Tài liệu Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ theo pháp luật việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT LÊ THỊ MAI QUYÒN THAM GIA QU¶N Lý NHµ N¦íC CñA PHô N÷ THEO PH¸P LUËT VIÖT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2016 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT LÊ THỊ MAI QUYÒN THAM GIA QU¶N Lý NHµ N¦íC CñA PHô N÷ THEO PH¸P LUËT VIÖT NAM Chuyên ngành: Luật Hiến pháp - Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN HOÀNG ANH HÀ NỘI - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN LÊ THỊ MAI MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN THAM GIA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM ........................... 6 1.1. Nhận thức về vị trí, vai trò của ngƣời phụ nữ trong xã hội Việt Nam ........................................................................................... 6 1.1.1. Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ .................................. 6 1.1.2. Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ trên thế giới ............ 15 1.2. Pháp luật về quyền tham gia quản lý nhà nƣớc của phụ nữ ..... 17 1.2.1. Khái niệm pháp luật về quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ .............................................................................................. 17 1.2.2. Quy định của pháp luật về quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ ........................................................................................ 18 1.2.3. Đặc điểm của pháp luật về quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ Việt Nam ....................................................................... 27 1.2.4. Vai trò của pháp luật về quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ .............................................................................................. 30 1.3. Các điều kiện đảm bảo thực hiện quyền tham gia quản lý nhà nƣớc của phụ nữ theo pháp luật Việt Nam .......................... 33 1.3.1. Về phía nhà nước ............................................................................. 33 1.3.2. Về phía phụ nữ................................................................................. 36 Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 38 Chƣơng 2: LỊCH SỬ VÀ THỰC TRẠNG QUYỀN THAM GIA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC CỦA PHỤ NỮ THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM ............................................................................................ 39 2.1. Khái quát về quá trình hình thành, phát triển quyền tham gia quản lý nhà nƣớc của phụ nữ theo pháp luật Việt Nam ...... 39 2.2. Thực trạng quyền tham gia quản lý nhà nƣớc của phụ nữ theo pháp luật Việt Nam ............................................................... 43 2.2.1. Thực trạng thực hiện quyền bầu cử, quyền ứng cử ......................... 43 2.2.2. Thực trạng thực hiện Quyền khiếu nại, quyền tố cáo của phụ nữ ........ 50 2.2.3. Thực trạng thực hiện Quyền tham gia thảo luận các vấn đề chung của nhà nước, kiến nghị trưng cầu ý dân .............................. 52 2.2.4. Các quyền chính trị khác như: quyền hội họp, quyền lập hội, quyền biểu tình ................................................................................ 55 2.3. Các thành tựu và hạn chế về thực hiện pháp luật quyền tham gia quản lý nhà nƣớc của phụ nữ. Nguyên nhân phụ nữ ít tham gia các hoạt động chính trị - xã hội ........................... 60 2.3.1. Các thành tựu và hạn chế về thực hiện pháp luật quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ ........................................................... 60 2.3.2. Nguyên nhân phụ nữ ít tham gia các hoạt động chính trị - Xã hội ....... 63 Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 70 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYỀN THAM GIA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC CỦA PHỤ NỮ THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN NAY ..................................................... 71 3.1. Một số phƣơng hƣớng bảo đảm quyền tham gia quản lý nhà nƣớc của phụ nữ theo pháp luật Việt Nam hiện nay.................. 71 3.1.1. Thế chế hóa các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ ........... 