Tài liệu Lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả phát bóng cao tay chính diện cho đội tuyển bóng chuyền nữ trường thpt sơn dương tuyên quang

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC THỂ CHẤT HOÀNG VĂN LÝ LỰA CHỌN BÀI TẬP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÁT BÓNG CAO TAY CHÍNH DIỆN CHO ĐỘI TUYỂN BÓNG CHUYỀN NỮ TRƢỜNG THPT SƠN DƢƠNG – TUYÊN QUANG KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Sƣ phạm GDTC Hƣớng dẫn khoa học: ThS. Vũ Tuấn Anh HÀ NỘI, 2016 LỜI CAM ĐOAN Tên tôi là: Hoàng Văn Lý Sinh viên lớp: K38B Khoa GDTC Tôi xin cam đoan đề tài “Lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả phát bóng cao tay chính diện cho đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Sơn Dương - Tuyên Quang” là của sản phẩm của cá nhân tôi, chưa được bảo vệ trước một Hội đồng khoa học nào. Toàn bộ những vấn đề đưa ra bàn luận, nghiên cứu đều mang tính thời sự, cấp thiết và đúng với thực tế khách quan của trường THPT Sơn Dương - Tuyên Quang. Hà Nội, ngày 25 tháng 4 năm 2016 Sinh viên Hoàng Văn Lý MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ .............................................................................................................. 1 CHƢƠNG I: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU............................. 4 1.1.Quan điểm của Đảng và Nhà nước về GTDC và Thể thao trường học......4 1.2.Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kĩ thuật phát bóng cao tay chính diện .......................................................................................................... 6 1.3.Xu thế tấn công trong bóng chuyền ở lứa tuổi THPT .............................. 10 1.4 Cơ sở tâm sinh lý học sinh THPT ............................................................ 11 1.5.Cơ sở lí luận trong giảng dạy và hấn luyện kĩ thuật phát bóng cao tay chính diện ........................................................................................................ 14 CHƢƠNG II : NHIỆM VỤ - PHƢƠNG PHÁP - TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU ............................................................................................................... 17 2.1 Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 17 2.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 17 2.3. Tổ chức nghiên cứu ................................................................................. 19 CHƢƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .......................................................... 21 3.1. Đánh giá thực trạng công tác GDTC và hiệu quả phát bóng cao tay chính diện của đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Sơn Dương - Tuyên Quang . ....................................................................................................................... 21 3.2.Lựa chọn, ứng dụng và đánh giá bài tập nâng cao hiệu quả phát bóng cao tay chính diện cho đội tuyển nóng chuyền nữ trường THPT Sơn Dương – Tuyên Quang ................................................................................................... 27 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................. 43 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................. 45 PHỤ LỤC 1 PHỤ LỤC 2 DANH MỤC VIẾT TẮT GDTC : Giáo dục thể chất. LVĐ : Lượng vận động. NĐC : Nhóm đối chứng. NTN : Nhóm thực nghiệm. NXB : Nhà xuất bản. STN : Sau thực nghiệm. TDTT : Thể dục thể thao. THPT : Trung học phổ thông. THSC : Trung học cơ sở. TTN : Trước thực nghiệm. VĐV : Vận động viên. DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng biểu Nội Dung Trang Bảng 3.1 Thực trạng đội ngũ giáo viên TDTT trường THPT Sơn Dương - Tuyên Quang 22 Bảng 3.2 Thực trạng cơ sở vật chất phục vụ cho giảng dạy và học tập môn GDTC 23 Bảng 3.3 Thực trạng hiệu quả phát bóng cao