MỞ ĐẦU
1. Lý do chän ®Ò tµi
§Êt níc ta ®ang bíc vµo thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i
hãa vµ héi nhËp quèc tÕ víi môc tiªu ®Õn 2020 ViÖt Nam c¬ b¶n trë thµnh níc
c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i. Gi¸o dôc - ®µo t¹o gi÷ vai trß ®Æc biÖt quan
träng: Gi¸o dôc ®ãng vai trß chñ yÕu trong viÖc n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n
lùc, båi dìng nh©n tµi, n©ng cao ý thøc d©n téc, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm víi b¶n
th©n vµ céng ®ång, ®Æt nÒn t¶ng cho sù ®æi míi vµ ph¸t triÓn khoa häc c«ng
nghÖ cña ®Êt níc ®ång thêi cã t¸c dông m¹nh mÏ ®Õn tiÕn tr×nh ph¸t triÓn
quèc gia. Gi¸o dôc ph¶i ®i tríc mét bíc, gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, ®Çu
t cho gi¸o dôc lµ ®Çu t cho ph¸t triÓn, t¹o nªn sù ph¸t triÓn nhanh vµ ph¸t triÓn
bÒn v÷ng cho mçi quèc gia. Do vËy bÊt cø níc nµo dï lín hay nhá, dï giµu
hay nghÌo, dï ph¸t triÓn hay ®ang ph¸t triÓn, bao giê còng ph¶i quan t©m ®Õn
gi¸o dôc, mµ trong ®ã tríc hÕt lµ ph¶i qu¶n lý ( QL) gi¸o dôc. QL gi¸o dôc lµ
kh©u then chèt ®¶m b¶o sù th¾ng lîi cña mäi ho¹t ®éng gi¸o dôc. §¹i héi
§¶ng toµn quèc lÇn thø X, chØ râ yªu cÇu cÊp b¸ch còng nh l©u dµi lµ: N©ng
cao chÊt lîng gi¸o dôc toµn diÖn; ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc, c¬ chÕ qu¶n lý, néi
dung, ph¬ng ph¸p d¹y vµ häc; thùc hiÖn chuÈn hãa, hiÖn ®¹i hãa, x· héi hãa,
chÊn hng nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam”
Trong bèi c¶nh ®ã, gi¸o dôc ph¶i ®îc ®æi míi m¹nh mÏ, ph¶i kh«ng
ngõng n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o ë c¸c cÊp häc, trong ®ã cã bËc trung häc
phæ th«ng. ViÖc n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc trong nhµ trêng kh«ng chØ phô
thuéc vµo ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y ( s¸ch gi¸o khoa, s¸ch tham kh¶o...), vµo c¸c
®iÒu kiÖn vËt chÊt cña nhµ trêng,... mµ phô thuéc rÊt lín vµo ho¹t ®éng gi¶ng
d¹y cña ®éi ngò gi¸o viªn cña nhµ trêng. D¹y häc lµ ho¹t ®éng trung t©m cña
nhµ trêng, ®éi ngò gi¸o viªn lµ lùc lîng quyÕt ®Þnh chÊt lîng d¹y häc. NhiÖm
vô cña ngêi gi¸o viªn lµ gi¸o dôc, gi¶ng d¹y theo môc tiªu, nguyªn lÝ, ch¬ng
tr×nh gi¸o dôc ®Ó gióp häc sinh ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng s¸ng t¹o, vËn
1
dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn vµ h×nh thµnh nh÷ng t×nh c¶m ®¹o ®øc tèt ®Ñp.
Thêi ®¹i ngµy nay, thêi ®¹i cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ nÒn kinh tÕ tri thøc th×
sø m¹ng cña ngêi gi¸o viªn cµng nÆng nÒ h¬n. Ngêi thÇy kh«ng chØ chuyÓn t¶i
th«ng tin cho häc sinh mµ cßn ph¶i tæ chøc, ®iÒu khiÓn, híng dÉn häc sinh chñ
®éng chiÕm lÜnh tri thøc.V× vËy, vÊn ®Ò n©ng cao chÊt lîng gi¶ng d¹y cña ®éi
ngò gi¸o viªn hÕt søc quan träng, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh chÊt lîng ®µo t¹o.
Trong ®iÒu kiÖn cña yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng, ®æi míi ho¹t
®éng gi¶ng d¹y ®ßi hái ph¶i ®æi míi ho¹t ®éng QL. §æi míi QL trêng häc trë
thµnh ®ßi hái cÊp b¸ch, trong ®ã qu¶n lÝ cña HiÖu trëng ®èi víi ho¹t ®éng
gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n, cã t¸c ®éng trùc tiÕp n©ng cao chÊt
lîng gi¸o dôc. §Ó n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ gi¸o dôc, ®¸p øng ®îc yªu
cÇu ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng, HiÖu trëng ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p QL ho¹t
®éng d¹y häc ( H§DH) ë nhµ trêng phæ th«ng. C«ng t¸c QL H§DH cã ý
nghÜa rÊt quan träng v× nã lµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña QL nhµ trêng.
§· cã nhiÒu nhµ khoa häc trong níc, ngoµi níc nghiªn cøu nh÷ng vÊn
®Ò c¬ b¶n vµ chung nhÊt vÒ vÊn ®Ò QL trêng häc, ®ã lµ nh÷ng thµnh tùu khoa
häc rÊt ®¸ng tr©n träng, ®îc c¸c c¸n bé QL nhµ trêng vËn dông vµ mang l¹i
nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p QL
H§DH cña HiÖu trëng ë c¸c trêng THPT ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc
phæ th«ng lµ cha nhiÒu.
HiÖn nay, c¸c trêng trung häc phæ th«ng (THPT) trªn ®Þa bµn tØnh Hßa
B×nh nãi chung vµ ®Þa bµn thµnh phè Hßa B×nh nãi riªng, chÊt lîng d¹y häc cã
nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc nhng còng cßn nhiÒu h¹n chÕ. HiÖu trëng c¸c trêng ®· cã nhiÒu cè g¾ng song QL H§DH cßn nhiÒu bÊt cËp. §iÒu nµy ®Æt ra
vÊn ®Ò hÕt søc cÊp thiÕt lµ cÇn ph¶i t×m ra c¸c biÖn ph¸p QL H§DH ®Ó n©ng
cao chÊt lîng gi¸o dôc cña nhµ trêng ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc hiÖn
nay cña ®Êt níc.
2
Dùa vµo nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o cña §¶ng ®Ò ra trong c¸c NghÞ quyÕt
Ban chÊp hµnh trung ¬ng khãa VIII, khãa IX, khãa X... do xu thÕ tÊt yÕu ®ßi
hái ph¶i cã biÖn ph¸p kh¶ thi trong viÖc QL H§DH, ®¸p øng yªu cÇu cña sù
nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. Víi nh÷ng c¬ së vÒ lý luËn vµ
thùc tiÔn trªn, chóng t«i nhËn thÊy: viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p QL H§DH
cña hiÖu trëng c¸c trêng THPT thµnh phè Hßa B×nh, tØnh Hßa B×nh ®¸p øng
yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng cã ý nghÜa thiÕt thùc. Nã kh«ng chØ gãp
phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng gi¶ng d¹y trong c¸c trêng THPT ë
thµnh phè Hßa B×nh nãi riªng mµ cßn cho c¸c trêng THPT ë tØnh Hßa B×nh
nãi chung. V× vËy, chóng t«i m¹nh d¹n chän nghiªn cøu ®Ò tµi: “ Qu¶n lý
ho¹t ®éng d¹y häc ë c¸c trêng THPT thµnh phè Hßa B×nh, tØnh Hßa B×nh
®¸p øng yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc” .