71 3.1.2. Bảo đảm các quyền quản lý nhà nước cơ bản ................................. 71 3.1.3. Tích cực chủ động trong đối thoại, hợp tác quốc tế về lĩnh vực quyền con người .............................................................................. 73 3.1.4. Thành lập Ủy ban bảo vệ và phát triển quyền phụ nữ của Việt Nam ...... 73 3.2. Một số giải pháp đảm bảo quyền tham gia quản lý nhà nƣớc của phụ nữ theo pháp luật Việt Nam hiện nay ........................... 74 3.2.1. Về xây dựng và thực hiện pháp luật ................................................ 75 3.2.2. Tuyên truyền và nâng cao nhận thức về giới và bình đẳng giới cho toàn xã hội ................................................................................. 79 3.2.3. Khắc phục định kiến giới ................................................................. 80 3.2.4. Xây dựng chiến lược, chương trình đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực nữ, trong đó chú trọng đến công tác quy hoạch nguồn lãnh đạo nữ các cấp, các ngành ....................................................... 81 3.2.5. Nâng cao vai trò của tổ chức hội liên hiệp phụ nữ các cấp ............. 82 3.2.6. Nâng cao năng lực của cán bộ nữ trong lĩnh vực chính trị.............. 83 Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 84 KẾT LUẬN .................................................................................................... 85 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 87 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CEDAW: Công ước về xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ HĐND: Hội đồng nhân dân HLHPNVN: Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam ICCPR: Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị ILO: Công ước về trả lương bình đẳng và phân biệt đối xử OXFAM: Tổ chức phi chính phủ UNDP: Chương trình phát triển liên hợp quốc MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Như chúng ta đã biết phụ nữ chiếm một nửa dân số Việt Nam và là lực lượng lao động quan trọng góp phần phát triển kinh tế - xã hội và thúc đẩy sự tiến bộ của xã hội. Trước đây phụ nữ đã có những đóng góp hết sức to lớn vào công cuộc đấu tranh chống ngoại xâm giành và giữ gìn độc lập, xây dựng Tổ quốc. Trong sự nghiệp đổi mới, phụ nữ Việt Nam vẫn luôn sát cánh cùng nam giới phấn đấu vì mục tiêu "Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh" và có những đóng góp đáng kể trong các lĩnh vực xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế, ổn định xã hội cũng như những cống hiến xuất sắc trong việc chăm lo xây dựng gia đình, nuôi dưỡng các thế hệ tương lai của đất nước,có nhiều phụ nữ còn mang lại những vinh quang lớn cho đất nước trong các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, khoa học,... Nhận thức rõ vị trí và vai trò quan trọng của người phụ nữ trong xã hội nên ngay từ khi nước nhà mới giành được độc lập, các quyền của công dân nói chung và quyền của phụ nữ nói riêng đã được pháp luật Việt Nam ghi nhận và khẳng định, trong đó có các quyền tham gia quản lý đất nước của phụ nữ... Điều đó đã tạo điều kiện nền tảng cho phụ nữ tham gia tích cực và hiệu quả vào các hoạt động kinh tế, xã hội và đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Từ khi đổi mới đến nay, Đảng và Nhà nước tiếp tục quan tâm tạo mọi điều kiện thuận lợi cho phụ nữ tham gia ngày càng nhiều và hiệu quả hơn vào lĩnh vực này; nhờ vậy, phụ nữ Việt Nam ngày càng có nhiều cơ hội và nhiều đại diện tham gia vào hệ thống chính trị, cũng như vào việc đề xuất, hoạch định, thực hiện và giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước. Thống kê chung trên toàn thế giới và khu vực, Việt Nam là quốc gia được đánh giá cao về mức độ bảo đảm quyền bình đẳng về quyền tham gia quản lý đất nước của phụ nữ, thể 1 hiện ở tỷ lệ đại biểu nữ trong Quốc hội ở mức tương đối cao. Mặc dù vậy, trên thực tế ở Việt Nam, quyền bình đẳng tham gia quản lý đất nước của phụ nữ vẫn chưa được bảo đảm một cách tương xứng so với vai trò và khả năng của phụ nữ trong xã hội. Trong quá trình tham gia công tác quản lý, phụ nữ ngày càng có nhiều điều kiện thuận lợi song cũng có nhiều rào cản ảnh hưởng tới con đường lãnh đạo của họ mà bao trùm là định kiến giới về năng lực, về phong tục tập quán lạc hậu, từ phía gia đình hay từ những chính sách xã hội đã kéo theo những bất cập khác khi họ tham gia vào công tác quản lý đất nước.Vì thế Đảng và nhà nước cần phải có những chính sách phù hợp để vị thế và vai trò của phụ nữ được nâng cao. Cũng chính vì những lý do trên mà tôi chọn đề tài: "Quyền tham gia quản lý Nhà nước của phụ nữ theo pháp luật Việt Nam". 