tay chính diện của đội bóng chuyền Nữ trường THPT Sơn Dương tại Hội khoẻ Phù Đổng tỉnh Tuyên Quang năm 2016 Bảng 3.4 Thực trạng sử dụng bài tập phát bóng cao tay chính diện của đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Sơn Dương – Tuyên Quang Bảng 3.5 Kết quả phỏng vấn lựa chọn ứng dụng bài tập nâng cao 29 -30 hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện (n=20) Bảng 3.6 Kết quả phỏng vấn lựa chọn test đánh giá hiệu quả kỹ 34- 35 thuật phát bóng cao tay chính diện cho đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Sơn Dương – Tuyên Quang (n=30) Bảng 3.7 Kết quả kiểm tra đánh giá trước thực nghiệm ( n = 20) 36 Bảng 3.8 Tiến trình thực nghiệm 38 Bảng 3.9 Kết quả kiếm tra sau 6 tuần thực nghiệm 39 Biểu đồ 1 Biểu diễn kết quả test phát bóng vào ô quy định 10 quả (vị trí hàng sau, tính số quả) 41 Biểu đồ 2 Biểu diễn kết quả test phát bóng nhanh 1 phút (tính số qủa) 42 Biểu đồ 3 Biểu diễn kết quả test chống đẩy 30 giây (tính số lần) 42 24 26 1 ĐẶT VẤN ĐỀ Thể dục thể thao (TDTT) là một bộ phận của nền văn hóa xã hội, là một mặt không thể thiếu được trong hệ thống giáo dục xã hội chủ nghĩa nó được coi là phương tiện hữu hiệu giáo dục con người phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần, kết hợp với các mặt giáo dục khác TDTT là yếu tố tạo nên sức mạnh cộng đồng. Để kêu gọi toàn dân tập thể dục, chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết “...Giữ gìn dân chủ, xây dựng nước nhà, gây đời sống mới, việc gì cũng cần có sức khỏe mới thành công. Mỗi người dân yếu ớt tức là làm cho cả nước yếu ớt đi một phần, mỗi người dân khỏe mạnh tức là làm cho cả nước khỏe mạnh .... Dân cường thì nước thịnh. Tôi mong các đồng bào ai cũng gắng tập thể dục. Tự tôi ngày nào cũng tập”[4]. Giáo dục thể chất (GDTC) và Thể thao trường học là bộ phận cơ hữu của mục tiêu giáo dục và đào tạo, góp phần tạo ra thế hệ trẻ phát triển toàn diện: “Phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức” đáp ứng yêu cầu xã hội, phục sự công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Bên cạnh đó , “TDTT trường học có ý nghĩ a quan trọng đối với việc phát hiện , bồi dưỡng nhân tài và nâng cao t hành tích thể thao”. Sẽ không có thể thao thành tích cao nếu như thể thao trường học không phát triển” [7]. Nhận thức được vai trò và tầm quan trọng của TDTT trong công cuộc xây dựng và đổi mới đất nước, sự nghiệp TDTT được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm. Bên cạnh việc đầu tư cho những môn thể thao mũi nhọn đạt thành tích cao trong các cuộc thi đấu khu vực và trên toàn thế giới là khôi phục và phát triển rộng rãi các môn thể thao trong đó có bóng chuyền nhằm hướng tới một nền TDTT đại chúng toàn diện. Bóng chuyền là môn thể thao ra đời tại Mỹ vào năm 1985 do một giáo viên thể dục tên là Uy Lyam Mooc Gan sáng lập sau đó phát triến lan rộng 2 trên toàn thế giới, ở Việt Nam Bóng chuyền bắt đầu xuất hiện từ những năm 1922 của thế kỷ trước. Tuy trải qua nhiều khó khăn và thăng trầm của lịch sử đất nước nhưng môn Bóng chuyền không ngừng phát triển và dần củng cố. Vài năm gần đây, Bóng chuyền nước ta có nhũng bước phát triển rõ rệt, nhiều câu lạc bộ đã được thành lập, nhờ vậy mà chất lượng các giải đấu trong nước và quốc tế được cải thiện. Song song với việc phát triển môn Bóng chuyền ở mọi miền đất nước, đội Bóng chuyền Nữ trường THPT Sơn Dương - Tuyên Quang được thành lập. Cùng với sự phát triển của các môn thể thao, Bóng chuyền ở Sơn Dương cũng được quan tâm, đầu tư và phát triển mạnh. Đã thành lập được các câu lạc bộ, đội tuyển Bóng chuyền của các cơ quan đặc biệt là của nhà trường trung học phổ thông. Theo xu hướng Bóng chuyền hiện đại ngày nay tấn công dần chiếm ưu thế do chiều cao, sức mạnh, trình độ kỹ thuật và ý trí thi đấu ngày càng tốt hơn. Do vậy muốn thi đấu đạt kết quả cao, các VĐV phải có đầy đủ các yếu tố