Tài liệu Giáo án bồi dưỡng học sinh giỏi môn sinh học lớp 9

Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 CHÖÔNG I: DI TRUYEÀN VAØ BIEÁN DÒ CHUYEÂN ÑEÀ : LAI MOÄT CAËP TÍNH TRAÏNG Muïc tieâu Naém ñöôïc noäi dung thí nghieäm lai moät caäp tính traïng cuûa Menñen. Neâu ñöôïc caùc ñieàu kieän nghiÖm ñuùng cuûa ñònh luaät Bieát vaän duïng noäi dung ñònh luaät vaøo giaûi caùc baøi taäp di truyeàn. Chuaån bò SGK, SGV sinh hoïc 9¸, oân taäp sinh hoïc 9, phöông phaùp giaûi baøi taäp sinh hoïc 9, ñeå hoïc toát sinh hoïc 9 Caùc noäi dung cô baûn I/ MOÄT SOÁ THUAÄT NGÖÕ SINH HOÏC - Gv cuøng hs oân laïi moät soá thuaät ngöõ sinh hoïc *Di truyeàn : * Bieán dò : * Tính traïng: Laø nhöõng ñaêc ñieåm veà hình thaùi caáu taïo, sinh lí, sinh hoaù cuûa cô theå ( ñaëc ñieåm hoaëc tính chaát bieåu hieän ra beân ngoaøi cuûa caùc caù theå trong loaøi giuùp ta nhaän bieát söï khaùc bieät giöõa caùc caù theå ) -Ví duï: Thaân cao, quaû luïc... *Caëp tính traïng töông phaûn -Laø 2 traïng thaùi (ñoái laäp nhau ) bieåu hieän traùi ngöôïc nhau cuûa cuøng loaïi tính traïng tính traïng - Ví duï: Trôn ,nhaên * Nhaân toá di truyeàn : Laø nhaân toá quy ñònh caùc tính traïng cuûa cô theå.( gen ) *Gioáng thuaàn chuûng: Laø gioáng coù ñaëc tính di truyeàn ñoàng nhaát, caùc theá heä sau gioáng cacù theá heä tröôùc *Kieåu hình laø toå hôïp caùc tính traïng cuûa cô theå. * Tæ leä keåu hình: Laø tæ leä caùc kieåu hình khaùc nhau ôû ñôøi con * Tính traïng troäi: Laø tính traïng bieåu hieän ôû F1 ( P thuaàn chuûng) *Tính traïng laën: Laø tính traïmg ñeán F 2 môùi ñöôïc bieåu hieän * Kieåu gen : Laø toå hôïp toaøn boä caùc gen trong teá baøo cuûa cô theå . Kieåu gen quy ñònh kieåu hình.( thoâng thöôøng khi noùi tôùi kieåu gen laø ngöôøi ta chæ xeùt 1 vaøi gen lieân quan tôùi kieåu hình caàn nghieân cöùu) -1- Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 * Tæ leä kieåu geân : laø tæ leä caùc loaïi hôïp töû khaùc nhau *Theå ñoàng hôïp: Laø kieåu chöùa caëp gen töông öùng gioáng nhau.(aa,bb, AA) ( doøng thuaàn chuûng ) *. Theå dò hôïp: Laø kieåu gen chöùa caëp gen töông öùng khaùc nhau.(Aa, Bb) * Ñoàng tính : laø hieän töôïng con lai sinh ra ñoàng nhaát moät loaïi kieåu hình( KG coù theå khaùc nhau ) * Phaân tính : con lai sinh ra coù caû kieåu hình troäi vaø laën II.CAÙC THÍ NHIEÄM CUÛA MENDEN 1. Kieán thöùc cô baûn: Gv höôùng daãn hs oân taäp, heä thoáng kieùn thöùc cô baûn veà: - Đònh luaät 1 vaø 2 cuûa Men ñen, ñieàu kieän nghieäm ñuùng cuûa ñònh luaät ( ÑK : ÑL1 : P t/c caëp tt ñem lai, moãi gen qui ñònh 1 tt, tt troäi phaûi troäi hoaøn toaøn ÑL 2 : nhö ÑL 1, tæ leä caù theå F2 ñuû lôùn ) - Laïi phaân tích - Hieän töôïng troäi ko hoaøn toaøn 2. Traû lôøi caùc caâu hoùi lí thuyeát veà lai moät caëp tính traïng Gv höôùng daãn hs traû lêi caùc caâu hoûi SGK vaø saùch tham khaûo Caâu 1 : Phaùt bieåu noäi dung ñònh luaät 1,2 cuûa men ñen? Ñieàu kieän nghieäm ñuùng cuûa ñònh luaät ? Caâu 2 : Lai phaân tích laø gì ? cho VD minh hoaï ? Trong DT troäi ko hoaøn toaøn coù caàn duøng lai phaân tích ñeå xaùc ñònh KG cuûa cô theå mang tính traïng troäi ko ? Caâu 3 : Phaân bieät: tính traïng troäi vaø tính traïng laën, troäi hoaøn toaøn vaø troäi ko hoaøn toaøn ? Tính traïng troäi Tính traïng laën Laø tính traïng cuûa moät beân boá hoaëc meï Laø tính traïng cuûa moät beân boá hoaëc bieåu hieän kieåu hình ôû F1 meï ko ñöôïc bieåu hieän kieåu hình ôû F1 Do gen troäi qui ñònh , bieåu hieän ra Do gen laën qui ñònh , bieåu hieän ra ngoaøi caû ôû theå ñoàng hôïp vaø dò hôïp ngoaøi chæ ôû theå ñoàng hôïp laën Ko theå bieát ñöôïc ngay kieåu gen cuûa cô Coù theå bieát ñöôïc ngay kieåu gen cuûa theå mang tính traïng troäi cô theå mang tính traïng troäi (§H laën ) Caâu 4 ; Trong lai moät caëp tính traïng coù nhöõng pheùp lai naøo cho keát quaû ñoàng tính ? pheùp lai naøo cho keát quaû phaân tính ? TL : Con lai ñoàng tính coù theå: - ñoàng tính troäi -2- Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 - ñoàng tính laën Ñeå F1 ñoàng tính troäi Chæ caàn 1 beân boá hoaëc mÑ coù KG ñoàng hôïp troäi ( t/c ) P: AA x AA P: AA x Aa P: AA x aa Ñeå F1 ñoàng tình traïng laën: caû boá vaø meï coù KG ñoàng hôïp laën 3.Traû lôøi caùc caâu hoûi traéc nghieäm C©u 1: PhÐp lai nµo sau ®©y cho biÕt kÕt qu¶ ë con lai kh«ng ®ång tÝnh lµ: A. P: BB x bb B. P:BB x BB C. P: Bb x bb D. P: bb x bb C©u 2: PhÐp lai díi ®©y t¹o ra ë con lai F1 cã hai kiÓu h×nh nÕu tÝnh tréi hoµn toµn lµ: A. P: AA x AA B. P: aa x aa C. P: AA x Aa D. P: Aa x aa C©u 3: PhÐp lai díi ®©y t¹o ra con lai F1 cã nhiÒu kiÓu gen nhÊt lµ: A. P: aa x aa B. P: Aa x aa C. P: AA x Aa D. P: Aa x Aa C©u 4: KiÓu gen nµo sau ®©y biÓu hiÖn kiÓu h×nh tréi trong trêng hîp tÝnh tréi hoµn toµn