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Trong những năm gần đây, đã có nhiều bài viết, công trình nghiên cứu xoay quanh vấn đề quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ ở Việt Nam, tiếp cận từ nhiều khía cạnh như quyền bầu cử, ứng cử; quyền tham gia vào quản lý nhà nước và các tổ chức xã hội của phụ nữ... Một số công trình, đề tài nghiên cứu tiêu biểu là: - "Quyền bầu cử và ứng cử của công dân trong chế độ ta" của Đàm Văn Hiếu (Tạp chí Luật học, số 3, 1975). - TS Ngô Bá Thành: “Sự bình đẳng về cơ hội kinh tế của phụ nữ trong pháp luật và thực tiễn thi hành pháp luật ở Việt Nam”, xuất bản năm 2001; “Đưa vấn đề giới vào phát triển: thông qua sự bình đẳng giới về quyền, nguồn lực và tiếng nói”, - Sách: "Vai trò của nữ cán bộ quản lý nhà nước trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa" của TS. Võ Thị Mai. - GS Lê Thi - Viện khoa học xã hội Việt Nam: “Gia đình, phụ nữ Việt Nam với dân số, văn hóa và sự phát triển bền vững”, 2 - Nxb Khoa học xã hội, năm 2004; TS Đỗ Thị Thạch: “Phát huy nguồn lực trí thức nữ Việt Nam trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, - Nxb Chính trị quốc gia, năm 2005; Lê Ngọc Văn (chủ biên) - Viện Khoa học xã hội Việt Nam, Viện Gia đình và giới: “Nghiên cứu gia đình lý thuyết nữ quyền, quan điểm giới”, Nxb Khoa học xã hội, năm 2006….. Trên cơ sở khảo sát cho thấy ở nước ta đã có một số công trình nghiên cứu về tình hình tham gia của phụ nữ về quản lý nhà nước nhưng chưa được xem xét riêng với tư cách là một quyền của phụ nữ mà chỉ tập trung phân tích các bất cập khi phụ nữ tham gia công tác quản lý hoặc mới chỉ mô tả tình hình tham gia hoạt động quản lý của phụ nữ mà chưa khái quát nên những luận định mang tính lý luận để kiểm chứng trong hệ thống pháp luật về quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ. Như vậy, tình hình nghiên cứu trên đây một lần nữa cho phép khẳng định việc nghiên cứu đề tài “quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ” là đòi hỏi khách quan, cấp thiết, vừa có tính lý luận vừa có tính thực tiễn. 3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của luận văn là nêu bật thực trạng thực hiện quyền tham gia của phụ nữ trong các cơ quan chính phủ của Việt Nam, mô tả tổng quan khung pháp lý liên quan đến vai trò lãnh đạo của phụ nữ, đồng thời đề xuất những phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật về quyền tham gia quản lý đất nước của phụ nữ Việt Nam, phù hợp với hoàn cảnh thực tiễn của nước ta và các chuẩn mực quốc tế có liên quan mà Nhà nước ta đã cam kết thực hiện. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích trên, luận văn cần phải giải quyết các nhiệm vụ sau: - Phân tích khái quát cơ sở lý luận về quyền tham gia quản lý nhà nước 3 của phụ nữ theo pháp luật để làm tiền đề đánh giá và đề xuất các giải pháp về quyền này của phụ nữ. (1) - Tập hợp và phân tích hệ thống các quy phạm pháp luật hiện hành liên quan đến quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ ở Việt Nam; (2) - Trên cơ sở những nhiệm vụ (1) và (2), chỉ ra những thành tựu và hạn chế của pháp luật và thực hiện pháp luật về quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ ở Việt Nam và đề xuất các phương hướng, giải pháp nhằm bảo đảm quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền cũng như xu thế toàn cầu hóa hiện nay. 3.3. Phạm vi nghiên cứu Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ ở Việt Nam là một vấn đề có phạm vi rộng, không chỉ liên quan đến pháp luật, mà còn gắn liền với nhiều lĩnh vực khác như kinh tế, xã hội và văn hóa. Luận văn tập trung nghiên cứu Quy định pháp luật về quyền và thực hiện quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ qua các bản hiến pháp, chủ yếu trong Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001), Hiến pháp năm 2013, Luật bầu cử Quốc hội, Luật bầu cử hội đồng nhân dân, luật bình đẳng giới, Luật khiếu nại, Luật tố cáo,.... 