như kỹ thuật, chiến thuật, thể lực tốt, trạng thái tâm lý vững vàng. Trong các kỹ thuật của Bóng chuyền, kỹ thuật phát bóng là yếu tố rất được coi trọng, vì phát bóng không chỉ mở đầu cho một trận đấu, hiệp đấu mà còn mang tính chất tấn công rõ rệt. Trong thi đấu phát bóng không chỉ gây niềm tin cho đồng đội mà còn làm căng thẳng cho đối phương dẫn đến việc rối loạn về chiến thuật tổ chức tấn công của đội bạn. Trong thi đấu khi giành được quyền phát bóng, người phát bóng có quyền sử dụng tối đa các sở trường cá nhân của mình. Trong các kỹ thuật tấn công, phát bóng giữ một vai trò không kém phần quan trọng trong việc góp phần giành thắng lợi của một trận đấu. Việc lựa chọn một số bài tập nhằm nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng là vấn đề rộng lớn được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu như: 3 Nguyễn Toàn Chung (năm 2010); Vũ Diệu Thơ ( năm 2015)...Tuy nhiên chưa có tác giả nào nghiên cứu về hiệu quả phát bóng cao tuy chính diện cho nữ VĐV đội tuyển bóng chuyền nữ trường THPT Sơn Dương -Tuyên Quang. Xuất phát từ lý do đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện cho đội tuyển bóng chuyền Nữ trƣờng THPT Sơn Dƣơng - Tuyên Quang”. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trên cơ sở lý luận thực tiễn, qua nghiên cứu phân tích và tổng hợp tài liệu. Chúng tôi đã lựa chọn bài tập nâng cao hiệu quả phát bóng cao tay chính diện cho đội tuyển Bóng chuyền Nữ trường THPT Sơn Dương - Tuyên Quang. GIẢ THIẾT KHOA HỌC Nếu việc lựa chọn và áp dụng các bài tập để nâng cao hiệu quả phát bóng cao tay chính diện cho đội tuyển Bóng chuyền nữ trường THPT Sơn Dương - Tuyên Quang. Phát bóng tốt nó sẽ làm cho đối phương khó kiểm soát bóng và phối hợp tấn công . 4 CHƢƠNG I TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Quan điểm của đảng và nhà nƣớc về GDTC và thể thao trƣờng học. Sinh thời, Bác Hồ rất quan tâm đến sự nghiệp phát triển TDTT vì sức khỏe nhân dân, Bác kêu gọi toàn dân thường xuyên rèn luyện thân thể giữ gìn sức khỏe và nâng cao thể lực. Bác Hồ tin yêu thế hệ trẻ, quan tâm và chăm sóc đến sự phát triển thể chất của thế hệ trẻ, ngày về thăm Trường Trung cấp TDTT Trung ương (nay là Trường Đại học TDTT Bắc Ninh ), Bác đã căn dặn: "... Các cháu học TD, TT không phải để đạt ông kiện tướng này, bà kiện tướng nọ. Cái chính là người cán bộ phục vụ đắc lực cho nhân dân, đem hiểu biết của mình ra hướng dẫn mọi người cùng tập luyện để nâng cao sức khỏe đẩy lùi bệnh tật..." [8]. Định hướng về công tác giáo dục đào tạo và khoa học công nghệ trong những năm tới, Nghị quyết Trung ương II khóa VIII đã khẳng định: "Giáo dục đào tạo cùng với khoa học và công nghệ phải thực sự trở thành quốc sách hàng đầu... Chuẩn bị tốt hành trang cho thế hệ trẻ đi vào thế kỷ XXI... Muốn xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh phải có con người phát triển toàn diện, không chỉ phát triển về trí tuệ, trong sáng về đạo đức lối sống mà phải là con người cường tráng về thể chất. Chăm lo cho con người về thể chất là trách nhiệm của toàn xã hội của tất cả các ngành các đoàn thể, trong đó có giáo dục đào tạo, y tế TDTT. Trước tình hình mới, định hướng của Đảng về phát triển sự nghiệp TDTT: "Phát triển TDTT là bộ phận quan trọng trong chính sách phát triển kinh tế xã hội của Đảng và Nhà nước nhằm bồi dưỡng và phát huy nhân tố con người công tác TDTT phải góp phần nâng cao sức khỏe, thể lực, giáo dục nhân cách, đạo đức, lối sống lành mạnh làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần 5 của nhân dân, nâng cao năng suất lao động xã hội và sức chiến đấu của các lực lượng vũ trang" Trong các văn bản Nghị quyết của Đảng đã khẳng định: Phải xây dựng nền TDTT có tính dân tộc, khoa học và nhân dân, phát triển rộng rãi phong trào TDTT quần chúng, thể thao thành tích cao và tăng cường công tác GDTC trong nhà trường các