Tài liệu Luận văn hoàn thiện kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại công ty tnhh đức trọng

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG ---o0o--- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: HOÀN THIỆN KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM XÂY LẮP TẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN ĐỨC TRỌNG SINH VIÊN THỰC HIỆN : LÊ THỊ HỒNG ANH MÃ SINH VIÊN : A18931 CHUYÊN NGÀNH : KẾ TOÁN HÀ NỘI – 2015 BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG ---o0o--- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI: HOÀN THIỆN KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM XÂY LẮP TẠI CÔNG TY TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN ĐỨC TRỌNG Giáo viên hƣớng dẫn : Th.S Đào Diệu Hằng Sinh viên thực hiện : Lê Thị Hồng Anh Mã sinh viên : A18931 Chuyên ngành : Kế toán HÀ NỘI – 2015 Thang Long University Library LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong bộ môn Kế toán, Trƣờng Đại học Thăng Long đã có những bài giảng hay và bổ ích, giúp em vận dụng những kiến thức chuyên môn đó vào bài khóa luận tốt nghiệp của mình. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới cô giáo – Th.S Đào Diệu Hằng đã hƣớng dẫn và giúp đỡ em hoàn thành bài khóa luận này. Trong quá trình nghiên cứu và viết khóa luận, với sự chỉ bảo tận tình của cô, em đã giải đáp đƣợc nhiều thắc mắc và khó khăn còn mắc phải về kiến thức trên sách vở cũng nhƣ thực tế về công tác kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại các doanh nghiệp xây lắp hiện nay. Ngoài ra, để thực hiện đề tài này, em còn nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình từ các cô/chú, anh/chị ở đơn vị thực tập tại Công ty TNHH Đức Trọng. Em xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo và toàn bộ cán bộ công nhân viên của Công ty TNHH Đức Trọng đã tạo điều kiện cho em đƣợc thực tập và đã chỉ bảo nhiệt tình giúp đỡ em trong thời gian thực tập tại công ty để hoàn thành bài khóa luận này. Hà Nội, ngày tháng năm 2015 Sinh viên Lê Thị Hồng Anh LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan Khóa luận tốt nghiệp này do tự bản thân thực hiện có sự hỗ trợ từ giáo viên hƣớng dẫn và không sao chép các công trình nghiên cứu của ngƣời khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong Khóa luận là có nguồn gốc và đƣợc trích dẫn rõ ràng. Em xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này! Sinh viên (Ký và ghi rõ họ tên) Thang Long University Library MỤC LỤC MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG CÁC DOANH NGHIỆP XÂY LẮP ................................................................................................................... 1 1.1. Khái quát chung về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp ..................................................................................................................... 1 1.1.1. Đặc điểm của ngành xây lắp ảnh hưởng đến kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ................................................................................................. 1 1.1.2. Đặc điểm kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp .......................................................................................................... 3 1.1.3. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp ............... 3 1.1.4. Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm ................................ 9 1.2. Nội dung kế toán tập hợp chi phí sản xuất sản phẩm xây lắp ............................ 10 1.2.1. Đối tượng và phương pháp tập hợp chi phí sản xuất sản phẩm xây lắp .......... 10 1.2.2. Chứng từ và tài khoản sử dụng .......................................................................... 11 1.2.3. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất ........................................................................ 13 1.3. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp trong doanh nghiệp áp dụng hình thức khoán gọn ................................................................. 18 1.3.1. Đặc điểm hình thức khoán gọn........................................................................... 18 1.3.2. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất, tính giá thành sản phẩm theo mô hình khoán phân cấp.................................................................................................................. 19 1.4. Kiểm kê đánh giá sản phẩm dở dang .................................................................... 20 1.5. Kế toán tính giá thành sản phẩm xây lắp ............................................................. 21 1.5.1. Đối tượng tính giá thành sản phẩm xây lắp ....................................................... 