Tài liệu Chuyên đề tuyên ngôn độc lập ltđh

Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 163 à: TUYEÂN NGOÂN ÑOÄC LAÄP TUYEÂN NGOÂN ÑOÄC LAÄP 2-9-1945 – Hoà Chí Minh Coù ngöôøi noùi:”Tuyeân ngoân Ñoäc laäp laø moät vaên kieän coù giaù trò lòch söû to lôùn laø moät baøi vaên chính luaän ngaén goïn, suùc tích, laäp luaän chaët cheõ, ñanh theùp, lôøi leõ huøng hoàn ñaày söùc thuyeát phuïc”. HÖÔÙNG DAÃN TÌM HIEÅU Ñaây laø ñeà phaân tích vaø chöùng minh.Noäi dung caàn chöùng minh laø: - Giaù trò lòch söû to lôùn cuûa baûn tuyeân ngoân. - Giaù trò vaên hoïc xuaát saéc cuûa theå vaên chính luaän. Muoán laøm toát ñeà baøi naøy, ngöôøi laøm phaûi baùm saùt caùc meänh ñeà cuûa caâu nhaän ñònh. Chuù yù: Tuyeân ngoân Ñoäc laäp laø moät taùc phaåm chính luaän neân caàn naém vöõng ñaëc tröng loaïi theå cuûa taùc phaåm khi phaân tích vaø chöùng minh, ñaëc bieät laø caùc phöông dieän: boá cuïc, laäp luaän, lyù leõ, baèng chöùng, ngoân töø… * Daøn baøi sô löôïc I. MÔÛ BAØI - Giôùi thieäu taùc giaû vaø taùc phaåm. - Ñaùnh giaù khaùi quaùt giaù trò chuû yeáu cuûa taùc phaåm, khaúng ñònh söùc chinh phuïc maïnh meõ, lôùn lao cuûa baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp laø ôû giaù trò lòch söû to lôùn vaø giaù trò vaên hoïc xuaát saéc. II. THAÂN BAØI - Tuyeân ngoân Ñoäc laäp – moät vaên kieän mang giaù trò lòch söû to lôùn. * Neâu thôøi gian vaø ñòa ñieåm ra ñôøi cuûa baûn Tuyeân ngoân. * Sô löôïc ñoâi neùt veà tình hình chính trò luùc baáy giôø. (Tình hình quoác teá vaø tình hình trong nöôùc: aâm möu cuûa thöïc daân Phaùp vaø caùc cöôøng quoác muoán taùi chieám Vieät Nam, can thieäp saâu vaøo tình hình chính trò cuûa Vieät Nam). * Taàm voùc vaø söù maïng lòch söû cuûa baûn tuyeân ngoân (chaën ñöùng moïi aâm möu choáng phaù thaønh quaû Caùch maïng thaùng Taùm, chaám döùt moät ngìn naêm cheá ñoä phong kieán, 80 naêm noâ leä thöïc daân phaùp, môû ra kyû nguyeân ñoäc laäp, töï do cho daâ n toäc). - Tuyeân ngoân Ñoäc laäp – moät taùc phaåm chính luaän xuaát saéc. * Boá cuïc: ngaén goïn, suùc tích. (Laø moät thoâng ñieäp chính trò, taùc phaåm nhaéc tôùi nhöõng muïc ñích töùc thôøi, quan troïng, öu tieân cho haøm löôïng thoâng tin, trieät ñeå taïo ra taùc duïng chieán ñaáu, loaïi boû nhöõng aâm möu tröïc tieáp, nguy hieåm cuûa keû thuø). * Laäp luaän chaët cheõ, ñanh theùp. (Vieän daãn hai baûn tuyeân ngoân cuûa hai cöôøng quoác Mó vaø Phaùp ñoàng thôøi suy roäng ra veà quyeàn ñoäc laäp daân toäc beân caïnh quyeàn con ngöôøi vaø quyeàn coâng daân). Toá caùo söï chaø ñaïp chaân lyù ñoù laø thöïc daân Phaùp ôû Vieät Nam, ñaëc bieät laø söï lôïi duïng laù côø töï do, bình ñaúng, baùc aùi. Leân aùn söï phaûn boäi traéng trôïn, ñeâ heøn, söï vong ôn boäi nghóa cuûa chuùng.Khaúng ñònh quyeàn töï chuû chính ñaùng cuûa nhaân daân Vieät Nam. * Lyù leõ saéc beùn huøng hoàn.(Söùc maïnh cuûa lí leõ chính laø söï thaät. Taùc giaû ñaõ duøng haøng loaït thöïc teá lòch söû ñeå chöùng minh: Thöïc daân Phaùp ñaõ khoâng “baûo hoä” ñöôïc Vieät Nam. Thöïc daân Phaùp ñaõ phaûn boäi Vieät Nam, thöïc daân Phaùp ñaõ gieo raéc nhieàu toäi aùc ñoái vôùi nhaân daân Vieät Nam). Duøng thöïc teá ñeå ñaùnh tan nhöõng mô hoà veà chính trò. Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 164 Duøng thöïc teá ñeå khaúng ñònh coâng lao cuûa Vieät Minh – keû ñaïi dieän duy nhaát cuûa nhaân daân Vieät Nam. Söï ñoäc laäp cuûa Vieät Nam phuø hôïp vôùi leõ phaûi, coâng lí vaø ñaïo lí. * Ngoân ngöõ chính xaùc, giaøu saéc thaùi bieåu caûm.(Töø ngöõ heát söùc choïn loïc, suùc tích). Duøng haøng loaït ñoäng töø, tính töø, quaùn töø … chính xaùc, giaøu saéc thaùi bieåu caûm. Caàn chuù yù theâm caùch söû duïng haøng loaït ñieäp töø, ñieäp ngöõ (coù tính khaúng ñònh vaø nhaán maïnh). III. KEÁT BAØI - Khaúng ñònh laïi noäi dung nhaän ñònh. - Ñaùnh giaù taàm voùc lòch söû vaø giaù trò vaên hoïc ñeå coù theå xem Tuyeân ngoân Ñoäc laäp laø moät aùng vaên baát huû. * Gôïi yù laøm baøi Vaøo nhöõng thôøi ñieåm chuyeån mình cuûa lòch söû moät daân toäc thöôøng xuaát hieän nhöõng aùnh vaên baát huû, ñaùnh daáu cho moät thôøi ñaïi. Khoâng phaûi ngaãu nhieân ngöôøi ta hay nhaéc ñeán nhöõng tuyeân ngoân noåi tieáng theá giôùi nhö Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa ngöôøi Mó naêm 1776, tuyeân ngoân nhaân quyeàn vaø daân quyeàn cuûa Caùch maïng Phaùp naêm 1791. Lòch söû daân toäc ta cuõng coù nhöõng baûn tuyeân ngoân nhö vaäy. Ñoù laø Bình ngoâ ñaïi caùo cuûa Nguyeãn Traõi vaøo theá kæ XV vaø tuyeân ngoân Ñoäc laäp do Chuû tòch Hoà Chí Minh soaïn thaûo vaø ñoïc ngaøy 2/9/1945 taïi quaûng tröôøng Ba Ñình lòch söû. Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Hoà Chí Minh töø laâu vaãn ñöôïc coi laø “moät vaên kieän coù giaù trò lòch söû to lôùn, moät baøi vaên chính luaän ngaén goïn, suùc tích, laäp luaän chaët cheõ, ñanh theùp, lôøi leõ huøng hoàn, ñaày söùc thuyeát phuïc”. Coù theå noùi baûn Tuyeân ngoân laø keát tinh trí tueä cuûa thôøi ñaïi, laø keát quaû cao cuûa “bao nhieâu hy voïng, gaéng söùc vaø tin töôûng” cuûa hôn hai möôi trieäu nhaân daân Vieät Nam. Ngaøy 26 thaùng 8 naêm 1945, chuû tòch Hoà Chí Minh töø Vieät Baéc veà tôùi Haø noäi. Taïi caên nhaø soá 48 phoá Haøng Ngang, Ngöôøi soaïn thaûo baûn Tuyeân ngoân vaø sau ñoù, Ngöôøi thay maët Chính phuû laâm thôøi nöôùc Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoaø ñoïc baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp tröôùc 50 vaïn ñoàng baøo. Söï kieän troïng ñaïi aáy ñaõ ñeå laïi daáu aán saâu saéc vaøo lòch söû nhö moät moác son choùi loïi. Nhöng ta seõ khoâng hieåu heát taàm voùc vaø yù nghóa cuûa taùc phaåm neáu khoâng trôû laïi vôùi khoâng khí chính trò caêng thaúng, nghieâm troïng caùch ñaây hôn nöûa theá kæ. Cho ñeán ñaàu muøa thu naêm 1945, tình hình quoác teá coù nhieàu bieán chuyeån thaät mau leï. Cuoäc chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai ñang ñi vaøo nhöõng ngaøy cuoái. Söï caùo chung cuûa phe Phaùt xít vaø söï thaéng traän cuûa quaân Ñoàng minh seõ laø keát cuïc khoâng theå ñaûo ngöôïc. Chôùp laáy thôøi cô ñoù, nhaân daân ta, döôùi söï toå chöùc vaø chæ ñaïo cuûa Vieät Minh ñaõ vuøng leân cöôùp laáy chính quyeàn. Chæ trong voøng moät tuaàn leã “Sao vaøng naêm caùnh” khoâng coøn laø “moäng” nöõa maø ñaõ tung bay treân khaép ba mieàn. Nhöng cuõng chính luùc naøy, nhieàu ñeá quoác baét ñaàu nhoøm ngoù Ñoâng Döông vaø khoâng daáu gieám yù ñoà thoân tính nöôùc ta. Hoäi nghò Posdame thaùng 7/1945 ñaõ quyeát ñònh quaân Anh vaøo giaûi giaùp quaân Nhaät töø vó tuyeán 16 trôû ra. Chính phuû do töôùng De Gaulle ñaïi dieän tuyeân boá: seõ toå chöùc “Lieân bang Ñoâng Döông” thaønh naêm nöôùc! Khoâng theå chaàn chöø, Vieät Nam caàn phaûi tuyeân boá ñoäc laäp! Baûn Tuyeân ngoân vì theá ñaõ ñoùng vai troø hoaøn taát moät söù meänh lòch söû. Khoâng coøn nghi ngôø gi nöõa, söï ra ñôøi ñuùng luùc cuûa baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp ñaõ chaän ñöùng aâm möu taùi chieám Vieät Nam cuûa thöïc daân Phaùp, choáng laïi yù ñoà can thieäp vaøo Vieät Nam cuûa ñeá quoác Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 165 khaùc, môû ñaàu cho laøn soùng giaûi phoùng thuoäc ñòa ôû Chaâu AÙ, khaúng ñònh chuû quyeàn vaø naâng cao giaù trò cuûa daân toäc ta treân tröôøng quoác teá. Baûn Tuyeân ngoân cuõng ñaõ chính thöùc chaám döùt 80 naêm ñoâ hoä cuûa Thöïc daân Phaùp, 5 naêm cöôùp boùc, giaøy xeùo cuûa Phaùt xít Nhaät vaø nghìn naêm cheá ñoä phong kieán. Vôùi yù nghóa nhö vaäy, baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp ñaõ thaät söï khai sinh ra moät nöôùc Vieät Nam môùi, môû ra kæ nguyeân ñoäc laäp, töï do cho daân toäc ta. Beân caïnh nhöõng giaù trò lòch söû to lôùn ñaõ noùi treân, baûn Tuyeân ngoân coøn laø moät baøi vaên chính luaän tieâu bieåu xuaát saéc. Noù ñöôïc vieát trong côn trôû daï cuûa lòch söû ñeå taïo ra böôùc ngoaëc vó ñaïi cuûa caùch maïng Vieät Nam, ñoàng thôøi noù cuõng laø keát quaû cuûa nieàm khao khaùt töï do, ñoäc laäp chaùy boûng cuûa daân toäc Vieät nam ñaõ tích tuï haøng ngaøn naêm. Bôûi vaäy, ngöôøi ñoïc luoân luoân bò söï chinh phuïc lôùn lao, maïnh meõ cuûa moät aùng huøng vaên ñöôïc keát tinh bôûi trí tueä vaø taâm huyeát Hoà Chí Minh – Ngöôøi con öu tuù cuûa daân toäc – vaø bôûi töï thaân taùc phaåm – tieáng noùi chaân lí cuûa thôøi ñaïi. Moïi chaân lí ñeàu heát söùc giaûn dò. Ñaây cuõng laø phaåm chaát tieâu bieåu taïo neân veû ñeïp ñaàu tieân cuûa baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp. Ít coù taùc phaåm chính luaän naøo trong vaên hoïc xöa nay laïi coù boá cuïc ngaén goïn, suùc tích nhö vaäy. Tröôùc heát , laø moät thoâng ñieäp chính trò, baûn Tuyeân ngoân höôùng tôùi nhöõng muïc ñích nhaát thôøi, quan troïng coù tính caáp thieát, böùc baùch, nöôùc soâi, löûa boûng. Trong moät tình theá nhö vaäy, söï ngaén goïn, maïch laïc seõ taïo neân hieäu quaû thoâng tin nhanh choùng vaø trieät ñeå. Taát nhieân, khoâng phaûi söï ngaén goïn naøo cuõng taïo neân tính chaát suùc tích, coâ ñoïng vaø khoâng phaûi söï coâ ñoïng naøo cuõng haøm chöùa söùc maïnh. Baûn tuyeân ngoân döôøng nhö chæ xoaùy saâu vaøo hai vaán ñeà lôùn. Thöù nhaát: phuû nhaän hoaøn toaøn quyeàn dính líu tôùi Vieät Nam cuûa thöïc daân Phaùp. Thöù hai: khaúng ñònh quyeàn ñoäc laäp vaø quyeát taâm saét ñaù baûo veä quyeàn ñoäc laäp ñoù. Vì nhöõng muïc tieâu naøy, caùc yù töôûng, caùc kieåu caâu ñeàu tuaân theo nguyeân taéc maïch laïc, ngaén goïn, saùng suûa. Nhö ñaõ noùi ôû treân, vaên kieän lòch söû naøy khoâng chæ ñoïc