lµ: A. AA vµ aa B. Aa vµ aa C. AA vµ Aa D. AA, Aa vµ aa C©u 5: Trong trêng hîp tÝnh tréi kh«ng hoµn toµn, kiÓu gen díi ®©y sÏ biÓu hiÖn kiÓu h×nh trung gian lµ: A. Aa B. Aa vµ aa C. AA vµ Aa D. AA, Aa vµ aa C©u 6: PhÐp lai díi ®©y ®îc coi lµ lai ph©n tÝch: A. P: AA x AA B. P: Aa x Aa C. P: AA x Aa D. P: Aa x aa C©u 7: KiÓu gen díi ®©y t¹o ra mét lo¹i giao tö lµ: A. AA vµ aa B. Aa vµ aa C. AA vµ Aa D. AA, Aa vµ aa C©u 8: KiÓu gen díi ®©y ®îc xem lµ thuÇn chñng: A. AA vµ aa B. Aa C. AA vµ Aa D. AA, Aa vµ aa C©u 9: NÕu cho lai ph©n tÝch c¬ thÓ mang tÝnh tréi thuÇn chñng th× kÕt qu¶ vÒ kiÓu h×nh ë con lai ph©n tÝch lµ: A. ChØ cã 1 kiÓu h×nh B. Cã 2 kiÓu h×nh C. Cã 3 kiÓu h×nh D. Cã 4 kiÓu h×nh C©u 10: NÕu tÝnh tréi hoµn toµn th× c¬ thÓ mang tÝnh tréi kh«ng thuÇn chñng lai ph©n tÝch cho kÕt qu¶ kiÓu h×nh ë con lai lµ: A. §ång tÝnh trung gian B. §ång tÝnh tréi C. 1 tréi : 1 trung gian D.1 tréi : 1 lÆn C©u 11: C¸c qui luËt di truyÒn cña Men®en ®îc ph¸t hiÖn trªn c¬ së c¸c thÝ nghiÖm mµ «ng ®· tiÕn hµnh ë: A. C©y ®Ëu Hµ lan B. C©y ®Ëu Hµ Lan vµ nhiÒu loµi kh¸c C. Ruåi giÊm D.Trªn nhiÒu loµi c«n trïng C©u 12: §Æc ®iÓm cña ®Ëu Hµ Lan t¹o thuËn lîi cho viÖc nghiªn cøu cña Men®en lµ: -3- Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 A. Sinh s¶n vµ ph¸t triÓn m¹nh B. Tèc ®é sinh trëng nhanh C. Cã hoa lìng tÝnh, tù thô phÊn cao D. Cã hoa ®¬n tÝnh C©u 13: Hai tr¹ng th¸i kh¸c nhau cña cïng lo¹i tÝnh tr¹ng cã biÓu hiÖn tr¸i ngîc nhau, ®îc gäi lµ: A. CÆp gen t¬ng ph¶n B. CÆp bè mÑ thuÇn chñng t¬ng ph¶n C. Hai cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n D. CÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n C©u 14: Yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi mçi thÝ nghiÖm cña Men®en lµ: A. Con lai ph¶i lu«n cã hiªn tîng ®ång tÝnh B. Con lai ph¶i thuÇn chñng vÒ c¸c cÆp tÝnh tr¹ng ®îc nghiªn cøu C. Bè mÑ ph¶i thuÇn chñng vÒ c¸c cÆp tÝnh tr¹ng ®îc nghiªn cøu D. C¬ thÓ ®îc chän lai ®Òu mang c¸c tÝnh tréi C©u 15: §Æc ®iÓm cña cña gièng thuÇn chñng lµ: A. Cã kh¶ n¨ng sinh s¶n m¹nh B. C¸c ®Æc tÝnh di truyÒn ®ång nhÊt vµ cho c¸c thÕ hÖ sau gièng víi nã C. DÒ gieo trång D. Nhanh t¹o ra kÕt qu¶ trong thÝ nghiÖm C©u 16: Trªn c¬ së phÐp lai mét cÆp tÝnh tr¹ng,Men®en ®· ph¸t hiÖn ra: A. Qui luËt ®ång tÝnh B. Qui luËt ph©n li C. Qui luËt ®ång tÝnh vµ Qui luËt ph©n li D. Qui luËt ph©n li ®éc lËp Sö dông ®o¹n c©u sau ®©y ®Ó tr¶ lêi c©u hái tõ 17 ®Õn 20 Khi lai gi÷a hai c¬ thÓ bè mÑ...(I... kh¸c nhau vÒ mét cÆp...(II)....t¬ng ph¶n th× con lai ë F1 ®Òu...(III)...vÒ tÝnh tr¹ng cña b« hoÆc cña mÑ vµ ë F2 cã sù ph©n li tÝnh tr¹ng víi tØ lÖ xÊp xØ....(IV).... C©u 17: Sè (I) lµ: A. thuÇn chñng B. cïng loµi C. kh¸c loµi D. bÊt k× C©u 18 Sè (II) lµ: A. gen tréi B. tÝnh tr¹ng tréi C. tÝnh tr¹ng D. tÝnh tr¹ng lÆn C©u 19: Sè (III) lµ: A. cã sù kh¸c nhau B. ®ång lo¹t gièng nhau C.thÓ hiÖn sù gièng vµ kh¸c nhau D. cã sù ph©n li C©u 20: Sè (IV) lµ: A. 50% tréi: 50% lÆn B.7 5% tréi: 25% lÆn C. 25% tréi: 50% trung gian: 25% l ặn D.25% trung gian:50% tr ội:25% lÆn sử dụng đoạn câu sau đây để trả lời câu hỏi 21 - 23 Phép lai….(I)….là phép lai được sử dụng để nhằm kiểm tra ….(II)…..của một cơ thể mang tính trội nào đó l à thuần chủng hay không thuần chủng.cách làm là cho cơ thể mang tính trội cần kiểm tra lai với cơ thể mang…(III) C â u 21: -4- Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 Số (I) là: A. một cặp tính trạng B. phân tích C. hai cặp tính trạng D. một cặp hoặc hai cặp tính trạng C â u 22: Số (II) là: A. kiểu gen B. kiểu hình C. các cặp tính trạng D. nhân tố di truyền C â u 23: Số (III) là: A. kiểu gen không thuần chủng B. kiểu gen thuần chủng C. tính trạng lặn D. tính trạng lặn và tính trạng trội Cho biết cây đậu Hà Lan, gen A: thân cao, gen a: thân thấp C â u 24: Kiểu gen biểu hiện kiểu hình thân cao là: A. AA và Aa B. AA và aa C. Aa và aa D. AA, Aa và aa C â u 25: Nếu cho cây P có thân cao giao phấn với cây P có thân thấp thì phép lai được ghi là: A. P: AA x aa và P: Aa x AA B. P: AA x aa và P: Aa x aa C. P: Aa x aa D. P: Aa x aa và P: aa x aa C â u 26: Phép lai cho con F1 c ó 100% thân cao l à: A. P: AA x Aa B. P: Aa x Aa C. P: Aa x aa D. P: aa x aa C â u 27: Phép lai cho F2 có tỉ lệ 3 thân cao: 1 thân thấp l à: A. P: AA x AA B. P: Aa x aa C. P: Aa x aa D. P: Aa x Aa C â u 28: Phép lai tạo ra F2 có tỉ lệ kiểu hình 1 thân cao: 1 thân thấp: A. F1: Aa x Aa B. F1: Aa x AA C. F1: AA x Aa D. F1: Aa x aa C â u 29 Phép lai 1 cặp tính trạng dưới đây cho 4 tổ hợp ở con lai là A. TT x tt B. Tt x tt C. Tt x Tt D. TT x Tt C â u 30: Phép lai cho tỉ lệ kiểu hình ở con lai là 1:1 trong tr ường hợp tính trội hoàn toàn là: A. SS x SS B. Ss x SS C. SS x ss D. Ss x ss 4.Caùc baøi taäp vaän duïng Caùc tæ leä caàn nhôù -5- Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 - Tæ leä kieåu gen : Tæ leä 100%( boá mang caùc caëp tính traïng töông phaûn khaùc nhau ) -.