21 1.5.2. Kỳ tính giá thành sản phẩm xây lắp ................................................................... 21 1.5.3. Các phương pháp tính giá thành sản phẩm xây lắp .......................................... 22 - Phương pháp tính giá thành theo đơn đặt hàng ................................................ 22 1.5.4. Thẻ tính giá thành sản phẩm xây lắp ................................................................. 23 1.6. Các hình thức sổ kế toán sử dụng trong kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp ..................................................................................... 24 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM XÂY LẮP TẠI CÔNG TY TNHH ĐỨC TRỌNG .. ................................................................................................................. 26 2.1. Khái quát chung về Công ty TNHH Đức Trọng .................................................. 26 2.1.1. Thông tin chung về Công ty TNHH Đức Trọng ................................................ 26 2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của Công ty TNHH Đức Trọng ................... 26 2.1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Công ty TNHH Đức Trọng ...................... 27 Chức năng nhiệm vụ của từng bộ phận.......................................................................... 28 2.1.4. Đặc điểm tổ chức bộ máy kế toán và các chính sách kế toán được áp dụng tại Công ty TNHH Đức Trọng ............................................................................................... 31 2.2. Thực trạng kế toán tập hợp chi phí sản xuất tại Công ty TNHH Đức Trọng... 33 2.2.1. Đặc điểm và yêu cầu quản lý chi phí sản xuất tại Công ty ................................ 33 2.2.2. Đối tượng và phương pháp tập hợp chi phí sản xuất ..................................... 34 2.2.3. Kế toán tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp .............................................. 36 2.2.4. Kế toán tập hợp chi phí nhân công trực tiếp ...................................................... 49 2.2.5. Kế toán tập hợp chi phí sử dụng máy thi công ................................................... 63 2.2.6. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất chung ............................................................. 74 2.2.7. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất ...................................................................... 87 2.3. Kiểm kê, đánh giá sản phẩm dở dang cuối kỳ ..................................................... 89 2.4. Kế toán tinh giá thành sản phẩm .......................................................................... 89 2.4.1. Đối tượng tính giá thành và kỳ tính giá thành................................................... 89 2.4.2. Phương pháp tính giá thành xây lắp tại Công ty TNHH Đức Trọng ............... 89 CHƢƠNG 3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN KẾ TOÁN CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM XÂY LẮP TẠI CÔNG TY TNHH ĐỨC TRỌNG ................................................................................................................. 93 3.1. Đánh giá thực trạng kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại Công ty TNHH Đức Trọng .................................................................................. 93 3.1.1. Những ưu điểm .................................................................................................... 93 3.1.2. Những hạn chế .................................................................................................... 96 Thang Long University Library 3.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại Công ty TNHH Đức Trọng ....................................................................... 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO KẾT LUẬN DANH MỤC BẢNG BIỂU, MẪU, SƠ ĐỒ Bảng 2.1. Tiền lƣơng trả cho nhân viên quản lý ................................................................ 50 Bảng 2.1. Tiền lƣơng trả cho nhân viên quản lý ................................................................ 75 Mẫu 2.1. Giấy đề nghị tạm ứng .......................................................................................... 37 Mẫu 2.2. Hóa đơn giá trị gia tăng ....................................................................................... 38 Mẫu 2.3. Phiếu nhập xuất thẳng ......................................................................................... 39 Mẫu 2.4. Phiếu nhập kho .................................................................................................... 40 Mẫu 2.5. Hóa đơn giá trị gia tăng ....................................................................................... 41 Mẫu 2.6. Phiếu xuất kho ..................................................................................................... 