ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
BÙI THỊ CHINH PHƯƠNG
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP
CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2011
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
BÙI THỊ CHINH PHƯƠNG
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP
CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
Chuyên ngành : Luật hình sự
Mã số
: 60 38 40
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH Lê Văn Cảm
HÀ NỘI - 2011
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU
1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
9
TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM
TỘI CHƯA ĐẠT THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
1.1.
Khái niệm, các căn cứ quyết định hình phạt và ý nghĩa của
việc quyết định hình phạt
9
1.1.1.
Khái niệm quyết định hình phạt
9
1.1.2.
Các căn cứ quyết định hình phạt
13
1.1.2.1. Căn cứ vào quy định của Bộ luật hình sự
14
1.1.2.2. Quyết định hình phạt phải căn cứ vào tính chất và mức độ
nguy hiểm của hành vi phạm tội
15
1.1.2.3. Căn cứ vào nhân thân người phạm tội
16
1.1.2.4. Căn cứ các tình tiết giảm nhẹ và tình tiết tăng nặng trách
nhiệm hình sự
19
1.1.3.
Ý nghĩa của việc quyết định hình phạt
23
1.2.
Khái niệm, các căn cứ và ý nghĩa của việc quyết định hình
phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
25
1.2.1.
Khái niệm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt
25
1.2.2.
Ý nghĩa của việc quyết định hình phạt trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
30
1.2.3.
Các đặc điểm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
32
1.3.
Khái quát sự hình thành và phát triển của các quy phạm về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm
tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam từ năm 1945 đến nay
37
1.3.1.
Giai đoạn từ sau Cách mạng tháng 8 năm 1945 đến trước
khi pháp điển hóa lần thứ nhất - Bộ luật hình sự năm 1985
37
1.3.2.
Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985
đến nay
42
Chương 2:
44
CÁC QUY PHẠM VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI,
PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT THEO BỘ LUẬT HÌNH SỰ
VIỆT NAM NĂM 1999 VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
2.1.
Các quy phạm về quyết định hình phạt trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt
Nam năm 1999
44
2.1.1.
Các quy phạm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội
44
2.1.2.
Các quy phạm về quyết định hình phạt trong trường hợp
phạm tội chưa đạt
54
2.1.3.
Văn bản hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân
dân tối cao về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
67
2.2.
Thực tiễn áp dụng các quy phạm của Bộ luật hình sự Việt
Nam trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
68
2.2.1.
Thực tiễn áp dụng các quy phạm của bộ luật hình sự Việt
Nam về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội
68
2.2.2.
Thực tiễn áp dụng các quy phạm của Bộ luật hình sự Việt
Nam trong trường hợp phạm tội chưa đạt
71
Chương 3:
83
HOÀN THIỆN CÁC QUY PHẠM CỦA BỘ LUẬT
HÌNH SỰ VIỆT NAM VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI,
PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
3.1.
Sự cần thiết của việc hoàn thiện các quy phạm pháp luật
hình sự về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt
83
3.1.1.
Về phương diện lập pháp
83
3.1.2.
Về phương diện thực tiễn
88
3.1.3.
Về phuơng diện lý luận
95
3.2.
Giải pháp cụ thể sửa đổi, bổ sung các quy phạm của luật
hình sự Việt Nam về quyết định hình phạt trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
97
3.2.1.
Nhận xét các quy phạm của Bộ luật hình sự Việt Nam về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,
phạm tội chưa đạt
97
3.2.2.
Nội dung sửa đổi, bổ sung các quy phạm pháp luật hình sự
về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt
100
3.2.3.
Mô hình lý luận và các kiến giải lập pháp về quyết định
hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt
104
KẾT LUẬN
110
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
113
Chương 2: CÁC QUY PHẠM VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
MỤC LỤC CỦA LUẬN VĂN
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục các bảng
2.1.
2.1.1.
2.1.2.
MỞ ĐẦU
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
1
9
2.1.3.
TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM
TỘI CHƯA ĐẠT THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
1.1.
1.1.1.
1.1.2.
1.1.2.1.
1.1.2.2.
1.1.2.3.
1.1.2.4.
1.1.3.
1.2.
1.2.1.
1.2.2.
1.2.3.
1.3.
1.3.1.
1.3.2.
Khái niệm, các căn cứ quyết định hình phạt và ý nghĩa của việc
quyết định hình phạt
Khái niệm quyết định hình phạt
Các căn cứ quyết định hình phạt
Căn cứ vào quy định của Bộ luật hình sự
Quyết định hình phạt phải căn cứ vào tính chất và mức độ nguy
hiểm của hành vi phạm tội
Căn cứ vào nhân thân người phạm tội
Căn cứ các tình tiết giảm nhẹ và tình tiết tăng nặng trách nhiệm
hình sự
Ý nghĩa của việc quyết định hình phạt
Khái niệm, các căn cứ và ý nghĩa của việc quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Khái niệm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt
Ý nghĩa của việc quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt
Các đặc điểm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt
Khái quát sự hình thành và phát triển của các quy phạm về quyết
định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
theo luật hình sự Việt Nam từ năm 1945 đến nay
Giai đoạn từ sau Cách mạng tháng 8 năm 1945 đến trước khi
pháp điển hóa lần thứ nhất - Bộ luật hình sự năm 1985
Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985 đến nay
1
9
9
13
14
15
16
19
23
25
25
2.2.
2.2.1.
2.2.2.
37
37
42
Các quy phạm về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam năm 1999
Các quy phạm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội
Các quy phạm về quyết định hình phạt trong trường hợp phạm
tội chưa đạt
Văn bản hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân
tối cao về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt
Thực tiễn áp dụng các quy phạm của Bộ luật hình sự Việt Nam
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Thực tiễn áp dụng các quy phạm của bộ luật hình sự Việt Nam
về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội
Thực tiễn áp dụng các quy phạm của Bộ luật hình sự Việt Nam
trong trường hợp phạm tội chưa đạt
Chương 3: HOÀN THIỆN CÁC QUY PHẠM CỦA BỘ LUẬT HÌNH
44
44
54
67
68
68
71
83
SỰ VIỆT NAM VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG
TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI
CHƯA ĐẠT
3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.1.3.
3.2.
30
32
44
TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI,
PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT THEO BỘ LUẬT HÌNH SỰ
VIỆT NAM NĂM 1999 VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
3.2.1.
3.2.2.
3.2.3.
Sự cần thiết của việc hoàn thiện các quy phạm pháp luật hình sự
về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,
phạm tội chưa đạt
Về phương diện lập pháp
Về phương diện thực tiễn
Về phuơng diện lý luận
Giải pháp cụ thể sửa đổi, bổ sung các quy phạm của luật hình sự
Việt Nam về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt
Nhận xét các quy phạm của Bộ luật hình sự Việt Nam về quyết định
hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Nội dung sửa đổi, bổ sung các quy phạm pháp luật hình sự về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm
tội chưa đạt
Mô hình lý luận và các kiến giải lập pháp về quyết định hình
phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
KẾT LUẬN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
2
83
83
88
95
97
97
100
104
110
113
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm trong những năm gần đây thấy rằng
tình hình tội phạm diễn biến hết sức phức tạp, tinh vi, với nhiều khâu, nhiều thủ đoạn
và nhiều giai đoạn khác nhau. Luật hình sự đi vào đời sống xã hội có vai trò ý nghĩa
quan trọng trong cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm. Một trong những vấn đề
quan trọng của luật hình sự là việc quyết định hình phạt (QĐHP) của Tòa án đối với
các trường hợp phạm tội nói chung, trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt nói riêng có ý nghĩa chính trị xã hội và pháp lý. Bởi lẽ, hoạt động thường
xuyên của Tòa án là việc QĐHP, do vậy, việc đưa ra các bản án chính xác, công
bằng và đúng pháp luật không chỉ đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật mà còn
có tác dụng cho người dân tin tưởng vào chính sách pháp luật của Nhà nước.
Thực tiễn xét xử trong các năm gần đây có nhiều bản án, QĐHP trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt còn có những điểm chưa thống
nhất, gây nên nhiều bức xúc trong dư luận xã hội và quần chúng nhân dân.