> tính traïng troäi, boá meï thuaàn chuûng ( ÑL 1 ) Tæ leä 3 ; 1 -> Tính traïng troäi , boá meï dò hôïp 1 caëp gen Tæ leä 1 ; 1 -> lai phaân tích Tæe leä 1 ; 2; 1 -> troäi ko hoaøn toaøn Caùc daïng baøi taäp vaø phöông phaùp giaûi A/ PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI: I.BAØI TOAÙN THUAÄN: * Laø daïng baøi ñaõ bieát tính troäi laën, kieåu hình cuûa P . Töø ñoù tìm kieåu gen, kieåu hình cuûa F vaø laäp sô ñoà lai. 1) Caùch giaûi: Coù 3 böôùc giaûi: Böôùc 1: Döïa vaøo ñeà baøi quy öôùc gen troäi, laën ( coù theå khoâng coù böôùc naøy neáu nhö baøi ñaõ cho) Böôùc 2: Töø kieåu hình cuûa boá, meï, bieän luaän ñeå xaùc ñònh kieåu gen cuûa boá meï. Böôùc 3: Laäp sô ñoà lai, xaùc ñònh keát quaû cuûa kieåu gen, kieåu hình ôû con lai. 2) Thí duï: ÔÛ chuoät, tính traïng loâng ñen laø troäi hoaøn toaøn so vôùi tính traïng loâng traéng. Khi cho chuoät loâng ñen giao phoái vôùi chuoät loâng traéng thì keát quaû giao phoái seõ nhö theá naøo? II/ BAØI TOAÙN NGHÒCH: *Laø daïng baøi taäp döïa vaøo keát quaû lai ñeå suy ra kieåu gen cuûa boá meï vaø laäp sô ñoà lai Thöôøng gaëp 2 tröôøng hôïp sau ñaây: 1) -Tröôøng hôïp 1: Neáu ñeà baøi cho tæ leä phaân tính ôû con lai: Coù 2 böôùc giaûi: + Böôùc 1: Caên cöù vaøo tæ leä phaân tính ôû con lai ñeå suy ra kieåu gen cuûa boá meï. ( Ruùt goïn tæ leä ñaõ cho ôû con lai thaønh tæ leä quen thuoäc ñeå deã nhaän xeùt) -. Xaùc ñònh tính traïng troäi. Qui öôùc gen .bieän luaän KG cuûa P + Böôùc 2: Laäp sô ñoà lai vaø nhaän xeùt keát quaû -6- Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 ( Löu yù: Neáu ñeà baøi chöa xaùc ñònh gen troäi laën thì coù theå caên cöù vaøo tæ leä phaân tính ôû con ñeå quy öôùc gen) VD : Trong pheùp lai giöõa 2 caây luùa thaân cao vôùi nhau; ngöôøi ta thu ñöôïc keát quaû ôû con lai nhö sau: 3018 haït cho caây thaân cao, 1004 haït cho caây thaân thaáp.Haõy bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai cho pheùp lai treân. 2) Tröôøng hôïp 2: Neáu ñeà baøi khoâng cho tæ leä ñaày ñuû ôû con lai: Döïa vaøo pheùp lai coù KH khaùc boá meï ñeå bieäïn luaän tính traïng troäi , laën-> qui öôùc gen -> KG cô theå laën( cô theå mang tính traïng laën nhaän 1 gen laën töø boá, 1 töø meï) -> bieän luaän KG cuûa P VD : ÔÛ ngöôøi , maøu maét naâu laø tính traïng troäi so vôùi maøu maét ñen laø tính traïng laën. Trong 1 gia ñình, boá meï ñeàu maét naâu. Trong soá caùc con sinh ra thaáy coù ñöùa con gaùi maét ñen. Haõy bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai giaûi thích. B/ BAØI TAÄP VAÄN DUÏNG BAØI 1: ÔÛ caø chua, Quûa ñoû laøtính traïng troäi hoaøn toaøn so vôùi quaû vaøng . Haõy laäp sô ñoà lai ñeå xaùc ñònh keát quaû veà kieåu gen, vaø kieåu hình cuûa con lai F1 trong caùc tröôøng hôïp sau: -P quaû ñoû x quaû ñoû -P quaû ñoû x quaû vaøng -P quaû vaøng x quaû vaøng. BAØI 2: Cho bieát ruoài giaám gen quy ñònh ñoä daøi caùnh naèm treân NST thöôøng vaø caùnh daøi laø troäi so vôùi caùnh ngaén. Khi cho giao phoái 2 ruoài giaám P ñeàu coù caùnh daøi vôùi nhau vaø thu ñöôïc caùc con lai F1 a) Haõy laäp sô ñoà lai noùi treân. b) Neáu tieáp tuïc cho caùnh daøi F1 Lai phaân tích . keát quaû seõ nhö theá naøo? BAØI 3: ÔÛ ruoài giaám, gen quy ñònh chieàu daøi ñoát thaân naèm treân NST thöôøng vaø ñoát thaân daøi laø tính traïng troäi hoaøn toaøn so vôùi ñoát thaân ngaén. Döôùi ñaây laø keát quaû cuûa 1 soá pheùp lai: Kieåu hình cuûa P a) Ñoát thaân daøi x Ñoát thaân ngaén Soá caù theå ôû F1 thu ñöôïc Ñoát thaân daøi Ñoát thaân ngaén 390 O -7- Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 b) Ñoát thaân daøi x ñoát thaân daøi c) Ñoát thaân daøi x ñoát thaân ngaén d) Ñoát thaân daøi x ñoát thaân ngaén 262 150 350 87 148 0 Haõy giaûi thích vaø laäp sô ñoà lai? BAØI TAÄP 4 Toùc qu¨n lµ tréi hoaøn toaøn so vôùi toùc thaúng. - Moät caëp vôï choàng sinh ñöôïc 2 ñöùa con: ñöùa con gaùi coù toùc quaên, ñöùa con trai coù toùc thaúng. Bieát raèng ngöôøi cha coù toùc thaúng. Haõy tìm kieåu gen cuûa meï vaø laäp sô ñoà lai - Moät phuï nuõ mang kieåu gen dò hôïp muoán chaéc chaén sinh con ñeàu coù toùc quaên thì kieåu gen vaø kieåu hình cuûa ngöôøi choàng phaûi nhö theá naøo? BAØI TAÄP SOÁ5 Coù 2 ñöùa treû sinh ñoâi: 1 ñöùa toùc quaên vaø 1 ñöùa toùc thaúng. Bieát raèng quaù trình giaûm phaân vaø thuï tinh cuûa teá baøo sinh duïc ôû cha vaø meï dieãn ra bình thöôøng. -Ñaây laø tröôøng hôïp sinh ñoâi cuøng tröùng hay khaùc tröùng? Giaûi thích vaø laäp sô ñoà lai sinh ra 2 ñöùa treû treân. - Ñöùa con toùc qu¨n noùi treân lôùn leân cöôùi