42 Mẫu 2.7. Giấy đề nghị thanh toán tạm ứng ........................................................................ 43 Mẫu 2.8. Bảng tổng hợp Nhâp – Xuất – Tồn kho nguyên vật liệu tháng 06 năm 2014..... 44 Mẫu 2.9. Bảng tổng hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ................................................. 45 Mẫu 2.10. Sổ chi tiết Tài khoản 621 (Trích) ...................................................................... 46 Mẫu 2.11. Sổ Nhật ký chung – Năm 2014 (Trích) ............................................................. 47 Mẫu 2.12. Sổ cái Tài khoản 621 - Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp (Trích) .................... 48 Mẫu 2.13. Bảng chấm công công nhân trực tiếp thi công .................................................. 49 Mẫu 2.14. Biên bản giao khoán khối lƣợng xây lắp (Trích) .............................................. 51 Mẫu 2.15. Biên bản nghiệm thu khối lƣợng xây lắp .......................................................... 53 Mẫu 2.16. Bảng chấm công ................................................................................................ 54 Mẫu 2.17. Bảng thanh toán lƣơng cho đội xây dựng số 01 tháng 06 năm 2014 ................ 55 Mẫu 2.18. Bảng tổng hợp CPNCTT xây lắp ...................................................................... 57 Mẫu 2.19. Sổ chi tiết Tài khoản 622 .................................................................................. 58 Mẫu 2.20. Trích sổ Nhật ký chung – Năm 2014 ................................................................ 59 Mẫu 2.21. Sổ cái Tài khoản 621 - Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp (Trích) .................... 61 Mẫu 2.22. Hợp đồng cho thuê máy thi công ...................................................................... 64 Mẫu 2.23. Trích nhật trình sử dụng máy thi công .............................................................. 65 Mẫu 2.24. Trích nhật trình sử dụng máy thi công .............................................................. 65 Mẫu 2.25. Trích nhật trình sử dụng máy thi công .............................................................. 66 Mẫu 2.26. Trích nhật trình sử dụng máy thi công .............................................................. 66 Thang Long University Library Mẫu 2.27. Hóa đơn giá trị gia tăng ..................................................................................... 67 Mẫu 2.28. Bảng tổng hợp chi phí sử dụng máy thi công ................................................... 68 Mẫu 2.29. Giấy đề nghị thanh toán tiền thuê máy thi công ............................................... 68 Mẫu 2.30. Biên bản thanh lý hợp đồng thuê máy .............................................................. 69 Mẫu 2.31. Giấy báo nợ ngân hàng...................................................................................... 70 Mẫu 2.32. Sổ chi tiết Tài khoản 623 (Trích) ...................................................................... 71 Mẫu 2.33. Sổ Nhật ký chung (Trích) .................................................................................. 72 Mẫu 2.34. Sổ cái Tài khoản 623 - Chi phí sử dụng máy thi công (Trích) ........................ 73 Mẫu 2.35. Bảng phân bổ số 1: Tiền lƣơng và bảo hiểm xã hội.......................................... 76 Mẫu 2.36. Bảng thanh toán tiền lƣơng bộ phận quản lý .................................................... 77 Mẫu 2.37. Bảng trích khấu hao tài sản cố định .................................................................. 78 Mẫu 2.38. Hóa đơn tiền điện .............................................................................................. 79 Mẫu 2.39. Tổng hợp chi phí tiền điện dùng cho công trình ............................................... 80 Mẫu 2.40. Hóa đơn tiền nƣớc ............................................................................................. 81 Mẫu 2.41. Bảng tổng hợp chi phí tiền nƣớc dùng cho công trình ...................................... 82 Mẫu 2.42. Sổ chi tiết tài khoản chi phí sản xuất kinh doanh - TK 627 .............................. 83 Mẫu 2.43. Sổ Nhật ký chung – Năm 2014 (Trích) ............................................................. 85 Mẫu 2.44. Sổ cái TK 627.................................................................................................... 86 Mẫu 2.45. Bảng tổng hợp chi phí sản xuất ......................................................................... 87 Mẫu 2.46. Trích sổ chi tiết TK 154 .................................................................................... 88 Mẫu 2.47. Thẻ tính giá thành sản phẩm xây lắp công trình ............................................... 90 Mẫu 2.48. Trích sổ cái TK 154........................................................................................... 