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
Trªn c¬ së nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn qu¶n lý d¹y häc ë c¸c trêng
THPT thµnh phè Hßa B×nh, tØnh Hßa B×nh, ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p qu¶n lý
cña HiÖu trëng ®èi víi ho¹t ®éng d¹y häc phï hîp vµ hiÖu qu¶ nh»m ®¸p øng
yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng hiÖn nay.
3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi tîng nghiªn cøu
3.1.Kh¸ch thÓ nghiªn cøu
Qu¶n lý H§DH cña HiÖu trëng ë c¸c trêng THPT.
3.2. §èi tîng nghiªn cøu
C¸c biÖn ph¸p QL cña HiÖu trëng ®èi víi H§DH ë c¸c trêng THPT
®¸p øng yªu cÇu ®æi míi gi¸o gi¸o dôc.
4. Gi¶ thuyÕt khoa häc
C«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng d¹y häc ë c¸c trêng THPT thµnh phè Hßa
B×nh ®îc c¸c HiÖu trëng rÊt quan t©m vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ.
Song ®øng tríc yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng th× c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t
®éng d¹y häc ë c¸c trêng vÉn béc lé nhiÒu h¹n chÕ, bÊt cËp. V× thÕ, chÊt lîng
3
d¹y häc cña c¸c trêng cha ®îc c¶i thiÖn, cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®æi míi
gi¸o dôc phæ th«ng. NÕu ®Ò xuÊt vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p QL phï hîp víi
®Æc thï, thùc tiÔn cña thµnh phè Hßa B×nh sÏ n©ng cao ®îc chÊt lîng d¹y häc
trong c¸c trêng THPT cña thµnh phè, ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc
phæ th«ng hiÖn nay.
5. NhiÖm vô nghiªn cøu
5.1. HÖ thèng hãa mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ qu¶n lý d¹y häc ë tr êng THPT
theo yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc.
5.2. Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng H§DH vµ c¸c biÖn ph¸p QL H§DH
cña HiÖu trëng c¸c trêng THPT thµnh phè Hßa B×nh, tØnh Hßa B×nh.
5.3. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p QL H§DH cña HiÖu trëng c¸c trêng THPT
thµnh phè Hßa B×nh, tØnh Hßa B×nh, ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc hiÖn
nay.
6. Giíi h¹n nghiªn cøu cña ®Ò tµi
6.1. Giíi h¹n vÒ néi dung nghiªn cøu
§Ò tµi chØ giíi h¹n nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p QL cña HiÖu trëng ®èi víi
H§DH trªn líp ë c¸c trêng THPT thµnh phè Hßa B×nh, tØnh Hßa B×nh theo
yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc hiÖn nay.
6.2. Giíi h¹n vÒ kh¸ch thÓ ®iÒu tra
§Ò tµi tËp trung kh¶o s¸t c¸c kh¸ch thÓ sau: C¸n bé QL nhµ trêng, tæ trëng chuyªn m«n, gi¸o viªn c¸c trêng THPT thµnh phè Hßa B×nh ( trêng THPT
C«ng NghiÖp, trêng THPT L¹c Long Qu©n, trêng THPT Ng« QuyÒn)
7. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
7.1. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lý luËn
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông nh»m ph©n tÝch, tæng hîp, hÖ thèng hãa vµ
kh¸i qu¸t hãa c¸c vÊn ®Ò lý luËn tõ c¸c v¨n b¶n, tµi liÖu, NghÞ quyÕt cña §¶ng,
ChÝnh phñ, Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o, Së Gi¸o dôc vµ §µo t¹o vÒ QL H§DH.
7.2. C¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn
4
7.2.1.Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra b»ng b¶ng hái
X©y dùng hÖ thèng c©u hái ®iÒu tra víi mùc ®Ých chñ yÕu lµ thu thËp
c¸c sè liÖu nh»m x¸c ®Þnh thùc tr¹ng c¸c biÖn ph¸p QL H§DH hiÖn cã, ph©n
tÝch c¸c nguyªn nh©n thµnh c«ng vµ h¹n chÕ cña thùc tr¹ng nµy.
7.2.2. Ph¬ng ph¸p pháng vÊn s©u
Chóng t«i tiÕn hµnh trao ®æi trùc tiÕp víi c¸n bé QL vµ gi¸o viªn nhµ trêng nh»m t×m hiÓu kü h¬n vÒ thùc tr¹ng H§DH vµ QL H§DH trong nhµ trêng, lý gi¶i nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò.
7.2.3.Ph¬ng ph¸p quan s¸t
Thu thËp th«ng tin qua viÖc quan s¸t c¸c ho¹t ®éng gi¶ng d¹y cña ®éi
ngò gi¸o viªn b»ng viÖc: Dù giê gi¸o viªn, cïng HiÖu trëng, tæ trëng chuyªn
m«n vµ gi¸o viªn cã kinh nghiÖm ph©n tÝch giê d¹y, ®iÒu tra th«ng qua hå s¬,
sæ s¸ch ( viÖc thùc hiÖn qui chÕ chuyªn m«n, ch¬ng tr×nh d¹y häc.....), quan
s¸t c¸c ho¹t ®éng QL, ®Æc biÖt c«ng t¸c QL H§DH cña c¸n bé QL nhµ trêng.
7.3. Ph¬ng ph¸p thö nghiÖm
Sau khi ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p, chóng t«i sÏ ®a vµo øng dông thùc tiÔn
trong ho¹t ®éng QL cña nhµ trêng, lÊy ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña chuyªn gia, c¸c
nhµ QL gi¸o dôc vµ gi¸o viªn vÒ hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p nµy.
7.4. Ph¬ng ph¸p xö lý sè liÖu b»ng thèng kª to¸n häc
B»ng mét sè thuËt to¸n cña to¸n häc thèng kª ¸p dông trong nghiªn cøu
gi¸o dôc, ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông víi môc ®Ých xö lý c¸c kÕt qu¶ ®iÒu
tra, ph©n tÝch kÕt qu¶ nghiªn cøu, ®ång thêi ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é tin cËy cña
ph¬ng ph¸p ®iÒu tra.
8. CÊu tróc luËn v¨n
Më ®Çu
Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn vÒ biÖn ph¸p qu¶n lý cña HiÖu trëng trêng trung
häc phæ th«ng ®èi víi ho¹t ®éng d¹y häc
5
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng qu¶n lý H§DH cña HiÖu trëng ë c¸c trêng THPT
thµnh phè Hßa B×nh, tØnh Hßa B×nh.