Hiện nay, các quy định của Pháp luật hình sự của Nhà nước ta đang trong
giai đoạn hoàn thiện, trong chừng mực nhất định quy định đó còn chưa rõ ràng,
việc QĐHP cho các trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt còn mang
tính khái quát cao, chưa chặt chẽ. Chính vì những hạn chế này đã ảnh hưởng
không nhỏ, gây khó khăn trong việc QĐHP nói chung và QĐHP trong trường
hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt của Tòa án các cấp nói riêng.
Do đó, để tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật
làm cơ sở cho tổ chức và hoạt động của hệ thống các cơ quan tư pháp, bảo đảm
mọi hành vi vi phạm pháp luật đều bị xử lý, không làm oan cho người vô tội, bởi
lẽ mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật. Tuy nhiên, trong diễn biến quá
trình thực hiện tội phạm, việc xác định những hành vi nào đã đến mức gây ra
hoặc đe dọa gây ra nguy hiểm cho xã hội là tội phạm, QĐHP đối với những
người thực hiện hành vi nói trên giúp cho Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và
Tòa án xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm,
không làm oan người vô tội, làm được điều này không phải bao giờ cũng đơn
giản, dễ dàng. Mặt khác, để QĐHP được chính xác và công bằng thường gặp
một số khó khăn nhất định hay còn có nhiều sai sót, đặc biệt khi đánh giá tính
chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội và thời điểm dừng lại của hành vi phạm tội
trong thực tế khách quan với ý nghĩ, mong muốn chủ quan của người phạm tội.
Trong bối cảnh hiện nay, tình trạng phạm tội đang diễn biến hết sức phức tạp
chính vì lẽ đó mà QĐHP cho những hành vi chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
theo pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành, không thể không coi trọng. Mặc dù, tội
phạm trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt luôn chiếm tỷ lệ không
lớn so với các tội phạm hoàn thành, tính chất và mức độ cũng không nguy hiểm
bằng, song không vì thế mà pháp luật của Nhà nước ta không quan tâm chú trọng.
Trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền và cải cách tư pháp ở Việt
Nam hiện nay, để đẩy mạnh công tác đấu tranh phòng chống tội phạm có hiệu
quả cao, bên cạnh việc cụ thể hóa các căn cứ QĐHP nói chung, việc nghiên cứu
và làm rõ cơ sở pháp lý các quy định QĐHP trong trường hợp đặc biệt phần nào
giải quyết vấn đề đặt ra nêu trên. Mặt khác, hiện nay trong khoa học luật hình sự
Việt Nam, chưa có đề tài nghiên cứu về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt một cách sâu sắc, đầy đủ, có hệ thống và toàn diện, mà chỉ
nghiên cứu trong phạm vi về QĐHP nói chung.
Vì vậy, việc tiếp cận và nghiên cứu đề tài QĐHP trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt, những vấn đề lý luận và việc áp dụng nó trong thực
tiễn, trên cơ sở đó đưa ra những kiến giải lập pháp hoàn thiện phục vụ yêu cầu đấu
tranh phòng, chống tội phạm, đồng thời, ngăn chặn, hạn chế tới mức thấp nhất hậu
quả của tội phạm gây ra, điều đó có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng. Đây là lý
do chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: "Những vấn đề lý luận và thực tiễn về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
theo luật hình sự Việt Nam" làm luận văn thạc sĩ Luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Trước và sau khi pháp điển hóa lần thứ hai Bộ luật hình sự (BLHS) Việt
Nam năm 1999, các nhà khoa học luật hình sự đã có nhiều công trình khoa học
nghiên cứu chuyên sâu về QĐHP nói chung, nhưng QĐHP trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam, có rất ít công
trình nghiên cứu về vấn đề này, hoặc có chăng vấn đề này chỉ được nghiên cứu
với tính chất là một mảng nhỏ trong QĐHP nói chung, hay trong các sách
chuyên khảo, giáo trình và các bài viết.
- Sách chuyên khảo:
+ Chế định các giai đoạn thực hiện tội phạm trong sách Các nghiên cứu
chuyên khảo về Phần chung luật hình sự, tập IV, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội
năm 2000, của tác giả TSKH. GS. Lê Văn Cảm.
3
4
+ Những vấn đề cơ bản trong khoa học luật hình sự (Phần chung), sách chuyên
khảo, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2005, của GS. TSKH. Lê Văn Cảm.
- Sách giáo trình:
Các giai đoạn phạm tội, (chương XII, Giáo trình Luật hình sự Việt Nam
Phần chung), Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, của TS. Nguyễn Ngọc Chí, 2001
(tái bản 2003, 2007).
- Các bài viết:
+ Trần Văn Độ, Hoàn thiện các quy định của Bộ luật hình sự về giai đoạn
thực hiện tội phạm, Tòa án nhân dân, số 02/1999.
+ GS. TS. Võ Khánh Vinh: Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt và đồng phạm, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 1/1992.
+ Lâm Minh Hạnh, Chương III - Các giai đoạn phạm tội, trong sách:
Những vấn đề lý luận cơ bản về tội phạm trong Luật hình sự Việt Nam. Nxb
Khoa học Xã hội Hà Nội, 1986
+ TS. Phạm Mạnh Hùng: Hoàn thiện các quy định về cơ sở của trách nhiệm
hình sự với trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và đồng phạm,
Tạp chí Kiểm sát, số 10/1999.
+ TS. Trịnh Quốc Toản: Một số vấn đề về giai đoạn phạm tội chưa đạt, tạp
chí Khoa học (chuyên san Kinh tế - Luật), số 4/2002.
+ TS. Trịnh Tiến Việt: Về phạm tội chưa đạt và một số hình thức phạm tội
khác trong quá trình thực hiện tội phạm, Tạp chí Khoa học (chuyên san Luật
học), số 02/2009.
+ TS. Dương Tuyết Miên: Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt, Tạp chí Luật học, số 4/2001, và đề tài luận án Tiến
sỹ "Quyết định hình phạt trong luật hình sự Việt Nam", Luận án Tiến sỹ luật
học, Trường Đại học Luật Hà Nội, năm 2002.
+ Tác giả Trần Văn Sơn trong: Quyết định hình phạt theo quy định của Bộ
luật hình sự năm 1999 trong Tạp chí Tòa án nhân dân, số 11/2000.
+ Nguyễn Thị Mai, Chuẩn bị phạm tội hay phạm tội chưa đạt, Tạp chí Tòa
án nhân dân, số 6/1993, v.v...
Ngoài ra, dưới góc độ luận văn thạc sĩ cũng chưa có công trình nào nghiên
cứu trực tiếp về vấn đề này.
Như vậy, nhìn một cách tổng quát, các sách báo khoa học pháp lý trên đây
đều đề cập đến một số khía cạnh nhất định về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt, nhưng chủ yếu nghiên cứu dưới góc độ là một
trường hợp nhỏ trong QĐHP nói chung. Có thể nói, đến nay chưa có một công
trình, hay tài liệu nghiên cứu toàn diện về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt. Với nội dung đề tài này, tác giả lựa chọn nghiên
cứu làm luận văn của mình, sẽ góp phần làm rõ hơn nữa về việc QĐHP trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt. Trong giai đoạn hoàn thiện
pháp luật và xây dựng Nhà nước pháp quyền, xã hội chủ nghĩa, vấn đề QĐHP
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt càng có vai trò quan trọng
bảo vệ công bằng xã hội, đảm bảo được các nguyên tắc pháp luật hình sự như:
(1) Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật; (2) Nguyên tắc công minh; (3) Nguyên
tắc không tránh khỏi trách nhiệm; (4) Nguyên tắc trách nhiệm do lỗi…
Do vậy, QĐHP đúng người đúng tội, không bỏ lọt tội phạm, không làm
oan, sai người vô tội, tuân thủ nguyên tắc mọi hành vi vi phạm pháp luật hình sự
đều phải chịu trách nhiệm hình sự (TNHS). Vì lẽ đó, vấn đề này cần được làm
sáng tỏ hơn về mặt lý luận và thực tiễn làm cơ sở cho việc hoàn thiện cho các
quy định về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt.