tröôùc quoác daân, ñoàng baøo maø coøn tröôùc theá giôùi. Ñaây coøn laø thaùi ñoä cuûa chuùng ta tröôùc keû thuø. Cho neân, baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp ñaõ môû ñaàu baèng vieäc daãn hai baûn Tuyeâ n ngoân noåi tieáng cuûa hai cöôøng quoác Phaùp vaø Mó, töø ñoù suy roäng ra veà quyeàn ñoäc laäp daân toäc (beân caïnh quyeàn con ngöôøi vaø quyeàn coâng daân) nhö moät leõ phaûi khoâng ai choái caõi ñöôïc. Vaäy maø, hôn 80 naêm, thöïc daân Phaùp ñaõ baát chaáp leõ phaûi aáy; chuùng lôïi duïng laù côø töï do, bình ñaúng, baùc aùi ñeå noâ dòch nhaân daân ta. Haønh ñoäng cuûa chuùng laø söï chaø ñaïp leân chaân lyù, traùi vôùi ñaïo lí vaø chính nghóa, ñi ngöôïc laïi nhöõng lôøi tuyeân ngoân maø caùch maïng Phaùp ñaõ ñeà ra. Khoâng chæ toá caùo nhöõng toäi aùc cuûa thöïc daân Phaùp, taùc giaû baûn Tuyeân ngoân coøn vaïch traàn boä maët phaûn boäi cuûa chuùng, khaúng ñònh moät caùch döùt khoaùt quyeàn töï do, ñoäc laäp chính ñaùng cuûa daân toäc vieät Nam. Taát caû nhöõng lí leõ vaø baèng chöùng ñöa ra ñeàu ñöôïc caáu truùc trong moät heä thoáng laäp luaän chaët cheõ, ñanh theùp nhaèm choáng laïi nhöõng nguïy thuyeát thöïc daân, nhöõng möu ñoà xaâm löôïc cuûa caùc löïc löôïng ñeá quoác nhaèm giöõ vöõng chính quyeàn – vaán ñeà quan troïng nhaát ñoái vôùi vaän meänh daân toäc ta luùc baáy giôø. Ñieàu caàn noùi laø, baûn Tuyeân ngoân ñaõ khoâng khôûi ñaàu baèng vieäc neâu leân truyeàn thoáng choáng ngoaïi xaâm baûo veä chuû quyeàn daân toäc töøng choùi ngôøi trong söû saùch qua caùc trieàu ñaïi Ñinh, Lí, Traàn, Leâ … maø xuaát phaùt töø caùc nguyeân taéc do chính caùc nöôùc tö baûn ñaõ neâu ra vaø thöøa nhaän, ñaëc bieät laø caùc nöôùc thuoäc phe Ñoàng minh. Roõ raøng trong laäp luaän, taùc giaû baûn Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 166 Tuyeân ngoân vöøa chöùng toû söï toân troïng thaønh quaû vaên hoaù cuûa nhaân loaïi, vöøa laø ngaàm buoäc caùc cöôøng quoác phaûi töï ngaãm laïi mình maø thöøa nhaän quyeàn ñoäc laäp cuûa daân toäc Vieät Nam. Ñeå toá caùo thöïc daân Phaùp, taùc giaû ñaõ vaïch naêm toäi aù c veà chính trò, boán toäi aùc veà kinh teá cuøng haøng loaït söï phaûn boäi ñeâ heøn vaø traéng trôïn vaøo nhöõng thôøi ñieåm cuï theå neân duø muoán choái caõi, chuùng cuõng khoâng theå. Ñeå traùnh nhöõng mô hoà, nhöõng “maäp môø ñaùnh laän con ñen” maø thöïc daân Phaùp ñaõ coá döïa vaøo nhö moät nguî thuyeát ñeå raép taâm quay trôû laïi thoáng trò nöôùc ta, moät laàn nöõa, taùc giaû ñaõ vaïch roõ: “Muøa thu naêm 1940, Phaùt xít nhaät ñeán xaâm laêng Ñoâng Döông ñeå môû theâm caên cöù ñaùnh Ñoàng minh thì boïn thöïc daân Phaùp quyø goái ñaàu haøng, môû cöûa nöôùc ta röôùc Nhaät.” (…) Söï thaät laø töø muøa thu naêm 1940, nöôùc ta ñaõ thaønh thuoäc ñòa cuûa Nhaät, chöù khoâng phaûi cuûa Phaùp nöõa. (…) Söï thaät laø daân ta ñaõ laáy laïi nöôùc Vieät Nam töø tay Nhaät, chöù khoâng phaûi töø tay Phaùp. Vôùi buùt löïc maïnh meõ cuûa moät trí tueä sieâu vieät, vì söï thaáu hieåu tình hình chính trò moät caùch saâu saéc, baèng nhöõng chöùng cöù ñaày ñuû vaø xaùc thöïc, baûn Tuyeân ngoân thöïc söï laø baûn caùo traïng ñanh theùp leân aùn maïnh meõ toäi aùc cuûa thöïc daân Phaùp. Tuy nhieân, söùc maïnh chinh phuïc cuûa baûn Tuyeân ngoân coøn laø ôû söï chính xaùc vaø giaøu söùc bieåu caûm cuûa heä thoáng ngoân töø. Chaúng haïn, sau khi vieän daãn hai baûn tuyeân ngoân, nhöng khoâng döøng laïi ôû noäi dung hai baûn Tuyeân ngoân ñoù maø suy roäng ra veà quyeàn ñoäc laäp daân toäc. Taùc giaû khaúng ñònh: “Ñoù laø nhöõng leõ phaûi khoâng ai choái caõi ñöôïc”. Khi noùi veà toäi aùc cuûa thöïc daân Phaùp, taùc giaû vieát: “Chuùng tuyeät ñoái khoâng cho nhaân daân ta moät chuùt töï do daân chuû naøo.”, “Chuùng taém caùc cuoäc khôûi nghóa cuûa chuùng ta trong nhöõng beå maùu…”, “Chuùng raøng buoäc (…) chuùng boùc loät (…) chuùng cöôùp (…) chuùng giöõ ñoäc quyeàn (…) chuùng coøn nhaãn taâm gieát noát soá ñoâng tuø chính trò …”. Khi tuyeân boá thoaùt li haún vôùi thöïc daân Phaùp, baûn Tuyeân ngoân coù nhöõng töø vöøa chính xaùc vöøa choïn loïc: “Xoùa boû heát nhöõng hieäp öôùc maø Phaùp ñaõ kí veà (chöù khoâng phaûi vôùi) nöôùc Vieät Nam, xoùa boû taát caû moïi ñaëc quyeàn cuûa Phaùp treân ñaát nöôùc Vieät Nam”. Ngoaøi ra, vieäc söû duïng haøng loaït ñieäp töø, ñieäp ngöõ vöøa taïo hieäu quaû cao trong vieäc khaúng ñònh caùc yù töôûng, vöøa baûo ñaûm ñoä chính xaùc vaø söùc maïnh cho lí leõ vöøa gôïi xuùc caûm nhaèm taùc ñoäng ñeán nhaân taâm, thoâi thuùc ngöôøi nghe nhaän ra vaø thöøa nhaän chaân lí. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù ñaõ khaúng ñònh trình ñoä ngheä thuaät xuaát saéc cuûa taùc giaû, ñöa Tuyeân ngoân Ñoäc laäp trôû thaønh moät maãu möïc cuûa theå vaên chính luaän. Ñaõ hôn nöûa theá kæ troâi qua nhöng Tuyeân ngoân Ñoäc laäp vaãn laø moät vaên kieän coù giaù trò lòch söû to lôùn ñoàng thôøi laø moät taùc phaåm chính luaän xuaát saéc, maãu möïc. Tuyeân ngoân Ñoäc laäp – môû ñaàu cho kæ nguyeân ñoäc laäp, töï do, taïo ñieàu kieän cho moïi thay ñoåi caên baûn cuûa ñôøi soáng daân toäc, trong ñoù coù vaên hoïc. :Giaùo sö Nguyeãn Ñaêng Maïnh ñaõ ñaùnh giaù Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh nhö sau: “Taøi ngheä ôû ñaây laø daøn döïng ñöôïc moät laäp luaän chaët cheõ, ñöa ra ñöôïc nhöõng luaän ñieåm, nhöõng baèng chöùng khoâng ai choái caõi ñöôïc vaø ñaèng sau nhöõng lí leõ aáy laø moät taàm tö töôûng, taàm vaên hoùa lôùn, ñaõ toång keát ñöôïc trong moät vaên baûn ngaén goïn, trong saùng, khuùc chieát kinh nghieäm cuûa nhieàu theá kyû ñaáu tranh vì ñoäc laäp, töï do, vì nhaân quyeàn cuûa daân toäc vaø cuûa nhaân loaïi”.(Giaûng vaên Vaên hoïc Vieät Nam Taùi baûn laàn thöø nhaát – Nhaø xuaát baûn giaùo duïc, 1997, trang 490) Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 167 Phaân tích taùc phaåm Tuyeân ngoân ñoäc laäp ñeå laøm saùng toû yù treân. * Yeâu caàu Ñeà baøi nghieâng veà ngheä thuaät. Ñaây laø ñeà toång hôïp caùc khía caïnh veà ngheä thuaät cuûa Hoà Chí Minh ñöôïc theå hieän trong taùc phaåm Tuyeân Ngoân Ñoäc Laäp. Caùc khía caïnh ñoù ñaõ ñöôïc noùi roõ vaø cuï theå trong caâu trích cuûa ñeà baøi. Vaán ñeà coøn laïi laø qua vaên baûn cuûa taùc phaåm, tieán haønh phaân tích ñeå laøm saùng toû caùc khía caïnh ngheä thuaät ñoù, laøm noåi baät veû ñeï p cuûa taùc phaåm. Baøi laøm caàn phaân tích laàn löôït töøng khía caïnh ngheä thuaät cuûa Tuyeân ngoân Ñoäc laäp vôùi nhöõng daãn chöùng tieâu bieåu, phuø hôïp; sau ñoù caàn tieåu keát laïi, neâu giaù trò ngheä thuaät chung ñaëc saéc cuûa taùc phaåm: ñoù laø moät baøi vaên chính luaän huøng hoàn, ñanh theùp, ñaày söùc thuyeát phuïc ñöôïc xem nhö laø maãu möïc cuûa loaïi vaên nghò luaän. Ngheä thuaät aáy ñaõ chaáp caùnh cho noäi dung tieán boä, saâu saéc, taïo neân aùng vaên môû nöôùc baát huû cuûa thôøi ñaïi môùi. * Baøi laøm Nguyeãn AÙi Quoác – Hoà Chí Minh laø moät caây buùt ngheä thuaät ña phong caùch. Töø “Truyeän vaø kyù Nguyeãn AÙi Quoác”, ngöôøi ñoïc thích thuù tieáp caän vôùi nhöõng aùng vaên xuoâi Chaâu AÂu hieän ñaïi vöøa saéc saûo, saùng taïo, vöøa dí doûm thoâng minh vôùi chaát traøo phuùng ñaày trí tueä cuûa moät caây buùt truyeän ngaén hieän ñaïi baäc thaày. “Nhaät kí trong tuø” laïi ñi vaøo loøng ngöôøi vôùi nhöõng vaàn thô haøm suùc, thaâm thuyù, keát hôïp nhuaàn nhuî chaát coå ñieån vaø hieä n ñaïi, buùt phaùp hieän thöïc nghieâm ngaët vaø laõng maïn bay boång – nhöõng taùc phaåm neáu ñaët caïnh thi phaåm ñôøi Ñöôøng, ñôøi Toáng ta cuõng khoù coù theå phaân bieät ñöôïc. Neáu nhö ñeán vôùi thô ca khaùng chieán, ngoøi buùt thi ca Hoà Chí Minh töôi taén trong caûm xuùc hoàn nhieân, thì ñoïc “Tuyeân ngoân Ñoäc laäp”, ta laïi baét gaëp aùng vaên chính luaän maãu möïc cuûa daân toäc Vieät Nam trong thôøi ñaïi môùi. Baûn tuyeân ngoân coù söùc lay ñoäng maïnh meõ taâm hoàn ngöôøi nghe, ngöôøi ñoïc bôûi chính taøi ngheä cuûa Baùc maø “Taøi ngheä ôû ñaây laø daøn döïng ñöôïc moät laäp luaän chaët cheõ, ñöa ra ñöôïc nhöõng luaän ñieåm, nhöõng baèng chöùng khoâng ai choái caõi ñöôïc. Vaø ñaèng sau nhöõng lí leõ aáy laø moät taàm tö töôûng, taàm vaên hoùa lôùn, ñaõ toång keát ñöôïc trong moät vaên baûn ngaén goïn, trong saùng, khuùc chieát, kinh nghieäm cuûa nhieàu theá kæ ñaáu tranh vì ñoäc laäp, töï do, vì nhaân quyeàn, daân quyeàn cuûa daân toäc vaø cuûa nhaân loaïi”, ñuùng nhö giaùo sö Nguyeãn Ñaêng Maïnh ñaõ ñaùnh giaù. Taùc phaåm khoâng chæ keát tinh taâm hoàn Baùc – ñieåm hoäi tuï nhöõng neùt ñeïp tinh tuyù cuûa daân toäc, nhöõng tình caûm thieát tha vaø saâu laéng cuûa thôøi ñaïi; maø hôn heát, coøn tieâu bieåu cho phong caùch ngheä thuaät Hoà Chí Minh noùi chung, raát ñoäc ñaùo vaø ñaëc saéc. Ngöôïc doøng thôøi gian, laät laïi nhöõng trang söû vaøng cuûa daân toäc, ta nhö soáng trong nhöõng aâm vang naùo nöùc cuûa thôøi ñaïi anh huøng. Soi mình vaøo taám göông vaên hoïc trong saùng vaø trung thöïc voâ ngaàn, lòch söû ñôøi soáng, taâm hoàn con ngöôøi hieän leân trong ta thaät soáng ñoäng. Vaø maáy ai coù theå queân nhöõng ngaøy thaùng Taùm naêm 1945 soâi noåi, haøo huøng, xua tan maøn ñeâm u aùm, naëng neà cuûa cheá ñoä thöïc daân phong kieán, thoåi vaøo cuoäc ñôøi moãi kieáp laàm than laøn gioù hoài sinh noàng aám. Khi ñoù, caû daân toäc Vieät Nam, töø buøn laày taêm toái cuûa goâng xieàng noâ leä ñaõ “ Ruõ buøn ñöùng leân saùng loøa”, vöôn leân laøm chuû ñaát nöôùc. Khi ñoù lòch söû cuoän chaûy sang kæ nguyeân môùi: kæ nguyeân ñoäc laäp, töï do. Nhöng daân toäc ta khoâng bò nguû