN VÀ NHỮNG YÊU CẦU 2.4. ĐẶT RA ĐỐI VỚI BẢO ĐẢM PHÁP LÝ VỀ QUYỀN TRẺ EM ...........58 BẢO ĐẢM PHÁP LÝ VỀ QUYỀN TRẺ EM Ở MỘT SỐ CÁC QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI VÀ NHỮNG GỢI Ý CHO VIỆT NAM ...64 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2..........................................................................................72 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM PHÁP LÝ VỀ QUYỀN TRẺ EM Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ............................................................................73 3.1. TỔNG QUAN SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN PHÁP LUẬT 3.1.1. 3.1.2. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.3. 3.3.1. 3.3.2. 3.3.3. 3.4. 3.4.1. VỀ QUYỀN TRẺ EM Ở VIỆT NAM ...........................................................73 Pháp luật về bảo vệ quyền trẻ em thời kỳ trƣớc đổi mới ............................73 Pháp luật về bảo vệ quyền trẻ em từ đổi mới đến năm 2004 ......................75 THỰC TRẠNG HỆ THỐNG CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN TRẺ EM Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ...........................................84 Những thành tựu đã đạt đƣợc ......................................................................84 Một số tồn tại cần khắc phục .......................................................................99 THỰC TRẠNG VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT BẢO VỆ QUYỀN TRẺ EM Ở VIỆT NAM HIỆN NAY ........................................................102 Bảo vệ các quyền trẻ em theo nhóm quyền ...............................................102 Thực trạng các thiết chế bảo đảm về quyền trẻ em ...................................108 Thực trạng hoạt động giám sát đối với việc bảo vệ quyền trẻ em ................116 NGUYÊN NHÂN CỦA HẠN CHẾ CỦA BẢO ĐẢM PHÁP LÝ VỀ QUYỀN TRẺ EM Ở VIỆT NAM HIỆN NAY...........................................121 Hệ thống pháp luật về quyền trẻ em ..........................................................121 3.4.2. Các thiết chế bảo vệ quyền trẻ em.............................................................122 3.4.3. Một số nguyên nhân khác..........................................................................123 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3........................................................................................127 Chƣơng 4: CÁC QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP VỀ BẢO ĐẢM PHÁP LÝ VỀ QUYỀN TRẺ EM TRONG BỐI CẢNH XÂY DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP QUYỀN Ở VIỆT NAM ..................................................128 4.1. CÁC QUAN ĐIỂM CƠ BẢN VỀ BẢO ĐẢM PHÁP LÝ VỀ QUYỀN TRẺ EM ....................................................................................................128 4.2. GIẢI PHÁP VỀ BẢO ĐẢM PHÁP LÝ VỀ QUYỀN TRẺ EM ..............129 4.2.1. Nhóm giải pháp về hoàn thiện hệ thống pháp luật ....................................131 4.2.2. 4.2.3. Nhóm tăng cƣờng năng lực của các thiết chế bảo vệ quyền trẻ em ..........133 Nhóm kiểm tra, giám sát các hoạt động thực hiện quyền trẻ em ..............136 4.2.4. Nhóm tăng cƣờng các giải pháp phòng ngừa và xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền trẻ em .......................................................................142 4.2.5. Nhóm giải pháp kết hợp các hình thức bảo đảm pháp lý và xã hội ..........143 4.2.6. 4.2.7. Nhóm giải pháp về giáo dục pháp luật ......................................................144 Nhóm giải pháp về dịch vụ pháp lý ..........................................................146 4.2.8. Nhóm giải pháp thành lập các thiết chế mới trong hệ thống bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em ............................................................................148 4.2.9. Nhóm giải pháp tăng cƣờng hoạt động hợp tác quốc tế ............................150 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4........................................................................................150 KẾT LUẬN ............................................................................................................151 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN CỦA NGHIÊN CỨU SINH ...............................................................152 