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về Nhà nước và pháp luật trong sự nghiệp đổi mới, đặc biệt là đường lối, chủ trương đổi mới của Đảng về nhận thức quản lý nhà nước của phụ nữ trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Các phương pháp cụ thể mà tác giả sử dụng để nghiên cứu đề tài bao gồm phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, so sánh, thống kê... 4 5. Những đóng góp và điểm mới của luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa quan trọng về phương diện lý luận và thực tiễn.Tổng hợp lý thuyết về tình hình tham gia quan lý nhà nước của phụ nữ Việt Nam cũng như việc thực hiện Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ ở Việt Nam trong thực tế. Bên cạnh đó, luận văn sẽ là một tài liệu tham khảo cần thiết và bổ ích dành cho người làm thực tiễn trong lĩnh vực liên quan pháp mà còn cho các nhà nghiên cứu, các cán bộ giảng dạy pháp luật, các nghiên cứu sinh, học viên cao học và sinh viên thuộc chuyên ngành Hiến pháp hành chính tại các cơ sở đào tạo luật. Kết quả nghiên cứu của luận văn còn phục vụ cho việc trang bị những kiến thức chuyên sâu cho cán bộ thực tiễn đang công tác tại các Cơ quan đào tạo cán bộ nói chung và cán bộ nữ nói riêng của Đảng và nhà nước. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ theo pháp luật Việt Nam. Chương 2: Lịch sử và thực trạng quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ theo pháp luật Việt Nam. Chương 3: Một số phương hướng, giải pháp bảo đảm quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ theo pháp luật Việt Nam hiện nay. 5 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN THAM GIA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC THEO PHÁP LUẬT VIỆT NAM 1.1. Nhận thức về vị trí, vai trò của ngƣời phụ nữ trong xã hội Việt Nam 1.1.1. Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ 1.1.1.1. Khái niệm quản lý, quản lý nhà nước và quyền tham gia quản lý nhà nước Mỗi lĩnh vực khoa học có định nghĩa về quản lý dưới góc độ riêng của mình và nó phát triển ngày càng sâu rộng trong mọi hoạt động của đời sống xã hội. Quản lý là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học xã hội và khoa học tự nhiên Xét ở góc độ chung nhất, có thể thấy quản lý thực chất là quan hệ giữa các giai cấp, trong đó chủ yếu là quan hệ giữa “giai cấp cầm quyền” với “các giai cấp khác” trong xã hội mà nội dung của quan hệ đó là vấn đề chính quyền thuộc về ai, của ai và vì ai. Xét ở góc độ riêng, quản lý chỉ thực sự có nghĩa khi nó được hiện thực hóa gắn với chủ thể là con người, là giai cấp cụ thể. Và khi nói đến con người thì không thể không gắn đến quyền; Quyền ở đây là quyền vốn có và tự nhiên của mỗi con người, không phải do bất kỳ ai hoặc thế lực nào ban phát. Sự kết hợp giữa nội dung của quản lý với bản chất của quyền con người chính là cơ sở dẫn đến sự thừa nhận về quyền chính trị - Quyền tham gia quản lý nhà nước. Để hiểu rõ về khái niệm “quyền tham gia quản lý nhà nước” thì trước hết ta phải hiểu rõ được hai khái niệm: “quản lý”, “quản lý nhà nước” là gì. Có rất nhiều quan niệm khác nhau về quản lý, ví dụ như: - Harol Koontz: “Quản lý là một nghệ thuật nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra thông qua việc điều khiển, chỉ huy, phối hợp, hướng dẫn hoạt động của những người khác” [38]. 6 - Nguyễn Minh Đạo: “Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục tiêu đã đề ra” [5]. Từ những quan niệm này cho thấy, quản lý là một hoạt động liên tục và cần thiết khi con người kết hợp với nhau trong tổ chức. Đó là quá trình tạo nên sức mạnh gắn liền các hoạt động của các cá nhân với nhau trong một tổ chức nhằm đạt được mục tiêu chung. Tóm lại “Quản lý” là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra và đúng với ý chí của người quản lý. Theo cách hiểu này thì quản lý là việc tổ chức, chỉ đạo các hoạt động xã hội nhằm đạt được mục đích của người quản lý. Như vậy theo cách hiểu chung nhất thì quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Việc tác động theo cách nào còn tuỳ thuộc vào góc độ khoa học khác nhau, các lĩnh