vôï cuõng toùc quaên thì theá heä con tieáp theo seõ nhö theá naøo? BAØI TAÄP SOÁ 6 Khi lai 2 gaø troáng traéng vôùi 1 gaø maùi ñen ñeàu thuaàn chuûng, ngöôøi ta ñaõ thu ñöôïc caùc con lai ñoàng loaït coù maøu xanh da trôøi. a) Tính traïng treân ñöôïc di truyeàn theo kieåu naøo? b) Cho caùc con gaø loâng da trôøi naøy giao phoái vôùi nhau, söï phaân li cuûa nhöõng tính traïng trong quaàn theå con gaø seõ nhö theá naøo? c) Cho lai con gaø xanh da trôøi vôùi con gaø loâng traéng, söï phaân li ôû ñôøi con seõ nhö theá naøo? Coù caàn kieåm tra ñoä thuaàn chuûng ban ñaàu økhoâng? BAØI TAÄP SOÁ 7 Söï di truyeàn nhoùm maùu ñöôïc quy ñònh bôûi 3 gen( a len) IA quy ñònh nhoùm maùu A, IB quy ñònh nhoùm maùu B, coøn IO quy ñònh nhoùm maùu O. Gen IA vaø IB töông ñöông nhau vaø troäi hoaøn toaøn so vôùi IO . a) Cho bieát kieåu gen nhoùm maùu A,B,AB, O. b) Neáu boá thuoäc nhoùm maùu O meï thuoäc nhoùm maùu A thì con coù nhoùm maùu gì? c) Neáu boá thuoäc nhoùm maùu B me ïthuoäc nhoùm maùu AB thì con sinh ra thuoäc nhoùm maùu naøo? -8- Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 d) Neáu caùc con coù ñuû 4 nhoùm maùu thì boá meï phaûi coù kieåu gen nhö theá naøo? e) Ôûnhaø hoä sinh ngöôøi ta nhaàm laãm giöõa 2 ñöùa treû, bieát raèng cha meï cuûa 1 ñöùa beù coù ùnhoùmmaùu O vaø A; Cha meï cuûa ñöùa beù kia coù nhoùm maùu A vaø AB . Hai ñöaù beù coù nhoùm maùu O vaø A. Haõy xaùc ñònh beù trai naøo laø con cuûa caëp vôï choàng naøo? f) Vôï coù nhoùm maùu O, choàng coù nhoùm maùu AB . Hoï sinh ra con trai coù nhoùm maùu O. Taïi sao coù hieän töôïng naøy. Bieát raèng ngöôøi vôï luoân chung thuûy vôùi choàng mình? BAØI TAÄP SOÁ 8 : Nhaø em A nuoâi 1 ñoâi thoû ( 1 ñöïc, 1 caùi) coù loâng maøu lang traéng ñen. - Löùa thöù nhaát thoû meï cho 4 thoû con, Trong ñoù coù 3 con lang traéng ñen, 1 con traéng. Em A cho raèng keát quaû naøy nghieäm ñuùng quy luaät phaân li cuûa Menñen. - Löùa thöù 2, Thoû meï cuõng cho 4 con, trong ñoù 1 con ñen, 2 con lang traéng ñen vaø 1 con traéng.Em A cho raèng mình ñaõ laàm vaø noùi laïi raèng keát quaû naøy nghieäm ñuùng tæ leä cuûa quy luaät troäi khoâng hoaøn toaøn. a) theo em, nhaän xeùt cuûa baïn A ôû hai tröôøng hôïp treân coù gì khoâng thoûa ñaùng? b) Döïa vaøo ñaâu ñeå bieát ñöôïc quy luaät di truyeàn naøo chi phoái 2 pheùp lai treân. Cho bieát 1 gen quy ñònh 1 tính traïng, gen naèm treân NST thöôøng. BAØI TAÄP 9: ÔÛ gaø caëp gen DD loâng ñen, Dd loâng maøu xanh da trôøi, dd loâng maøu traéng. a) Haõy vieát khaû coù theå coù ñeå giaûi thích vaø laäp sô ñoà lai trong tröôøng hôïp boá meïgiao phoái vôùi nhau taïo ra F1 chæ coù 1 kieåu hình. b) Haõy neâu caùc khaû naêng coù theå giaûi thích vaø laäp sô ñoà laitrong tröôøng hôïp boá meï giao phoái vôùi nhau taïo ra con F1 coù nhieàu hôn 1 kieåu hình BAØI TAÄP 10: ÔÛ ngöôøi thuaän tay phaûi do gen P qui ñònh, thaän tay traùi gen p qui ñònh Moät caëp vôï choàng sinh 2 con , ñöùa ñaàu thuaän tay phaûi, ñöùa thöù hai thuaän tay traùi Tìm kieåu gen caû gia ñình treân BAØI TAÄP 11: Theo doõi söï di truyeàn moät ñaøn traâu thaáy: traâu ñöïc traùng (1) lai voùi traâu caùi ñen (2) laàn 1 sinh moät ngheù traéng (3) laàn 2 sinh ñöôïc 1 ngheá ñen (4) , ngheù (4) lôùn leân giao phoái vôùi traâu ñöïc ñen (5) sinh ra ngheù traéng (6) Bieän luaän kieåu gen caùc con traâu treân BAØI TAÄP 12: -9- Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 Cho bí troøn t/c lai vôùi bí daøi . F1 thu ñöôïc cho giao phaán vôùi nhau. F2 thu ñöôïc: 136 bí troøn, 270 bí deït, 141 bí daøi. Bieän luaän vieát sô ñoà lai töø P ñeùn F2.? Coù caàn kieåm tra söï thuaàn chuûng cuûa caùc quaû bí coù hình daïng khaùc nhau khoâng.? Caây bí daøi caàn giao phaán vôùi caây coù KG nhö theá naøo ñeå F2 thu ñöôï toaøn caây bí deït? CHUYEÂN ÑEÀ: LAI HAI CAËP TÍNH TRAÏNG Muïc tieâu Naém ñöôïc noäi dung thí nghieäm lai hai caäp tính traïng cuûa Meânñen. Neâu ñöôïc caùc ñieàu kieän nghieäm ñuùng cuûa ñònh luaät. Chöùng minh ñöôïc trong thí nghieäm cuûaMen ñen coù suï phaân li ñoäc laäp cuûa caùc caëp tính traïng. Bieát vaän duïng noäi dung ñònh luaät vaøo giaûi caùc baøi taäp di truyeàn. Chuaån bò SGK, SGV sinh hoïc 9¸, oân taäp sinh hoïc 9, phöông phaùp giaûi baøi taäp sinh hoïc 9, ñeå hoïc toát sinh hoïc 9 A. HEÄ THOÁNG HOAÙ KIEÁN THÖÙC SGK I. Qui luaät di truyeàn cuûa Men ñen 1.Thí nghieäm: MÑ tieán haønh giao phaán giöõa hai goáng ñaäu Haø Lan thuaàn chuûng khaùc nhau hai caëp tính traïng töông phaûn: haït vaøng trôn vaø xanh nhaên F1 thu ñöôïc toaøn haït vaøng trôn . cho caùc caây F1 töï thuï phaàn F2 thu ñöôïc tæ leä trung bình laø 9 vaøng trôn, 3 vaøng nhaên. 