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................153 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BĐPL: Bảo đảm pháp lý BVCS&GDTE: Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em HĐND: Hội đồng Nhân dân LHN&GĐ: Luật hôn nhân và gia đình MTTQVN: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam NCTN: Ngƣời chƣa thành niên QTE: Quyền trẻ em TAND: Tòa Án nhân dân VPPL: Vi phạm pháp luật XHTD: Xâm hại tình dục TGPL: Trợ giúp pháp lý QCN: Quyền con ngƣời LĐTE: Lao động trẻ em ĐTNCSHCM: Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh HLHPNVN: Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 3.1: Thống kê số liệu tình hình bạo lực xâm hại trẻ em từ năm 2009 – 2013 105 Bảng 3.2: Số liệu tình hình trẻ em phạm tội từ năm 2009 – 2013 106 Bảng 3.3: Số liệu thống kê báo cáo công tác xét xử của tòa án nhân dân tối cao về xâm hại trẻ em từ năm 2009 – 2013 107 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trẻ em là những ngƣời chƣa trƣởng thành, còn non nớt về thể chất và tinh thần, thƣờng dễ bị tổn thƣơng và xâm hại về các quyền tự do và lợi ích hợp pháp của mình; trẻ em cũng là lớp công dân đặc biệt, nguồn nhân lực cho tƣơng lai, nhân tố quyết định đến sự phát triển về kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nƣớc; vì vậy trẻ em là đối tƣợng cần đƣợc đặc biệt ƣu tiên trong xã hội. Luật quốc tế về nhân quyền đã dành sự quan tâm đặc biệt đến quyền trẻ em và qui định các thiết chế pháp lý để đảm quyền trẻ em đƣợc thực thi trong đời sống; các văn bản pháp lý quốc tế quan trọng về quyền trẻ em đã đƣợc ban hành, bao gồm: Tuyên bố về quyền trẻ em của Hội quốc liên năm 1923; Tuyên bố về quyền trẻ em của Liên hợp quốc năm 1959; Công ƣớc về quyền trẻ em của Liên hợp quốc năm 1989; Công ƣớc 182 về các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất do Tổ chức lao động quốc tế thông qua năm 2000; Các nghị định thƣ về sự tham gia của trẻ em trong xung đột quân sự năm 2000 và nạn buôn bán trẻ em, mãi dâm trẻ em năm 2002. Việt Nam là một quốc gia còn nhiều khó khăn nhƣng là một trong những nƣớc đầu tiên tham gia phê chuẩn Công ƣớc quốc tế về QTE, đồng thời đã nội luật hóa Công ƣớc quốc tế về QTE trong Hiến pháp của nhà nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và các văn bản pháp luật chuyên ngành nhƣ: Luật bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004, luật hình sự, Luật Hôn nhân và gia đình… Từ những nỗ lực nêu trên quyền trẻ em ở Việt Nam đã đƣợc tôn trọng, bảo đảm phát triển trẻ em về thể chất và tinh thần, quyền tham gia, quyền phát triển, quyền bảo vệ và quyền sống còn. Tuy nhiên trên thực tế quyền trẻ em còn bị xâm phạm, chƣa đƣợc đảm bảo: vẫn còn tình trạng trẻ em bị mù chữ, trẻ em bị xâm hại tình dục, bị bạo lực về thể chất và tinh thần, tình trạng lao động trẻ em còn diễn ra... Có nhiều nguyên nhân dẫn tới những hạn chế nói trên nhƣ: các nguyên nhân về gia đình, nhà trƣờng, xã hội; trong đó bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất; cụ thể: Hiện nay các tiêu chí quốc tế về quyền trẻ em vẫn chƣa đƣợc nội luật hóa một cách đầy đủ, một số quy định chƣa chi tiết, chƣa thực sự tƣơng thích với quy định của Công ƣớc quốc tế về quyền trẻ em, chƣa cụ thể hóa để thực hiện các quyền trẻ em trong đời sống; 1 Bên cạnh đó các biện pháp thực thi các quyền trẻ em còn ít, chƣa thực sự phù hợp với thực tiễn, một số biện pháp còn cứng nhắc thiếu tính linh hoạt; Hoạt động kiểm soát đối với việc thực thi các QTE còn thiếu đồng bộ; Hoạt động giáo dục, nâng cao nhận thức các quyền trẻ em còn hạn chế vì vậy việc tiếp cận quyền trẻ em còn hạn chế với các cán bộ công chức, gia đình, nhà trƣờng và với chính bản thân trẻ em. Do nhu cầu phát triển đất nƣớc và việc từng bƣớc hội nhập quốc tế và khu vực, quyền con ngƣời, quyền trẻ em ngày càng đƣợc nâng cao; theo quy định của Hiến pháp năm 2013, tại điều 37 khoản 1 “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và xã hội bảo vệ, chăm sóc, giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em. Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em”; vì vậy bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em cần phải đƣợc tăng cƣờng góp phần tôn trọng bảo đảm quyền trẻ em. Xuất phát từ những lý do trên tôi đã chọn vấn đề “ Quyền trẻ em trong giai đoạn xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền Việt Nam – những đảm bảo pháp lý” làm đề tài luận án Tiến sĩ Luật học của mình. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của luận án là dựa trên sự nghiên cứu lý luận, pháp lý của quốc tế và thực tiễn Việt Nam về những bảo đảm pháp lý bảo vệ quyền trẻ em; tìm ra những điểm hạn chế của vấn đề này; hình thành các quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi quyền trẻ em. Thông qua bảo đảm pháp lý; hình thành hệ thống lý luận về quyền trẻ em và bảo đảm pháp lý về quyền trẻ… 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể Thứ nhất, nghiên cứu, xây dựng lý luận bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em, phân tích, đánh giá các tiêu chí quốc tế về quyền trẻ em và những điều kiện để nội luật hóa ở Việt Nam. Thứ hai, phân tích, đánh giá quy định pháp luật Việt Nam về quyền trẻ em và các bảo đảm pháp lý trên các bình diện lập pháp, thực thi và kiểm soát, bảo vệ quyền trẻ em trong giai đoạn xây dựng nhà nƣớc pháp quyền Việt Nam. Thứ ba, đánh giá thực trạng những bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em từ đó tìm ra các hạn chế, tồn tại của bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em Thứ tƣ, đề xuất các giải pháp đối với các bảo đảm pháp lý nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em. 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: - Nghiên cứu chính sách, pháp luật về quyền và BĐPL về quyền trẻ em - Nghiên cứu hoạt động BĐPL về quyền trẻ em trong thực tiễn xây dựng và thực thi pháp luật, kiểm soát về quyền trẻ em. Phạm vi nghiên cứu - Trong quá trình nghiên cứu và viết tổng quan về tình hình nghiên cứu các vấn đề liên quan đến đề tài luận án, nghiên cứu sinh đƣợc biết hầu nhƣ không có tài liệu nào sử dụng thuật ngữ “đảm bảo pháp lý”. Thiết nghĩ, việc chỉnh sửa tên đề tài thành: Quyền trẻ em trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam những bảo đảm pháp lý là cần thiết. Tuy nhiên, thời hạn chỉnh sửa tên đề tài theo quy định chung không còn. Do vậy, trong nội dung của Luận án, nghiên cứu sinh xin phép đƣợc sử dụng thuật ngữ “bảo đảm pháp lý” thay “đảm bảo pháp lý” cho thống nhất với các công trình nghiên cứu khoa học khác có liên quan, đồng thời để bảo đảm tính hợp lý về mặt học thuật. Có thể thấy, đây là đề tài có phạm vi nghiên cứu rộng, song tác giả đã không nghiên cứu tất cả các vấn đề lý luận và thực tiễn bảo đảm pháp lý ở Việt Nam và tất cả các quốc gia trên thế giới mà xác định phạm vi nghiên cứu của đề tài nhƣ sau: - Vấn đề lý luận cơ bản về bảo đảm pháp lý đối với quyền trẻ em. - Nghiên cứu bảo đảm pháp lý đối với quyền trẻ em của một số nƣớc trên thế giới, để rút ra yếu tố hợp lý vận dụng vào điều kiện cụ thể của Việt Nam. - Nghiên cứu khảo sát chính sách pháp pháp luật Việt Nam, quốc tế và một số quốc gia trên thế giới về quyền trẻ em. - Những hoạt động bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em trong khoảng 10 năm; từ năm 2005 - 2014 (sau khi Luật bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 2004 ra đời). - Một số những tồn tại trong thực hiện bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em ở Việt Nam - Trên cơ sở nghiên cứu những nội dung trên, luận án kiến nghị những giải pháp cơ bản của bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em trong giai đoạn xây dựng nhà nƣớc pháp quyền Việt Nam. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu. Phương pháp luận Trong quá trình nghiên cứu tác giả sử dụng phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác Lê Nin và tƣ tƣởng Hồ Chí 3 Minh và đƣờng lối chính sách của Đảng, Nhà nƣớc Việt Nam về con ngƣời về nhà nƣớc và pháp quyền. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sử dụng các phƣơng pháp hệ thống; kết hợp lý luận với thực tiễn; biện chứng, phân tích và tổng hợp; luật học so sánh; lịch sử; thống kê; các phƣơng pháp nghiên cứu này đƣợc sử dụng trong từng chƣơng của luận án cụ thể nhƣ sau: Phương pháp hệ thống: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng xuyên suốt toàn bộ luận án nhằm trình bày các vấn đề, nội dung của luận án theo trình tự, bố cục hợp lý, chặt chẽ, có sự gắn kết, kế thừa, phát triển các vấn đề để đạt đƣợc mục đích, yêu cầu đã đƣợc xác định cho luận án. - Phương pháp luật học so sánh: Phƣơng pháp này chủ yếu đƣợc sử dụng tại chƣơng 2. Cụ thể là đƣợc vận dụng trong việc tham khảo kinh nghiệm bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em ở một số nƣớc. - Phương pháp lịch