91 Mẫu 3.1. Bảng tổng hợp Nhâp – Xuất – Tồn kho nguyên vật liệu tháng 06 năm 2014..... 98 Mẫu 3.2. Bảng tổng hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ................................................. 99 Mẫu 3.3. Sổ chi tiết Tài khoản 621 (Trích) ...................................................................... 100 Mẫu 3.4. Sổ Nhật ký chung – Năm 2014 (Trích) ............................................................. 101 Mẫu 3.5. Sổ cái Tài khoản 621 - Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp (Trích) .................... 102 Mẫu 3.6. Sổ chi tiết tài khoản chi phí sản xuất kinh doanh - TK 627 .............................. 103 Mẫu 3.7. Sổ Nhật ký chung – Năm 2014 (Trích) ............................................................. 105 Mẫu 3.8. Sổ cái TK 627.................................................................................................... 107 Mẫu 3.9. Bảng tổng hợp chi phí sản xuất ......................................................................... 108 Mẫu 3.10. Trích sổ chi tiết TK 154 .................................................................................. 109 Mẫu 3.11. Trích sổ cái TK 154......................................................................................... 110 Sơ đồ 1.1. Kế toán tập hợp chi phí nguyên vật liệu trực tiếp ............................................. 14 Sơ đồ 1.2. Kế toán tập hợp chi phí nhân công trực tiếp ..................................................... 14 Sơ đồ 1.3. Kế toán tập hợp chi phí sử dụng máy thi công theo phƣơng thức cung cấp dịch vụ máy lẫn nhau giữa các bộ phận ..................................................................................... 15 Sơ đồ 1.4. Kế toán tập hợp chi phí máy thi công theo phƣơng thức bán dịch vụ máy lẫn nhau giữa các bộ phận trong nội bộ.................................................................................... 15 Sơ đồ 1.5. Kế toán tập hợp chi phí sử dụng máy thi công ................................................. 16 Sơ đồ 1.6. Kế toán tập hợp chi phí sử dụng máy thi công mua ngoài ................................ 16 Sơ đồ 1.7. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất chung ............................................................ 17 Sơ đồ 1.8. Kế toán tổng hợp chi phí sản xuất ..................................................................... 18 Sơ đồ 1.9. Kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính gia thành sản phẩm xây lắp theo mô hình khoán tập trung ........................................................................................................... 19 Sơ đồ 1.10. Kế toán tại đơn vị nhận khoán có tổ chức bộ máy kế toán riêng nhƣng không xác định kết quả kinh doanh riêng ...................................................................................... 19 Sơ đồ 1.11. Kế toán tại đơn vị nhận khoán có tổ chức bộ máy kế toán riêng và xác định kết quả kinh doanh riêng .................................................................................................... 20 Sơ đồ 1.12. Kế toán tại đơn vị giao khoán trong trƣờng hợp đơn vị nhận khoán nội bộ có tổ chức bộ máy kế toán riêng.............................................................................................. 20 Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Công ty TNHH Đức Trọng...................... 28 Sơ đồ 2.2. Tổ chức bộ máy kế toán tại Công ty ................................................................. 31 Thang Long University Library DANH MỤC VIẾT TẮT BHTN Bảo hiểm thất nghiệp BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế CCDC Công cụ dụng cụ CP NCTT Chi phí nhân công trực tiếp CP NVLTT Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp CP SDMTC Chi phí sử dụng máy thi công CP SXC Chi phí sản xuất chung CPSX Chi phí sản xuất KPCĐ Kinh phí công đoàn MTC Máy thi công SDCK Số dƣ cuối kỳ SDDK Số dƣ đầu kỳ SPDD Sản phẩm dở dang SPDD ĐK Sản phẩm dở dang đầu kỳ TSCĐ Tài sản cố định XDCB Xây dựng cơ bản dở dang Z Giá thành LỜI MỞ ĐẦU Trong nền kinh tế nhƣ hiện nay, cạnh tranh giữa các doanh nghiệp với nhau là điều không thể tránh khỏi và nó ngày càng khốc liệt, gay gắt. Họ cạnh tranh nhau để đứng vững trên thƣơng trƣờng, đáp ứng đƣợc yêu cầu của ngƣời tiêu dùng về chất lƣợng sản phẩm cao, giá thành hạ. Nhƣng để làm đƣợc điều này thì không hề đơn giản, nó đòi hỏi phải tìm đƣợc hƣớng đi đúng cho doanh nghiệp của mình và một chế độ kế toán hợp lý. Việc hạch toán chi phí để tính giá thành sản phẩm quyết định đến kết quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và việc tăng hay giảm chi phí sản xuất ảnh hƣởng trực tiếp đến các chỉ tiêu kinh tế khác. Thấy rõ tầm quan trọng trên cùng với quá trình học tại trƣờng, em đã lựa chọn nội