3 xanh trôn, 1 xanh nhaên 2. Qui luaät di truyeàn * ÑL 3 : Ñònh luaät phaân li ñoäc laäp - 10 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 Khi lai hai cô theå boá meï thuaàn chuûng khaùc nhau 2 hay nhieàu caëp tính traïng töông ph¶n thì söï phaân li cuûa caëp tính traïng naøy khoâng phuï thuoäc vaøo caëp tính traïng khaùc Giaûi thích: Qui öôùc: A.............haït vaøng a................haït xanh B ..............voû trôn b................voû nhaên SÑL: P AABB ( vaøng trôn ) X aabb ( xanh nhaên ) Gp AB ab F1 AaBb ( vaøng trôn ) GF1 AB , Ab , aB , ab F2 1AABB 2AABb 1AAbb 2AaBB 4AaBb 2Aabb 1aaBB 2aaBb 1aabb 9 A_B_ vaøng trôn ;3A_bb vaøng nhaên ; 3aaB_ xanh trôn ;1 aabb xanh nhaên * Ñieàu kieän nghieäm ñuùng 3 ñk cuûa ñònh luaät 1 Soá öôïng caù theå F2 ñuû lôùn Caùc gen qui ñònh tính traïng naèm treân caùc NST khaùc nhau II. Caùc coâng thöùc toå hôïp Goïi n laø soá caëp gen di hôïp Soá loaïi giao töû: 2n Soá loaïi kieåu gen û: 3n Soá loaïi kieåu hình û: 2n Soá loaïi hôïp töû : 4n Tæ leä phaân li KG: ( 1 : 2 : 1 )n Tæ leä phaân li KH: ( 3 : 1 )n * Chuù yù caùch vieát caùc loaïi giao töû. Trong teá baøo sinh döôõng, NST toàn taïi thaønh töøng caëp neân gen cuõng toàn taïi thaønh töøng caëp. Ví duï: Aa, Bb. Khi giaûm phaân hình thaønh giao töû: + Do söï phaân li cuûa caëp NST trong caëp töông ñoàng, moãi giao töû chæ chöùa 1 NST cuûa caëp, do ñoù giao töû chæ chöùa 1 gen cuûa caëp töông öùng: A hoaëc a , B hoaëc b + Söï toå hôïp töï do cuûa caùc NST trong caùc caëp töông ñoàng daãn ñeán söï toå hôïp töï do giöõa caùc gen trong caëp gen töông öùng: Acoù theå toå hôïp töï do vôùi B hay - 11 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 b, a coù theå toå hôïp vôùi B hay b neân kieåu gen AaBb seõ cho ra 4 loaïi giao töû laø AB, Ab, aB, ab, vôùi tæ leä ngang nhau ( treân soá löôïng lôùn) Tröôøng hôïp dò hôïp veà nhieàu caëp gen. Ví duï: AaBbCc coù theå vieát caùc loaïi giao töû theo kieåu nhaùnh caønh caây: C - > ABC B c -> ABc A C -> AbC b AaBb c -> Abc C -> aBC B c -> aBc a C -> abC b c -> abc * Lai phaân tích trong 2 caëp tính traïng F1 ñoàng tính -> P thuaàn chuûng F1 phaân li 1 : 1 -> P dò hôïp 1 caëp gen ( 1 caëp ñoàng hôïp ) F1 phaân li 1:1:1:1 -> P dò hôïp hai caëp gen B. HEÄ THOÁNG CAÂU HOÛI LÍ THUYEÁT Caâu 1: chöùng minh trong qui luaät di truyeàn phaân li ñoäc laäp cuûa Menñen coù söï di truyeàn vaø phaân li ñoäc laäp cuûa caùc caëp tính traïng ? Lieân heä pheùp lai nhieáu tính ? YÙ nghóa caûu qui luaät phaân li ñoäc laäp ? TL: Gv höôùng daãn hoïc sinh suû duïng lí thuyeát traû lôøi caâu hoûi : + Thí nghieäm cuûa Menñen : giao phaán giöõa hai goáng ñaäu Haø Lan thuaàn chuûng khaùc nhau hai caëp tính traïng töông phaûn: P: haït vaøng trôn X ø xanh nhaên F1: 100% vaøng trôn ( cho caùc caây F1 töï thuï phaàn ) F2 : 9 vaøng trôn, 3 vaøng nhaên. 3 xanh trôn, 1 xanh nhaên + Nhaän xeùt söï phaân li cuûa töøng caëp tính traïng ôû F1 vaø F2 ta thaáy : Tính traïng maøu haït: F1: 100% haït vaøng F2: vaøng = 9 + 3 = 3 Xanh 3 +1 1 - 12 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 - Tính traïng hình daïng voû : F1: 100% voû trôn F2: Trôn = 9 + 3 = 3 Nhaên 3 +1 1 Tæ leä KH 9:3:3:1 = (3:1)(3:1) -> Nhö vaäy trong pheùp lai treân moãi caëp tính traïng ñeàu di truyeàn theo qui luaät ñoàng tính vaø phaân tính cuûa Menñen gioáng nhö khi xeùt söï di truyeàn rieâng reõ cuûa töøng caëp tính traïng -> chöùng toû hai caëp tính traïng naøy ñaõ di truyeàn vaø phaân li ñoäc laäp nhau.Tæ leä moãi kieåu hình baèngtích tie leä cuûa caùc caëp tính traïng hôïp thaønh noù. + Thöïc chaát cuûa pheùp lai nhieàu caëp tính traïng laø nhieàu pheùp lai moät caëp tính traïng ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi cuøng luùc. Trong ñoù caùc pheùp lai khoâng phuï thuoäc vaøo nhau trong qui luaät di truyeàn -> do ñoù keùt quaû cuûa pheùp lai nhieàu caëp tính traïng laø tích keát quaû cuûa töøng pheùp lai moät tính vôùi nhau VD: keát quaû lai 2 caëp TT: F2 = (3:1)(3:1) keát quaû lai 3 caëp TT: F2 = (3:1)(3:1)(3:1) + YÙ nghæa : suï phaân li ñoäc laäp vaø toå hôïp töï do cuûa caùc caëp tính traïng trong quaù trính phaùt sinh giao töû vaø thuï tinh ñaõ laøm xuaát hieän nhöõng bieán dò toå hôïp voâ cuøng phong phuù ôû SV sinh saûn höõu tính -> nguoàn bieán dò naøy laø nguyeân lieäu cho tieán hoaù vaø choïn gioáng Caâu 2: Bieán dò toå hôïp laø gì? Cô cheá phaùt sinh ? Gv höôùng daãn hs traû lôøi + BDTH laø nhöõng bieán dò xuaát hieän do söï toá hôïp laïi caùc tính traïng cuûa P + Cô cheá phaùt sinh: Do söï phaân li ñoäc laäp vaø toå hôïp töï do cuûa caùc caëp gen trong quaù trình phaùt sinh giao töû vaø thuï tinh -> xuaát hieän caùc kieåu hình khaùc P VD: P : AABB( vaøng trôn) X aabb( xanh nhaên ) F2 : xuaát hieän Kh : Aabb, AAbb ( vaøng nhaên ) aaBB, aaBb ( xanh trôn ) Bieán