sử: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng nhiều tại chƣơng 3 nhằm đƣa ra những cứ liệu lịch sử để trình bày về bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể. - Phương pháp thống kê: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng để nghiên cứu bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em của một số nƣớc trên thế giới (chƣơng 2), thực tiễn bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em ở Việt Nam (chƣơng 3, 4). - Phương pháp phân tích và tổng hợp: Phƣơng pháp này đƣợc sử dụng trong các chƣơng của luận án. Cụ thể là đƣợc sử dụng để đi sâu vào tìm tòi, trình bày các hiện tƣợng, quan điểm, quy định và thực tiễn của bảo đảm pháp lý; phân tích và tổng hợp để rút ra bản chất của vấn đề (chƣơng 1, 2, 3); từ đó đƣa ra các đánh giá, kết luận và kiến nghị phù hợp nhằm tiếp tục hoàn thiện những bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em ở Việt Nam (chƣơng 4). 5. Những đóng góp mới của luận án Thứ nhất, tổng quan tình hình nghiên cứu của bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em ở Việt Nam làm sáng tỏ các vấn đề đã đƣợc giải quyết và cần tiếp tục nghiên cứu. Thứ hai, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em nhƣ: khái niệm, đặc điểm quyền trẻ em; khái niệm và những đặc thù của bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em, hệ thống các bảo đảm, mối quan hệ của bảo đảm pháp lý với các bảo đảm xã hội khác và những giải pháp hoàn thiện. Thứ ba, khái quát quá trình hình thành của hệ thống pháp luật và tình hình 4 thực hiện pháp luật về quyền trẻ em; cung cấp một số kinh nghiệm bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em của một số nƣớc. Thứ tƣ, đề xuất một số các giải pháp của bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em, đề xuất thành lập một số thiết chế mới bảo vệ quyền trẻ em ở Việt Nam: Ombudsman trẻ em của Quốc hội; Tòa án trẻ em. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án Ý nghĩa khoa học, luận án là công trình nghiên cứu trực tiếp và toàn diện về những bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em, góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn của các bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em trong điều kiện xây dựng nhà nƣớc pháp quyền Việt Nam. Sau khi hoàn thành, luận án sẽ là công trình khoa học có giá trị tham khảo cho việc nghiên cứu, học tập về các bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em. Ý nghĩa thực tiễn, luận án là tài liệu nghiên cứu có ý nghĩa tham khảo, phục vụ trực tiếp cho các cơ quan lập pháp, thực thi và bảo vệ pháp luật quyền trẻ em cũng nhƣ giáo dục nâng cao nhận thức và ý thức chăm sóc, giáo dục, bảo vệ quyền trẻ em của xã hội. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận, danh mục và tài liệu tham khảo, phần nội dung đƣợc chia làm bốn chƣơng. Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu của luận án, cơ sở lý thuyết và phƣơng pháp nghiên cứu. Chương 2: Cơ sở lý luận về những bảo đảm pháp lý đối với quyền trẻ em trong điều kiện xây dựng nhà nƣớc pháp quyền Việt Nam. Chương 3: Bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em ở Việt Nam hiện nay. Chương 4: Các quan điểm và giải pháp về bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em trong bối cảnh xây dựng nhà nƣớc pháp quyền ở Việt Nam. 5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1.1. Tình hình nghiên cứu của đề tài ở Việt Nam Nhóm tài liệu nghiên cứu về quyền con ngƣời “Các văn kiện quốc tế cơ bản về quyền con người”của trung tâm nghiên cứu về quyền con ngƣời và quyền công dân thuộc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2002, dài 660 trang, nội dung cuốn sách giới thiệu các tuyên ngôn, tuyên bố, các điều ƣớc chủ yếu về nhân quyền đƣợc Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua; và giới thiệu các văn kiện quan trọng do một số tổ chuyên môn của Liên hợp quốc ban hành hoặc đƣợc thông qua tại các hội nghị quốc tế lớn do Liên hợp quốc bảo trợ; nhằm mục đích giúp chúng ta hiểu biết sâu sắc hơn về những vấn đề quốc tế về quyền con ngƣời, từ đó chọn lọc và tiếp thu những tiến bộ của nhân loại, đấu tranh chống lại những âm mƣu và hành động lợi dụng các vấn đề về quyền con ngƣời để chống phá nhà nƣớc, bên cạnh đó còn giúp lựa chọn hành động phù hợp với việc giải quyết các vấn đề pháp lý có liên quan nhƣ việc tham gia vào các điều ƣớc quốc tế, khu vực và xử lý những