trong men say vaø haøo quang chieán thaéng maø hôn luùc naøo caàn phaûi tænh taùo nhaän thaáy tính meänh “ ngaøn caân treo sôïi toùc”cuûa ñaát nöôùc, bôûi nuùp sau danh nghóa Ñoàng minh vaøo giaûi giaùp quaân ñoäi Nhaät, boïn ñeá quoác, thöïc daân vôùi aâm möu xaâm chieám nöôùc ta moät laàn nöõa, bôûi nhöõng theá löïc phaûn ñoäng Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 168 trong nöôùc ñang ngoùc ñaàu daäy nhaèm laät ñoå chính quyeàn caùch maïng coøn non treû. Chính trong giôø khaéc troïng ñaïi aáy cuûa lòch söû, “Tuyeân ngoân Ñoäc laäp” ra ñôøi, khoâng chæ laø meänh leänh traùi tim, laø söï thoâi thuùc beân trong cuûa taùc giaû maø quan troïng hôn, coøn laø tieáng noùi cuûa lòch söû, ñaùp öùng yeâu caàu ñaët neàn moùng phaùp lí vöõng chaéc ñaàu tieân xaây döïng nöôùc Vieät Nam ñoäc laäp muoân ñôøi. Ñoái töôïng baûn tuyeân ngoân höôùng tôùi laø ai? Treân quaûng tröôøng Ba Ñình röïc naéng, giöõa loàng loäng trôøi thu xanh cao buoåi aáy, gioïng cuûa Baùc “aám töøng tieáng, thaám vaøo loøng mong öôùc” (Toá Höõu): “Hôõi ñoàng baøo caû nöôùc” – hai tieáng “ñoàng baøo” giaûn dò maø röng röng moät nieàm caûm ñoäng, yeâu thöông. Nhaân daân laø nhöõng ngöôøi vieát leân trang söû, nhöõng chuû nhaân ñaát nöôùc, neân leõ töï nhieân, ñoù laø ñoái töôïng ñaàu tieân Baùc höôùng tôùi. Chöa heát! Thay maët nhaân daân Vieät Nam, Baùc coøn vieát cho nhaân daân theá giôùi, cho coâng luaän quoác teá: “Chuùng toâi … trònh troïng tuyeân boá vôùi theá giôùi raèng …” nhöng coù leõ saâu xa hôn vaø cuõng laø tröôùc heát, ñoái töôïng “theá giôùi” ôû ñaây truøng vôùi ñeá quoác mó, Anh, Phaùp vaø beø luõ phaûn ñoäng Trung Hoa Quoác daân ñaûng – nhöõng keû ñaõ tung ra dö luaän theá giôùi nhöõng lí leõ huøng hoàn, nhöõng luaän ñieäu xaûo traù nhaèm “ hôïp thöùc hoùa” cuoäc xaâm löôïc nöôùc ta. Baûn tuyeân ngoân, moät maët laät taåy baûn chaát xaáu xa ñeâ heøn cuûa chuùng, maët khaùc ñaäp tan nhöõng luaän ñieäu, baùc boû nhöõng lí leõ cuûa chuùng baèng moät heä thoáng laäp luaän chaët cheõ, ñöa ra ñöôïc nhöõng luaän ñieåm, nhöõng baèng chöùng khoâng ai choái caõi ñöôïc: Vöøa thuyeát phuïc veà khoa hoïc, lí trí, vöøa lay ñoäng saâu xa yù thöùc, taâm hoàn ngöôøi nghe, ngöôøi ñoïc, theå vaên chính luaän trôû thaønh vuõ khí saéc beùn vaø lôïi haïi voâ cuøng trong cuoäc luaän chieán vôùi keû thuø, keát tinh ñænh cao taøi naêng cuûa moät ngoøi buùt saéc saûo, trí tueä; vaø aån ñaèng sau ñoù, lung linh toûa saùng “Moät taàm tö töôûng, taàm vaên hoaù lôùn” cuûa con ngöôøi ñaïi dieän maãu möïc cho taàm voùc lòch söû, cho söùc maïnh trí tueä cuûa con ngöôøi Vieät Nam, cuûa thôøi ñaïi anh huøng. “Taát caû moïi ngöôøi sinh ra ñeàu coù quyeàn bình ñaúng. Tao hoùa cho hoï nhöõng quyeàn khoâng ai coù theå xaâm phaïm ñöôïc; trong nhöõng quyeàn aáy, coù quyeàn ñöôïc soáng, quyeàn töï do, vaø quyeàn möu caàu haïnh phuùc”. … “Ngöôøi ta sinh ra töï do vaø bình ñaúng veà quyeàn lôïi, vaø phaûi luoân luoân töï do vaø bình ñaúng veà quyeàn lôïi”. Baûn “Tuyeân ngoân Ñoäc laäp” cuûa Hoà Chí Minh môû ra baèng nhöõng caâu vaên trích trong hai vaên kieän laäp quoác: “Tuyeân ngoân Ñoäc laäp” naêm 1776 cuûa Mó vaø “Tuyeân ngoân Nhaân quyeàn vaø Daân quyeàn” cuûa caùch maïng Phaùp 1791. Nhöõng lôøi baát huû aáy veà quyeàn soáng bình ñaúng, soáng töï do, soáng haïnh phuùc, khoâng ai khoâng theå coâng nhaän bôûi noù ñaõ ñöôïc thöïc teá lòch söû chöùng minh, ñaõ traûi nghieäm xöông maùu qua hai cuoäc caùch maïng daân toäc daân chuû ñieån hình cuûa nhaân loaïi. Baùc khoâng khaúng ñònh quyeàn ñoäc laäp töï do cuûa daân toäc “raønh raønh ñònh phaän taïi saùch trôøi” (Nam quoác sôn haø – Lyù Thöôøng Kieät), maø chæ vôùi vieäc trích daãn nhöõng tuyeân ngoân laøm raïng danh truyeàn thoáng ñaáu tranh vaø vaên hoùa nöôùc Mó , nöôùc Phaùp, nhöõng nguyeân lí caùch maïng coù giaù trò chaân lí muoân ñôøi, Baùc ñaõ “baén moät muõi teân truùng ñöôïc nhieàu ñích”. Ñeá quoác Mó nuùp sau danh nghóa Ñoàng minh vaøo nöôùc ta ñeå cöôùp nöôùc ö? Thöïc daân Phaùp muoán quay trôû laïi tieáp tuïc “ baûo hoä” Ñoâng Döông ö? Thì ñaây, ngay töø ñaàu aâm möu cuûa chuùng ñaõ bò chaën ñöùng laïi tröôùc nhöõng lôøi raên daïy, caûnh tænh cuûa chính toå tieân, cha oâng chuùng. Vôùi ñoâi maét saùng suoát , nhìn xa troâng roäng, Baùc ñaõ thaáy keû thuø cuï theå tröôùc maét seõ xaâm löôïc daân toäc ta laø thöïc daân Phaùp, ñaèng sau ñoù laø ñeá quoác Mó neân môû ñaàu baûn tuyeân ngoân, Baùc ñaõ rung hoài chuoâng caûnh baùo: neáu chuùng xaâm löôïc Vieät Nam laø ñi ngöôïc laïi lôøi Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 169 cha oâng chuùng, laø ñöùa “thaát höùa”. YÙ nghóa saâu saéc vaø ñanh theùp aáy aån döôùi caùch noùi kheùo leùo, toû ra toân cao, toân troïng nhöõng danh ngoân baát huû