dò toå hôïp Moät soá caâu hoûi traéc nghieäm lai hai caëp tính traïng: C©u 32: Nh÷ng ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, cÊu t¹o, sinh lÝ cña mét c¬ thÓ ®îc gäi lµ: A. TÝnh tr¹ng B. KiÓu h×nh C. KiÓu gen D. KiÓu h×nh vµ kiÓu gen C©u 33: ý nghÜa sinh häc cña qui luËt ph©n li ®éc lËp cña Men®en lµ: A. Gióp gi¶i thÝch tÝnh ®a d¹ng cña sinh giíi B. Nguån nguyªn liÖu cña c¸c thÝ nghiÖm lai gièng C. C¬ së cña qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ vµ chän läc D. TËp hîp c¸c gen tèt vµo cïng mét kiÓu gen. C©u 34: Khi giao phÊn gi÷a c©y ®Ëu Hµ lan thuÇn chñng cã h¹t vµng, vá tr¬n víi c©y cã h¹t xanh, vá nh¨n thuÇn chñng th× kiÓu h×nh thu ®îc ë c¸c c©y lai F1 lµ: A. H¹t vµng, vá tr¬n B. H¹t vµng, vá nh¨n - 13 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 C. H¹t xanh, vá tr¬n D. H¹t xanh, vá nh¨n C©u 35: Qui luËt ph©n li ®éc lËp c¸c cÆp tÝnh tr¹ng ®îc thÓ hiÖn ë: A. Con lai lu«n ®ång tÝnh B. Con lai lu«n ph©n tÝnh C. Sù di truyÒn cña c¸c cÆp tÝnh tr¹ng kh«ng phô thuéc vµo nhau D. Con lai thu ®îc ®Òu thuÇn chñng C©u 36: ë phÐp lai hai cÆp tÝnh tr¹ng vÒ mµu h¹t vµ vá h¹t cña Men®en, kÕt qu¶ ë F2 cã tØ lÖ thÊp nhÊt thuéc vÒ kiÓu h×nh: A. H¹t vµng, vá tr¬n B. H¹t vµng, vá nh¨n C. H¹t xanh, vá tr¬n D. H¹t xanh, vá nh¨n C©u 37: Trong phÐp lai hai cÆp tÝnh tr¹ng cña Men®en ë c©y ®Ëu Hµ Lan, khi ph©n tÝch tõng cÆp tÝnh tr¹ng th× ë F2 tØ lÖ cña mçi cÆp tÝnh tr¹ng lµ: A. 9: 3: 3 :1 B. 3: 1 C. 1: 1 D. 1: 1: 1: 1 C©u 38: KÕt qu¶ díi ®©y xuÊt hiÖn ë sinh vËt nhê hiÖn tîng ph©n li ®éc lËp cña c¸c cÆp tÝnh tr¹ng lµ: A. Lµm t¨ng xuÊt hiÖn biÕn dÞ tæ hîp B. Lµm gi¶m xuÊt hiÖn biÕn dÞ tæ hîp C. Lµm gi¶m sù xuÊt hiÖn sè kiÓu h×nh D. Lµm t¨ng sù xuÊt hiÖn sè kiÓu h×nh C©u 39: H×nh thøc sinh s¶n t¹o ra nhiÒu biÕn dÞ tæ hîp ë sinh vËt lµ: A. Sinh s¶n v« tÝnh B. Sinh s¶n h÷u tÝnh C. Sinh s¶n sinh dìng D. Sinh s¶n n¶y chåi C©u 40: Khi giao phÊn gi÷a c©y cã qu¶ trßn, chÝn sím víi c©y cã qu¶ dµi, chÝn muén. KiÓu h×nh nµo ë con lai díi ®©y ®îc xem lµ biÕn dÞ tæ hîp A. Qu¶ trßn, chÝn sím B. Qu¶ dµi, chÝn muén C. Qu¶ trßn, chÝn muén D. C¶ 3 kiÓu h×nh võa nªu C©u 41: KiÓu gen díi ®©y ®îc xem lµ thuÇn chñng: A. AABB B. AAbb C. aaBB D. C¶ 3 kiÓu gen võa nªu C©u 42: KiÓu gen díi ®©y t¹o ®îc mét lo¹i giao tö lµ: A. AaBB B.Aabb C. AABb D. AAbb C©u 43: KiÓu gen díi ®©y t¹o ®îc hai lo¹i giao tö lµ: A. AaBb B.AaBB C. AABB D. aabb C©u 44: KiÓu gen dÞ hîp hai cÆp gen lµ: A. aaBb B.Aabb C. AABb D. AaBb C©u 45: Thùc hiÖn phÐp lai P:AABB x aabb.C¸c kiÓu gen thuÇn chñng xuÊt hiªn ë con lai F2 lµ: A. AABB vµ AAbb B. AABB vµ aaBB C. AABB, AAbb vµ aaBB D. AABB, AAbb, aaBB vµ aabb C©u 46: PhÐp lai díi ®©y ®îc xem lµ phÐp lai ph©n tÝch hai cÆp tÝnh tr¹ng lµ: A. P: AaBb x aabb B. P: AaBb x AABB C. P: AaBb x AAbb D. P: AaBb x aaBB C©u 47: Nh÷ng lo¹i giao tö cã thÓ t¹o ra ®îc tõ kiÓu gen AaBb lµ: A. AB, Ab, aB, ab B. AB, Ab C. Ab, aB, ab D. AB, Ab, aB C©u 48: PhÐp lai t¹o ra con lai ®ång tÝnh, tøc chØ xuÊt hiÖn duy nhÊt 1 kiÓu h×nh lµ: A. AABb x AABb B. AaBB x Aabb C. AAbb x aaBB D. Aabb x aabb C©u 49: PhÐp lai t¹o ra hai kiÓu h×nh ë con lai lµ: A. MMpp x mmPP B. MmPp x MmPp C. MMPP x mmpp D. MmPp x MMpp C©u 50: PhÐp lai t¹o ra nhiÒu kiÓu gen vµ nhiÒu kiÓu h×nh nhÊt ë con lai lµ A. DdRr x Ddrr B. DdRr x DdRr C. DDRr x DdRR D. ddRr x ®drr - 14 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 II. Phöông phaùp giaûi: 1) BAØI TOAÙN THUAÄN Laø daïng baøi ñaõ bieát tính troäi laën, kieåu hình cuûa P . Töø ñoù tìm kieåu gen, kieåu hình cuûa F vaø laäp sô ñoà lai. `1) Caùch giaûi: Coù 3 böôùc giaûi: Böôùc 1: Döïa vaøo ñeà baøi quy öôùc gen troäi, laën ( coù theå khoâng coù böôùc naøy neáu nhö baøi ñaõ cho) Böôùc 2: Töø kieåu hình cuûa boá, meï, bieän luaän ñeå xaùc ñònh kieåu gen cuûa boá meï. Böôùc 3: Laäp sô ñoà lai, xaùc ñònh keát quaû cuûa kieåu gen, kieåu hình ôû con lai. VD: ÔÛ 1 loaøi, gen A quy ñònh loâng ñen troäi hoaøn toaøn so vôùi gen a quy ñònh loâng traéng, gen B quy ñònh loâng xoaên troäi hoaøn toaøn so vôùi gen b quy ñònh loâng thaúng. Caùc gen naøy phaân li ñoäc laäp vôùi nhau vaø ñeàu naèm treân NST thöôøng. Cho noøi loâng ñen, xoaên thuaàn chuûng lai vôùi noøi loâng traéng, thaúng ñöôïc F1. Cho F1 lai phaân tích thì keát quaû veà kieåu gen, vaø kieåu hình cuûa pheùp lai seõ nhö theá naøo? GIAÛI P: AABB(Loâng ñen, xoaên) x aabb( Loâng traéng , thaúng) GP : AB ab F1 AaBb ( Loâng ñen, xoaên) F1 lai phaân tích P: AaBb x aabb GP : AB, Ab, aB, ab ab F B: 1AaBb : 1Aabb :1aaBb :1aabb 1 Loâng ñen, xoaên : 1 Loâng ñen, thaúng : 1 Loâng traéng, xoaên : 1 Loâng traéng thaúng * BAØI TOAÙN NGHÒCH: Daïng 1: ñeà baøi cho ñaày ñuû tæ leä con lai Phöông phaùp giaûi: B1:Xeùt tæ leä phaân li