Ch¬ng 3: C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý H§DH cña HiÖu trëng c¸c trêng THPT
thµnh phè Hßa B×nh, tØnh Hßa B×nh, ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc phæ
th«ng.
KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
Phô lôc
Ch¬ng 1
6
c¬ së lý luËn vÒ biÖn ph¸p qu¶n lý cña hiÖu trëng trêng trung häc phæ th«ng ®èi víi ho¹t ®éng d¹y häc
1.1. LÞch sö vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu
1.1.1. Nh÷ng nghiªn cøu ngoµi níc
Qu¶n lÝ lµ mét ho¹t ®éng chØ cã trong x· héi loµi ngêi. ë ®©u cã con
ngêi ë ®ã cã QL. V× vËy QL lµ mét ho¹t ®éng ®Æc trng bao trïm lªn mäi mÆt
®êi sèng x· héi, trong ®ã cã gi¸o dôc.
Khi x· héi ph¸t triÓn th× gi¸o dôc ngµy cµng ®îc quan t©m vÒ mäi mÆt.
VÊn ®Ò n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc nãi chung vµ n©ng cao chÊt lîng d¹y häc
nãi riªng trong c¸c nhµ trêng tõ l©u ®· trë thµnh vÊn ®Ò quan t©m cña c¸c níc
trªn thÕ giíi. C¸c nhµ l·nh ®¹o, nhµ nghiªn cøu trªn thÕ giíi ®Òu thÊy râ vai
trß, ®éng lùc cña gi¸o dôc trong ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. ThËm chÝ nÒn kinh
tÕ tri thøc ®ang trë thµnh mét thµnh phÇn quan träng trong sù ph¸t triÓn cña
®Êt níc. Tríc yªu cÇu cña x· héi vµ nhiÖm vô cña gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, nhiÒu
c«ng tr×nh cña c¸c nhµ nghiªn cøu ë níc ngoµi ®· ®îc c«ng bè nh:
M.I.K«n®acèp, C¬ së lÝ luËn khoa häc qu¶n lÝ gi¸o dôc, trêng c¸n bé qu¶n lÝ
gi¸o dôc vµ viÖn khoa häc gi¸o dôc 1984; Harld – K«ntz, Nh÷ng vÊn ®Ò cèt
yÕu vÒ qu¶n lÝ, nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt 1992; T¸c phÈm “ Kinh
nghiÖm l·nh ®¹o cña hiÖu trëng” Xukh«mlinxki ( dÞch vµ xuÊt b¶n n¨m 1981)
®· ®a ra nhiÒu t×nh huèng QL gi¸o dôc vµ QL d¹y häc trong nhµ trêng, trong
®ã t¸c gi¶ ®· bµn nhiÒu vÒ ph¬ng ph¸p thùc hiÖn môc tiªu, néi dung vµ ph¬ng
ph¸p d¹y häc, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò ph©n c«ng trong QL d¹y häc.
1.1.2. Nh÷ng nghiªn cøu trong níc
Tríc hÕt ph¶i nãi ®Õn t tëng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ QL gi¸o dôc
vµ d¹y häc. B»ng viÖc vËn dông s¸ng t¹o TriÕt häc M¸c – Lªnin vµ kÕ thõa
tinh hoa cña c¸c t tëng gi¸o dôc tiªn tiÕn, Ngêi ®· ®Ó l¹i cho nÒn gi¸o dôc
c¸ch m¹ng ViÖt Nam nh÷ng t tëng cã gi¸ trÞ cao trong qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn lý luËn gi¸o dôc vµ d¹y häc.
7
Dùa trªn c¬ së lý luËn cña Chñ nghÜa M¸c- Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ
Minh, c¸c nhµ khoa häc ViÖt Nam ®· tiÕp cËn QL gi¸o dôc vµ QL trêng häc
chñ yÕu dùa trªn nÒn t¶ng lý luËn gi¸o dôc häc.
Tríc nhiÖm vô ®æi míi gi¸o dôc hiÖn nay th× viÖc yªu cÇu ®æi míi néi
dung, ph¬ng ph¸p d¹y häc lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch. C¸c nhµ nghiªn
cøu gi¸o dôc còng cho ra ®êi nhiÒu c«ng tr×nh trong lÜnh vùc nµy: t¸c gi¶
Ph¹m ViÕt Vîng víi vÊn ®Ò lÊy häc sinh lµm trung t©m; t¸c gi¶ TrÇn Hång
Qu©n ®Ò cËp tíi mét sè vÊn ®Ò ®æi míi trong lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o.
Trong c¸c nhµ trêng phæ th«ng, H§DH lµ ho¹t ®éng träng t©m. ChÝnh
v× vËy còng cã rÊt nhiÒu c¸n bé QL trêng THPT trong c¶ níc tËp trung nghiªn
cøu vÒ c¸c biÖn ph¸p QL nhµ trêng, trong ®ã cã QL H§DH, ch¼ng h¹n nh
c¸c luËn v¨n th¹c sü cña c¸c t¸c gi¶ §inh ThÞ TuyÕt Mai víi ®Ò tµi “ c¸c biÖn
ph¸p qu¶n lÝ ho¹t ®éng d¹y häc cña HiÖu trëng trêng THPT ë tØnh Th¸i
Nguyªn” ( 2002); t¸c gi¶ Ph¹m Hoµng Ph¬ng víi ®Ò tµi “ Mét sè biÖn ph¸p
qu¶n lÝ ho¹t ®éng d¹y häc cña HiÖu trëng c¸c trêng THPT huyÖn øng Hßa
tØnh Hµ T©y”.....
C¸c tµi liÖu trªn dï mang tÝnh kh¸i qu¸t hay chØ ®Ò cËp tíi mét khÝa
c¹nh nµo ®ã trong QL gi¸o dôc nãi chung vµ QL H§DH nãi riªng. §ã lµ
nh÷ng c«ng tr×nh cã gi¸ trÞ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn, phï hîp víi c«ng viÖc cña
c¸c t¸c gi¶ trong viÖc thùc hiÖn chøc tr¸ch HiÖu trëng trêng THPT, ®ång thêi
còng gióp cho c¸c HiÖu trëng trêng THPT kh¸c tham kh¶o ®Ó vËn dông trong
c«ng t¸c QL cña m×nh.
Qua qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu c¸c tµi liÖu, c¸c c«ng tr×nh nghiªn
cøu cña c¸c t¸c gi¶ chóng t«i thÊy cha thÓ bao qu¸t hÕt ®îc c¸c ®Æc thï riªng
cña tõng khu vùc, tõng vïng miÒn. Thµnh phè Hßa B×nh trùc thuéc tØnh Hßa
B×nh lµ mét tØnh miÒn nói, kinh tÕ cßn rÊt khã kh¨n, cha cã mét nghiªn cøu
®Çy ®ñ nµo vÒ vÊn ®Ò QL H§DH cña hiÖu trëng trong bèi c¶nh thùc hiÖn
c«ng viÖc ®æi míi gi¸o dôc hiÖn nay. V× vËy, trong khu«n khæ luËn v¨n nµy sÏ
®i s©u h¬n vÒ c¬ së lý luËn cña c«ng t¸c QL H§DH, ®Ó t×m hiÓu thùc tr¹ng
8
QL H§DH cña HiÖu trëng c¸c trêng THPT trªn ®Þa bµn thµnh phè Hßa B×nh,
tØnh Hßa B×nh vµ tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p QL H§DH nh»m ®¸p øng
®îc yªu cÇu ®æi míi gi¸o dôc phæ th«ng.