cuûa ngöôøi Phaùp, ngöôøi Mó, nhöng thaät chaát theå hieän söï meàm deûo cuûa saùch löôïc, thaét buïng chuùng nhö “laït meàm buoäc chaët”. Thaät thuù vò vaø cuõng thích ñaùng bieát bao vôùi cuù ñoøn “laáy gaäy oâng ñaäp löng oâng” cuûa Baùc. Vôùi phöông phaùp suy lí dieãn dòch, caâu noùi “ñoù laø nhöõng leõ phaûi khoâng ai choái caõi ñöôïc ” choát laïi ñinh ninh ñanh theùp, khaúng ñònh laäp tröôøng chính nghóa vaø ñaët cô sôû phaùp lí vöõng chaéc cho neàn ñoäc laäp töï do cuûa daân toäc Vieät Nam. Ñuùng laø ñoïc tuyeân ngoân phaûi ñoïc giöõa hai doøng chöõ thì môùi thaám thía nhöõng yù vò saâu xa, môû ra bao nhieâu lieân töôûng, phong phuù neùn chaët trong töøng caâu, töøng chöõ haøm suùc, chaéc chaén “ nhö ñinh ñoùng coät”. Caûm quan caùch maïng nhaïy beùn, trí tueä saéc saûo cuûa tö töôûng lôùn Hoà Chí Minh keát ñoïng, toûa saùng vôùi lôøi vaên cuûa baûn tuyeân ngoân. Trích daãn vaên kieän laäp quoác cuûa Mó vaø Phaùp – hai baûn tuyeân ngoân noåi tieáng trong lòch söû nhaân loaïi, baûn tuyeân ngoân cuûa Baùc ñaõ naâng cao taàm voùc vaên hoùa cuûa daân toäc Vieät Nam, saùnh ngang vôùi aùnh saùng vaên minh theá giôùi, moät daân toäc vôùi beà daày truyeàn thoáng “voán xöng neàn vaên hoùa ñaõ laâu”. Ta nhö gaëp laïi aâm höôûng ngaân vang, töï haøo cuûa aùng “thieân coå huøng vaên” “Bình Ngoâ ñaïi caùo” khi ñaët nöôùc Vieät Nam Daân Chuû Coäng Hoøa ngang haøng vôùi nhöõng nöôùc lôùn treân theá giôùi, cuõng nhö cha oâng ta xöa kia: “Töø Trieäu, Ñinh , Leâ, Traàn bao ñôøi gaây neàn ñoäc laäp – Cuøng Haùn, Ñöôøng, Toáng, Nguyeân, moãi beân xöng ñeá moät phöông”. Hôn nöõa, cuoäc caùch maïng thaùng taùm naêm 1945 cuõng naâng leân taàm voùc theá giôùi, keát hôïp vöøa “ñaùnh ñoå caùc xieàng xích thöïc daân gaàn 100 naêm nay ñeå gaây döïng neân nöôùc Vieät Nam ñoäc laäp ”, vöøa “ñaùnh ñoå cheá ñoä quaân chuû maáy möôi theá kæ maø laäp neân cheá ñoä daân chuû coäng hoøa ” nhöõng nhieäm vuï cuoäc caùch maïng Mó 1776 vaø caùch maïng Phaùp 1791 ñaõ giaûi quyeát. Noái lieàn trong nguoàn maïch daït daøo cuûa truyeàn thoáng töï haøo daân toäc, baûn tuyeân ngoân gôïi moái daây lòch söû hieän nay vôùi quaù khöù ngaøn xöa, nieàm töï haøo daân toäc töø ngaøn xöa nhö keát tinh laïi trong thôøi ñieåm hieän ñaïi, cuøng aâm vang tha thieát haøo huøng. Tö töôûng Hoà chí minh ñaõ vöôït phaïm vi trong nöôùc nhoû heïp vöôn ñeán taàm cao nhaân loaïi, vöôït thôøi gian, khoâng gian hieän taïi, baét gaëp vaø laéng ñoïng “hoàn thieâng soâng nuùi”. Neùt saùng taïo linh hoaït, môùi meû cuûa ngoøi buùt vaên phong chính luaän cuûa Baùc, khoâng chæ ôû vieäc trích daãn hai baûn tuyeân ngoân treân maø Baùc coøn môû roäng, phaùt trieån leân tö töôûng môùi” “… lôøi baát huû aáy ôû trong baûn tuyeân ngoân ñoäc laäp naêm 1776 cuûa nöôùc Mó. Suy roäng ra, caâu aáy coù yù nghóa laø: Taát caû caùc daân toäc treân theá giôùi sinh ra ñeàu bình ñaúng: daân toäc naøo cuõng coù quyeàn soáng, quyeàn sung söôùng vaø quyeàn töï do”. Töø quyeàn con ngöôøi Baùc ñaõ vaän duïng thieát thöïc, saùng taïo vaøo quyeàn ñoäc laäp daân toäc. Caâu noùi khoâng chæ thöùc tænh trí tueä Vieät Nam maø trí tueä nhaân loaïi cuõng nhö böøng tænh, hay noùi nhö giaùo sö nguyeãn Ñaêng Maïnh, ñoù laø “phaùt suùng leänh khôûi ñaàu cho baõo taùp caùch maïng ôû caùc nöôùc thuoäc ñòa seõ laøm suïp ñoå chuû nghóa thöïc daân treân khaép theá giôùi vaøo nöûa sau theá kæ XX”. Nhöõng lí leõ saéc beùn, chaët cheõ giaøu söùc thuyeát phuïc theå hieän ngoøi buùt giaø daën “ cao tay” cuûa moät nhaø tö töôûng, nhaø vaên hoùa lôùn coù taàm voùc nhaân loaïi, keát tinh trí tueä tình caûm tha thieát vaø saâu laéng cuûa thôøi ñaïi, cuûa con ngöôøi. Heä thoáng laäp luaän cuûa tuyeân ngoân khoâng chæ chaët cheõ trong vieäc ñaët cô sôû phaùp lí cuûa neàn ñoäc laäp daân toäc maø coøn raát toaøn dieän khi ñöa ra cô sôû thöïc teá cuûa Tuyeân ngoân. Vaø coù leõ nhöõng “ baèng chöùng soáng” cuûa hieän thöïc lòch söû, nhöõng lí leõ cuûa söï thaät coù söùc taùc ñoäng tröïc tieáp vaø söùc thuyeát phuïc maïnh meõ hôn caû ñeán taâm hoàn ngöôøi nghe, nguôøi ñoïc. Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 170 Keû thuø tröôùc maét ñang laêm le quay trôû laïi xaâm löôïc nöôùc ta, ñoù laø thöïc daân Phaùp. Vaø ñoøn ñaùnh tröïc dieän ñaàu tieân cuûa baûn tuyeân ngoân ñoù laø ñoaïn vaên toá caùo toäi aùc cuûa chuùng. Baét ñaàu töø hai tieáng “ Theá maø … “, maïch vaên chuyeån raát töï nhieân, lay chuyeån nhaän thöùc con ngöôøi töø nhöõng nguyeân lí cao ñeïp vöøa neâu trong hai baûn tuyeân ngoân ñeán thöïc teá nöôùc Vieät Nam. Khoâng noùi giaùn tieáp kín ñaùo maø ñeán ñaây, ngoøi buùt saéc saûo cuûa Baùc nhö löôõi dao saéc beùn ñi saâu vaøo baûn chaát thöïc daân Phaùp, boùc traàn danh nghóa “khai hoùa”, “Baûo hoä” maø chuùng ñaõ reâu rao, döôùi laù côø “Töï do, bình ñaúng, baùc aùi”, chæ thaúng “haønh ñoäng cuûa chuùng traùi haún vôùi nhaân ñaïo vaø chính nghóa”. Moät heä thoáng luaän cöù chaët cheõ, toaøn dieän, tieâu bieåu vaø ñaày aán töôïng tung ra döôùi buùt löïc doài daøo, saéc saûo cuûa Baùc. Moïi phöông dieän ñôøi soáng xaõ hoäi Vieät Nam ñeàu in daáu toäi aùc cuûa thöïc daân Phaùp: veà chính trò, chuùng cöôùp nöôùc ta, thuû tieâu quyeàn töï do daân chuû, chia caét cô theå thoáng nhaát ñaát nöôùc thaønh ba cheá ñoä, ngaên caûn khoái ñoaøn keát daân toäc; veà kinh teá, chuùng “Boùc loät daân ta ñeán xöông tuyû”, kìm haõm neàn kinh teá daân toäc trong voøng queø quaët, laïc haäu; veà quaân söï, chuùng ñaøn aùp nhaân daân ta daõ man, khoâng nhöõng khoâng “Baûo hoä” nöôùc ta maø coøn “baùn nöôùc ta hai laàn cho Nhaät”. Töøng caâu, töøng chöõ beân caïnh nhöõng thuaät ngöõ chính trò coøn aùm aûnh, nhöùc nhoái ñeán saâu thaúm taâm can ngöôøi ñoïc bôûi söùc maïnh ngheä thuaät vaên chöông. Nhöõng caâu ngaén nhö doàn neùn bao caêm haän, aån ñaèng sau ñoù laø soâi traøo maùu vaø nöôùc maét thaám ñaàu ngoøi buùt. Moãi caâu vang leân ñanh theùp, chaát chöùa hôøn caêm nhö nhöõng lôøi tuyeân aùn, môû ñaàu laø haøng loaït töø “Chuùng” vôùi nhöõng haønh ñoäng taøn baïo “Thaúng tay cheùm gieát”, “taém caùc cuoäc khôûi nghóa cuûa chuùng ta baèng nhöõng beå maùu”, “raøng buoäc dö luaän”, “boùc loät daân ta ñeán xöông tuûy”… vaø töø ñoù doäi xuoáng nhö buùa taï ñeán “nhaân daân ta”, “nhaø nöôùc ta”, “noøi gioáng ta”, “daân toäc ta”… Noãi ñau ñaõ laën vaøo trong tuø vaø töø traùi tim yeâu thöông, nhaân ñaïo thieát tha, töø taám loøng ñau ñôùn vì bò cöùa nhöõng veát dao saéc cuûa Baùc baät leân nhöõng hình aûnh giaøu söùc gôïi caûm, ngaén goïn, chính xaùc: “Chuùng taém caùc cuoäc khôûi nghóa cuûa ta trong nhöõng beå maùu”. Ta nghe trong lôøi cuûa Baùc aâm vang tieáng noùi cha oâng – tieáng noùi hôøn caêm toäi aùc “trôøi khoâng dung, ñaát khoâng tha” cuûa keû thuø khi chuùng: “Nöôùng daân ñen treân ngoïn löûa hung taøn Vuøi con ñoû xuoáng döôùi haàm tai vaï”. (Caùo Bình Ngoâ – Nguyeãn Traõi) Vôùi neùt buùt hieän thöïc saéc saûo, giaøu giaù trò thaåm mó, baûn Tuyeân ngoân raát haøm suùc, ñaõ veõ leân böùc tranh moät thôøi kyø lòch söû ñau thöông cuûa daân toäc vôùi nhöõng gam maøu xaùm laïnh treân neàn maùu vaø nöôùc maét keùo daøi “töø Quaûng Trò ñeán Baéc kì, hôn hai trieäu ñoàng baøo ta bò cheát ñoùi”. Nhöõng trang vaên aáy lay ñoäng maïnh meõ taâm hoàn ngöôøi ñoïc, laø baèng chöùng xaùc thöïc “khoâng theå choái caõi ñöôïc” taïo lí leõ laät taåy boä maët taøn baïo cuûa thöïc daân Phaùp, ñi ngöôïc laïi truyeàn thoáng vaên hoùa cuûa nöôùc Phaùp, cuûa nhaân loaïi. Ñaèng sau nhöõng trang vaên day döùt aáy laø taâm hoàn nhaân ñaïo cao caû cuûa Hoà Chí Minh – “Ngöôøi ñaõ ñoùi moïi côn ñoùi ngaøy xöa – Ngöôøi ñaõ cheát hai trieäu laàn naêm ñoùi boán laêm khuûng khieáp” (Nhaø thô Cuba A.Roâñôørigheát). Caûm xuùc quyeän hoøa vôùi lí trí taïo neân söùc maïnh chieán ñaá u saéc saûo cuûa vaên phong chính luaän Hoà Chí Minh. Ñeå khaúng ñinh tröôùc coâng luaän quoác teá neàn ñoäc laäp töï do cuûa daân toäc Vieät Nam. “Tuyeân ngoân Ñoäc laäp” raát ñoäc ñaùo vaø chaët cheõ khi taïo neân theá ñoái laäp giöõa thöïc daân Phaùp vaø daân toäc ta. Neáu nhö khi Nhaät ñeán, Phaùp boäc loä roõ baûn chaát ñeâ heøn “Quì goái ñaàu haøng, môû cöûa nöôùc röôùc Nhaät”. Khi Nhaät ñaûo chính, thöïc daân Phaùp boû chaïy, hoaëc ñaàu haøng, thì nhaân daân ta anh duõng vuøng leân quaät khôûi. AÂm höôûng ngôïi ca traøo leân vôùi ñieäp khuùc “söï thaät” laùy Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 171 ñi laùy laïi nhö toâ ñaäm, khaéc taïo hình aûnh daân toäc baát khuaát, anh huøng. Khoâng nhöõng theá, nhaân daân ta coøn nhaân ñaïo ngay caû ñoái vôùi keû thuø. Ñaäp laïi laäp luaän cuûa thöïc daân Phaùp, Ñoâng Döông laø thuoäc ñòa cuûa thöïc daân Phaùp vaø chuùng coù quyeàn trôû laïi Ñoâng Döông laø nhöõng khaúng ñònh ñanh theùp – khaúng ñònh baèng chaân lí cuûa söï thaät: “Söï thaät laø töø muøa Thu naêm 1940, nöôùc ta ñaõ thaønh thuoäc ñòa cuûa Nhaät, chöù khoâng phaûi thuoäc ñòa cuûa Phaùp nöõa… Söï thaät laø daân ta ñaõ laáy laïi nöôùc Vieät Nam töø tay Nhaät, chöù khoâng phaûi töø tay Phaùp”. Roõ raøng luaän ñieäu xaûo traù cuûa thöïc daân Phaùp ñaõ bò ñaäp tan baèng lí leõ, baèng chöùng xaùc ñaùng, ñaày thuyeát phuïc. Töø söï ñaáu tranh kieân cöôøng cuûa daân toäc taát yeáu gaët haùi ñöôïc nhöõng keát quaû chaân chính: “Nöôùc Vieät Nam coù quyeàn ñöôïc höôûng töï do vaø ñoäc laäp vaø söï thaät ñaõ thaønh moät nöôùc töï do ñoäc laäp”. Baûn tuyeân ngoân thaét buoäc caùc nöôùc Ñoàng minh khi khaúng ñònh Vieät Nam ñaõ “gan goùc ñöùng veà phe Ñoàng minh choáng Phaùt xít