dung: "Hoàn thiện kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại Công ty Trách Nhiệm Hữu Hạn Đức Trọng" làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp. Nội dung của khóa luận gồm ba chƣơng chính: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận chung về kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong các doanh nghiệp xây lắp Chƣơng 2: Thực trạng kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại Công ty TNHH Đức Trọng Chƣơng 3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại Công Ty TNHH Đức Trọng Thang Long University Library CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ KẾ TOÁN TẬP HỢP CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TRONG CÁC DOANH NGHIỆP XÂY LẮP 1.1. Khái quát chung về chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp 1.1.1. Đặc điểm của ngành xây lắp ảnh hưởng đến kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm Xây dựng cơ bản là ngành sản xuất vật chất độc lập có chức năng tái sản xuất tài sản cố định cho nền kinh tế quốc dân, không có một ngành nào trong nền kinh tế quốc dân có thể phát triển nếu không có xây dựng cơ bản. So với các ngành sản xuất khác, ngành xây dựng cơ bản có những đặc điểm kinh tế kỹ thuật đặc trƣng đƣợc thể hiện rõ ở sản phẩm và quá trình tạo ra sản phẩm của ngành. Do vậy, công việc tổ chức kế toán trong doanh nghiệp xây lắp phải đáp ứng đƣợc các yêu cầu về chức năng, nhiệm vụ kế toán của một doanh nghiệp vừa phải phù hợp với đặc thù của các doanh nghiệp xây lắp. Sản phẩm xây lắp là những công trình xây dựng, vật kiến trúc… có quy mô lớn, kết cấu phức tạp, mang tính đơn chiếc, thời gian sản xuất sản phẩm lâu dài,…đặc điểm này đòi hỏi việc tổ chức, quản lý và hạch toán sản phẩm xây lắp nhất thiết phải lập dự toán (về thiết kế, thi công). Quá trình sản xuất xây lắp phải so sánh với dự toán, lấy dự toán làm thƣớc đo, đồng thời để giảm bớt rủi ro phải mua bảo hiểm cho công trình xây lắp. Sản xuất xây lắp mang tính chất riêng lẻ: sản phẩm xây lắp mang tính chất đơn chiếc. Mỗi sản phẩm có yêu cầu về mặt thiết kế, kết cấu, hình thức, địa điểm, thời gian xây dựng khác nhau. Chính vì vậy, để đảm bảo hiệu quả sản xuất thì mỗi sản phẩm xây lắp đều cần có yêu cầu riêng về mặt tổ chức quản lý, tổ chức thi công và biện pháp thi công phù hợp với đặc điểm của từng công trình cụ thể. Sản phẩm xây lắp có quy mô lớn, kết cấu phức tạp, thời gian thi công kéo dài: các công trình xây dựng cơ bản thƣờng có thời gian thi công dài nên vốn đầu tƣ thƣờng rất dễ bị ứ đọng, dễ gặp rủi ro bởi sự biến động của giá cả thị trƣờng, điều này ảnh hƣởng trực tiếp tới dự toán và lợi nhuận của doanh nghiệp. Đặc điểm này đòi hỏi việc tổ chức quản lý và kế toán sản phẩm xây lắp nhất thiết phải lập dự toán, trong quá trình sản xuất phải so sánh với dự toán, lấy dự toán làm thƣớc đo, đồng thời để giảm bớt rủi ro phải mua bảo hiểm cho công trình xây lắp. 1 Thời gian sử dụng công trình tương đối dài: các công trình xây dựng cơ bản thƣờng có thời gian sử dụng dài nên những thiệt hại trong quá trình thi công thƣờng khó sửa chữa mà thƣờng phải phá đi làm lại. Sai lầm trong xây dựng cơ bản vừa gây lãng phí, vừa để lại hậu quả nghiêm trọng, lâu dài và khó khắc phục. Đặc điểm này đòi hỏi việc tổ chức quản lý, giám sát chặt chẽ sao cho đảm bảo chất lƣợng công trình đúng nhƣ thiết kế, dự toán: nhà thầu phải có trách nhiệm bảo hành công trình (chủ đầu tƣ giữ lại một tỷ lệ nhất định trên giá trị công trình, khi hết thời hạn bảo hành doanh nghiệp mới trả lại cho đơn vị xây lắp…). Ngoài ra, các kiến trúc sƣ khi thiết kế công trình cần phải dự đoán trƣớc đƣợc xu hƣớng tiến bộ xã hội để tránh bị lạc hậu. Sản phẩm xây lắp được cố định tại chỗ, địa điểm xây dựng luôn thay đổi theo địa bàn thi công: Sản phẩm xây lắp cố định tại nơi sản xuất còn các điều kiện sản xuất nhƣ: máy thi công, ngƣời lao động… di chuyển theo địa điểm. Đặc điểm này làm cho công tác quản lý, sử dụng, kế toán tài sản, vật tƣ rất phức tạp do ảnh hƣởng của điều kiện thiên nhiên, thời tiết và dễ mất mát hƣ hỏng… Việc thi công các công trình, hạng mục công trình thƣờng tổ chức phân tán không cùng một địa điểm nên khó khăn cho việc quản lý. Do vậy mà hiện nay các doanh nghiệp xây lắp ở nƣớc ta thƣờng tổ chức sản xuất theo phƣơng thức khoán công trình, hạn mức công trình, khối lƣợng công việc cho các đơn vị nội bộ doanh nghiệp. Hình thức khoán gọn thường được áp dụng trong doanh nghiệp xây lắp: trong doanh nghiệp xây lắp hiện nay, việc tổ chức sản xuất thƣờng diễn ra theo hình thức khoán gọn công trình, hay hạng mục công trình, khối lƣợng hoặc công việc cho các đơn vị trong nội bộ doanh nghiệp (đội, xí nghiệp…). trong giá khoán gọn không chỉ có tiền lƣơng mà còn có các chi phí về vật liệu, công cụ dụng cụ thi công, chi phí chung của bộ phận nhận khoán. Giá