Ngoài ra còn đáp ứng yêu cầu trong hoạt động cải cách tư pháp của nước ta
trong việc QĐHP có căn cứ và đúng pháp luật, để mọi hành vi vi phạm pháp luật
hình đều phải chịu TNHS, theo phán quyết của Tòa án.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:
Mục đích nghiên cứu
Mục đích của luận văn góp phần hoàn thiện thêm một số điểm về mặt lý
luận khoa học và thực tiễn của việc QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,
phạm tội chưa đạt theo PLHS Việt Nam năm 1999. Đồng thời xác định những
điểm bất cập chưa hợp lý trong thực tiễn xét xử và đề xuất một số kiến giải lập
pháp nâng cao hiệu quả áp dụng các quy phạm về QĐHP trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt dưới góc độ thực tiễn của hoạt động xét xử
và nhận thức khoa học.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Từ mục đích nghiên cứu nêu trên, tác giả đặt ra cho mình các nhiệm vụ
nghiên cứu chủ yếu như sau:
Thứ nhất: Về mặt lý luận trên cơ sở nghiên cứu những quy định chung về
QĐHP trong luật hình sự Việt Nam, khái quát sự hình thành và phát triển của PLHS
nước ta từ trước khi pháp điển hóa pháp BLHS năm 1985 và BLHS năm 1999 về
5
6
QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt. Phân tích nội dung cơ
bản, thực tiễn áp dụng của chế định nói trên bằng việc tham khảo một số vụ án cụ thể.
Thứ hai: Nghiên cứu đánh giá, phân tích những điểm tồn tại của chế định
QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt và đề xuất kiến giải
hoàn thiện để nâng cao hiệu quả áp dụng các quy phạm về chế định này trong luật
hình sự Việt Nam, phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp từ nay cho đến năm 2020.
4. Phạm vi nghiên cứu:
Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về QĐHP
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt
Nam hiện hành, và thực tiễn áp dụng các quy định về QĐHP của Tòa án bằng
việc nghiên cứu một số vụ án cụ thể.
5. Cơ sở lý luận và các phương pháp nghiên cứu:
- Cơ sở lý luận: luận văn tác giả dựa trên cơ phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng, chống tội phạm. Luận
văn cũng vận dụng những luận điểm khoa học trong các công trình nghiên cứu,
sách chuyên khảo và các bài viết đăng trên tạp chí của một số các nhà khoa học
hình sự Việt Nam trong và ngoài nước.
- Các phương pháp nghiên cứu: Lịch sử cụ thể, phương pháp luật học so
sánh và phương pháp phân tích, tổng hợp…
Bên cạnh đó việc nghiên cứu đề tài luận văn tác giả còn vận dụng các bản
án hình sự và các thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn:
Việc nghiên cứu đề tài luận văn là kết quả nghiên cứu một cách đồng bộ có
hệ thống và riêng biệt toàn diện nhất về những vấn đề lý luận và thực tiễn về QĐHP
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam.
Luận văn góp phần hoàn thiện hơn các quy định của PLHS hiện hành về chế định
này, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả trong thực tiễn xét xử của Tòa án về QĐHP
trong các trường hợp mà tác giả lựa chọn đề tài luận văn nghiên cứu.
Về thực tiễn, luận văn tiếp cận nghiên cứu các bản án của Tòa án đã xét xử
để rút ra ý nghĩa thực tiễn.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài lời nói đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề chung về quyết định hình phạt trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt trong Luật hình sự Việt Nam.
Chương 2: Các quy phạm về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo Bộ luật hình sự Việt Nam năm 1999 và thực
tiễn áp dụng.
Chương 3: Hoàn thiện các quy phạm về quyết định hình phạt trong trường
hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo theo luật hình sự Việt Nam.
7
8
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT
TRONG TRƯỜNG HỢP CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
1.1. Khái niệm, các căn cứ quyết định hình phạt và ý nghĩa của việc
quyết định hình phạt
1.1.1. Khái niệm quyết định hình phạt
Khái niệm QĐHP được coi là một trong các khái niệm cơ bản và quan
trọng của Luật hình sự Việt Nam, đây là một trong những khái niệm thể hiện tập
trung nhất bản chất giai cấp và chính sách hình sự của Nhà nước ta. QĐHP là
giai đoạn quan trọng trong hoạt động xét xử vụ án hình sự của Tòa án. Khi chưa
có BLHS năm 1985, khái niệm QĐHP chỉ mang ý nghĩa lượng hình, sau khi có
BLHS này ra đời, mới xuất hiện tên gọi quyết định hình phạt như hiện nay. Mặc
dù, là khái niệm quan trọng nhưng cho tới nay, PLHS Việt Nam vẫn chưa có một
văn bản chính thức để định nghĩa cụ thể về khái niệm QĐHP. Khái niệm này chỉ
được nghiên cứu dưới góc độ là một khái niệm khoa học luật hình sự mà chưa
được quy định trong hệ thống văn bản pháp lý hình sự có tính chất chính thống.
Có nhiều tác giả đều có quan điểm chung về QĐHP: là việc Tòa án lựa chọn
loại hình phạt cụ thể (bao gồm hình phạt chính và có thể cả hình phạt bổ sung) với
mức độ cụ thể trong phạm vi luật định để áp dụng cho người phạm tội. Có thể đưa ra
khái niệm khoa học về QĐHP được hiểu theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp như sau:
Thứ nhất: Nghĩa hẹp là Tòa án ra QĐHP với hình phạt chính và hình phạt
bổ sung.
Thứ hai: Nghĩa rộng là QĐHP bao gồm cả hình phạt chính và hình phạt bổ
sung, quyết định các biện pháp chấp hành hình phạt, miễn TNHS, miễn hình
phạt hoặc là quyết định áp dụng các biện pháp tư pháp khác nhằm mục đích thay
thế hoặc bổ sung cho hình phạt
Theo quan điểm của chúng tôi, khái niệm QĐHP được hiểu là: Quyết định
hình phạt là hoạt động của Tòa án lựa chọn loại hình phạt và mức hình phạt cụ
thể bao gồm hình phạt chính và hình phạt bổ sung, trong phạm vi luật định để
áp dụng đối với người phạm tội.
Hiện nay, có các xu hướng cho rằng:
Thứ nhất; xác định khung hình phạt thuộc về giai đoạn định tội danh
Thứ hai; xác định khung hình phạt thuộc về giai đoạn QĐHP
Theo chúng tôi, để đi tới QĐHP phải trải qua giai đoạn định tội danh chính
xác, dựa vào những căn cứ pháp lý của PLHS, khoa học mới đi đến QĐHP.
1.1.2. Các căn cứ quyết định hình phạt
1.1.2.1. Căn cứ vào quy định của Bộ luật hình sự
Căn cứ vào Phần chung của Luật hình sự Tòa án khi QĐHP bao gồm hình phạt
chính và hình phạt bổ sung. Áp dụng đúng khung hình phạt, loại hình phạt mà điều
luật quy định, không được áp dụng cao hơn mức cao nhất của khung hình phạt.
Căn cứ vào các quy định của BLHS là quan trọng nhất trong các căn cứ
QĐHP. Căn cứ này thể hiện nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa.
1.1.2.2. Quyết định hình phạt phải căn cứ vào tính chất và mức độ nguy
hiểm của hành vi phạm tội
Dưới góc độ khoa học, theo chúng tôi: Tính chất mức độ nguy hiểm của
hành vi phạm tội là những dấu hiệu (về chất) phản ánh sự khác nhau giữa tội
phạm này với tội phạm khác. Còn mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi là
dấu hiệu (định lượng) phản ánh mức độ nguy hiểm cụ thể của cùng một loại tội
phạm được thực hiện trong các trường hợp khác nhau.
1.1.2.3. Căn cứ vào nhân thân người phạm tội
Nhân thân người phạm tội là tổng hợp tất cả các đặc điểm có ảnh hưởng nhất
định tới HVPT và khả năng cải tạo giáo dục của người đó. Nhân thân người phạm
tội còn là cách xét tổng hợp giữa quan hệ của người đó với xã hội, gia đình và
những người xung quanh, cũng như các yếu tố khác bao gồm: Tuổi đời, nghề
nghiệp, tình trạng sức khỏe, trình độ văn hóa, chuyên môn, ngành nghề công tác,
thành tích, kỷ luật cá nhân, hoàn cảnh gia đình... của người phạm tội. Tất cả các
yếu tố trên thuộc về cá nhân của người đó, mỗi người có một nhân thân khác nhau,
cùng thực hiện một tội phạm, nên Tòa án phải xem xét, dựa vào nhân thân của
từng bị cáo để có QĐHP có căn cứ và đúng pháp luật.