phức tạp phát sinh trong vấn đề nhân quyền. “Quyền con người, quyền Công dân trong Hiến pháp Việt Nam”, tác giả Nguyễn văn Động, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, năm 2005, dày 253 trang, sách gồm 4 chƣơng, có nội dung bao quát toàn diện về quyền con ngƣời, quyền công dân và vai trò của pháp luật đối với việc bảo đảm các quyền con ngƣời, quyền công dân ở nƣớc ta. “Quyền con người, quyền công dân trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”,tác giả Trần Ngọc Đƣờng, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia năm 2004, dài 356 trang; nội dung của cuốn sách trình bày về các quan niệm về quyền con ngƣời, quyền công dân, nghĩa vụ của cá nhân công dân trong Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; sự phát triển về mặt pháp lý cũng nhƣ thực tiễn về quyền con ngƣời, quyền công dân qua các Hiến pháp 1946, 1959, 1980. Cuốn sách chia làm năm phần: Phần I về quan niệm về quyền con ngƣời, quyền công dân; phần II về quan niệm về nghĩa vụ cá nhân công dân; phần III về Quyền con ngƣời, quyền công dân trong Hiến pháp 1992 và chỉ ra bƣớc phát triển mới so với các bản Hiến pháp 1946, 1959, 1980; phần IV về Những bảo đảm pháp lý về việc thực hiện 6 quyền con ngƣời, quyền và nghĩa vụ công dân trong Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; phần V tiếp tục xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam vì con ngƣời, coi con ngƣời là giá trị và mục tiêu cao nhất. Luận án tiến sĩ Luật học năm 2013, “Vai trò của Tòa án trong việc bảo vệ quyền con người ở Việt Nam hiện nay”, tác giả Đặng Công Cƣờng nội dung của Luận án phân tích và chứng minh các phƣơng diện lý luận thể hiện vai trò của Tòa án trong việc bảo vệ quyền con ngƣời. Trên cơ sở lý luận đã đƣợc chứng minh, luận án đánh giá thực trạng bảo vệ quyền con ngƣời bằng hoạt động xét xử ở Việt Nam hiện nay trên cơ sở các tiêu chí nhất định và đề xuất các một số các giải pháp khoa học nhằm nâng cao vai trò của tòa án trong việc bảo vệ quyền con ngƣời ở Việt nam: phân tích và chứng minh những phƣơng diện cơ bản thể hiện vai trò của tòa án trong việc bảo vệ quyền con ngƣời; phân tích và làm rõ thực trạng của bảo vệ quyền con ngƣời bằng Tòa án, đặc biệt là những tồn tại hạn chế của hoạt động này; nghiên cứu và làm rõ nguyên nhân ảnh hƣởng tiêu cực đến vai trò của tòa án trong việc bảo vệ quyền con ngƣời ở Việt Nam hiện nay - xây dựng phƣơng hƣớng và đề xuất giải pháp nâng cao vai trò của Tòa án Việt Nam trong việc bảo vệ quyền con ngƣời. Nhóm nghiên cứu về quyền trẻ em, qua nghiên cứu cho thấy đã có các công trình khoa học chuyên khảo nghiên cứu nhƣ sau: “Bảo vệ quyền trẻ em trong pháp luật về quốc tịch và đăng ký hộ tịch ở Việt Nam”- Tác giả Hoàng Thế Liên, do Nhà xuất bản chính trị Quốc gia, xuất bản năm 2000, sách dài 127 trang, nội dung của sách trình bày về những nguyên tắc cơ bản và quy định cụ thể của pháp luật Việt Nam về quốc tịch và việc đăng ký hộ tịch liên quan đến trẻ em; đồng thời cũng chỉ ra những hƣớng dẫn cụ thể về thủ tục, trình tự đăng ký khai sinh và đăng kí nuôi con nuôi; đăng kí nhận cha mẹ, con; đăng kí giám hộ, cải chính hộ tịch đối với trẻ em theo những quy định của các văn bản pháp luật hiện hành. Tác giả Vũ Ngọc Bình với cuốn “Quyền trẻ em trong pháp luật quốc gia và quốc tế” của Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia năm 1995 đã đề cập đến vấn đề quyền trẻ em trong hệ thống các văn bản pháp luật của Việt Nam và quốc tế nhƣ Pháp lệnh Hôn nhân và gia đình, Luật Quốc tịch, Bộ luật hình sự… và các văn bản quốc tế nhƣ: Công ƣớc La Hay về bảo vệ trẻ em, Công ƣớc của Liên hợp quốc, Công ƣớc của tổ chức lao động quốc tế. “Quyền trẻ em trong các văn bản pháp lý quốc tế và pháp luật Việt Nam” tác giả Hoàng Công Phƣơng chủ biên, Nhà xuất bản chính trị quốc gia, năm 2003, 7 nội dung cuốn sách nhằm nêu lên khái quát về các vấn đề quyền con ngƣời của phụ nữ và trẻ em trong các văn bản pháp luật hiện hành của Việt Nam và quốc tế, đồng thời nhằm cung cấp thêm tài liệu tham khảo về vấn đề quyền con ngƣời nói chung, quyền phụ nữ và trẻ em nói riêng trong pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế cho các cán bộ công tác trong lĩnh vực này, đặc biệt cho các đại biểu Quốc hội là những ngƣời hoạt động trực tiếp trong lĩnh vực lập pháp. Công trình nghiên cứu về các bảo đảm chung về quyền trẻ em. “Trẻ em gia đình xã hội”, tác giả Mai Quỳnh Nam (chủ biên), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia năm 2004; nội dung gồm ba phần: Phần I trẻ em Việt Nam: sự quan tâm của xã hội đối với việc chăm sóc và giáo dục trẻ em, ở phần này tác giả đi vào nghiên cứu về đặc điểm của vị thành niên ở Việt Nam và việc định hƣớng chính sách; nhu cầu về giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản của học sinh phổ thông trung học; vấn đề lao động trẻ em trong các gia đình sản xuất thủ công; Lao động trẻ em dân tộc thiểu số - trách nhiệm của gia đình và xã hội. Phần II cuốn sách trình bày về vai trò của gia đình trong việc chăm sóc và giáo dục trẻ em bao gồm các nội dung cụ thể nhƣ sau: vấn đề nghề nghiệp của cha mẹ và việc giáo dục con cái trong gia đình; hành vi có vấn đề của trẻ vị thành niên: Những ảnh hƣởng của bố mẹ; Bạo lực gia đình và ảnh hƣởng của nó đến tâm lý và việc hình thành nhân cách của trẻ em. Phần III, trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt - những khó khăn và giải pháp gồm có các nội dung: Các khía cạnh xã hội của việc giáo dục nghệ thuật cho trẻ khuyết tật; trẻ khuyết tật và các thể chế trợ giúp trong bối cảnh kinh tế xã hội hiện nay; một vài khía cạnh giới của lao động trẻ em giúp việc cho các gia đình ở Hà Nội; một số đặc điểm xã hội và kinh tế của trẻ đƣờng phố và trẻ lao động; những ảnh hƣởng của tệ nạn xã hội đến trẻ đƣờng phố; các nhận xét về hiện tƣợng thiếu niên phạm pháp; quan hệ xã hội và tội phạm chƣa đến tuổi thành niên. Công trình nghiên cứu về bảo đảm pháp lý về quyền trẻ em Giáo dục pháp luật trong nhà trƣờng (2004), của tác giả Nguyễn Đặng Đình Lục, Nhà xuất bản giáo dục; đây là công trình nghiên cứu toàn diện về vấn đề đổi mới và nâng cao chất lƣợng giáo dục pháp luật trong các trƣờng phổ thông; tác giả đã đi sâu phân tích và luận giải một cách khoa học về những vấn đề chính yếu nhằm nâng cao chất lƣợng và hiệu quả của công tác giáo dục pháp luật trong nhà trƣờng hiện nay. Đây là công trình vừa mang tính lý luận, vừa có ý nghĩa hƣớng dẫn thực hành, không những cần thiết cho những ngƣời làm công tác giáo dục mà còn cho bất kỳ ai quan tâm đến thế hệ công dân tƣơng lai của đất nƣớc. 8 Một số bài báo khoa học đăng trên các tạp chí và hội thảo khoa học trong nước và quốc tế “Quyền con người trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam”, tác giả Phan Thị Lan Phƣơng, Lƣơng Văn Tuấn, tạp chí pháp lý số 11/2010, nội dung bài viết đã đề cập đến các nội dung nhƣ sau: Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về quyền con ngƣời quyền công dân; xây dựng chế độ trách nhiệm của cơ quan nhà nƣớc; Tính độc lập của cơ quan tƣ pháp trong việc bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, công dân; Tăng cƣờng sự lãnh đạo của Đảng đối với cơ quan Tƣ pháp; Xây dựng cơ chế và đề cao vai trò của các tổ chức xã hội dân sự. “Giáo dục quyền con người cho trẻ em trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện, giáo dục và đào tạo ở Việt Nam hiện nay”, tác giả Lê Thị Phƣơng Nga,Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia, Luật học, số 4 (2013); Bài viết của tác giả phân tích vai trò của giáo dục quyền con ngƣời cho trẻ em trong bối cảnh Việt nam sẽ thực hiện đổi mới toàn diện, căn bản giáo dục và đào tạo. Tác giả đã đề xuất việc tích hợp, lồng ghép bốn chƣơng trình giáo dục cho trẻ em, bao gồm: giáo dục quyền con ngƣời, giáo dục đạo đức, giáo dục pháp luật và kỹ năng sống. Việc tích hợp này cần đƣợc thể hiện trong chƣơng trình, bài học cho các em ở nhà trƣờng, trong các cộng đồng. Đây là cách làm sẽ mang lại hiệu quả xã hội, tiết kiệm thời gian và tạo sự hấp dẫn, thuyết phục trẻ em, học sinh. Mục đích, nhiệm vụ của giáo dục quyền con ngƣời là nhằm cung cấp cho các em hiểu biết cơ bản về quyền, bổn phận của mình và sự tôn trọng, bảo vệ quyền của những ngƣời khác, hình thành phẩm chất đạo đức nhân văn, kỹ năng sống cho trẻ em. “Đăng ký khai sinh cho trẻ em, thực trạng và giải pháp”, bài viết của Nguyễn Văn Đoàn đăng trên báo điện tử của Tổng cục Dân số - kế hoạch hóa gia đình số 6/2012; Dựa trên kết quả khảo sát của các địa phƣơng Lai Châu, Quảng Trị, An Giang nội dung bài viết đã đề cập đến các vấn đề về đăng ký khai sinh cho trẻ em bao gồm, những kết quả đã đạt đƣợc đồng thời cũng chỉ ra những hạn chế tồn tại của đăng kí khai sinh cho trẻ em và giải thích rõ các nguyên nhân; nội dung bài viết cũng đƣa ra các giải pháp thúc đẩy