cấp với khẩu hiệu: "Khỏe để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” Cũng như khẳng định phát triển TDTT là trách nhiệm của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các đoàn thể nhân dân và tổ chức xã hội. Chỉ thị 36 CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng đã nêu: "Mục tiêu cơ bản lâu dài của công tác TDTT là hình thành nền TDTT phát triển và tiến bộ, góp phần nâng cao sức khỏe thể lực, đáp ứng nhu cầu văn hóa tinh thần của nhân dân... thực hiện nền giáo dục thể chất trong tất cả các trường học, làm cho việc tập luyện TDTT trở thành nếp sống hằng ngày của hầu hết học sinh sinh viên" [1]. Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 có ghi: "Quy định chế độ GDTC bắt buộc trong trường học". Điều đó đã khẳng định sự quan tâm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ta đối với TDTT và GDTC trong nhà trường, coi đó là nhiệm vụ cấp thiết của Đảng toàn dân, để tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển TDTT nước nhà [5]. Chỉ thị 133 của Thủ tướng chính phủ đã chỉ rõ “Bộ Giáo dục và Đào tạo cần đặc biệt coi trọng việc giáo dục thể chất trong nhà trường. Cải tiến nội dung giảng dạy TD,TT nội khóa, ngoại khóa, quy định tiêu chuẩn rèn luyện thân thể cho học sinh ở các cấp học, quy chế bắt buộc ở các trường, nhất là các trường đại học phải có sân bãi, phòng tập TDTT, có định biên hợp lý và có kế hoạch đào tạo đội ngũ giáo viên TDTT đáp ứng nhu cầu ở tất cả cấp học" [3]. 6 Luật giáo dục đã khẳng định: "Giáo dục là con đường chủ yếu và cơ bản để chuẩn bị cho con người cho sự phát triển bền vững của đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa. Đó là con người có sức khỏe và được phát triển toàn diện, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc" [6]. Để đưa công tác GDTC trong nhà trường trở thành một khâu quan trọng mà sự nghiệp giáo dục - đào tạo, cũng như xác định đúng về vị trí GDTC trong nhà trường các cấp phải được triển khai thực hiện đồng bộ với các mặt giáo dục tri thức và nhân cách từ tuổi thơ cho đến Đại học. Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có văn bản quyết định ban hành quy chế về công tác GDTC trong nhà trường các cấp. Trong đó đã khẳng định: "Giáo dục thể chất được thực hiện trong nhà trường từ mầm non đến đại học, góp phần đào tạo những công dân phát triển toàn diện. GDTC là một bộ phận hữu cơ của mục tiêu giáo dục và đào tạo, nhằm giúp con người phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức". 1.2. Xác định các yếu tố ảnh hƣởng đến hiệu quả kĩ thuật phát bóng cao tay chính diện ở các trƣờng THPT. Bóng chuyền là môn thể thao hoạt động không có chu kỳ, với nhiều tình huống phức tạp và thay đổi, chính vì vậy đòi hỏi các em trên sân phải có sự tập trung và tâm lý vững vàng. Các dạng hoạt động chủ yếu của VĐV Bóng chuyền là di chuyển, những động tác đỡ bóng, đập bóng, phát bóng và những tình huống bóng trên lưới, sự khác biệt nhất của kỹ thuật trong môn Bóng chuyền là thời gian tiếp xúc với bóng rất nhanh và ngắn. Trong sân đấu các em thực hiện các kỹ thuật khác nhau phụ thuộc vào vị trí cụ thể từng cầu thủ. Cầu thủ hàng trên luôn thực hiện kỹ thuật đập bóng và phòng thủ trên lưới, bọc lót yểm trợ lẫn nhau và chuyền bóng tấn công. 7 Các cầu thủ hàng sau thì phòng thủ, chuyền một tấn công hàng sau. Bên cạnh đó các em phải tuân thủ và thực hiện ý đồ chiến thuật của đội, cá nhân và các chiến thuật không bóng. Hoạt động trong thời gian dài như vậy đòi hỏi các em phải có tâm lý vững vàng thể lực bền bỉ, kỹ thuật và chiến thuật điêu luyện mới đáp ứng được yêu cầu thi đấu trong thời gian dài. Phát bóng là một trong những kỹ thuật mở đầu cho trận đấu, hiệp đấu nó có ý nghĩa rất quan trọng. Phát bóng đảm bảo hiệu quả cao, nhất là thực hiện kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện tốt sẽ tạo cho đồng đội có tâm lý vững vàng