khoán gọn thƣờng là giá trúng thầu, giá đƣợc chỉ định hay giá thỏa thuận. Sản phẩm xây lắp đƣợc tiêu thụ theo giá dự toán hoặc giá thỏa thuận với chủ đầu tƣ (giá đấu thầu), do đó tính chất hàng hóa của sản phẩm xây lắp không thể hiện rõ (vì đã quy định giá, ngƣời mua, ngƣời bán sản phẩm xây lắp có trƣớc khi xây dựng thông qua hợp đồng giao nhận thầu…) Những đặc điểm trên đã ảnh hƣởng rất lớn đến đặc điểm của tổ chức kế toán trong các doanh nghiệp xây lắp. 2 Thang Long University Library 1.1.2. Đặc điểm kế toán tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp Những đặc điểm hoạt động kinh doanh, đặc điểm sản phẩm, đặc điểm tổ chức sản xuất và quản lý ngành phần nào chi phối công tác kế toán trong các doanh nghiệp xây lắp dẫn đến những khác biệt nhất định thể hiện chủ yếu ở nội dung, phƣơng pháp, trình tự hạch toán chi phí sản xuất, phân loại chi phí cơ cấu giá thành xây lắp. Công tác tổ chức hạch toán kế toán trong doanh nghiệp xây lắp là việc tổ chức thực hiện ghi chép, phân loại, tổng hợp các nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh. Về cơ bản kế toán các phần hành cụ thể (TSCĐ, vật liệu, công cụ dụng cụ, chi phí nhân công,…) trong doanh nghiệp xây lắp tƣơng tự nhƣ doanh nghiệp sản xuất công nghiệp. Đối tƣợng tập hợp chi phí có thể là hạng mục công trình, các giai đoạn công việc của hạng mục công trình hoặc nhóm các hạn mức công trình. Từ đó các doanh nghiệp xác định phƣơng pháp kế toán chi phí phù hợp. Đối tƣợng tính giá thành là các hạng mục công trình đã hoàn thành, các giai đoạn công việc đã hoàn thành, khối lƣợng xây lắp có dự toán riêng đã hoàn thành. Từ đó xác định phƣơng pháp tính giá thành thích hợp: phƣơng pháp trực tiếp, phƣơng pháp tổng cộng chi phí, phƣơng pháp hệ số, phƣơng pháp tỷ lệ,… Các đặc điểm trên của ngành xây dựng cơ bản cũng nhƣ của sản phẩm xây lắp có ảnh hƣởng không nhỏ tới kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm. Vì vậy các doanh nghiệp cần đảm bảo phải phản ánh chính xác, trung thực những chi phí đã chi ra và phải tính đúng, tính đủ chi phí vào giá thành, cung cấp những thông tin trung thực cho các đối tƣợng sử dụng thông tin và giúp các nhà quản trị doanh nghiệp ra quyết định đúng đắn, chính xác. 1.1.3. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp 1.1.3.1 Khái niệm, bản chất và phân loại chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp Khái niệm chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp Sự phát sinh và phát triển của xã hội loài ngƣời gắn liền với quá trình sản xuất. Nền sản xuất xã hội của bất kỳ phƣơng thức sản xuất nào cũng gắn liền với sự vận động và tiêu hao của các yếu tố cơ bản tạo nên quá trình sản xuất. Quá trình sản xuất là sự kết hợp của ba yếu tố cơ bản: đối tƣợng lao động, tƣ liệu lao động và lao động sống. Lao động là hoạt động một cách có ý thức của ngƣời lao động tác 3 động một cách có mục đích lên đối tƣợng lao động và tƣ liệu lao động, qua quá trình biến đổi sẽ tạo ra sản phẩm, lao vụ. Chi phí sản xuất kinh doanh là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí về lao động sống và lao động vật hóa phát sinh trong quá trình sản xuất, cấu thành nên giá thành của sản phẩm xây lắp. Chi phí về lao động sống là những chi phí về tiền lƣơng, thƣởng, phụ cấp và các khoản trích theo lƣơng của ngƣời lao động. Chi phí lao động vật hóa là những chi phí về sử dụng các yếu tố tƣ liệu lao động, đối tƣợng lao động dƣới các hình thái vật chất, phí vật chất, tài chính và phi tài chính. Chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp bao gồm: chi phí nhân công trực tiếp, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí sử dụng máy thi công, chi phí sản xuất chung. Chi phí sản xuất trong từng công trình phụ thuộc vào từng thời điểm thi công. Chi phí sản xuất là hết sức quan trọng vì nó ảnh hƣởng trực tiếp tới lợi nhuận, do đó việc quản lý và giám sát chặt chẽ chi phí là hết sức cần thiết. Để có thể giám sát và quản lý tốt chi phí cần phải phân loại chi phí theo các tiêu thức thích hợp. Bản chất của chi phí trong doanh nghiệp xây lắp Chi phí của doanh nghiệp phải đƣợc đo lƣờng và tính toán bằng tiền trong một khoảng thời gian xác định. Độ lớn của chi phí phụ thuộc vào hai nhân tố chủ yếu: khối lƣợng các yếu tố sản xuất đã tiêu hao trong kỳ và giá cả của một đơn vị yếu tố sản xuất đã hao phí. Chi phí sản xuất của doanh nghiệp xây lắp bao gồm chi phí sản xuất xây lắp và chi phí sản xuất ngoài xây lắp: Chi phí sản xuất xây lắp là toàn bộ chi phí sản xuất phát sinh trong lĩnh vực hoạt động xây lắp, nó là bộ phận cơ bản để hình thành giá thành sản phẩm xây lắp. Chi phí sản xuất xây lắp không bao gồm những khoản chi phí không mang tính chất chi phí sản xuất nhƣ: chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp, chi phí hoạt động tài chính và chi phí hoạt động khác. Chi phí sản xuất ngoài xây lắp là toàn bộ chi phí phát sinh trong lĩnh vực sản xuất ngoài xây lắp nhƣ hoạt động công nghiệp phụ trợ... Phân loại chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp Trong doanh nghiệp xây lắp, việc quản lý chi phí sản xuất không đơn thuần là quản lý số liệu phản ánh tổng hợp chi phí mà phải dựa trên cả các yếu tố chi phí riêng biệt để phân tích toàn bộ chi phí sản xuất của từng công trình, hạng mục công trình hay theo nơi 4 Thang Long University Library phát sinh chi phí. Dƣới các góc độ xem xét khác nhau, theo những tiêu chí khác nhau thì chi phí sản xuất cũng đƣợc phân loại theo các cách khác nhau để đáp ứng yêu cầu thực tế của quản lý và hạch toán.  