töøng caëp tính traïng ñôøi con -> xaùc ñònh tính traïng troäi, qui öôùc gen B2 :Bieän luaän KG cuûa P - 15 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 B3: Vieát SÑL Tröôøng hôïp ñôn giaûn nhaát laø: + Keát quaû lai cho 4 kieåu hình vôùi tæ leä 9:3:3:1. Töø tæ leä naøy coù theå suy ra toång soá kieåu toå hôïp giao töû laø: 9+3+3+1= 16= 4x4. Chöùng toûmoãi beân boá meïña õcho ra 4 loaïi giao töû vôùi tæ leä ngang nhau, caùc gen phaân li ñoäc laäp, boá meï laø dò hôïp veà 2 caëp gen, kieåu gen AaBb. + Thöôøng ta xeùt keát quaû lai cuûa töøng caëp tính traïng ôû con lai, sau ñoù toå hôïp keát quaû cuûa caùc keát quaûlai 1 caëp tính traïng laïi ta xaùc ñònh ñöôïc kieåu gen cuûa boá meï. * Ví duï: Menñen cho lai 2 caây ñaäu Haø Lan boá meï deàu coù chung 1 kieåu gen, thu ñöôïc keát quaû ôû theá heä con nhö sau:- Vaøng trôn : 315 haït,- vaøng nhaên :101 haït, xanh trôn : 108 haït, -xanh nhaên : 32 haït a) Keát quaû lai tuaân theo quy luaät di truyeàn naøo? b) Xaùc ñònh kieåu gen cuûa caùc caây boá meï vaø caùc con. GIAÛI a) Xeùt söï phaân li cuûa töøng caëp tính traïng: Trôn = 315+ 108 = 3 Nhaên 101 + 32 1 -Suy ra trôn (A) laø troäi hoaøn toaøn so vôùi nhaên (a) Tæ leä 3 ; 1 laø tæ leä pheùp lai Aa x Aa Vaøng = 315 + 101 = 3 Xanh 108 + 32 1 Tæ leä 3 ; 1 laø tæ leä pheùp lai Bb x Bb b) Nhö vaây khi lai 2 caëp tính traïng thì söï phaân tính cuûa moãi caëp dieån ra gioáng nhö lai 1 caëp tính traïng. Ñieàu naøy chöùng toû coù söï di truyeàn rieâng reõ cuûa moãi caëp tính traïng. Noùi caùch khaùc söï di truyeàn 2 caëp tính traïng naøy tuaân theo quy luaät phaân li ñoäclaäp cuûa Menñen. Töø bieän luaän treân -> P dò hôïp hai caëp gen Toå hôïp caùc kieåu gen laïi ta coù kieåu gen cuûa boá meï laø : AaBb x AaBb. c) Sô ñoà lai P: AaBb x AaBb Gp AB, Ab, aB, ab AB, Ab, Ab, ab Keû khung pennet -.> F1 Coù 9 kieåu gen laø: 1 AABB, 2 AABb, 2 AaBB, 4 AaBb, 1 AAbb, 2 Aabb, 1 aaBB, 2 aa Bb , 1 aabb Vaø coù 4 kieåu hình laø: 9 vaøng trôn : 3 vaøng nhaên : 3 xanh trôn : 1 xanh nhaên - 16 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 Daïng 2: §eà baøi khoâng cho ñaày ñuû tæ leä con lai Phöông phaùp giaûi: B1: xeùt tæ leä phaân li ñôøi con -> tìm tæ leä ñaëc bieät ( 9/16 Kh troäi. 1/16 Kh laên ) ->xaùc ñònh gen troäi, qui öôùc gen B2 :Bieän luaän KG cuûa P B3: Vieát SÑL Vd : cho hai caù theå hoa ñoû quaû daøi giao phaán vôùi 2nhau F1 thu ñöôïc moät soá kieåu hình trong ñoù coù 6,25 % caây hoa traéng quaû troøn Bieän luaän vaø vieát sô ñoà lai cho pheùp lai treân ? Gv höôùng daãn hs caùch xeùt tæ leä F1 xuaát hieän 6.25% = 1/16 hoa traéng quaû troøn -> theo qui luaät phaân li ñoäc laäp cuûa MÑ: tính traïng hoa traéng, quaû troøn laø tính traïng laën Qui öôùc : A…….hoa ñoû; a……….hoa traéng B……..quaû daøi; b………quaû troøn F1 xuaát hieän 16 toå hôïp -> boá, meï cho 4 gt -> P dò hôïp hai caëp gen -> caây hoa ñoû quaû daøi P coù KG : AaBb Ta coù sô ñoà lai: P: AaBb ( ñoû daøi ) X AaBb ( ñoû daøi ) Daïng 3: Ñeà baøi yeâu caàu xaùc ñònh tæ leä con lai trong pheùp lai nhieàu tính Daïng xaùc ñònh kieåu hình con lai Phöông phaùp giaûi: Döïa vaøo ñaëc ñieåm qui luaät phaân li ñoäc laäp: tæ leä moãi loaïi kieåu hình baèng tích tæ leä caùc tính traïng töông öùng hôïp thaønh noù -> tæ leä con lai VD: Cho caây ®aâu hoa ®oû haït vaøng voû trôn lai ®aäu hoa traéng haït xanh voû nhaên. F1 thu ñöôïc toaøn ®aâu hoa ®oû haït vaøng voû trôn. Cho F1 töï thuï phaán haõy xaùc ñònh: Tæ leä caây hoa ñoû haït vaøng voû trôn ôû F2 Tæ leä caây hoa tr¾ng haït vaøng voû trôn ôû F2 Bieát moãi gen qui dònh moät tính traïng naèm treân moät NST Gv höôùng daãn hs caùch phaân tích ñaëc ñieåm di truyeàn cuûa töøng caëp tính traïng F1 thu ñöôïc toaøn ®aâu hoa ®oû haït vaøng voû trôn -> hoa ®oû haït vaøng voû trôn laø tính traïng troäi Moãi gen qui dònh moät tính traïng naèm treân moät NST -> caùc caëp tính traïng di truyeàn ñoäc laäp nhau , moãi caëp tính traïng ñeàu tuaân theo qui luaät di truyeàn cuûa Menñen Xeùt söï phaân li cuûa töøng caëp tính traïng ôû F2 Hoa doû töï thuï phaán -> F2phaân li ¾ ñoû , ¼ traéng Haït vaøngû töï thuï phaán -> F2phaân li ¾ haït vaøngû , ¼ haït xanh - - 17 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 Voû trôn töï thuï phaán -> F2phaân li ¾ voû trônû , ¼ voû nhaên Caùc caëp tính traïng di truyeàn ñoäc laäp nhau -> tæ leä moãi loaïi kieåu hình baèng tích tæ leä caùc tính traïng töông öùng hôïp thaønh noù Ta coù: Tæ leâ caây hoa ñoû haït vaøng voû trôn = ¾ . ¾ . ¾ = 27/64 Tæ leâ caây hoa traéngû haït vaøng voû trôn = ¼ . ¾ . ¾ = 9/27 Daïng xaùc ñònh kieåu gen Phöông phaùp giaûi: Döïa vaøo ñaëc ñieåm qui luaät phaân li ñoäc laäp: tæ leä moãi loaïi kieåu gen baèng tích tæ leä caùc caëp gen töông öùng hôïp thaønh noù VD: Cho caây coù kieåu gen AaBbCcDd töï thuï phaán. Xaùc ñònh caây coù kieåu gen AABbCcdd ôû ñôøi con (Bieát moãi gen naèm treân moät NST) Moãi gen qui dònh moät tính traïng naèm treân moät NST -> caùc caëp gen di truyeàn ñoäc laäp nhau , söï di truyeàn moãi caëp gen ñeàu tuaân theo qui luaät di truyeàn cuûa Menñen Xeùt söï phaân li cuûa töøng caëp gen Aa X Aa -> F1 ¼ AA,2/4 Aa , ¼ aa Bb X Bb -> F1 ¼ BB, 2/4 Bb, ¼ bb Cc x Cc -> F1 ¼ CC, 2/4 Cc, ¼ cc Dd x dd -> F1 ¼ DD, 2/4 Dd, ¼ dd Caùc caëp gen di truyeàn ñoäc laäp nhau -> tæ leä moãi loaïi kiÓu h×nh baèng tích tæ leä caùc caëp gen töông öùng hôïp thaønh noù -> tæ leä AABbCcdd = 1/4 . 