khi thực hiện kỹ thuật khác tự tin và độ chuẩn cao hơn. Nhưng để thực hiện điều này đòi hỏi ở các em phải có một kỹ thuật tốt, nắm được nguyên lý kỹ thuật động tác, thực hiện động tác chính xác thuần thục, khéo léo và cảm giác không gian thời gian, cảm giác dùng lực. Ngoài ra còn có rất nhiều yếu tố khách quan ảnh hưởng tới hiệu quả thực hiện kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện như: - Yếu tố hoàn thiện kỹ thuật: + Huấn luyện kỹ thuật là quá trình giảng dạy và hoàn thiện các động tác kỹ thuật làm phương tiện tiến hành thi đấu thể thao ( các động tác kỹ thuật đánh bóng). Nhiệm vụ chung của huấn luyện kỹ thuật Bóng chuyền là các em phải hiểu được các quy luật sinh cơ học của động tác, nắm vững kỹ năng vận động phù hợp với thực tế để hoàn thiện nó ở mức độ cao nhất. Việc đạt được thành tích cao phụ thuộc vào trình độ chuẩn bị kỹ thuật toàn diện của VĐV Bóng chuyền, nói chung trình độ huấn luyện có ảnh hưởng lớn đến sự điêu luyện chiến thuật của toàn đội. + Yếu tố kỹ thuật có vai trò quan trọng đặc biệt trong kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện. Khi đạt được trình độ kỹ thuật cao, nắm vững được nguyên lý kỹ thuật động tác kết hợp quá trình tập luyện, tạo cho các em hình thành kỹ năng, kỹ xảo với kỹ thuật ổn định, sẽ đem lại hiệu quả cao. Ngược 8 lại khi chưa nắm vững được nguyên lý kỹ thuật động tác, kỹ thuật chưa ổn định khi thực hiện không tránh khỏi những sai sót. + Sự điều khiển tự động hóa các động tác là một đặc điểm rất có giá trị và có ý nghĩa quyết định của kỹ xảo vận động, tự động hóa giúp rất nhiều cho việc thực hiện động tác. Ý thức lúc đó được giải thoát khỏi việc phải thường xuyên kiểm tra các chi tiết động tác. Do đó giảm nhẹ hoạt động chức năng của các cơ quan và cho phép chuyển sự chú ý, tư duy tập trung vào điều khiển động tác. Như vậy tự động hóa sẽ làm cho mở rộng khả năng sử dụng các động tác khó và nâng cao tính hiệu quả của chúng. Vì vậy các kỹ xảo vận động cũng cần thiết cả trong những môn luôn biến động, cũng như các môn bóng khác và các môn đối kháng cá nhân, ở đây các em cần đạt được thành tích trong tập luyện và thi đấu phải có vốn dự trữ các kỹ năng, kỹ xảo vận động phong phú chứ không phải luôn tập trung sự chú ý trong từng hành vi chiến thuật của mình. Khi đã trở thành kỹ xảo trong quá trình vận động thực hiện kỹ thuật sẽ trở lên nhẹ nhàng, linh hoạt và thể hiện ở tính nhịp điệu của động tác, sự hình thành kỹ xảo toàn diện có liên quan đến các tri giác chuyên môn như cảm giác với bóng. - Yếu tố thể lực chuyên môn. + Huấn luyện thể lực là một trong các nội dung quan trọng của quá trình huấn luyện bóng chuyền, nhằm phát triển cơ thể hoàn thiện các tổ chức và năng lực vận động của VĐV dựa trên cơ sở đó tạo nên nền tảng chức năng vững chắc cho hoạt động thi đấu. + Mức độ đòi hỏi cao đối với việc huấn luyện thể lực của VĐV Bóng chuyền là do các nguyên nhân sau. + Bóng chuyền hiện nay đã phát triển đạt tới trình độ cao về chất. Điều đó đòi hỏi VĐV phải có trình độ thể lực tương ứng cùng với việc thay đổi luật, thời gian và cường độ thi đấu tăng hơn, tốc độ phát triến và kết thúc tấn 9 công được nâng cao, chiều cao của cầu thủ trong đội hiện nay cũng được tăng lên đáng kể. + Thể lực bao gồm sức nhanh, mạnh, bền, khéo léo trong đó sức mạnh đóng vai trò vô cùng quan trọng tới hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay. Vì vậy việc phát triển sức mạnh các nhóm cơ tay, vì có sự liên quan mật thiết tới việc đem lại hiệu quả kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện. + Thể lực đóng vai trò quan trọng trong thi đấu bóng chuyền, thể lực là nền tảng cho việc thực hiện các kỹ thuật và mọi hành vi chiến thuật, trình độ thể lực không cao sẽ không đáp ứng được quá trình thi đấu căng thẳng và liên tục trong thời gian dài. + Các môn thể thao nói chung và môn bóng chuyền