1.2. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n
1.2.1. Qu¶n lý gi¸o dôc
1.2.1.1. Qu¶n lý
QL lµ mét hiÖn tîng xuÊt hiÖn rÊt sím, lµ mét ph¹m trï tån t¹i kh¸ch
quan ®îc ra ®êi tõ b¶n th©n nhu cÇu cña mäi chÕ ®é x· héi, mäi quèc gia, mäi
thêi ®¹i.
ThuËt ng÷ QL ®· trë nªn phæ biÕn nhng cha cã mét ®Þnh nghÜa thèng
nhÊt. C¸c nhµ khoa häc ®· ®a ra nhiÒu ®Þnh nghÜa QL tõ c¸c gãc ®é kh¸c
nhau:
Theo §Æng Quèc B¶o: “ Qu¶n lÝ lµ qu¸ tr×nh g©y t¸c ®éng cña chñ thÓ
qu¶n lý ®Õn kh¸ch thÓ QL nh»m ®¹t môc tiªu chung” . [2, tr 16]
Theo TrÇn Hång Qu©n : “ Qu¶n lÝ lµ ho¹t ®éng cã ®Þnh híng, cã chñ
®Ých cña chñ thÓ qu¶n lÝ ( ngêi qu¶n lÝ) ®Õn kh¸ch thÓ qu¶n lÝ ( ngêi bÞ qu¶n lÝ)
trong tæ chøc, nh»m lµm cho tæ chøc vËn hµnh vµ ®¹t ®îc môc ®Ých cña tæ
chøc”. [ 33, tr 176]
Nh vËy QL lµ sù t¸c ®éng cña chñ thÓ QL ®Õn kh¸ch thÓ QL mét c¸ch
cã ®Þnh híng, cã chñ ®Þnh nh»m lµm cho tæ chøc vËn hµnh, ®¹t môc tiªu mong
muèn b»ng kÕ ho¹ch hãa, tæ chøc, chØ ®¹o, kiÓm tra.
Tõ nh÷ng c¸ch tiÕp cËn vÒ QL, chóng ta thÊy kh¸i niÖm QL bao giê
còng tån t¹i víi t c¸ch lµ mét hÖ thèng bao gåm cã hai yÕu tè: chñ thÓ QL vµ
kh¸ch thÓ QL. Chñ thÓ QL lµ t¸c nh©n t¹o ra c¸c ho¹t ®éng, cßn kh¸ch thÓ QL
lµ ngêi chÞu sù QL cña chñ thÓ QL. Gi÷a chñ thÓ QL vµ kh¸ch thÓ QL ph¶i cã
chung mét môc tiªu vµ quy tr×nh, dùa vµo ®ã lµm c¨n cø ®Ó chñ thÓ t¹o ra c¸c
t¸c ®éng. Hai thµnh phÇn nµy cã mèi quan hÖ, t¸c ®éng qua l¹i t¬ng hç lÉn
nhau.
9
Tãm l¹i: ta cã thÓ hiÓu QL lµ sù t¸c ®éng cã tæ chøc, cã môc ®Ých cña
chñ thÓ QL lªn kh¸ch thÓ QL nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt c¸c tiÒm n¨ng
c¸c c¬ héi cña hÖ thèng ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®Þnh ra trong ®iÒu kiÖn biÕn ®éng
cña m«i trêng.
CÊu tróc hÖ thèng QL cã thÓ biÓu diÔn qua s¬ ®å ®¬n gi¶n sau:
C«ng cô
Chñ thÓ
qu¶n lÝ
Kh¸ch thÓ
qu¶n lÝ
môc
tiªu
Ph¬ng
ph¸p
S¬ ®å 1.1- CÊu tróc hÖ thèng qu¶n lÝ
C«ng t¸c QL lµ mét trong n¨m t¸c nh©n cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi: vèn, tµi nguyªn, nguån lao ®éng, khoa häc kü thuËt vµ QL. Trong ®ã QL
cã vai trß mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i. Nh÷ng ngêi
lµm c«ng t¸c QL ph¶i lµ nh÷ng ngêi héi tô ®Çy ®ñ kiÕn thøc chuyªn m«n,
10
phÈm chÊt vµ ®îc trang bÞ kiÕn thøc khoa häc QL, x¸c lËp ®îc môc tiªu râ
rµng vµ cã b¶n lÜnh, quyÕt t©m ®iÒu hµnh toµn bé hÖ thèng tæ chøc cña m×nh ®i
tíi ®Ých b»ng hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p QL.
1.2.1.2. Qu¶n lý gi¸o dôc
Kh¸i niÖm QL gi¸o dôc hiÖn nay cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau:
- Theo t¸c gi¶ M.I K«n®acèp cho r»ng: “ Qu¶n lÝ gi¸o dôc lµ tËp hîp
nh÷ng biÖn ph¸p kÕ ho¹ch hãa, nh»m ®¶m b¶o sù vËn hµnh b×nh thêng cña
c¬ quan trong hÖ thèng gi¸o dôc ®Ó tiÕp tôc ph¸t triÓn, më réng hÖ thèng c¶ vÒ
sè lîng còng nh chÊt lîng”. [24, Tr 93]
- T¸c gi¶ §Æng Quèc B¶o cho r»ng “ Qu¶n lý gi¸o dôc theo nghÜa tæng
qu¸t lµ ho¹t ®éng ®iÒu hµnh phèi hîp cña c¸c lùc lîng x· héi nh»m thóc ®Èy
m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ theo yªu cÇu x· héi”.[ 1,tr 31]
- Theo t¸c gi¶ Ph¹m Minh H¹c “ Qu¶n lý gi¸o dôc lµ hÖ thèng t¸c ®éng
cã môc ®Ých, cã kÕ ho¹ch, hîp qui luËt cña chñ thÓ qu¶n lý (hÖ gi¸o dôc)
nh»m lµm cho hÖ vËn hµnh theo ®êng lèi vµ nguyªn lý gi¸o dôc cña §¶ng,
thùc hiÖn ®îc c¸c tÝnh chÊt cña nhµ trêng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, mµ tiªu
®iÓm héi tô lµ qu¸ tr×nh d¹y häc- gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ, ®a hÖ thèng gi¸o dôc tíi
môc tiªu dù kiÕn lªn tr¹ng th¸i míi vÒ chÊt”.[ 13, tr 61]
Nh vËy, qu¶n lý gi¸o dôc chÝnh lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng cã ®Þnh híng cña
nhµ qu¶n lý trong viÖc vËn dông nguyªn lý, ph¬ng ph¸p chung nhÊt cña kÕ
ho¹ch nh»m ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra. Nh÷ng t¸c ®éng nµy cã tÝnh khoa
häc ®Õn nhµ trêng lµm cho nhµ trêng tæ chøc mét c¸ch khoa häc, cã kÕ ho¹ch
trong viÖc d¹y vµ häc theo môc tiªu ®µo t¹o chung.