vực khác nhau cũng như cách tiếp cận của người nghiên cứu. “Quản lý nhà nước”: là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước đối với các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để duy trì và phát triển các mối quan hệ xã hội và trật tự pháp luật nhằm thực hiện những chức năng và nhiệm vụ của nhà nước trong công cuộc xây dựng CNXH và bảo vệ tổ quốc CNXH. Từ những định nghĩa trên ta có thể rút ra một khái niệm chung về quyền tham gia quản lý nhà nước như sau: Quyền tham gia quản lý nhà nước của công dân là quyền con người, quyền công dân trong lĩnh vực chính trị được Hiến pháp và pháp luật bảo vệ; nó xác lập năng lực pháp lý của công dân trong việc tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Bảo đảm quyền tham gia quản lý nhà nước của công dân trong điều kiện mở rộng dân chủ, phát huy quyền 7 làm chủ của nhân dân, xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của dân, do dân, vì dân có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn. Quyền tham gia quản lý nhà nước của công dân được bảo đảm trong thực tiễn là một trong những tiêu chí căn bản để đánh giá mức độ hoàn thiện của nền dân chủ, của chế độ chính trị - xã hội, nhà nước, trình độ phát triển của đất nước, mức độ hài lòng của công dân đối với bộ máy chính quyền. Vậy quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ là gì? Thực tế, theo khái niệm quyền tham gia quản lý nhà nước nêu trên, đối tượng hưởng thụ quyền là công dân, tức bao gồm tất cả những người có quốc tịch của một quốc gia, không phân biệt giới tính và độ tuổi, thì nội hàm của quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ cũng chính là nội hàm của quyền tham gia quản lý nhà nước nói chung. Xuất phát từ góc độ luật học, từ Luật hiến pháp hành chính về quyền con người của phụ nữ, có thể rút ra một khái niệm về quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ như sau: Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ là một trong những quyền con người quan trọng nhất của phụ nữ, được Hiến pháp và pháp luật bảo vệ; nó xác lập năng lực pháp lý bình đẳng của phụ nữ với nam giới trong việc tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào quá trình quản lý nhà nước, quản lý xã hội. 1.1.1.2. Đặc điểm quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ a. Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ là yếu tố xác lập vị thế pháp lý bình đẳng của phụ nữ với nam giới trong đời sống chính trị - xã hội Khi xem xét quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ, không thể không nhìn từ góc độ bình đẳng giới và pháp luật. Việc bảo đảm quyền này là cơ sở để xác lập địa vị pháp lý của người phụ nữ đối với nam giới. Thông qua đó, phụ nữ mới được tham gia vào quá trình ra những quyết định gắn liền với các quyền, lợi ích của họ trên mọi lĩnh vực, từ đó hạn chế và tiến tới xóa bỏ hoàn toàn những phân biệt đối xử về giới mà phụ nữ thường là nạn nhân, đây 8 cũng chính là mối quan hệ giữa bình đẳng và pháp luật. Bình đẳng ở đây phải là bình đẳng về thực chất thì mới có thể là cơ sở để bảo đảm bền vững địa vị pháp lý bình đẳng của phụ nữ. Biểu hiện của bình đẳng về thực chất là phụ nữ thực hiện được quyền chính trị và xác lập được địa vị pháp lý của mình, được tham gia một cách dân chủ vào mọi hoạt động của đời sống chính trị và đời sống xã hội. Ngược lại, pháp luật là công cụ để bảo đảm và bảo vệ quyền tham gia bình đẳng của phụ nữ. Trong mối quan hệ biện chứng này, phụ nữ vừa là người hưởng quyền, đồng thời cũng là chủ thể trực tiếp đấu tranh xóa bỏ định kiến về giới, tham gia xây dựng pháp luật về quyền bình đẳng của mình. Xác lập và thực hiện được quyền tham gia quản lý của phụ nữ là yếu tố quyết định để xác lập và bảo đảm thực hiện sự bình đẳng nam nữ. b. Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ thể hiện bản chất dân chủ, bình đẳng của xã hội Theo Công ước Liên hợp quốc về xoá bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ, phải dựa trên ba nguyên tắc, đó là: bình đẳng, không phân biệt đối xử và trách nhiệm quốc gia. Bình đẳng và không phân biệt đối xử là yêu cầu khách quan, trong khi trách nhiệm quốc gia bao hàm cả việc bảo đảm dân chủ xã hội. Xét về mặt lịch sử, dân chủ và bình đẳng không chỉ là nhu cầu của con người mà còn là yêu cầu khách quan. Hai phạm trù này không tách biệt, mà ngược lại chúng hỗ trợ và bổ sung cho nhau. Dân chủ ở đây bao gồm dân chủ trực tiếp và dân chủ gián tiếp, trong đó biểu hiện của dân chủ trực tiếp chính là sự tham gia của cả hai giới trong quản lý nhà nước, còn dân chủ gián tiếp là bầu cử và ứng cử vào các cơ quan đại diện quyền lực nhân dân. Bảo đảm quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ được thực thi trên cơ sở không phân biệt đối xử và bình đẳng thực chất chính là bảo đảm cho phụ nữ được tham gia vào quyền chính trị - Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ. Sự tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ vào các cấp ra quyết định 9 chắc chắn sẽ giúp cho những chính sách của nhà nước, đặc biệt là những chính sách liên quan đến phúc lợi xã hội, mang tính cân bằng về giới hơn. Như vậy, thực thi dân chủ bao hàm cả yêu cầu thực thi một phần quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ; và ngược lại, bảo đảm thực thi quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ mới thực hiện được dân chủ, bình đẳng một cách đầy đủ trong đời sống xã hội. Nói cách khác, xã hội nào xác lập và thực hiện được quyền chính trị của phụ nữ mới là xã hội dân chủ, bình đẳng thực sự. c. Quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ là cơ sở và nền tảng để bảo đảm thực hiện các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa của phụ nữ Quyền con người là một hệ thống các quyền thống nhất với nhau. Bảo đảm thực hiện quyền chính trị, quyền kinh tế, hay quyền văn hóa và xã hội của phụ nữ là bảo đảm thực hiện các quyền con người của phụ nữ đã được pháp luật quy định và bảo vệ. Có thể khẳng định cả hai nhóm quyền này đều quan trọng như nhau và có quan hệ mật thiết với nhau. Trong hệ thống quyền con người, quyền chính trị thường là những quyền được đề cập đầu tiên trong số những quyền mà phụ nữ có. Chính vì vậy, để xác lập vị thế bình đẳng của phụ nữ trong xã hội, trước hết phải xét đến quyền chính trị. Một trong những quyền chính trị đó là quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ. Về cơ bản, phụ nữ cũng được hưởng các cơ hội bình đẳng như nam giới nhưng để có sự bình đẳng thực chất, phụ nữ phải được bảo đảm thực hiện các quyền của họ. Họ phải được tham gia trực tiếp và gián tiếp vào quản lý nhà nước, quản lý xã hội; tham gia vào quá trình phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Do đó, quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ cũng đóng vai trò là nền tảng, có tính quyết định tới việc thực hiện các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa 1.1.1.3. Hình thức thực hiện quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ Hiến pháp năm 2013 quy định: “Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc Hội, Hội 10 đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của nhà nước” [30, Điều 6]. Đây cũng chính là cách thức nhân dân sử dụng để thực hiện quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội. Với tư cách công dân, phụ nữ thực hiện quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội bằng cách: a. Đối với hình thức tham gia trực tiếp Thứ nhất, Phụ nữ tham gia Ứng cử vào đại biểu Quốc Hội và Hội đồng nhân dân các cấp khi có đủ tiêu chuẩn, điều kiện theo luật định. Bằng việc trở thành Đại biểu Quốc Hội và Hội đồng nhân dân các cấp, phụ nữ có thể tham gia trực tiếp quản lý nhà nước thông qua việc thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của mình. Thứ hai, Phụ nữ tham gia hoạt động trong các cơ quan nhà nước. Tùy theo năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, phụ nữ được tuyển dụng vào các cơ quan nhà nước hoặc được bổ nhiệm vào những chức vụ trong bộ máy nhà nước. Khi đó, phụ nữ có những điều kiện và khả năng thuận lợi để trực tiếp tham gia quản lý nhà nước. Thứ ba, phụ nữ tham gia thảo luận, cho ý kiến trực tiếp đối với các vấn đề ở tầm quốc gia khi nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân Mỗi khi quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước và xã hội, trước khi thông qua quyết định, nhà nước thường tổ chức lấy ý kiến đóng góp của các tầng lớp nhân dân. Với hình thức này, mỗi công dân tự mình trực tiếp đóng