nói riêng trong thi đấu phải thực hiện nhiều loại kỹ thuật khác nhau liên tục trong một thời gian dài, vì vậy ở các trận đấu, hiệp đấu các em sẽ bị giảm sút về thể lực, các kỹ thuật khi thực hiện hiệu quả không cao, độ chính xác tính hiệu quả bị giảm sút một cách rõ rệt. Như vậy có thể kết luận rằng thể lực đóng vai trò quan trọng trong thi đấu bóng chuyền, thể lực đóng vai trò nền tảng cho mọi hoạt động. -Yếu tố tâm lý ý chí. Huấn luyện tâm lý cho các em là một quá trình sư phạm, sự thành công phụ thuộc vào thực hiện hàng loạt những nguyên tắc sư phạm chung, trong đó phải nói đến các nguyên tắc tuần tự và hệ thống, nguyên tắc toàn diện và vững chắc. + Cần chú ý là tất cả các nguyên tắc huấn luyện đều liên hệ chặt chẽ và bổ sung cho nhau. Nếu vi phạm một trong số những nguyên tắc đó thì sẽ làm ảnh hưởng đến các nguyên tắc khác. + Huấn luyện tâm lý chung được tiến hành cùng với huấn luyện thể lực, huấn luyện kỹ thuật, huấn luyện chiến thuật trong suốt thời gian của thời kỳ 10 hoàn thiện về thể thao. Nó không chỉ nhằm chuẩn bị cho các em trước khi thi đấu, trong trận đấu mà còn để giải quyết các nhiệm vụ của quá trình hoàn thiện thể thao. Nhiệm vụ chủ yếu của huấn luyện tâm lý chung cho VĐV: 1)Giáo dục đạo đức, phẩm chất cá nhân, tính tập thể cho VĐV. 2)Phát triển quá trình tri giác bao gồm: Sự hình thành và hoàn thiện các dạng cảm giác chuyên môn như “Cảm giác bóng”, “ Cảm giác lưới”, “Cảm giác sân bãi”, “ Cảm giác thời gian”. 3)Phát triển sự chú ý đặc biệt là khối lượng vận động, cường độ, tính ổn định, phân bố và chuyển hướng chú ý. 4)Phát triển ý thức chiến thuật, trí nhớ, khái niệm, trí tưởng tượng, năng lực phán đoán nhanh chóng và chính xác tình huống thi đấu, quvết định các giải pháp có hiệu quả và kiểm tra hoạt động của mình. 5)Phát triển năng lực điều khiển cảm giác của mình trong quá trình chuẩn bị trước và trong khi thi đấu. 6)Phát triển các ý chí phẩm chất. * Kết luận: Từ thực tế trên ta thấy ba yếu tố: Mức độ hoàn thiện kỹ thuật; sự chuẩn bị thể lực chuyên môn; vai trò tâm lý ý chí có ảnh hưởng quan trọng đến hiệu quả phát bóng cao tay chính diện trong thi đấu. 1.3. Xu thế tấn công trong bóng chuyền ở lứa tuổi học sinh THPT. 1.3.1 Xu thế chung trong bóng chuyền ở lứa tuối học sinh THPT (từ 15 -18 tuổi). Nội dung chương trình Giáo dục thể chất (GDTC) ở trường phổ thông hiện nay bao gồm các môn Cầu lông, Bóng chuyền, Bóng đá, Đá cầu... trong đó Bóng chuyền là một nội dung giảng dạy trong số các môn học GDTC nhưng nó có vai trò, tác dụng rất lớn đối với phát triển thể chất và tinh thần 11 cho học sinh. Điều đặc biệt quan tâm để lựa chọn và tiếp thu xu thế chung của Bóng chuyền nước ta đã có những bước thay đổi đáng kể trong công tác tổ chức đào tạo. Huấn luyện và thi đấu, huấn luyện phù hợp với xu thế mới của Bóng chuyền hiện đại là: Tuyển chọn VĐV có chiều cao, tập trung nâng cao huấn luyện tố chất thể lực, huấn luyện VĐV có trình độ điêu luyện, coi trọng VĐV chuyền hai, chuyên môn hóa phòng thủ, không chỉ tấn công hàng trên mà còn tấn công hàng dưới sau vạch 3m. Ngoài ra còn sử dụng kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện làm yếu tố tấn công bất ngờ, hiệu quả từ ngay pha bóng đầu tiên để ăn điểm trực tiếp nhằm phá vỡ ý đồ chiến thuật tấn công của đối phương trong chuyền một để giành thắng lợi cho toàn đội. 1.3.2 Xu thế tấn công trong phát bóng cao tay chính diện lứa tuối học sinh THPT (Từ 1 5 - 1 8 tuổi). Đặc điểm bóng chuyền ở nhà trường THPT các em đã sử dụng kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện là một phương tiện tấn công hữu hiệu và chủ động nhất, nhằm phá vỡ hệ thống chiến thuật, phá vỡ đội hình thi đấu của đối phương, gặp khó khăn trong việc phối hợp chiến thuật cho đội bạn và tạo được tâm lý vững vàng cho đồng đội. Ngoài ra phát bóng cao tay chính diện còn là hình thức chủ động tấn công có thể