việc thực hiện đăng kí khai sinh cho trẻ em nhƣ: đẩy mạnh việc truyền thông nhằm nâng cao nhận thức về đăng kí khai sinh; bồi dƣỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác hộ tịch; giải quyết tồn đọng về đăng kí khai sinh; hỗ trợ thủ tục pháp lý và cơ sở vật chất cho các địa bàn gặp khó khăn trong công tác khai sinh; huy động sự tham gia của các tổ chức quốc tế, kiểm tra, đánh giá, giám sát chặt chẽ hoạt động đăng kí khai sinh; điều chỉnh cơ chế chính sách trong việc đăng kí khai sinh cho trẻ em. 9 “Quyền trẻ em và yếu tố văn hóa” - Tác giả Mai Huy Bích, tạp chí nghiên cứu con ngƣời số 4(49), năm 2010, bài viết tiếp cận, tìm hiểu quyền trẻ em dƣới góc độ văn hóa, tiếp cận công ƣớc quốc tế về quyền trẻ em dƣới góc độ là sản phẩm của một nền văn hóa phƣơng tây hiện đại; việc phổ biến toàn cầu công ƣớc liên hiệp quốc và sự va chạm văn hóa khi thực thi quyền trẻ em, trong nội dung bài viết còn đi sâu nghiên cứu về lịch sử hình thành quyền trẻ em và sự phát triển quyền trẻ em từ trƣớc khi Công ƣớc quốc tế về quyền trẻ em ra đời. “Giám sát việc bảo vệ quyền trẻ em” - Tác giả Trƣơng Thị Mai, tạp chí nghiên cứu lập pháp số 2/2005, bài viết đề cập đến yêu cầu thực thi hiệu quả luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, gắn liền với trách nhiệm giám sát của đại biểu Quốc hội, đại biểu của Hội đồng nhân dân, góp phần quan trọng vào việc thực hiện công ƣớc quốc tế về quyền trẻ em và luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em ở nƣớc ta; cụ thể nội dung bài viết đề cập đến thành quả của việc thực hiện Công ƣớc quốc tế về quyền trẻ em, bài viết cũng chỉ ra nội dung của luật bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em (sửa đổi). Đặc biệt, đề cập đến vai trò, nội dung giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân là rất quan trọng vì thông qua hoạt động giám sát để xem xét, đánh giá việc thực hiện luật trong đời sống xã hội và cách thức tổ chức thực hiện của các tổ chức, cá nhân có thẩm quyền đƣợc trao trách nhiệm trong công tác BVCS&GDTE; Từ đó, rút ra những đề xuất, kiến nghị liên quan đến hoạt động bảo vệ quyền trẻ em. Bên cạnh đó, bài viết cũng đề cập đến phƣơng thức giám sát nhằm đảm bảo hiệu quả giám sát thể hiện thông qua: giám sát chuyên đề; giám sát qua chất vấn tại các kỳ họp Quốc hội và Hội đồng nhân dân; xây dựng chƣơng trình, kế hoạch, nội dung giám sát cho phù hợp; phối hợp chặt chẽ trong hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. “Sự cần thiết và hướng hoàn thiện các quy định của luật hình sự về bảo vệ trẻ em” - Tác giả Nguyễn Văn Hƣơng, tạp chí Luật học số 2/2005; nội dung của bài viết bao gồm: sự cần thiết phải hoàn thiện các quy định của luật hình sự về bảo vệ trẻ em vì có một số các quy định luật hình sự không còn phù hợp với diễn biến thực tế của tình hình tội phạm, nhiều hành vi của tội phạm xâm hại quyền trẻ em diễn ra phức tạp và nghiêm trọng hơn. Vì vậy việc sửa đổi các quy định luật hình sự bảo vệ quyền trẻ em là cần thiết; Đồng thời, bài viết chỉ ra hƣớng hoàn thiện các quy định luật hình sự về bảo vệ trẻ em, bao gồm: bổ sung tội danh mới – tội danh bắt cóc trẻ em làm con tin; bổ sung dấu hiệu định khung hình phạt tăng nặng “phạm tội đối với trẻ em”; cơ quan có thẩm quyền cần ban hành văn bản hƣớng dẫn, giải thích và sửa 10 đổi những hƣớng dẫn không phù hợp để các quy định luật hình sự Việt Nam về bảo vệ trẻ em có tính khả thi. “Hệ thống pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em - Chặng đường hình thành và phát triển”, tác giả Hoàng Thị Kim Quế, tạp chí nghiên cứu lập pháp số 6/2005, nội dung bài viết trình bày một số nội dung cơ bản nhƣ sau: thứ nhất, khái quát về chính sách pháp luật quốc gia và các điều ƣớc quốc tế về quyền trẻ em, thứ hai, hệ thống pháp luật về trẻ em: sự phát triển và đặc thù, bao gồm các nội dung sự hình thành và phát triển pháp luật về trẻ em và đặc thù của pháp luật về trẻ em nhƣ liên quan bảo vệ quyền trẻ em liên quan đến bảo vệ quyền của phụ nữ; liên quan giữa pháp luật với đạo đức; pháp luật về quyền trẻ em liên quan đến nhiều ngành pháp luật; thứ ba, đạo luật chuyên về trẻ em; thứ tư, bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em trong một số lĩnh vực pháp luật: quyền có quốc tịch, quyền hộ tịch, pháp luật dân sự, hôn nhân và gia đình, pháp luật hình sự, pháp luật xử lý vi phạm hành chính, pháp luật lao động; thứ năm, bài viết cũng đã