2/4 . 2/4 . 1/4 = 4/256 BAØI TAÄP VAÄN DUÏNG: BAØI TAÄP 1: Döïa vaøo keát quaû cuûa caùc pheùp lai döôùi ñaây, haõy xaùc ñònh xem tính traïng naøo laø troäi, tính traïng naøo laø laën, ñoàng thôøi xaùc ñònh kieåu gen cuûa caùc caäy boá meï vaø ñôøi con trong moãi pheùp lai.  Pheùp lai 1: cho 12 caây caø chua lai vôùi nhau, ngöôøi ta thu ñöôïc F1 : 75% caây quaû ñoû, daïng baàu duïc; 25% quaû vaøng , daïng baàu duïc.  Pheùp lai 2: cho 2 caây caø chua lai vôùi nhau, thu ñöôïc ôû F1 75% caây coù quaû maøu vaøng, daïng troøn; 25% caây coù quaû maøu vaøng daïng baàu duïc. cho bieát moãi tính traïng do 1 gen quy ñònh BAØI TAÄP 2: Cho 1 caù theå F1 lai vôùi 3 caù theå khaùc: a) Vôùi caù theå thöù nhaát ñöôïctheá heä lai, trong ñoù coù 6, 25% kieåu hình caây thaáp haït daøi - 18 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 b) Vôùi caù theå thöù hai ñöôïc theá heä lai trong ñoù coù 12,5% caây thaáp haït daøi. c) Vôùi caù theå thöù ba ñöôïc theá heä lai, trong ñoù coù 25% caây thaáp haït daøi. Cho bieát moãi gen naèm treân 1 NST vaø quy ñònh 1 tính traïng. Caùc caây cao laø troäi so vôùi caây thaáp, haït troøn laø troäi so vôùi haït daøi. Bieän luaän vaø vieát sô ñoà lai 3 tröôøng hôïp treân BAØI TAÄP SOÁ 3 ÔÛ ruoài giaám thaân xaùm laø tính traïng troäi hoaøn toaøn so vôùi thaân ñen, loâng ngaén laø tính traïng troäi hoaøn toaøn so vôùi loâng daøi. caùc gen qui ñònh tính traïng naèm treân caùc nhieãm saéc theå thöôøng khaùc nhau . a)Xaùc ñònh kieåu gen vaø kieåu soá hình coù theå coù khi toå hôïp 2 tính traïng noùi treân vaø lieät keâ. b)Vieát caùc loaïi giao töû coù theå ñöôïc taïo ra töø moãi kieåu gen BAØI TAÄP SOÁ 4 ÔÛ ruoái giaámù ngöôøi ta thöïc hieän moät soá pheùp lai sau Haõy xaùc ñònh kieåu gen coù theå coù cuûa moãi pheùp lai §en §en Traén Traén STT ngaén daøi g g daøi Pheùp lai ngaén Kieåu gen 1 Ñen ngaén x ñen ngaén 89 31 2 §en ngaén x traéng daøi 18 19 3 Ñen ngaén x traéng ngaén 20 32 29 31 AaBb x AaBb AaBb x aabb 28 5 Ñen daøi x ñen daøi 11 21 4 Traéng ngaén x traéng ngaén 6 Ñen ngaén x ñen daøi 29 10 AaBb xaaBB 9 aaBb x aaBb 10 AabbxAabb 11 AaBb x Aabb BAØI TAÄP SOÁ 5 Ôû ñaäu Haø lan : haït vaøng troäi so vôùi xanh; trôn troäi so vôùi nhaên a. Cho ñaäu vaøng trôn X xanh nhaên. Bieän luaän vaø vieát SÑL b. Cho ñaäu vaøng nhaên X xanh trôn. Bieän luaän vaø vieát SÑL BAØI TAÄP SOÁ 6 Cho 2 gioáng ñaäu t/c thaân cao hoa ñoû lai thaân thaáp hoa traéng .F1 thu ñöôïc toaøn thaâncao hoa ñoû. Bieän luaän vaø vieát SÑL töø P ñeán F2 ? Lµm thÕ nµo bieát ñaäu thaân cao hoa ñoû coù thuaàn chuûng ? BAØI TAÄP SOÁ 7 Cho 2 gioáng ñaäu t/c vaøng trôn lai xanh nhaên . F1 thu ñöôïc cho töï thuï phaán. - 19 - Gi¸o ¸n båi dìng HSG sinh 9 F2 thu ñöôïc 184 vaøng trôn, 59 vaøng nhaên. 63 xanh trôn , 31 xanh nhaên. Bieän luaän vaø vieát SÑL töø P ñeán F2 ? BAØI TAÄP SOÁ 8 Giao phaán hai caây ñaäu chöa bieát kieåu hình. F1 thu ñöôïc 176 caây cao troøn, 58 cao daøi, 60 thaáp troøn, 21 thaáp daøi a) Bieän luaän vaø laäp SÑL ? b) Cho caây cao troøn lai phaân tích keát quaû pheùp lai nhö theá naøo ? BAØI TAÄP SOÁ 9 Giao phaán caây t/c cao quaû daøi vôùi caây thÊp qu¶ trßn, F1 thu ñöôïc cho töï thuï phaán. F2 thu ñöôïc 31 cao daøi, 59 cao deït, 29 cao troøn, 12 thaáp daøi, 21 thaáp deït, 11 thaáp troøn. a) Coù keát luaän gì töø pheùp lai treân? b) Bieän luaän, vieát sô ñoà lai töø P -> F2 ? BAØI TAÄP SOÁ 10 Cho caây coù kieåu gen AABBCCEE x aabbccee. F1 thu ñöïoc cho giao phaán vôùi nhau a) Xaùc ñònh soá giao töû cuûa F1 b) Soá toå hôïp F2 c) Soá kieûu gen ôû F2 d) Soá toå hôïp dò hôïp caû 4 caëp gen Bieát moãi gen qui ñònh moät tính traïng naèm treân moät NST BAØI TAÄP SOÁ 11 Lai hai gioáng caây thuaàn chuûng laù to thaân cao hoa ñoû vôùi laù nhoû thaân thaáp hoa traéng F 1 thu ñöôïc toaøn laù to thaân cao hoa ñoû. Cho F1 töï thuï phaán a) xaùc ñònh soá kieåu hình ôû F2 b) Soá toå hôïp ôû F2 c) Tæ leä caây laù to thaân thaáp hoa ñoû Bieát moãi gen qui ñònh moät tính traïng naèm treân moät NST CHUYEÂN ÑEÀ : NHIEÃM SAÉC THEÅ - 20 -