1.1.2.4. Căn cứ các tình tiết giảm nhẹ và tình tiết tăng nặng trách nhiệm
hình sự
Tình tiết tăng nặng giảm nhẹ TNHS là: Những tình tiết làm cho những
trường hợp phạm tội cụ thể, mỗi tội phạm khác nhau về mức độ nguy hiểm cho
xã hội. Những tình tiết này có ý nghĩa về mặt lượng hình, tăng nặng hoặc giảm
nhẹ TNHS, hình phạt trong khung hình phạt nhất định.
Có thể chia các căn cứ giảm nhẹ TNHS thành các nhóm:
Một là; giảm nhẹ TNHS ảnh hưởng đến mức nguy hiểm cho xã hội của
hành vi phạm tội;
Hai là; giảm nhẹ TNHS do có khả năng cải tạo giáo dục người phạm tội;
Ba là; giảm nhẹ TNHS do hoàn cảnh đặc biệt của người phạm tội;
Bốn là: giảm nhẹ TNHS do mức độ của hành vi phạm tội.
1.1.3. Ý nghĩa của việc quyết định hình phạt
QĐHP là tiền đề, là điều kiện cho việc đạt được mục đích của hình phạt.
Hiệu quả của hình phạt chính là mức độ đạt được mục đích của hình phạt khi
áp dụng hình phạt đối với người bị kết án. Hiệu quả hình phạt phụ thuộc vào
nhiều yếu tố khác nhau như: Chính sách hình sự; QĐHP, chấp hành hình phạt,
việc tuyên truyền giáo dục ý thức pháp luật trong xã hội… Trong tất cả các yếu
tố nêu trên chúng tôi nhận thấy rằng việc QĐHP có ý nghĩa quan trọng nhất.
Việc chấp hành hình phạt có kết quả tốt, nếu Tòa án QĐHP đúng (đúng người,
đúng tội, đúng với các quy định của pháp luật hình sự và áp dụng chính xác các
căn cứ QĐHP).
1.2. Khái niệm, các căn cứ và ý nghĩa của việc quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
1.2.1. Khái niệm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt
a. Khái niệm của việc quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội
Theo quan điểm của chúng tôi có thể đưa ra định nghĩa khoa học của khái
niệm này như sau: QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội là việc Tòa án xem
xét QĐHP cho hành vi chuẩn bị phạm tội theo các điều của BLHS hiện hành về các
tội phạm tương ứng, căn cứ trên tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của
hành vi và ý định phạm tội và những tình tiết khác khiến cho hành vi chuẩn bị
phạm tội không thực hiện được tới cùng.
9
10
b. Khái niệm của việc quyết định hình phạt trong trường hợp phạm tội chưa đạt
Bằng việc phân tích trên đây, tác giả đưa ra định nghĩa khoa học của khái
niệm này như sau: QĐHP trong trường hợp phạm tội chưa đạt là việc Tòa án
dựa trên các quy định hình sự hiện hành, tính chất và mức độ nguy hiểm của
hành vi phạm tội, ý chí chủ quan thể hiện mức độ của ý định phạm tội, và những
tình tiết khách quan khác khiến cho tội phạm không thực hiện được tới cùng.
Qua đó đưa ra mức hình phạt phù hợp với người phạm tội trong trường hợp
phạm tội chưa đạt.
1.2.2. Ý nghĩa của việc quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt
- QĐHP có giá trị cho việc phòng ngừa chung và phòng ngừa riêng, giúp
người dân tôn trọng các giá trị và qui tắc đạo đức trong đời sống xã hội và ý
nghĩa trong hoạt động đấu tranh phòng, chống, giáo dục, cải tạo.
1.2.3. Các đặc điểm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt
a. Đặc điểm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội
Chuẩn bị phạm tội là hành vi cố ý, chuẩn bị cho các bước tiếp theo của quá
trình phạm tội, đã thể hiện ra ngoài thế giới khách quan, bằng ý chí của chủ thể
phạm tội. Thỏa mãn ý định phạm tội bằng hành vi tìm kiếm công cụ, phương
tiện, hay các điều kiện khác để thực hiện ý định phạm tội của mình.
Dựa trên những đặc trưng đánh giá về lượng nêu trên, việc QĐHP cho
chuẩn bị phạm tội phải nhẹ hơn so với tội phạm hoàn thành trong điều luật tương
ứng. Điều này thể hiện được nguyên tắc công bằng trong QĐHP nói chung và
QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội nói riêng.
Các căn cứ cho việc xác định "tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của
hành vi phạm tội"
b. Đặc điểm của việc quyết định hình phạt trong trường hợp phạm tội chưa đạt
QĐHP trong trường hợp phạm tội chưa đạt giống giai đoạn tố tụng đối với
các tội phạm khác, nhưng người phạm tội được giảm nhẹ đặc biệt. Tòa án phải
dựa theo các căn cứ chung về QĐHP xem xét yếu tố khách quan khác khiến cho
tội phạm không thực hiện được đến cùng.
QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội thì trong giai đoạn phạm tội
chưa đạt phải chịu TNHS về tất cả các tội phạm thực hiện có trong luật hình sự
hiện hành.
1.3. Khái quát sự hình thành và phát triển của các quy phạm về quyết
định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo
luật hình sự Việt Nam từ năm 1945 đến nay
1.3.1. Giai đoạn từ Sau Cách mạng tháng 8 năm 1945 đến trước khi pháp
điển hóa lần thứ nhất - Bộ luật hình sự năm 1985
Sự kiện Cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công đánh dấu một bước quan
trọng về mọi mặt của Nhà nước ta, trong đó pháp luật giai đoạn này cũng đánh
dấu một thời kỳ mới. Thời gian này, bước đầu Nhà nước mới thành lập đã cho ra
đời các qui định, pháp luật nhằm bảo vệ và duy trì ổn định một Nhà nước còn
non trẻ, mang tính sáng tạo, nhân văn và đậm đà bản sắc dân tộc.
Mặc dù vậy, trong hoàn cảnh đất nước vừa có chiến tranh vừa hòa bình thì
không thể có điều kiện xây dựng BLHS điều chỉnh đầy đủ các hành vi xâm phạm
nói trên được. Pháp luật trong giai đoạn này cũng đề cập tới trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt trong các các tội phạm cụ thể, tiêu biểu như các quy
định sau: Sắc lệnh số 02/SLT ngày 18/06/1957 quy định về một trong những trường
hợp khẩn mà cơ quan công an có thể bắt giữ trước khi có lệnh viết của cơ quan tư
pháp từ cấp tỉnh hoặc thành phố trở lên hoặc của Tòa án binh khi có hành vi chuẩn bị
làm việc phạm pháp, trên cơ sở quy phạm pháp luật này, thì bất kỳ người nào có
hành vi, mục đích làm những việc phạm pháp xâm hại tới khách thể được Nhà nước
bảo vệ như: Chính quyền nhân dân, tính mạng, sức khỏe và tài sản của cá nhân và
tập thể thì dù chỉ là hành vi chuẩn bị công cụ phương tiện "phạm pháp" thì cũng bị
bắt giữ, để điều tra và xử lý. Tòa án nhân dân tối cao, cũng có những văn bản hướng
dẫn cho các Tòa án cấp dưới khi xét xử hay trong các báo cáo tổng kết hàng năm.
1.3.2. Giai đoạn từ sau khi ban hành Bộ luật hình sự năm 1985 đến nay
BLHS Việt Nam năm 1985 ra đời đánh dấu những bước chuyển đổi của nền
kinh tế tập trung sang nền kinh kinh tế hàng hóa nhiều thành phần. Sự thay đổi
hình thức quản lý kinh tế này đã ảnh hưởng và tác động to lớn tới sự ra đời của
BLHS đầu tiên của nước ta năm 1985 được Quốc hội khóa VI, kỳ họp 9 thông
qua và có hiệu lực ngày 01/01/1986.