chỉ ra những thành tựu và những bất cập của hệ thống pháp luật bảo vệ quyền trẻ em ở nƣớc ta trong giai đoạn này. Sách chuyên khảo,"Văn hóa pháp luật - Những vấn đề lý luận cơ bản và ứng dụng chuyên ngành", Đại học quốc gia Hà Nội, 2011. Chủ biên: GS.TS. Hoàng Thị Kim Quế, TS. Ngô Huy Cƣơng, tác giả Phan Thị Lan Phƣơng viết chƣơng: “Bảo vệ quyền trẻ em ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập văn hóa pháp lý”; Bài viết tập trung làm rõ các nội dung nhƣ sau: thứ nhất, đi sâu vào việc nghiên cứu để nhận thức về văn hóa pháp luật; Thứ hai, bài viết cũng chỉ ra việc bảo vệ quyền trẻ em là truyền thống pháp luật của dân tộc Việt Nam thể hiện bởi việc bảo vệ trẻ em trong Quốc triều hình luật, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh về bảo vệ quyền trẻ em, bảo vệ quyền trẻ em trong hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay. Thứ ba, bài viết đề cập đến quyền trẻ em ở Việt Nam hiện nay, trong đó chỉ ra một số thành tựu đã đạt đƣợc những hạn chế cần khắc phục, nguyên nhân của những hạn chế đó và đƣa ra các giải pháp khắc phục. Phan Thị Lan Phƣơng, “Bạo lực, xâm hại trẻ em - thực trạng và một số giải pháp kiến nghị”, tạp chí Tòa Án số 23, năm 2014, nội dung bài viết đề cập đến khái niệm về bạo lực, xâm hại trẻ em, đồng thời phân tích các quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về bạo lực, xâm hại trẻ em và thực trạng thực thi các quy định đó trong thực tiễn thông qua việc phân tích thực trạng về bạo lực và xâm hại trẻ. Ngoài ra, bài viết còn chỉ ra một số nguyên nhân của xâm hại trẻ em giải pháp cơ bản nhằm khắc phục tình trạng bạo lực và xâm hại trẻ em ở Việt Nam hiện nay. 11 Phan Thị Lan Phƣơng, “Phòng, chống lạm dụng lao động trẻ em góp phần thúc đẩy việc thực hiện quyền trẻ em ở Việt Nam”, tạp chí Khoa Học Đại học Quốc gia Hà Nội Số 4, năm 2014. Bài viết tậ p trung làm rõ các khá i niê ̣m trẻ em , quyề n trẻ em và lao động trẻ em , đồ ng thời phân tích các quy đinh ̣ pháp luâ ̣t Viê ̣t Nam hiê ̣n hành về lao đô ̣ng trẻ em và nhƣ̃ng vƣớng mắ c trong quá trình thƣ̣c thi các quy đinh ̣ đó trong thƣ̣c tiễn . Bên ca ̣nh đó , bài viế t cũng chỉ ra mô ̣t số nguyên nhân và nhƣ̃ng giải pháp cơ bản nhằ m nâng cao hiê ̣u quả công tác đấ u tranh phòng , chố ng lạm dụng lao động trẻ em. Lê Thị Phƣơng Nga, “Tình hình thực hiện pháp luật về bảo vệ quyền trẻ em ở nước ta hiện nay”, tạp chí nhịp cầu trí thức số 8/2010. Bài viết đề cập đến một số đặc trƣng về pháp luật bảo vệ quyền trẻ em: phạm vi rộng, liên quan nhiều lĩnh vực xã hội và nhiều ngành luật khác nhau, mỗi ngành luật điều chỉnh về việc bảo vệ quyền trẻ em có những đặc thù riêng nhƣ luật Hiến pháp điều chỉnh quan hệ về trẻ em trên quan điểm mang tính nguyên tắc, Luật hình sự điều chỉnh quyền trẻ em trong trƣờng hợp bị xâm hại và cả trƣờng hợp trẻ em vi phạm pháp luật, ngoài ra nội dung còn đề cập đến các ngành luật khác nhƣ lao động, tố tụng hình sự, hôn nhân gia đình…. Bên cạnh đó, tác giả có đề cập đến một số thành tựu đạt đƣợc trong đó có vai trò của hệ thống pháp luật trong việc bảo vệ quyền trẻ em thể hiện đầy đủ các cam kết và nguyên tắc của Công ƣớc quốc tế về bảo vệ trẻ em, điều này đƣợc chỉ rõ trong từng lĩnh vực pháp luật khác nhau. Đồng thời bài viết cũng chỉ ra những bất cập, tồn tại trong việc bảo vệ quyền trẻ em nhƣ: các quyền của trẻ em bị xâm hại còn nhiều, trẻ em đƣờng phố, lao động trẻ em. “Pháp luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em trong tiến trình hội nhập quốc tế vì mục tiêu phát triển bền vững”, tác giả Phan Thị Lan Phƣơng, kỷ yếu Hội thảo quốc tế Việt Nam học lần IV tháng 11/2012; nội dung bài viết nghiên cứu những ảnh hƣởng của hội nhập quốc tế với pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em từ đó tìm ra các giải pháp khắc phục; cụ thể bài viết đã tập trung làm rõ ba nội dung cơ bản: Nội dung thứ nhất, chỉ ra một số đặc điểm khái quát về trẻ em trong tiến trình hội nhập, nhận thức rõ các đặc điểm về trẻ em có những thay đổi lớn, sự phân hóa giàu nghèo trong xã hội làm phân chia các nhóm trẻ em khác nhau đặc biệt là các nhóm trẻ em yếu thế, dễ bị tổn thƣơng khẩn cấp cần đƣợc bảo vệ, chăm sóc và giáo dục nhƣ: trẻ em lang thang cơ nhỡ, trẻ em mồ côi, trẻ em nghèo. Nội dung thứ hai, không đi sâu vào các thành quả đạt đƣợc, tập trung chỉ ra những thay đổi của pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em cần khắc phục 12