giành được điểm trực tiếp từ những pha phát bóng đầu tiên. Từ đó có thể khẳng định rằng phát bóng cao tay chính diện là một hình thức tấn công tiêu biểu điển hình. 1.4. Cơ sở tâm sinh lí học sinh THPT. 1.4.1. Cơ sở tâm lý lứa tuổi học sinh THPT. Từ lâu các nhà khoa học đã quan tâm nghiên cứu tới lĩnh vực hoạt động thể thao. Trong các môn thể thao tập thể cũng như các môn thể thao cá nhân có những điều kiện tốt để xem xét thái độ, hành động của con người ở những tình huống căng thẳng khác nhau. Tâm lý của con người rất đa dạng phong phú được biểu hiện rõ qua 12 hành động, nó không những phụ thuộc quá nhiều vào những điều kiện chủ quan ( lứa tuổi, giới tính, trình độ...) mà còn phụ thuộc vào cả những điều kiện khách quan (tình huống thi đấu khác nhau, địa điểm, thời tiết, trọng tài, khán giả...Chính vì thế trong quá trình giảng dạy và huấn luyện đòi hỏi giáo viên HLV thể thao phải đóng vai trò của nhà tâm lý học thể thao đối với thực tiễn, phải nắm vững được những biểu thức cơ bản của tâm lý học và đặc điểm tình hình của đội kết hợp với nắm bắt được đặc điểm từng thành viên trong đội để từ đó có những biện pháp giảng dạy và huấn luyện cho phù hợp. Trong Bóng chuyền việc rèn luyện các phẩm chất tâm lý lòng dũng cảm, tự tin, tính quyết đoán, tính kỷ luật...và đặc biệt là trạng thái tâm lý sẵn sàng đạt thành tích cao cho các VĐV là rất cần thiết. Để đạt được điều đó, trong quá trình tập luyện phải cho người tập tiếp xúc làm quen với nhiều đối tượng khác nhau, tham gia nhiều trận đấu và môi trường có đặc điểm khác nhau... để cho các em có điều kiện rèn luyện các phẩm chất tâm lý. Đặc điểm lứa tuổi này các cơ quan trong cơ thể đã và đang phát triển mạnh. Hệ thống tim mạch phát triển toàn diện, việc tập luyện thể thao tạo nên một yếu tố kích thích cơ bản. Khả năng hấp thụ oxy tối đa tăng dung tích sống tăng quá trình trao đổi thích ứng với quá trình phát triển. Hệ thống thần kinh trung ương và ngoại biên đã trưởng thành nên sự thu nhận và xử lý thông tin, quá trình học động tác và sự phối hợp hệ thống thần kinh cơ, sức nhanh phản ứng tốc độ động tác thích ứng rất tốt với yêu cầu của lượng vận động bài tập, ở lứa tuối này các em đang phát triển hài hòa gắn liền vói sự nâng cao một cách rõ rệt về năng lực làm việc . 1.4.2. Cơ sở sinh lý lứa tuổi học sinh THPT Khoa học đã chứng minh các kỹ năng kỹ xảo vận động cần thiết trong cuộc sống của con người lao động như: Chạy, nhảy, săn bắt, hái lượm...đã được hình thành do quá trình lặp đi lặp lại nhiều lần các hoạt động đó. 13 Trong thể thao cũng vậy, các kỹ năng kỹ xảo thực hiện động tác được hình thành do quá trình tích lũy các phản xạ có điều kiện nghĩa là các phản xạ có điều kiện được lặp đi lặp lại nhiều lần tạo thành định hình trên vỏ não. Dựa trên cơ sở đó mà quá trình giảng dạy và huấn luyện phải được tiến hành từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp...nghĩa là các bài tập trước phải là tiền đề cho các bài tập sau và các bài tập sau phải dựa trên cơ sở những bài tập trước. Đặc điểm sinh lý lứa tuổi THPT có thuận lợi rất lớn để phát triển trình độ chuyên môn. Cơ thể phát triển tương đối hoàn chỉnh, các bộ phận của cơ thể vẫn tiếp tục lớn lên nhưng đã chậm dần, về cấu trúc giải phẫu tương đối ổn định nhất là khả năng vận động của cơ thể có sự khéo léo và linh hoạt. Dựa vào đặc điểm sinh lý lứa tuối THPT có ý nghĩa rất lớn đối với công tác giáo dục và huấn luyện thể thao vì lứa tuổi này cơ thể các em đang phát triển mạnh mẽ các hệ cơ quan: Hệ tuần hoàn, hệ vận động, hệ hô hấp, hệ thần kinh... Đặc điểm lứa tuổi này hệ thần kinh đang tiếp tục phát triển và đi đến hoàn thiện kỹ năng tư duy, sẽ tạo điều kiện cho việc hình thành phản xạ có điều kiện. Do hoạt động mạnh các tuyến giáp, tuyến sinh dục, tuyến yên làm cho hưng phấn của hệ thần kinh chiếm ưu thế, giữa hưng phấn và ức chế không cân bằng làm