Qua các lần sửa đổi, bổ sung trong những năm 1989, 1991, 1992, và 1997, nhưng
BLHS Việt Nam năm 1985 các quy định về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt không thay đổi. Nhưng qua thực tiễn xét xử hơn mười năm từ
1985 - 1999 thấy rằng nhược điểm rõ ràng tại quy định trên về QĐHP trong trường
hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt. Tại kỳ họp Quốc hội 6, khóa X thông qua
11
12
2.1. Các quy phạm về quyết định hình phạttrong trường hợp chuẩn bị
phạm tội, phạm tội chưa đạt
2.1.1. Các quy phạm quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị
phạm tội
Theo quy định tại Phần chung BLHS, việc chuẩn bị phạm tội chưa trực tiếp
tác động tới quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ, chưa trực tiếp gây nguy hại
cho khách thể của luật hình sự nhưng đây là giai đoạn đầu tiên và là tiền đề, là
điều kiện cho việc thực hiện HVPT được diễn ra nhanh chóng, gọn nhẹ, rút ngắn
thời gian thực hiện HVPT nhanh nhất
Về cơ bản có các dạng sau:
- Tìm kiếm công cụ, phương tiện thực hiện tội phạm
- Sửa soạn công cụ phương tiện thực hiện tội phạm
- Cố ý tạo ra các điều kiện cần thiết khác để thực hiện tội phạm
Tóm lại, BLHS Việt Nam năm 1999 quy định việc QĐHP trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội theo điều luật là phù hợp, bởi lẽ, Tòa án xem xét các căn cứ,
tình tiết cụ thể của vụ án, để ra quyết định hình phạt trong trường hợp giảm nhẹ
đặc biệt đối so với các trường hợp phạm tội chưa đạt và phạm tội hoàn thành,
theo các điều tương ứng của Bộ luật hình sự. Tùy theo tính chất mức độ nguy
hiểm cho xã hội của hành vi, mức độ thực hiện ý định phạm tội và các tình tiết
khác khiến cho tội phạm không thực hiện được tới cùng. Mức cao nhất của
khung hình phạt tù chung thân, tử hình thì không quá 20 năm tù; tù có thời hạn
không quá một phần hai mức phạt tù mà điều luật quy định.
Điều kiện QĐHP với hành vi chuẩn bị phạm tội:
Một là, người đó phải có năng lực TNHS, là chủ thể của TNHS. Người đó
có khả năng nhận thức đầy đủ tính chất pháp lý của hành vi do mình thực, có
khả năng điều khiển hành vi của mình.
Hai là, người chuẩn bị phạm tội phải đủ tuổi chịu TNHS do luật hình sự
quy định.
Ba là, tại thời điểm thực hiện hành vi chuẩn bị phạm tội thì người đó phải
có khả năng nhận thức và điều khiển hành vi do mình thực hiện.
Bốn là, hành vi chuẩn bị phạm tội đã thể hiện ra bên ngoài khách quan, là
hành vi chuẩn bị phạm tội cho những tội rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng.
Năm là, người chuẩn bị phạm tội phải có lỗi cố ý trong việc chuẩn bị phạm
tội. Ý chí bên trong và ý chí bên ngoài.
Sáu là, hành vi chuẩn bị phạm tội đối với những tội được quy định trong
BLHS, xâm hại tới khách thể được luật hình sự bảo vệ.
2.1.2. Các quy phạm về quyết định hình phạt trong trường hợp phạm tội
chưa đạt
Phạm tội chưa đạt: Là hành vi đã được miêu tả trong cấu thành tội phạm,
nhưng hành vi đó không thực hiện được tới cùng, chưa có hậu quả xảy ra. Hoặc
hậu quả đó không phù hợp với hậu quả được quy định trong cấu thành tội phạm.
Có hậu quả xảy ra nhưng không phù hợp với mối quan hệ nhân quả, với hành vi
được mô tả trong cấu thành tội phạm. Hoặc người đó mới thực hiện được một
phần trong nhiều hành vi khách quan mô tả trong cấu thành tội phạm.
Chúng tôi đồng nhất với quan điểm: Là người đó đã bắt tay vào việc thực
hiện tội phạm (thực hành) hành vi này đã đầy đủ các dấu hiệu khách quan của
của cấu thành tội phạm cụ thể được quy định trong Phần các tội phạm cụ thể.
Hành vi không thực hiện được đến cùng ngoài ý muốn của người phạm tội.
Đó là hành vi đi liền trước hành vi khách quan được mô tả trong cấu thành
tội phạm mà không tách ra được.
Chúng tôi đưa ra định nghĩa khoa học về căn cứ QĐHP trong trường hợp
phạm tội chưa đạt: là việc Tòa án xem xét lựa chọn mức hình phạt tương ứng với
hành vi và mức độ phạm tội, ý định phạm tội, dựa trên các điều luật tương ứng
của Bộ luật hình sự hiện hành.
Chưa đạt chưa hoàn thành hoặc chưa đạt đã hoàn thành (vì kết quả mà
người phạm tội dự định đạt được nhiều hơn ở giai đoạn chưa đạt đã hoàn thành).
So sánh hai trường hợp này, hành vi chưa đạt đã hoàn thành gần với tội
phạm hoàn thành nên mức hình phạt cho hành vi này trên thực tế thường cao hơn.
Các trường hợp khách quan thường gặp là:
- Sự việc xảy ra bất ngờ mà người phạm tội không nghĩ rằng sẽ xảy ra
hoặc có xảy ra thì vẫn có thể ngăn cản được.
13
14
BLHS Việt Nam năm 199, có hiệu lực từ ngày 01/07/2000. Được quy định tại các
Điều 17, Điều 18 BLHS Việt Nam năm 1999 về chuẩn bị phạm tội và phạm tội chưa
đạt tại Điều 52 BLHS hiện hành tại chương về QĐHP.
Chương 2
CÁC QUY PHẠM VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP
CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT THEO LUẬT HÌNH SỰ
VIỆT NAM NĂM 1999 VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG
- Người bị hại có khả năng chống cự được nên hậu quả không xảy ra như
mong muốn ban đầu của người phạm tội.
- Do các thể nhân khác đã phát hiện và kịp thời ngăn chặn
- Khả năng và trình độ của chính người phạm tội kém nên hậu quả không
xảy ra.
- Do ngoại cảnh thiên nhiên bên ngoài ngăn cản…
2.1.3. Văn bản hướng dẫn của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối
cao về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt
Nghị quyết số 01/2000/NQ-HĐTP ngày 4/8/2000 về "Hướng dẫn áp dụng
một số quy định trong Phần chung của Bộ luật hình năm 1999", trong đó có
hướng dẫn về phạm tội chưa đạt trong Điều 18 như sau:
Một là, theo quy định tại Điều 18, BLHS năm 1999 thì phạm tội chưa đạt là
trường hợp đã bắt đầu cố ý thực hiện tội phạm, nhưng không thực hiện được đến
cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội.
Hai là, trong trường hợp xác định được hành vi vi phạm mà người đó thực
hiện không đạt vì những nguyên nhân ngoài ý muốn chủ quan của họ không có đầy
đủ các dấu hiệu cấu thành tội phạm hoặc trong trường hợp không thể xác định
được hành vi vi phạm mà họ thực hiện.
Ba là, khi QĐHP trong trường hợp phạm tội chưa đạt, ngoài việc phải áp
dụng điểm, khoản, điều luật quy định về tội phạm đó, cần phải áp dụng Điều 18
và các khoản 1 và 3 Điều 52 BLHS năm 1999.
2.2. Tthực tiễn áp dụng các quy phạm của pháp luật hình sự trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
2.2.1. Thực tiễn áp dụng các quy phạm của pháp luật hình về quyết định
hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội
Số lượng các vụ án ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội được truy tố và đưa ra xét
xử là không nhiều, chiếm tỷ rất nhỏ. Mặc dù phần lớn các tội phạm đều có hành
vi chuẩn bị phạm tội.
Qua thực tiễn xét xử hơn mười năm (2000 - 2011) chúng tôi nhận thấy rằng,
hầu hết các hành vi chuẩn bị phạm tội đối với các loại tội phạm với tính chất
mức độ rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng về mặt khách quan đã biểu lộ ý
chí, hành vi ra bên ngoài thì mới xem xét và bị truy cứu TNHS.