1.2.1.3. Chøc n¨ng cña qu¶n lý gi¸o dôc
Chøc n¨ng qu¶n lÝ lµ mét thÓ thèng nhÊt nh÷ng ho¹t ®éng tÊt yÕu cña
chñ thÓ qu¶n lÝ n¶y sinh tõ sù ph©n c«ng, chuyªn m«n hãa trong ho¹t ®éng
qu¶n lÝ nh»m thùc hiÖn môc tiªu. [ 19, tr 11]
11
Chøc n¨ng QL x¸c ®Þnh khèi lîng c¸c c«ng viÖc c¬ b¶n vµ tr×nh tù c¸c
c«ng viÖc cña qu¸ tr×nh QL, mçi chøc n¨ng cã nhiÒu nhiÖm vô cô thÓ, lµ qu¸
tr×nh liªn tôc cña c¸c bíc c«ng viÖc tÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn.
C¸c nhµ nghiªn cøu cho r»ng QL cã 4 chøc n¨ng c¬ b¶n liªn quan mËt
thiÕt víi nhau, bao gåm: Chøc n¨ng kÕ ho¹ch, chøc n¨ng tæ chøc, chøc n¨ng
chØ ®¹o, chøc n¨ng kiÓm tra.
S¬ ®å chøc n¨ng QL
KÕ ho¹ch
KiÓm tra
Tæ chøc
ChØ ®¹o
* Chøc n¨ng kÕ ho¹ch: lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu ph¸t triÓn
gi¸o dôc vµ quyÕt ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p tèt nhÊt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã. Khi
tiÕn hµnh c¸c chøc n¨ng kÕ ho¹ch, ngêi QL cÇn hoµn thµnh nhiÖm vô lµ x¸c
®Þnh ®óng c¸c môc tiªu cÇn ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ quyÕt ®Þnh ®îc c¸c biÖn
ph¸p cã tÝnh kh¶ thi. Chøc n¨ng kÕ ho¹ch lµ chøc n¨ng ®Çu tiªn cña mét qu¸
tr×nh QL, nã cã vai trß khëi ®Çu, ®Þnh híng cho toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña qu¸
tr×nh QL vµ lµ c¬ së ®Ó huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc cho viÖc thùc hiÖn c¸c
môc tiªu vµ lµ c¨n cø cho viÖc kiÓm tra ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu
nhiÖm vô cña tæ chøc, ®¬n vÞ vµ tõng c¸ nh©n.
*Chøc n¨ng tæ chøc thùc hiÖn: lµ qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ s¾p xÕp
nguån lùc theo nh÷ng c¸ch thøc nhÊt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt nhÊt c¸c
môc tiªu ®· ®Ò ra. Chøc n¨ng tæ chøc lµ chøc n¨ng thø hai trong qu¸ tr×nh QL
12
nã cã vai trß hiÖn thùc hãa c¸c môc tiªu cña tæ chøc vµ ®Æc biÖt lµ chøc n¨ng
tæ chøc cã kh¶ n¨ng t¹o ra søc m¹nh míi cña tæ chøc, c¬ quan ®¬n vÞ thËm chÝ
cña c¶ hÖ thèng nÕu viÖc ph©n phèi, s¾p xÕp nguån nh©n lùc ®îc khoa häc vµ
hîp lý.
* Chøc n¨ng chØ ®¹o: Lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng ¶nh hëng tíi hµnh vi, th¸i
®é cña nh÷ng ngêi kh¸c nh»m ®¹t tíi c¸c môc tiªu víi chÊt lîng cao. Chøc
n¨ng chØ ®¹o lµ chøc n¨ng thø ba trong qu¸ tr×nh QL nã cã vai trß cïng víi
chøc n¨ng tæ chøc ®Ó hiÖn thùc hãa c¸c môc tiªu. Chøc n¨ng chØ ®¹o ®îc x¸c
®Þnh tõ viÖc ®iÒu hµnh vµ híng dÉn c¸c ho¹t ®éng nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu
cã chÊt lîng vµ hiÖu qu¶. Thùc chÊt cña chøc n¨ng chØ ®¹o lµ qu¸ tr×nh t¸c
®éng vµ ¶nh hëng cña chñ thÓ QL tíi nh÷ng ngêi kh¸c nh»m biÕn nh÷ng yªu
cÇu chung cña tæ chøc, hÖ thèng gi¸o dôc vµ nhµ trêng thµnh nhu cÇu cña mäi
ngêi, trªn c¬ së ®ã mäi ngêi tÝch cùc, tù gi¸c vµ mang hÕt kh¶ n¨ng ®Ó lµm
viÖc.
* Chøc n¨ng kiÓm tra: lµ qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh nh»m ®¶m
b¶o cho c¸c ho¹t ®éng ®¹t tíi c¸c môc tiªu cña tæ chøc. Chøc n¨ng kiÓm tra lµ
chøc n¨ng cuèi cïng cña mét qu¸ tr×nh QL nã cã vai trß gióp cho chñ thÓ QL
biÕt ®îc mäi ngêi thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ë møc ®é tèt, võa, xÊu nh thÕ nµo,
®ång thêi còng biÕt ®îc nh÷ng quyÕt ®Þnh QL ban hµnh cã phï hîp víi thùc tÕ
kh«ng, trªn nh÷ng c¬ së ®ã ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng, gióp ®ì hay thóc ®Èy c¸
nh©n, tËp thÓ ®¹t tíi c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. Nh vËy, chøc n¨ng kiÓm tra thÓ
hiÖn râ vai trß cung cÊp th«ng tin vµ trî gióp c¸c c¸ nh©n vµ ®¬n vÞ hoµn thµnh
nhiÖm vô theo môc tiªu vµ kÕ ho¹ch ®· x¸c ®Þnh.
C¸c chøc n¨ng qu¶n lý t¹o thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt víi mét tr×nh
tù nhÊt ®Þnh, chóng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, ¶nh hëng qua l¹i nhau,
lµm tiÒn ®Ò cho nhau, khi thùc hiÖn ho¹t ®éng QL trong qu¸ tr×nh QL th× yÕu
tè th«ng tin lu«n cã mÆt trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n víi vai trß võa lµ ®iÒu kiÖn,
võa lµ ph¬ng tiÖn ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho chñ thÓ QL thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng QL
vµ ®a ra ®îc c¸c quyÕt ®Þnh QL.