Phân theo khoản mục chi phí trong giá thành sản phẩm Căn cứ vào ý nghĩa của chi phí trong giá thành sản phẩm và để thuận tiện cho việc tính giá thành, chi phí đƣợc phân theo các khoản mục: + Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: là chi phí nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu, các bộ phận rời, vật liệu luân chuyển, giá trị thiết bị kèm theo vật kiến trúc… cần thiết để tham gia cấu thành thực thể của sản phẩm xây lắp (không kể vật liệu cho máy móc thi công và hoạt động sản xuất chung). + Chi phí nhân công trực tiếp: là chi phí tiền lƣơng chính, lƣơng phụ, phụ cấp lƣơng, kể cả khoản hỗ trợ lƣơng của công nhân trực tiếp tham gia xây lắp công trình. Không bao gồm các khoản trích theo tiền lƣơng nhƣ KPCĐ, BHXH, BHYT, BHTN của công nhân trực tiếp xây lắp. + Chi phí sử dụng máy thi công: bao gồm chi phí cho các máy thi công nhằm thực hiện khối lƣợng công tác xây lắp bằng máy. Máy móc thi công là loại máy móc trực tiếp phục vụ xây lắp công trình. Chi phí sử dụng máy thi công bao gồm chi phí thƣờng xuyên và chi phí tạm thời. Chi phí thường xuyên bao gồm: lƣơng chính, lƣơng phụ, phụ cấp lƣơng của công nhân điều khiển máy, phục vụ máy… chi phí vật liệu, công cụ dụng cụ, khấu hao TSCĐ, dịch vụ mua ngoài, các chi phí bằng tiền khác. Chi phí tạm thời gồm: chi phí sửa chữa lớn máy thi công (đại tu, trùng tu…), chi phí công trình tạm thời cho máy thi công (lều, lán, bệ, đƣờng ray chạy máy…). Chi phí tạm thời có thể phát sinh trƣớc sau đó phân bổ dần hoặc phát sinh sau nhƣng đƣợc hạch toán trƣớc vào chi phí sử dụng máy thi công trong kỳ. + Chi phí sản xuất chung: bao gồm các chi phí sản xuất của đội, công trƣờng xây dựng bao gồm: lƣơng của nhân viên quản lý đội xây dựng, các khoản trích theo tiền lƣơng theo tỷ lệ quy định (24%), tiền ăn ca của nhân viên quản lý đội, công nhân trực tiếp tham gia xây lắp và công nhân sử dụng máy thi công, chi phí khấu hao TSCĐ dùng chung cho hoạt động của đội, chi phí vật liệu, chi phí CCDC và các chi phí khác phát sinh trong kỳ liên quan đến hoạt động của đội. Cách phân loại này có tác dụng phục vụ cho việc quản lý chi phí theo định mức, là cơ sở cho kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm, là căn cứ để phân tích 5 tình hình thực hiện kế hoạch giá thành và xác định những định mức chi phí sản xuất cho kỳ sau.  Phân theo yếu tố chi phí Cách phân loại theo yếu tố chi phí là các chi phí có cùng nội dung và tính chất kinh tế thì đƣợc xếp chung vào cùng một yếu tố không kể chi phí đó phát sinh ở đâu, dùng vào mục đích gì trong sản xuất sản phẩm, phục vụ quản lý hay sản xuất trực tiếp. Cách phân loại này giúp cho việc xây dựng và phân tích định mức vốn lƣu động cũng nhƣ việc lập, kiểm tra và phân tích dự toán chi phí. Chi phí sản xuất của doanh nghiệp đƣợc chia thành 7 yếu tố chi phí nhƣ sau: + Yếu tố chi phí nguyên liệu, vật liệu: bao gồm toàn bộ giá trị nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, phụ tùng thay thế, công cụ dụng cụ, giá trị nhiên liệu, động lực … sử dụng vào sản xuất thi công xây lắp. + Yếu tố chi phí nhân công: bao gồm tổng số tiền lƣơng và các khoản phụ cấp theo lƣơng phải trả cho ngƣời lao động, chi phí BHXH, BHYT, KPCĐ, BHTN đƣợc trích theo tỷ lệ quy định so với quỹ tiền lƣơng, tiền công của ngƣời lao động và các khoản phụ cấp lƣơng theo chế độ hiện hành. + Yếu tố chi phí khấu hao TSCĐ: phản ánh tổng số khấu hao TSCĐ phải trích trong kỳ của tất cả TSCĐ sử dụng trong kỳ. + Yếu tố chi phí dịch vụ mua ngoài: phản ánh toàn bộ chi phí dịch vụ mua ngoài dùng cho việc hoạt động sản xuất kinh doanh. + Yếu tố chi phí bằng tiền khác: phản ánh toàn bộ chi phí bằng tiền khác chƣa đƣợc phản ánh ở trong các yếu tố trên. Phân loại chi phí theo cách này, giúp doanh nghiệp xác định đƣợc kết cấu tỷ trọng của từng loại chi phí trong tổng chi phí sản xuất để lập thuyết minh báo cáo tài chính đồng thời phục vụ cho nhu cầu của công tác quản trị trong doanh nghiệp, làm cơ sở để lập mức dự toán cho kỳ sau.  