Các loại tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia, hành vi chuẩn bị truyền đơn,
tài liệu chống phá nhằm lật đổ chính quyền nhân dân… tất cả các hành vi này dù
chưa hoàn thành các yếu tố cấu thành tội phạm đều bị xét xử là tội phạm ở giai
đoạn hoàn thành.
Thực tiễn cho thấy số lượng về các vụ việc đưa ra xét xử tội phạm trong
trường hợp chuẩn bị phạm tội chiếm tỷ lệ 0.01% trong tổng số các vụ án được
thụ lý và đưa ra xét xử.
15
16
2.2.2. Thực tiễn áp dụng các quy phạm của pháp luật hình sự trong trường
hợp phạm tội chưa đạt
Thực tiễn xét xử thấy ở giai đoạn chưa đạt tồn tại ở những loại như sau:
Một là, phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành Đây là trường hợp chưa đạt về
hậu quả, chưa hoàn thành về hành vi.
Hai là, phạm tội chưa đạt đã hoàn thành
Ba là, phạm tội chưa đạt vô hiệu là trường hợp "Ngoài hai trường hợp nêu
ở trên khoa học luật hình sự cũng như sách báo pháp lý còn đưa ra trường hợp
phạm tội chưa đạt do vô hiệu". Về ý chí thực hiện tội phạm là mong muốn thực
hiện đến cùng như hai trường hợp nêu trên. Vì vậy, tính chất nguy hiểm cho xã
hội phải đặt ra, như các hành vi: giết người nhưng người đó đã chết, ăn trộm
nhưng là tiền giả, bắn người nhưng đạn hỏng…
Qua việc xem xét, điều tra những bản án đã được xét xử trong địa bàn của
tỉnh Thái Bình, tỉnh Phú Thọ và huyện Giao Thủy tỉnh Nam Định, hành vi của
các loại tội phạm chưa đạt chúng tôi nhận thấy: Thông thường các trường hợp
phạm tội chưa đạt tập trung vào các loại tội phạm chủ yếu như sau: Tội giết
người (Điều 93 BLHS Việt Nam năm 1999); Tội hiếp dâm (Điều 111 BLHS
Việt Nam năm 1999); Tội trộm cắp tài sản (Điều 138 BLHS Việt Nam năm
1999); Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 139 BLHS Việt Nam năm 1999).
Chương 3
HOÀN THIỆN CÁC QUY PHẠM CỦA LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT TRONG TRƯỜNG HỢP
CHUẨN BỊ PHẠM TỘI, PHẠM TỘI CHƯA ĐẠT
3.1. Sự cần thiết của việc hoàn thiện các quy phạm pháp luật hình sự về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
3.1.1. Về phương diện lập pháp
Về phương diện lập pháp, các quy định về QĐHP trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội có những điểm thiếu hợp lý như sau:
Một là, mặc dù, được quy định và ghi nhận thành các điều độc lập về hành
vi chuẩn bị phạm tội trong BLHS, tuy nhiên, trong việc áp dụng thực tế xét xử
gây ra nhiều cách hiểu khác nhau
Hai là, Nghị quyết số 01/2000-NQHĐTP ngày 04/08/2000 của Hội đồng Thẩm
phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định trong Phần chung
BLHS năm 1999 cũng được coi là văn bản có tính chất pháp lý cho việc áp dụng.
Những vận dụng, đối chiếu nhiều văn bản pháp lý như trên, tạo nên những
khó khăn nhất định cho hoạt động xét xử của Tòa án.
Hiện có các xu hướng sau:
Xu hướng thứ nhất, nếu hành vi thỏa mãn khung hình phạt nào thì vận dụng
khung hình phạt đó.
Xu hướng thứ hai, nếu hành vi chưa thỏa mãn tình tiết tăng nặng định
khung mà vận dụng khung tăng nặng điều đó có nghĩa là đồng nhất tính nguy
hiểm cho xã hội của trường hợp chuẩn bị phạm tội với những trường hợp tăng
nặng của tội phạm đã hoàn thành.
3.1.2. Về phương diện thực tiễn
Việc quy định ở Điều 52 của BLHS không chỉ ra khung hình phạt để áp
dụng, chỉ đưa ra mức quy định 1/2 và 3/4 như trên rất khó khăn cho việc xác
định khung hình phạt áp dụng.
Hiện nay có nhiều cách thức giải quyết vấn đề như sau:
Cách thứ nhất cho rằng: hành vi thỏa mãn khung hình phạt nào thì vận
dụng khung hình phạt đó để QĐHP đối với người phạm tội.
Cách thứ hai cho rằng: thỏa mãn cấu thành tội phạm tăng nặng TNHS và
vận dụng khung tăng nặng thì đồng nhất tính nguy hiểm cho xã hội của trường
hợp tăng nặng của tội phạm đã hoàn thành.
3.1.3. Về phương diện lý luận
Về mặt lý luận, cần phải tuân thủ các quy định về QĐHP nói chung và các quy
định đặc thù riêng của Điều 17, Điều 18, Điều 52 BLHS Việt Nam năm 1999.
Tính chất MĐNH cho xã hội của hành vi chuẩn bị phạm tội, HVPT chưa đạt;
Nhân thân người phạm tội: Qua nhìn nhận thực tiễn xét xử trong hơn 10 năm
qua chúng tôi có một số nhận xét chung sau đây:
Một là, chưa nhận thức đúng về các căn cứ QĐHP trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt.
Hai là, nhận thức chưa đúng về mức độ phải chịu TNHS. Cụ thể vận dụng mức
1/2 và 3/4 mức phạt tù mà điều luật quy định trong mỗi Tòa án khác nhau, điều này
thiếu thống nhất và đồng bộ trong việc áp dụng cùng một điều luật.
Ba là, chưa có sự phân biệt cụ thể về các trường hợp: Tội phạm hoàn thành,
tội phạm chưa đạt; tội phạm chưa đạt chưa hoàn thành; tội phạm chưa đạt đã
hoàn thành và tự ý nửa chừng chấm dứt việc phạm tội.
3.2. Giải pháp cụ thể sửa đổi, bổ sung các quy phạm pháp luật hình sự về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
3.2.1 Nhận xét các quy phạm pháp luật hình sự về quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Thứ nhất, các quy phạm QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội phạm
tội chưa đạt là việc QĐHP trong trường hợp giảm nhẹ đặc biệt so với tội phạm
hoàn thành. Việc Nhà nước quy định về TNHS cho trường hợp nêu trên đã giải
quyết cho thực tiễn xét xử của các Tòa án trong thời gian qua, những quy định
của pháp luật hình tại Điều 17, Điều 18 và Điều 52 BLHS hiện hành, đã góp
phần cho cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm của Nhà nước ta.
Thứ hai, qua hơn mười năm thực hiện (năm 1999 - 2011), qua thực tiễn xét
xử thấy rằng các quy định hình sự nêu trên còn có nhiều điểm bất cập chưa phù
hợp với thực tế.
Thứ ba, các quy định trên về câu chữ còn gây nên cách hiểu chưa chính
xác, dẫn tới các Tòa án áp dụng PLHS không đồng nhất.
Trường hợp phạm tội chưa đạt đã hoàn thành tính chất MĐNH hơn, gần
với phạm tội hoàn thành, nên cần QĐHP nặng hơn. Như vậy, mới đạt được
nguyên tắc công bằng trong QĐHP nói chung và QĐHP trong trường hợp chuẩn
bị phạm tội, phạm tội chưa đạt nói riêng.
Thứ tư, Điều 52 BLHS quy định một cách chung chung
3.2.2. Nội dung sửa đổi, bổ sung các quy phạm pháp luật hình sự về
quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Thứ nhất, cần phải bổ sung vào BLHS hiện hành một cách khái quát và cơ
bản về các trường hợp: Chuẩn bị phạm tội; phạm tội chưa đạt; tự ý nửa chừng
chấm rứt việc phạm tội; phạm tội hoàn thành; phạm tội chưa đạt chưa đạt chưa
hoàn thành; phạm tội chưa đạt đã hoàn thành.