13
1.2.2. Qu¶n lý nhµ trêng
1.2.2.1. Nhµ trêng
Nhµ trêng lµ mét tæ chøc chuyªn biÖt ®Æc thï cña x· héi, ®îc h×nh
thµnh tõ nhu cÇu mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña x· héi, nh»m thùc hiÖn
chøc n¨ng truyÒn thô kinh nghiÖm x· héi cÇn thiÕt cho tõng nhãm d©n c nhÊt
®Þnh trong céng ®ång x· héi. ViÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng nãi trªn ®îc th«ng
qua qu¸ tr×nh s ph¹m, ®îc tæ chøc mét c¸ch khoa häc, nh»m x©y dùng vµ hoµn
thiÖn nh©n c¸ch ngêi häc, mµ nh©n c¸ch ®ã lµ nh÷ng tiªu chuÈn vÒ ®¹o ®øc vµ
n¨ng lùc cña ngêi häc ®¸p øng ®îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi, mµ kh«ng
mét d¹ng tæ chøc nµo trong x· héi kh¸c víi tæ chøc nhµ trêng cã thÓ thay thÕ
nã ®îc.
Ngµy nay, nhµ trêng ®îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng díi sù ®iÒu chØnh cña
c¸c qui t¾c x· héi; nã cã tÝnh chÊt vµ nguyªn lý ho¹t ®éng râ rµng vµ cã nhiÖm
vô cô thÓ, cã néi dung gi¸o dôc ®îc chän läc, cã tæ chøc bé m¸y vµ ®éi ngò ®îc ®µo t¹o, cã kÕ ho¹ch ho¹t ®éng vµ ®îc ho¹t ®éng trong mét m«i trêng nhÊt
®Þnh, cã sù ®Çu t cña ngêi häc, céng ®ång, c¸c c¬ quan QL trong x· héi.
Nh vËy, nhµ trêng lµ c¬ quan gi¸o dôc chuyªn biÖt, cã ®éi ngò c¸c nhµ
gi¸o ®îc ®µo t¹o, néi dung ch¬ng tr×nh ®îc chän läc, ph¬ng ph¸p gi¸o dôc phï
hîp víi mäi løa tuæi, cã ph¬ng tiÖn kü thuËt phôc vô cho gi¸o dôc. Nhµ trêng
lµ mét tæ chøc chuyªn biÖt trong x· héi, thùc hiÖn chøc n¨ng t¸i t¹o nguån
nh©n lùc phôc vô cho duy tr× vµ ph¸t triÓn cña x· héi. Trêng häc lµ mét tæ
chøc gi¸o dôc c¬ së mang tÝnh nhµ níc, x· héi, lµ n¬i trùc tiÕp lµm c«ng t¸c
®µo t¹o thÕ hÖ trÎ.
1.2.2.2. Qu¶n lý nhµ trêng
Theo Ph¹m Minh H¹c “ Qu¶n lý nhµ trêng lµ thùc hiÖn ®êng lèi cña
§¶ng trong ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña m×nh, tøc lµ ®a nhµ trêng vËn hµnh theo
nguyªn lý gi¸o dôc ®Ó tiÕn tíi môc tiªu gi¸o dôc- ®µo t¹o ®èi víi ngµnh gi¸o
dôc, víi thÕ hÖ trÎ vµ tõng häc sinh”. [13, tr 71]
14
Theo t¸c gi¶ TrÇn Hång Qu©n “ Qu¶n lý nhµ trêng phæ th«ng lµ qu¶n
lý d¹y vµ häc, tøc lµ lµm sao ®a ho¹t ®éng ®ã tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i
kh¸c, ®Ó dÇn tíi môc tiªu gi¸o dôc”.[33, tr 43]
Nh vËy QL nhµ trêng lµ nh÷ng ho¹t ®éng cña chñ thÓ QL nhµ trêng
( HiÖu trëng ) ®Õn tËp thÓ gi¸o viªn, c«ng nh©n viªn, tËp thÓ häc sinh, cha mÑ
häc sinh vµ c¸c lùc lîng x· héi trong vµ ngoµi nhµ trêng nh»m thùc hiÖn cã
chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ môc tiªu gi¸o dôc cña nhµ trêng.
1.2.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng d¹y häc trong nhµ trêng
1.2.3.1. Kh¸i niÖm vÒ d¹y häc
NhiÒu nhµ khoa häc ®· tiÕp cËn kh¸i niÖm d¹y häc tõ c¬ së cña lý luËn
cña qu¸ tr×nh gi¸o dôc tæng thÓ. MÆt kh¸c, xÐt quan hÖ gi÷a c¸c thµnh tè cÊu
tróc cña ho¹t ®éng, mét sè t¸c gi¶ ®· luËn gi¶i vÒ néi hµm cña kh¸i niÖm d¹y
häc tõ nh÷ng gãc ®é khoa häc kh¸c nhau nh: gi¸o dôc häc, t©m lý häc, ®iÒu
khiÓn häc,...díi ®©y:
- TiÕp cËn d¹y häc tõ gãc ®é gi¸o dôc häc “ D¹y häc – mét trong c¸c
bé phËn cña qu¸ tr×nh tæng thÓ gi¸o dôc nh©n c¸ch toµn vÑn- lµ qu¸ tr×nh t¸c
®éng qua l¹i gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh nh»m truyÒn thô vµ lÜnh héi tri thøc
khoa häc, nh÷ng kü n¨ng vµ kü x¶o ho¹t ®éng nhËn thøc vµ thùc tiÔn, ®Ó trªn
c¬ së ®ã h×nh thµnh thÕ giíi quan, ph¸t triÓn n¨ng lùc s¸ng t¹o vµ x©y dùng
ph¸t triÓn c¸c phÈm chÊt cña nh©n c¸ch ngêi häc theo môc ®Ých gi¸o dôc” [30,
tr22]
Nh vËy, d¹y häc lµ kh¸i niÖm chØ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng chung cña ngêi
d¹y vµ ngêi häc.
- TiÕp cËn d¹y häc tõ gãc ®é t©m lý häc: D¹y häc ®îc hiÓu lµ sù biÕn
®æi hîp lý ho¹t ®éng vµ hµnh vi cña ngêi häc trªn c¬ së céng t¸c ho¹t ®éng vµ
hµnh vi cña ngêi d¹y vµ ngêi häc.
15
- TiÕp cËn d¹y häc tõ gãc ®é ®iÒu khiÓn häc: “ D¹y häc lµ qu¸ tr×nh
céng t¸c gi÷a thÇy vµ trß nh»m ®iÒu khiÓn- truyÒn ®¹t vµ tù ®iÒu khiÓn- lÜnh
héi tri thøc nh©n lo¹i nh»m thùc hiÖn môc ®Ých gi¸o dôc”. [ 9, tr 51]
1.2.3.2. Hai thµnh tè cña ho¹t ®éng d¹y häc
a. Ho¹t ®éng d¹y
H§DH lµ sù tæ chøc, ®iÒu khiÓn tèi u qu¸ tr×nh häc sinh lÜnh héi tri
thøc, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch häc sinh. Vai trß chñ ®¹o cña ho¹t
®éng d¹y víi ý nghÜa lµ tæ chøc vµ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh häc tËp cña häc sinh,
gióp cho hä n¾m ®îc kiÕn thøc, h×nh thµnh kü n¨ng, th¸i ®é. H§DH cã chøc
n¨ng kÐp truyÒn ®¹t vµ ®iÒu khiÓn. Néi dung d¹y häc ®îc thùc hiÖn trong mét
m«i trêng thuËn lîi, chÝnh lµ nhµ trêng, ë ®ã ®îc thùc hiÖn mét néi dung ch¬ng tr×nh qui ®Þnh, phï hîp víi tõng løa tuæi.