góp ý kiến, trí tuệ vào các chủ trương chính sách, pháp luật của Nhà Nước. Đây cũng là cách thể hiện trách nhiệm công dân và ý chí của mình trước những công việc trọng đại của đất nước, góp phần làm cho những quyết sách của Đảng và Nhà nước phù hợp với thực tế và lòng dân. Thứ tư, phụ nữ tham gia góp ý kiến xây dựng văn bản quy phạm pháp luật Trong qua trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, cơ quan, tổ chức chủ trì soạn thảo và cơ quan tổ chức hữu quan có trách nhiệm tạo điều 11 kiện để các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân tham gia góp ý kiến về dự thảo văn bản, tổ chức lấy ý kiến của đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản. Đồng thời giống như quyền và trách nhiệm công dân, phụ nữ cũng có quyền và trách nhiệm đóng góp ý kiến, phản ánh với nhà nước về những vướng mắc, bất cập, không phù hợp các văn bản pháp luật trong quá trình thể hiện để Nhà nước sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện và bảo đảm tốt hơn về quyền và lợi ích công dân. Thứ năm, phụ nữ tham gia góp ý kiến đối với hoạt động của cơ quan nhà nước, phát biểu ý kiến về các vấn đề quản lý nhà nước, về nôi dung các quyết định quản lý. Quyền hạn này của phụ nữ được thực hiện thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, gửi ý kiến góp ý đối với cơ quan có thẩm quyền. Thứ sáu, phụ nữ kiểm tra, giám sát hoạt động của bô máy nhà nước, đấu tranh với tệ quan liêu, hách dịch, cửa quyền, tham nhũng, lãng phí và những hiện tượng tiêu cực trong bộ máy nhà nước. Thứ bảy, phụ nữ tham gia bàn bạc và quyết định trực tiếp những vấn đề liên quan đến đời sống ở cơ sở. Thứ tám, phụ nữ thực hiện khiếu nại, tố cáo những việc làm sai trái của các cơ quan nhà nước và các cơ quan và công chức nhà nước. b. Hình thức tham gia gián tiếp Thứ nhất, phụ nữ thông qua các đại diện do chính Nhân dân lựa chọn. Công dân Việt Nam có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật sẽ bầu ra đại biểu của mình là các Đại biểu Quốc hội và Đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp. Các địa biểu này sẽ thay mặt nhân dân trực tiếp tham gia vào các hoạt động xây dựng, quản lý và bảo vệ đất nước. Hay nói cách khác bằng việc bầu cử, mỗi phụ nữ đã ủy nhiệm quyền quản lý nhà nước của mình cho người địa diện là các địa biểu Quốc hội, địa biểu Hội đồng nhân dân. Các đại biểu 12 Quốc hội và Hội đồng nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước được nhân dân trao cho thông qua nhiều hình thức, trong đó hình thức giám sát, chất vấn thể hiện rõ nét quyền lực tối cao mà nhân dân trao cho họ. Thứ hai, phụ nữ tham gia quản lý nhà nước và xã hội thông qua các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội, xã hội nghề nghiệp. Những nguyện vọng, ý kiến của phụ nữ được các tổ chức đó tập hợp để chuyển lại các cơ quan có thẩm quyền xem xát giải quyết, đồng thời cho phép phụ nữ thông qua các tổ chức của chính mình là thành viên tham gia hoạt động nhiều hơn trong hoạt động quản lý nhà nước, từ việc phản biện các chính sách, pháp luật của Nhà nước, giám sát việc thực hiện của các cơ quan nhà nước và của công chức, cũng như đề đạt nguyện vọng, ý kiến của mình cho các cơ quan nhà nước xem xét, thực hiện. 1.1.1.4. Nội dung quyền tham gia quản lý nhà nước của phụ nữ Trên cơ sở quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân; Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở các xã, phường, thị trấn; Luật khiếu nại; Luật tố cáo; Luật phòng, chống tham nhũng… đã cụ thể hóa quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội của phụ nữ. Qua những quy định của Hiến pháp và các văn bản pháp luật, có thể hiểu quyền tham gia quản lý Nhà nước và xã hội của phụ nữ có những nội dung chính sau: Một là, Phụ nữ có quyền bầu cử và ứng cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp. Quyền bầu cử là quy định của pháp luật về khả năng của công dân – phụ nữ thực hiện quyền lựa chọn người đại biểu của mình vào cơ quan quyền lực nhà nước. Quyền bầu cử bao gồm việc đề cử, giới thiệu người ứng cử và bỏ phiếu, tức là quyền chủ động lựa chọn của phụ nữ. Quyền ứng cử là quy định của pháp luật về việc phụ nữ có đủ điều kiện thể hiện nguyện vọng của mình được ứng cử đại biểu Quốc hội, ứng cử đại 13