Cụ thể, Điều 18 BLHS nên sửa như sau" Phạm tội chưa đạt là hành vi cố ý
thực hiện tội phạm nhưng tội phạm đã không được thực hiện được đến cùng vì
những nguyên nhân khách quan ngoài ý muốn của người phạm tội".
Thứ hai, bổ sung vào khoản 1 Điều 52 BLHS: " điểm b, khung hình phạt áp
dụng đối với phạm tội chưa đạt là khung mà HVPT thỏa mãn có thể là khung cơ
17
18
bản, khung tăng nặng hay khung giảm nhẹ. Đối với chuẩn bị phạm tội, khung
hình phạt được áp dụng là khung cơ bản".
Thứ ba, khoản 2 và khoản 3 Điều 52 BLHS nên quy định là không quá 1/2
hoặc không quá 3/4 mức phạt tù cao nhất của điều luật tương ứng quy định
Có thể bổ sung vào khoản 3 Điều 52 BLHS như sau: "Đối với trường hợp
phạm tội chưa đạt, nếu điều luật được áp dụng có hình phạt cao nhất là tù chung
thân hoặc tử hình, thì chỉ có thể áp dụng các hình phạt này trong trường hợp đặc
biệt nghiêm trọng; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt nằm trong giới hạn ba
phần tư mức tối thiểu và không quá ba phần tư mức tối đa của khung hình phạt mà
điều luật tương ứng qui định". Khi người phạm tội vừa có tình tiết tăng nặng,
vừa có tình tiết giảm nhẹ TNHS thì Tòa án áp dụng khung hình phạt trong biên
độ dao động nhỏ, nên sẽ bảo đảm tính chính xác cao.
Thứ tư, không nên quy định QĐHP cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình
đối với trường hợp phạm tội chưa đạt. QĐHP tù chung thân hoặc tử hình đối với
các "trường hợp đặc biệt nghiêm trọng", tuy nhiên các nhà làm luật không đưa
ra định nghĩa pháp lý về trường hợp đặc biệt nghiêm trọng. Điều này, gây nên
những hiểu lầm khi QĐHP đối với các Tòa án khác nhau, khi áp dụng vào khoản 3,
Điều 52 BLHS hiện hành, "thế nào là trường hợp đặc biệt nghiêm trọng", cần
qui định cụ thể trong BLHS hiện hành.
Thứ năm, nên thu hẹp phạm vi xử lý về hình sự đối với các tội phạm trong
trường hợp hành vi ít nghiêm trọng và những loại tội phạm về kinh tế, các tội
xâm phạm trật tự an toàn xã hội.
Thứ sáu, nên bổ sung thêm tại Phần chung của BLHS về nội dung "Cấu
thành tội phạm của hành vi phạm tội chưa đạt".
3.2.3. Mô hình lý luận và các kiến giải lập pháp về quyết định hình phạt
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
Thứ nhất, những quy định này, bảo đảm được những đòi hỏi trong thực tiễn
xét xử, tuân thủ các nguyên tắc trong QĐHP nói chung, vừa mang tính logic về
mặt pháp lý, chặt chẽ về kỹ thuật lập pháp của PLHS, cụ thể hóa TNHS đối với
hai hành vi nêu trên.
Thứ hai, việc đưa ra mô hình lý luận sửa đổi, bổ sung cho các quy định
QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt sẽ là căn cứ pháp
lý Tòa án QĐHP bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ; Đồng thời tránh gây nên
nhiều cách hiểu khác nhau trong cùng một điều luật; Có sự cá thể hóa rõ ràng
từng hành vi đối với các trường hợp về chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt,
phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành, phạm tội chưa đạt đã hoàn thành và phạm
tội hoàn thành.
Thứ ba, trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
trên cơ sở về các khái niệm về PLHS theo cách hiểu phổ biến hiện nay, bảo đảm
tính thống nhất về mặt khoa học, chặt chẽ về kỹ thuật lập pháp vì:
Chúng tôi đồng tình với những kiến giải lập pháp của GS.TSKH. Lê Văn Cảm
bổ sung một điều luật ở Phần chung BLHS hiện hành như sau:
Điều.... Tội phạm chưa hoàn thành (mới):
1. Tội phạm chưa hoàn thành là hành vi chuẩn bị phạm tội và phạm tội
chưa đạt.
2. Trách nhiệm hình sự đối với hành vi chuẩn bị phạm tội rất nghiêm trọng
hoặc đặc biệt nghiêm trọng được xác định theo điều tương ứng về tội phạm hoàn
thành trong Phần các tội phạm và Điều 17, Điều 52
3. Trách nhiệm hình sự đối với tội phạm chưa hoàn thành do HVPT chưa
đạt được xác định theo điều tương ứng về tội phạm hoàn thành trong Phần các
tội phạm đồng thời viện dẫn Điều 18 và Điều 52 BLHS năm 1999.
Điều... Chuẩn bị phạm tội (Điều 17 BLHS năm 1999)
1. Chuẩn bị phạm tội là hành vi tìm kiếm hoặc sửa soạn công cụ hay
phương tiện thực hiện tội phạm, cũng như tìm kiếm những người đồng phạm,
cấu kết với nhau hoặc cố ý tạo ra những điều kiện cần thiết khác để thực hiện tội
phạm, nhưng đã không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý
muốn của người phạm tội.
2. (Có thể giữ nguyên như quy định tại đoạn 2 Điều 17 BLHS năm 1999).
Điều... Phạm tội chưa đạt (Điều 18 BLHS năm 1999):
1. Phạm tội chưa đạt là hành vi cố ý thực hiện tội phạm nhưng tội phạm
không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người
phạm tội.
Ngoài những sửa đổi bổ sung trên, theo quan điểm của chúng tôi nên đưa
thêm vào điều về phạm tội chưa đạt như sau:
Bổ sung cho khoản 1, Điều 18: Người phạm tội chưa đạt phải chịu trách
nhiệm hình sự về tội phạm chưa đạt.
2. Hành vi phạm tội chưa đạt gồm chưa đạt chưa hoàn thành và chưa đạt
đã hoàn thành.
19
20
a) Chưa đạt chưa hoàn thành là trường hợp người phạm tội chưa thực hiện
hết tất cả các hành vi thuộc mặt khách quan trong cấu thành tội phạm và hậu
quả của tội phạm chưa xảy ra nằm ngoài ý muốn chủ quan của người phạm tội.
b) Phạm tội chưa đạt đã hoàn thành là trường hợp phạm tội phạm tội đã
thực hiện hết các hành vi mà họ tin rằng đã gây ra hậu quả và đạt được mục đích
của họ nhưng hậu quả chưa phù hợp với hậu quả của tội phạm phản ánh trong cấu
thành tội phạm.
Đối với việc QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt
nên sửa đổi bổ sung theo hướng:
Điều 52. Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội,
phạm tội chưa đạt
Phương án 1:
Khoản 1 (giữ nguyên).
1. Đối với hành vi chuẩn bị phạm tội và HVPT chưa đạt, hình phạt được
quyết định theo các điều của Bộ luật này về các tội phạm tương ứng tùy theo
tính chất, MĐNH cho xã hội của hành vi, mức độ thực hiện ý định phạm tội và
những tình tiết khác khiến cho tội phạm không thực hiện được đến cùng.
2. Đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội, nếu điều luật được áp dụng có
quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình, thì mức hình phạt cao
nhất được áp dụng là không quá hai mươi năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức
hình phạt được áp dụng trong giới hạn 1/2 mức tối thiểu và không quá 1/2 mức
tối đa của khung hình phạt mà điều luật quy định.
3. Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt, nếu điều luật được áp dụng có
quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình, thì chỉ có thể áp dụng
riêng hình phạt tù chung thân trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, nếu là tù
có thời hạn thì mức hình phạt được áp dụng nằm trong giới hạn 3/4 mức tối
thiểu và không quá 3/4 mức tối đa của khung hình phạt mà điều luật quy định.
4. Khi QĐHP, Tòa án QĐHP đối với trường hợp phạm tội chưa đạt chưa
hoàn thành nhẹ hơn so với trường hợp phạm tội chưa đạt đã hoàn thành và tội
phạm hoàn thành tương ứng khác.