ảnh hưởng đến hoạt động thể lực. Do vậy trong quá trình tập luyện cần lựa chọn bài tập phù hợp. 1.4.2.1. Hệ vận động ( hệ cơ xương) - Hệ xương: Lứa tuổi này hệ xương bắt đầu giảm tốc độ phát triển mỗi năm nữ cao thêm 1-2 cm. Các loại xương như: Xương bàn tay, xương cố tay hầu như đã hoàn thiện, cột sống đã ổn định hình dáng vì vậy các em có thể tập luyện các bài tập nặng nhằm phát triển tố chất thể lực. Như vậy trong quá trình GDTC có thể sử dụng các bài tập tương đối lớn về lượng vận động. - Hệ cơ: Lứa tuổi này hệ cơ các em phát triển chậm so với hệ xương, 14 các cơ lớn hơn phát triển tương đối nhanh, cơ nhỏ phát triển chậm hơn, cơ co phát triển nhanh hơn cơ duỗi. Vì vậy khi tập luyện những bài tập phát triến sức mạnh cần có những yêu cầu để phù hợp với các em. 1.4.2.2. Hệ hô hấp Ở lứa tuối này hệ hô hấp đã phát triển tương đối hoàn thiện, dung tích phổi tăng lên nhanh chóng, tần số hô hấp gần giống người lớn, tuy nhiên các cơ hô hấp vẫn còn yếu, nên sức co giãn của cơ lồng ngực ít chủ yếu là co giãn của cơ hoành, vì vậy trong quá trình tập luyện và thi đấu cần thở sâu tập trung thở bằng ngực và các bài tập bơi, chạy trung bình có tác dụng tốt đến sự phát triển của sự hô hấp. 1.4.2.3. Hệ tuần hoàn Hệ tuần hoàn đang phát triển và đi đến hoàn thiện, buồng tim và hệ thống điều hòa còn mạnh phát triển tương đối hoàn chỉnh. Phản ứng của tuần hoàn trong vận động tương đối rõ rệt nhưng sau vận động mạch đập và huyết áp hồi phục tương đối nhanh chóng. Vì vậy lứa tuổi này có thể tập những bài tập sức bền và những bài tập có khối lượng và cường độ vận động tương đối lớn. Tuy nhiên, khi sử dụng bài tập này cần phải thận trọng và thường xuyên phải kiếm tra theo dõi sức khỏe của học sinh. 1.5. Cơ sở lí luận trong giảng dạy và huấn luyện kĩ thuật phát bóng cao tay chính diện. 1.5.1. Cơ sở lý luận huấn luyện phát bóng cho VĐV Bóng chuyền Nữ lứa tuổi THPT Đặc điểm bóng chuyền nhà trường THPT hiện đại dần dần, có xu thế ưu tiên về chiều cao, yêu cầu nhiều về kỹ chiến thuật, thể lực, tâm lý, sự bền bỉ dẻo dai trong các động tác đánh bóng, trong đó kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện là một kỹ thuật rất cơ bản và quan trọng. Phát bóng là một kỹ thuật với bóng đầu tiên để đưa bóng vào cuộc, phát 15 bóng là mở màn cho một trận đấu, một hiệp đấu hoặc một đợt tấn công. Phát bóng cao tay chính diện và hiệu quả phát bóng có ý nghĩa rất lớn trong thành tích thi đấu của đội, phát bóng có uy lực đạt được hiệu quả cao có thể giành điểm trục tiếp cho đội mình. Tính hiệu quả của phát bóng cần thể hiện ở chỗ gây khó khăn cho đối phương trong các hoạt động như: Chuyền một, phá vỡ chiến thuật, giảm sức tấn công... Hơn nữa phát bóng có hiệu quả cao, có uy lực còn tạo được tinh thần thi đấu sôi nổi nhiệt tình và ý chí quyết tâm cao của toàn đội. Phát bóng tốt còn tạo điều kiện khả năng phối hợp thực hiện các động tác, thực hiện kỹ chiến thuật một cách tự tin hơn, đạt hiệu quả cao hơn. Trong thi đấu Bóng chuyền nhà trường THPT các em sử dụng rất nhiều các kỹ thuật phát bóng khác nhau điển hình như: + Phát bóng cao tay chính diện. + Phát bóng cao tay nghiêng mình. + Phát bóng thấp tay chính diện. + Phát bóng thấp tay nghiêng mình. Ngoài ra tính chất đường bay của bóng cũng khác nhau có thể là xoáy, bay, mạnh hoặc nhẹ. 1.5.2. Các giai đoạn của giảng dạy và huấn luyện kỹ thuật phát bóng cao tay chính diện. - Giai đoạn giảng dạy ban đầu. Giai đoạn này có ý nghĩa rất quan trọng trong phạm vi tạo ra nền móng đế đạt tới hiệu quả điêu luyện của VĐV bóng chuyền. Đây là giai đoạn hình thành kỹ năng ban đầu, hoàn thành nét chính của động tác. Những nét đặc trưng của cơ chế sinh lý hình thành kỹ năng là sự lan tỏa các phản xạ vận động, sự căng thẳng cơ bắp không cần thiết do sự khuếch tán của quá trình hưng phấn ở vỏ bán cầu đại não. Nhiệm vụ về mặt phương pháp ở giai đoạn