Ho¹t ®éng d¹y cña gi¸o viªn thùc chÊt gåm hai ho¹t ®éng :
- Gi¸o viªn nghiªn cøu néi dung s¸ch gi¸o khoa, tr×nh ®é häc sinh, ®iÒu
kiÖn cña gi¸o viªn, tµi liÖu tham kh¶o, n¾m v÷ng c¸c ph¬ng ph¸p d¹y, lùa
chän ph¬ng ph¸p d¹y phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn trªn. Trªn c¬ së ®ã gi¸o viªn
x©y dùng mét ph¬ng ¸n thÝch hîp nhÊt ®Ó d¹y tõng bµi cô thÓ cho tõng líp.
- Gi¸o viªn phèi hîp ho¹t ®éng víi häc sinh trªn líp, ®©y lµ qu¸ tr×nh
gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn. Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò, gi¶ng d¹y kiÕn thøc míi, rÌn
luyÖn kü n¨ng, cñng cè kiÕn thøc, híng dÉn häc sinh tù häc. Trong qu¸ tr×nh
gi¶ng d¹y, c¸c ho¹t ®éng cña gi¸o viªn ®îc phèi hîp nhÞp nhµng víi ho¹t ®éng
cña häc sinh. Gi¸o viªn cµng t¨ng cêng viÖc híng dÉn chØ ®¹o th× häc sinh
cµng cã nhiÒu thêi gian ho¹t ®éng t×m hiÓu kiÕn thøc, rÌn luyÖn kü n¨ng thùc
hµnh.
b. Ho¹t ®éng häc
Ho¹t ®éng häc lµ qu¸ tr×nh tù ®iÒu khiÓn tèi u sù chiÕm lÜnh kh¸i niÖm
khoa häc b»ng c¸ch ®ã h×nh thµnh cÊu tróc t©m lý míi, ph¸t triÓn nh©n c¸ch
toµn diÖn. Vai trß tù ®iÒu khiÓn cña ho¹t ®éng häc thÓ hiÖn ë sù tù gi¸c, tÝch
cùc tù lùc vµ s¸ng t¹o díi sù ®iÒu khiÓn cña thÇy, nh»m chiÕm lÜnh kh¸i niÖm
16
khoa häc b»ng ho¹t ®éng tù lùc, s¸ng t¹o cña häc sinh ®Ó ®¹t ®îc 3 môc ®Ých :
tri thøc- kü n¨ng- th¸i ®é.
Ho¹t ®éng häc cã hai chøc n¨ng thèng nhÊt lµ lÜnh héi vµ tù ®iÒu khiÓn.
Néi dung cña ho¹t ®éng häc bao gåm toµn bé hÖ thèng kh¸i niÖm khoa häc
cña tõng bé m«n, víi ph¬ng ph¸p phï hîp ®Ó biÕn kiÕn thøc nh©n lo¹i thµnh
häc vÊn cña b¶n th©n.
Ho¹t ®éng häc cña häc sinh bao gåm :
- Phèi hîp ho¹t ®éng víi gi¸o viªn trªn líp, häc sinh tiÕp thu c¸c kiÕn
thøc, kü n¨ng míi.
- Häc sinh tù häc ë nhµ ®Ó hiÓu s©u, më réng kiÕn thøc, vËn dông kiÕn
thøc míi ®Ó gi¶i c¸c bµi tËp. Häc sinh ghi nhí c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng c¬ b¶n
®Ó cã thÓ biÓu ®¹t l¹i thµnh lêi nãi, ch÷ viÕt cho gi¸o viªn vµ ngêi kh¸c hiÓu ®îc.
Qu¸ tr×nh häc lµ qu¸ tr×nh häc sinh biÕn kinh nghiÖm x· héi lÞch sö loµi
ngêi thµnh kiÕn thøc, kinh nghiÖm b¶n th©n, tõ ®ã mµ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
nh©n c¸ch.
1.2.3.3. D¹y häc theo híng ®æi míi hiÖn nay
LuËt gi¸o dôc ( LuËt sè 38/2005/QH 11) t¹i §iÒu 28 môc 2, qui ®Þnh:
“ Ph¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng ph¶i ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ
®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng líp häc, m«n häc;
båi dìng ph¬ng ph¸p tù häc, kh¶ n¨ng lµm viÖc theo nhãm; rÌn luyÖn kü n¨ng
vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn; t¸c ®éng ®Õn t×nh c¶m, ®em l¹i niÒm vui,
høng thó häc tËp cho häc sinh”. [ 26,tr 6 ]
D¹y häc theo híng ®æi míi hiÖn nay :
- Ph¶i tÝch cùc hãa ho¹t ®éng nhËn thøc cña häc sinh; t¨ng cêng vai trß
chñ thÓ cña ngêi häc vµ vai trß híng dÉn, chØ ®¹o cña ngêi d¹y, h¹n chÕ kiÓu
d¹y th«ng b¸o, ®äc – chÐp.
- D¹y häc lÊy ngêi häc lµm trung t©m, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi häc ho¹t
®éng tÝch cùc, tù gi¸c, ®éc lËp vµ s¸ng t¹o; ph¸t huy trÝ lùc cña ngêi häc ®Ó hä
17
thùc sù lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng häc tËp víi hai chøc n¨ng: tiÕp thu vµ tù chØ
®¹o, tù tæ chøc, víi mét ®éng c¬ nhËn thøc s©u s¾c, ®óng ®¾n.
- Ph¶i ®¶m b¶o chÊt lîng d¹y häc. Theo lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i, chÊt lîng d¹y häc hiÖn nay ®îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së 3 nhiÖm vô d¹y häc sau:
+ T¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh n¾m ®îc hÖ thèng tri thøc theo híng c¬
b¶n, hiÖn ®¹i, ViÖt Nam vµ hÖ thèng kü n¨ng, kü x¶o t¬ng øng.
+ Ph¸t triÓn trÝ tuÖ cho häc sinh, ®Æc biÖt lµ c¸c thao t¸c t duy vµ c¸c
chøc n¨ng nhËn thøc.
+ H×nh thµnh cho häc sinh th¸i ®é, t×nh c¶m ®óng ®¾n, lµnh m¹nh.
1.2.3.4. Qu¶n lý ho¹t ®éng d¹y häc
Trong trêng häc mäi ho¹t ®éng ®Òu híng vµo phôc vô ho¹t ®éng d¹y
häc vµ QL trêng häc träng t©m lµ QL H§DH.
QL d¹y häc lµ QL mét ho¹t ®éng víi t c¸ch lµ mét hÖ thèng toµn vÑn,
bao gåm c¸c nh©n tè c¬ b¶n : môc ®Ých, nhiÖm vô, néi dung d¹y häc, thÇy víi
ho¹t ®éng d¹y, trß víi ho¹t ®éng häc, c¸c ph¬ng ph¸p vµ c¸c ph¬ng tiÖn d¹y
häc, c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc, ph¬ng thøc kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc
tËp.