Quyết định hình phạt đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt phải được ghi rõ trong quyết định của bản án hình sự.
Phương án 2:
1. Đối với hành vi chuẩn bị phạm tội và HVPT chưa đạt, hình phạt được
quyết định theo các điều của Bộ luật này về các tội phạm tương ứng tùy theo
tính chất, MĐNH cho xã hội của hành vi, mức độ thực hiện ý định phạm tội và
những tình tiết khác khiến cho tội phạm không thực hiện được đến cùng. Hình
phạt đối với giai đoạn chuẩn bị phạm tội nhẹ hơn so với phạm tội chưa đạt và
phạm tội hoàn thành và phạm tội chưa đạt chưa hoàn thành nhẹ hơn so với
phạm tội chưa đạt đã hoàn thành.
2. Khung hình phạt được áp dụng đối với phạm tội chưa đạt là khung mà
HVPT thỏa mãn có thể là khung cơ bản, khung tăng nặng hay khung giảm nhẹ.
Còn đối với chuẩn bị phạm tội, khung hình phạt được áp dụng là khung cơ bản.
3. Quyết định hình phạt đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt phải được ghi rõ trong quyết định của bản án hình sự về tội phạm chưa đạt đó.
Phương án 3:
1. Đối với hành vi chuẩn bị phạm tội và hành vi phạm vi chưa đạt, hình phạt
được quyết định theo các điều của Bộ luật này về các tội phạm tương ứng tùy
theo tính chất, MĐNH cho xã hội của hành vi, mức độ thực hiện ý định phạm tội
và những tình tiết khác khiến cho tội phạm không thực hiện được đến cùng.
2. Đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội, nếu điều luật được áp dụng có
quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình, thì mức hình phạt cao
nhất được áp dụng là không quá hai mươi năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức
hình phạt được áp dụng là khung cơ bản hoặc khung giảm nhẹ tương ứng mà
điều luật quy định.
3. Đối với trường hợp phạm tội chưa đạt, nếu điều luật được áp dụng có
quy định hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình, thì chỉ có thể áp dụng
riêng hình phạt tù chung thân trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, nếu là tù
có thời hạn thì mức hình phạt được áp dụng là khung mà hành vi phạm tội thỏa
mãn (có thể là khung cơ bản, khung tăng nặng hoặc khung giảm nhẹ).
21
22
KẾT LUẬN
Qua nghiên cứu thực tiễn áp dụng các quy phạm pháp luật hình sự về QĐHP
trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt hiện nay chưa thống
nhất, về phương diện lập pháp còn hạn chế gây nên nhiều cách hiểu khác nhau.
Do đó việc chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài "Những vấn đề lý luận và thực
tiễn về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam" sẽ phần nào làm rõ hơn về mặt lý luận và
giúp cho các Tòa án QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt có sự thống nhất trong việc vận dụng các quy phạm pháp luật vào thực tiễn,
để QĐHP tương xứng với hành vi và hậu quả xảy ra, không để lọt tội phạm, không
làm oan người vô tội.
1. Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt là việc lựa chọn loại và mức hình phạt thích hợp tương xứng với hành vi hậu
quả xảy ra. Phân biệt và làm rõ hơn hành vi chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt chưa hoàn thành và phạm tội chưa đạt đã hoàn thành, phạm tội hoàn thành...
Giúp cho việc QĐHP của Tòa án có căn cứ, đúng pháp luật không QĐHP quá
nặng hoặc quá nhẹ dẫn tới bỏ lọt tội phạm hoặc oan, sai cho người vô tội. QĐHP
đúng sẽ làm cơ sở để đạt được mục đích của hình phạt, nâng cao hiệu quả của
hình phạt góp phần củng cố pháp luật của Nhà nước xã hội chủ nghĩa nói chung
và pháp luật hình sự nói riêng.
2. Trong thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan tiến hành tố
tụng, mặc dù tội phạm trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt so
với tội phạm hoàn thành khác chiếm một tỷ lệ rất nhỏ. Tuy nhiên, việc đưa ra
quy phạm về QĐHP cho trường hợp nêu trên sẽ góp phần giáo dục, dăn đe
những trường hợp có ý định phạm tội khác. Mặt khác, góp phần cá thể hóa
TNHS đối với từng trường hợp phạm tội trường hợp phạm tội khác nhau. Trong
phạm vi giới hạn của luận văn, dựa trên các nguyên tắc QĐHP nói chung, tác giả
đưa ra các nguyên tắc QĐHP cho trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt để việc vận dụng quy phạm pháp luật hình sự này có căn cứ và đúng pháp
luật vì: Nguyên tắc QĐHP chính là sợi chỉ đỏ xuyên xuốt để các Tòa án vận
dụng có căn cứ và đúng pháp luật.
3. Thông qua việc nghiên cứu, xem xét cả về mặt lý luận và thực tiễn áp
dụng của một số bản án hình sự Tòa án hình sự thấy rằng Điều 52 BLHS Việt
Nam năm 1999 hiện hành đã được sửa đổ bổ sung một số điều ngày 19/06/2009
và có hiệu lực từ ngày 01/01/2010 vẫn chưa được chú trọng sửa đổi mặc dù các
quy định ở trên còn nhiều điểm bất cập chưa hợp lý (như đã phân tích ở chương
3). Việc tác giả đưa ra một số kiến giải lập pháp, dưới góc độ khoa học pháp lý
hình sự, mong muốn nhằm khắc phục những điểm hạn chế, bất cập trong thực
tiễn xét xử. Qua đó, bảo đảm mọi hành vi phạm tội dù ở giai đoạn nào cũng bị
phát hiện và xử lý kịp thời, tương xứng với hành vi và mức độ phạm tội, thực
hiện đúng nguyên tắc xét xử công minh, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật,
để QĐHP có hiệu quả cao. Để tạo điều kiện cho việc vận dụng thống nhất và có
hiệu quả các quy định về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội
chưa đạt đòi hỏi cơ quan chức năng, các nhà lập pháp cần có quyết sách sửa đổi,
bổ sung cho phù hợp với thực tiễn. Hoặc có văn bản pháp lý nhằm hướng dẫn
các Tòa án áp dụng thống nhất, đồng bộ trong việc vận dụng các quy định tại
Điều 52 BLHS một cách kịp thời.
4. Để nâng cao hoạt động xét xử của Tòa án trong giai đoạn hiện nay theo
quan điểm của chúng tôi cần chú trọng công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ
chuyên môn cho các Thẩm phán có vai trò đặc biệt quan trọng. Đồng thời, có sự
hướng dẫn cụ thể, rõ ràng của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao để
giúp cho việc thống nhất áp dụng các quy định pháp luật vào thực tiễn xét xử đối
với từng trường hợp cụ thể.
Bên cạnh đó cần phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật
trong quần chúng nhân để tuân thủ và thực hiện đúng pháp luật, để quần chúng
nhân dân thấy được tính chất mức độ nguy hiểm của hành vi chuẩn bị phạm tội,
phạm tội chưa đạt đều phải chịu TNHS tương xứng với hành vi và hậu quả xảy
ra. Điều này, có ý nghĩa rất lớn, hỗ trợ trong hoạt động xét xử nói chung và
QĐHP trong giai đoạn phạm tội sơ bộ nói riêng.
5. Quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa
đạt là việc QĐHP trong trường hợp đặc biệt, việc nghiên cứu lý luận và thực tiễn
ở trường hợp đặc biệt nêu trên, có giá trị cho việc hoạch định chính sách hình sự,
và hoàn thiện sửa đổi các quy định về QĐHP trong trường hợp chuẩn bị phạm
tội, phạm tội chưa đạt. Quá trình vận dụng các quy định pháp luật hình sự này
cho thấy vai trò to lớn của QĐHP trong giai đoạn phạm tội sơ bộ đối với công
tác đấu tranh phòng chống tội phạm, cũng như giáo dục nhân dân sống và làm
việc theo hiến pháp, pháp luật của Nhà nước. Chúng tôi mong rằng, những kiến
nghị trong luận văn này sẽ được các nhà làm luật xem xét để xây dựng BLHS
hiện hành hoàn thiện hơn trong đó có các quy định về QĐHP trong trường hợp
chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt.
23
24
- Xem thêm -