Phân loại theo mối quan hệ giữa chi phí sản xuất với khối lƣợng hoạt động (khối lƣợng sản phẩm, công việc, lao vụ sản xuất trong kì). Theo cách phân loại này chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp đƣợc chia thành ba loại: - Chi phí sản xuất cố định (định phí): là những khoản chi phí cố định khi khối lƣợng công việc hoàn thành thay đổi. Tuy nhiên, nếu tính trên một đơn vị sản phẩm thì 6 Thang Long University Library định phí lại biến đổi. định phí thƣờng bao gồm: chi phí khấu hao TSCĐ sử dụng chung, tiền lƣơng nhân viên, cán bộ quản lý,… - Chi phí biến đổi (biến phí): là chi phí sản xuất sẽ có sự thay đổi về tổng số khi có sự thay đổi về khối lƣợng hoạt động nhƣ chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp,... Biến phí tính trên một sản phẩm luôn là một mức cố định. - Chi phí hỗn hợp: là loại chi phí mà bản thân nó bao gồm cả các yếu tố biến phí và định phí. Ở mức độ hoạt động căn bản, chi phí hồn hợp thể hiện các đặc điểm của định phí, quá mức đó nó lại thể hiện đặc tính của biến phí. Chi phí hỗn hợp thƣờng bao gồm: chi phí sản xuất chung, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp,… Cách phân loại trên có tác dụng lớn trong quản trị doanh nghiệp, là cơ sở để doanh nghiệp có một giá đấu thầu phù hợp, tạo cơ hội để thắng thầu, là cơ sở để phân tích mối quan hệ giữa chi phí và khối lƣợng, lợi nhuận, phân tích quyết định điều hòa vốn phục vụ cho việc ra quyết định kinh doanh hợp lí. 1.1.3.2 Khái niệm và phân loại giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp Khái niệm giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp xây lắp Giá thành sản phẩm xây lắp là toàn bộ chi phí tính bằng tiền để hoàn thành khối lƣợng xây lắp theo quy định. Giá thành công tác xây dựng và lắp đặt thiết bị không bao gồm giá trị của bản than thiết bị đƣa vào lắp đặt. Do vây, khi đơn vị xây lắp nhận thiết bị của đơn vị chủ đầu tƣ giao để lắp đặt thì phải theo dõi riêng không đƣợc tính vào giá thành công trình lắp đặt. Trong doanh nghiệp xây dựng cơ bản, giá thành sản phẩm xây lắp mang tính chất cá biệt. Mỗi công trình, hạng mục công trình hay khối lƣợng xây lắp sau khi hoàn thành đều có một giá thành riêng. Giá thành là một trong những chỉ tiêu chất lƣợng quan trọng đánh giá chất lƣợng công tác quản lý hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp xây lắp. Giá thành sản phẩm xây lắp có hai chức năng chủ yếu là: - Chức năng thước đo bù đắp chi phí: là toàn bộ chi phí mà doanh nghiệp đã bỏ ra đƣợc bù đắp bằng số tiền thu đƣợc do tiêu thụ sản phẩm. Căn cứ vào giá bán trên thị trƣờng, hoặc giá bán theo giá đấu thầu và căn cứ vào giá thành đơn vị sản phẩm ta sẽ biết đƣợc doanh nghiệp có bù đắp đƣợc chi phí đã bỏ ra hay không. - Chức năng lập giá: là để bù đắp đƣợc chi phí đã bỏ ra khi xác định giá bán của sản phẩm cần phải căn cứ vào giá thành của nó. 7 Phân loại giá thành sản phẩm Để đáp ứng các yêu cầu của quản lý, kế toán và kế hoạch hóa giá thành cũng nhƣ yêu cầu xây dựng giá cả hàng hóa, giá thành đƣợc xem xét dƣới nhiều góc độ, nhiều phạm vi tính toán khác nhau. Theo đặc thù của ngành sản xuất nói chung và ngành xây lắp nói riêng, giá thành đƣợc phân loại nhƣ sau:  Phân loại theo nguồn số liệu và thời điểm tính giá thành + Giá thành dự toán: là tổng số chi phí dự toán để hoàn thành khối lƣợng xây lắp công trình đƣợc xác định theo định mức và khung giá thành quy định áp dụng cho từng vùng lãnh thổ. Giá thành dự toán nhỏ hơn giá trị dự toán ở phần thu nhập chịu thuế tính trƣớc (thu nhập chịu thuế tính trƣớc căn cứ theo định mức quy định). Giá thành dự toán = Giá trị dự toán – Thu nhập chịu thuế tính trƣớc Trong đó: Giá trị dự toán xây lắp đƣợc xác định dựa vào định mức đánh giá của các cơ quan có thẩm quyền và dựa trên mặt bằng giá cả của thị trƣờng. Thu nhập chịu thuế tính trƣớc: đƣợc nhà nƣớc quy định trong từng thời kỳ + Giá thành kế hoạch: xác định từ điều kiện cụ thể ở mỗi đơn vị xây lắp trên cơ sở biện pháp thi công, các định mức, đơn giá áp dụng trong đơn vị. Giá thành kế hoạch = Giá thành dự toán + Mức hạ giá thành dự toán Trong đó: Mức hạ giá thành là số tiết kiệm đƣợc do thực hiện các biện pháp quản lý kỹ thuật mang lại hiệu quả kinh tế là tiết kiệm chi phí tạo điều kiện hạ giá thành sản phẩm. Giá thành kế hoạch là cơ sở để phấn đấu hạ giá thành công tác xây lắp trong giai đoạn kế hoạch, phản ánh trình độ quản lý giá thành của doanh nghiệp. + Giá thành thực tế: Là toàn bộ các chi phí thực tế đã phát sinh mà doanh nghiệp đã bỏ ra để hoàn thành bàn giao khối lƣợng xây lắp mà doanh ngiệp đã nhận thầu, giá thành thực tế đƣợc xác định theo số liệu kế toán. Đây là chỉ tiêu đƣợc xác định sau khi kết thúc quá trình thi công và tính trên cơ sở số liệu kế toán về chi phí sản xuất của khối lƣợng xây lắp thực hiện trong kỳ. Giữa 3 loại giá thành trên có quan hệ với nhau về lƣợng nhƣ sau: Già thành dự toán ≥ Giá thành kế hoạch ≥ Giá thành thực tế 8 Thang Long University Library