Theo t¸c gi¶ §ç BÝch Ngäc “ Qu¶n lý qu¸ tr×nh d¹y häc lµ mét bé phËn
cÊu thµnh chñ yÕu cña toµn bé hÖ thèng qu¶n lý qu¸ tr×nh gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
trong trêng häc. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng tæng hîp, ph¸t triÓn nh©n
c¸ch, n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi dìng nh©n tµi’’. [28, tr 41]
B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh d¹y häc lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng cña d¹y vµ
häc ®îc thÓ hiÖn b»ng sù hîp t¸c gi÷a d¹y vµ häc theo l«gic kh¸ch quan cña
néi dung.
Nh vËy qu¶n lý H§DH lµ QL ho¹t ®éng s ph¹m cña ngêi thÇy vµ ho¹t
®éng häc tËp rÌn luyÖn cña trß, ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch häc
sinh.
1.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng d¹y häc ë trêng trung häc phæ th«ng
1.3.1. Trêng trung häc phæ th«ng
18
Trêng THPT lµ c¬ së gi¸o dôc nèi tiÕp cÊp trung häc c¬ së thuéc bËc
trung häc cña hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n. CÊp THPT gåm 3 n¨m häc tõ líp
10 ®Õn líp 12. §©y lµ cÊp häc võa trùc tiÕp t¹o nguån cho bËc cao ®¼ng, ®¹i
häc nãi riªng, võa gãp phÇn quan träng vµo viÖc ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Do
®ã trêng THPT cã môc tiªu, néi dung, ph¬ng ph¸p gi¸o dôc mang tÝnh phæ
th«ng c¬ b¶n, toµn diÖn, víi nh÷ng ®Æc thï riªng nh»m thùc hiÖn nhiÖm vô:
- Hoµn chØnh häc vÊn phæ th«ng nh»m ph¸t triÓn nh©n c¸ch ngêi lao
®éng míi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o. TÝch cùc chuÈn bÞ cho häc sinh bíc vµo cuéc
sèng lao ®éng s¶n xuÊt, lµm nghÜa vô c«ng d©n, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc.
- ChuÈn bÞ cho häc sinh c¬ së ®Ó häc tiÕp lªn, gãp phÇn ®µo t¹o nguån
nh©n lùc vµ nh©n tµi cho ®Êt níc.
1.3.2. VÞ trÝ, vai trß, chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña hiÖu trëng
§iÒu 54 ( LuËt gi¸o dôc- sè 38/2005/QH11 ngµy 14 th¸ng 6 n¨m 2005)
qui ®Þnh:
“ 1. HiÖu trëng lµ ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña nhµ
trêng, do c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn bæ nhiÖm, c«ng nhËn.
2. HiÖu trëng c¸c trêng thuéc hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n ph¶i ®îc ®µo
t¹o, båi dìng vÒ nghiÖp vô qu¶n lý trêng häc”. [ 26, tr 19]
§iÒu 19 ( §iÒu lÖ trêng trung häc- Ban hµnh kÌm theo quyÕt ®Þnh sè:
07/2007/Q§-BGD&§T ngµy 02 th¸ng 4 n¨m 2007 cña Bé trëng Bé gi¸o dôc
vµ ®µo t¹o) qui ®Þnh:
“1. HiÖu trëng cã nh÷ng nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n sau ®©y:
a. X©y dùng, tæ chøc bé m¸y nhµ trêng;
b. Thùc hiÖn c¸c quyÕt nghÞ cña Héi ®ång trêng ®îc qui ®Þnh t¹i kho¶n
2 §iÒu 20 cña §iÒu lÖ nµy;
c. X©y dùng kÕ ho¹ch vµ tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô n¨m häc;
d. Qu¶n lý gi¸o viªn, nh©n viªn; qu¶n lý chuyªn m«n; ph©n c«ng c«ng
t¸c, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ xÕp lo¹i gi¸o viªn, nh©n viªn; thùc hiÖn c«ng t¸c khen
19
thëng, kû luËt ®èi víi gi¸o viªn, nh©n viªn theo qui ®Þnh cña nhµ níc; qu¶n lý
hå s¬ tuyÓn dông gi¸o viªn, nh©n viªn;
®. Qu¶n lý häc sinh vµ c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh do nhµ trêng tæ chøc;
xÐt duyÖt kÕt qu¶ ®¸nh gi¸, xÕp lo¹i häc sinh, ký x¸c nhËn häc b¹, ký x¸c
nhËn hoµn thµnh ch¬ng tr×nh tiÓu häc vµo häc b¹ häc sinh tiÓu häc ( nÕu cã )
cña trêng phæ th«ng cã nhiÒu cÊp häc vµ quyÕt ®Þnh khen thëng, kû luËt häc
sinh theo quy ®Þnh cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o;
e. Qu¶n lý tµi chÝnh, tµi s¶n cña nhµ trêng;
g. Thùc hiÖn c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ®èi víi gi¸o viªn, nh©n
viªn, häc sinh; Tæ chøc thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ trong ho¹t ®éng cña
nhµ trêng; thùc hiÖn c«ng t¸c x· héi hãa gi¸o dôc cña nhµ trêng.
h. §îc ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é, båi dìng chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ
hëng c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt;
i. ChÞu tr¸ch nhiÖm tríc cÊp trªn vÒ toµn bé c¸c nhiÖm vô ®îc qui ®Þnh
trong kho¶n 1 §iÒu nµy.”
Nh vËy, HiÖu trëng nhµ trêng lµ thñ trëng c¬ së gi¸o dôc cña nhµ níc,
cã tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cao nhÊt, quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc QL, l·nh ®¹o
nhµ trêng ( trong ®ã cã nhiÖm vô trung t©m lµ tæ chøc ho¹t ®éng d¹y häc); cã
tr¸ch nhiÖm biÕn nh÷ng ch¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch cña cÊp trªn thµnh ch¬ng tr×nh,
kÕ ho¹ch hµnh ®éng cô thÓ vµ cã c¸c biÖn ph¸p, bíc ®i cô thÓ, phï hîp víi ®¬n
vÞ m×nh ®Ó chØ ®¹o thùc hiÖn.
1.3.3. Qu¶n lý ho¹t ®éng d¹y häc ë trêng trung häc phæ th«ng
1.3.3.1. Qu¶n lý môc tiªu, x©y dùng kÕ ho¹ch d¹y häc
ViÖc x©y dùng kÕ ho¹ch cña gi¸o viªn vµ tæ chuyªn m«n lµ mét viÖc
lµm tÊt yÕu. Trªn c¬ së yªu cÇu chung cña c«ng t¸c gi¸o dôc vµ yªu cÇu riªng
cña tõng bé m«n, c¨n cø vµo híng dÉn thùc hiÖn nhiÖm vô n¨m häc cña c¸c
cÊp QL vµ t×nh h×nh cô thÓ cña nhµ trêng mµ mçi gi¸o viªn vµ tæ trëng chuyªn
m«n ph¶i ®Ò ra kÕ ho¹ch phï hîp.
20
- Xem thêm -
.PDF 
102 
174 
127 