maáy naêm nay” (Trong khi thöïc daân Phaùp ñaàu haøng Phaùt xít Nhaät) moät laàn nöõa laïi chaän ñöôïc aâm möu cuûa caùc nöôùc ñeá quoác. Nhöõng caâu vaên khaúng ñònh: “chuùng toâi tin raèng…” hoaëc phuû ñònh cuûa phuû ñònh “quyeát khoâng theå khoâng coâng nhaän quyeàn ñoäc laäp cuûa daân toäc Vieät Nam”. Nhöõng caâu vaên vôùi nhöõng keát caáu song song: “moät daân toäc ñaõ gan goùc ñöùng veà phe ñoàng minh choáng phaùt xít maáy naêm nay, daân toäc ñoù phaûi ñöôïc töï do! Daân toäc ñoù phaûi ñöôïc ñoäc laäp!” taïo neân nhöõng ñieäp khuùc aâm vang, vöøa haøo huøng, vöøa ñanh theùp. Baûn tuyeân ngoân keát thuùc vôùi caâu moùc xích truøng ñieäp: “nöôùc Vieät Nam coù quyeàn ñöôïc höôûng töï do vaø ñoäc laäp, vaø söï thaät ñaõ thaønh moät nöôùc töï do ñoäc laäp – toaøn theå daân toäc Vieät Nam quyeát ñem taát caû tinh thaàn vaø löïc löôïng, tính maïng cuûa caûi ñeå giöõ vöõng quyeàn töï do ñoäc laäp aáy”, caâu noùi nhö chaïm khaéc yù chí saét ñaù giöõ vöõng neàn ñoäc laäp cuûa daân toäc ta treân trang söû vaøng cuûa daân toäc. Taùc phaåm keát laïi cuõng chính laø môû ñaàu moät thôøi kyø môùi ñaáu tranh giöõ vöõng chuû quyeàn ñaát nöôùc. “Tuyeân ngoân ñoäc laäp” cuûa Hoà Chí Minh xöùng ñaùng laø aùng vaên maãu möïc cuûa daân toäc Vieät Nam trong thôøi ñaïi môùi. Vôùi heä thoáng laäp luaän chaët cheõ, ñi töø raøng buoäc naøy ñeán thaét buoäc khaùc, vôùi heä thoáng luaän cöù toaøn dieän, keát caáu truøng ñieäp, vaên phong saéc saûo, baûn tuyeân ngoân höôùng tôùi nhieàu ñoái töôïng vôùi nhieàu gioïng ñieäu khaùc nhau: tha thieát, saâu laéng yeâu thöông vôùi quoác daân, ñoàng baøo; Ñanh theùp, raén roûi caûnh tænh, baùc boû lyù leõ boïn ñeá quoác, thöïc daân phaûn ñoäng; Trang troïng töï tin tuyeân boá ñoäc laäp tröôùc coâng luaän quoác teá… Taùc phaåm thuyeát phuïc ngöôøi ñoïc bôûi heä thoáng laäp luaän khoa hoïc, xaùc ñaùng, hôn nöõa coøn ñi vaøo loøng ngöôøi baèng veû ñeïp vaên chöông gôïi caûm, giaøu tính thaåm mó. Baûn tuyeân ngoân thöøa keá truyeàn thoáng caùc aùng tuyeân ngoân ñoäc laäp cuûa cha oâng chuùng ta, ñoàng thôøi thôû vaøo ñoù hôi thôû cuûa thôøi ñaïi môùi giaøu chaát trí tueä, saéc saûo, haáp daãn. Taïo neân aùng vaên chính luaän maãu möïc aáy laø tö töôûng, trí tueä Hoà Chí Minh, moät taàm vaên hoùa saùnh ngang tinh hoa nhaân loaïi. Vôùi caùi nhìn saùng suoát, tænh taùo, thaáu suoát baûn chaát cuûa keû thuø, Baùc ñaõ vaän duïng linh hoaït, kheùo leùo theå vaên chính luaän ñeå laät taåy boä maët keû thuø, ñaäp tan luaän ñieäu giaû doái cuûa chuùng. Vôùi caùi nhìn yeâu thöông, chuû nghóa nhaân ñaïo trí tueä cuûa ngöôøi coäng saûn, nhöõng trang vaên cuûa Baùc thaám nhuaàn tö töôûng yeâu nöôùc, nhaân aùi cuûa daân toäc, ca ngôïi, töï haøo söùc maïnh quaät cöôøng cuûa daân toäc vaø saâu saéc hôn, khôi daäy ngoïn löûa ñaáu tranh vì quyeàn lôïi chính ñaùng cuûa nhaân loaïi, cuûa daân toäc treân theá giôùi. Taàm vaên hoùa lôùn, nhöõng traûi nghieäm baûn thaân ñaõ giuùp Baùc ñuùc keát neân chaân lyù cuûa daân toäc, lòch söû vaø thôøi ñaïi “Khoâng coù gì quyù hôn ñoäc laäp töï do”. Tö töôûng Hoà Chí Minh coøn soáng maõi, nhö ngoïn ñuoác soi ñöôøng cho con ngöôøi tieán leân xaõ hoäi vaên minh, tieán boä. Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 172 Vôùi taàm tö töôûng, taàm vaên hoùa aáy, “Tuyeân ngoân ñoäc laäp” khoâng coù dung löôïng ñoà soä nhö nhöõng taùc phaåm lôùn treân theá giôùi maø ngöôïc laïi, taùc phaåm raát “ngaén goïn, trong saùng, khuùc chieát”.Ngaén goïn trong soá löôïng caâu, chöõ cuûa taùc phaåm, coù theå ñeám ñöôïc. Trong saùng giaûn dò vôùi nhöõng töø thuaàn Vieät vöøa chính xaùc, vöøa hình töôïng, caâu vaên haøm suùc, coâ ñoïng maø gôïi môû nhieàu lôùp nghóa, nhieàu maõ soá. Ví duï moãi caâu trong baûn Tuyeân ngoân: “Phaùp thua, Nhaät haøng, vua Baûo Ñaïi thoaùi vò”, caâu vaên chæ coù baûy tieáng maø ñaõ ñi gaàn 100 naêm lòch söû, khaùi quaùt nhöõng söï kieän troïng yeáu cuûa daân toäc. Söï thaät lòch söû gôïi leân tröôùc maét ngöôøi ñoïc vôùi khoâng khí söû thi hoaønh traùng, khoâng khí vuøng leân quaät khôûi cuûa daân toäc vaø tö theá cuûa keû thuø, tay sai baùn nöôùc. Nhöõng caâu vaên ngaén goïn nhöng laïi haøm chöùa naêng löôïng thaåm mó lôùn khi mieâu taû toäi aùc ñaãm maùu cuûa keû thuø, rung ñoäng loøng ngöôøi saâu saéc. AÂm vang cuûa nhöõng caâu vaên coøn dö ba maõi. Vaø ñuùng nhö caâu noùi “Caùi ñeïp naèm ngay trong söï giaûn dò”, “Tuyeân ngoân ñoäc laäp” suùc tích, nhöng doàn neùn bao giaù trò tö töôûng, ngheä thuaät cuõng nhö yù nghóa lòch söû to lôùn cuûa daân toäc ta trong muøa Thu lòch söû. Tröôùc “Tuyeân ngoân ñoäc laäp” cuûa Hoà Chí Minh, ta ñaõ coù baøi thô: “Thaàn” cuûa Lyù Thöôøng Kieät, “Caùo Bình Ngoâ” cuûa Nguyeãn Traõi, nhöõng aùng tuyeân ngoân aáy khaéc chöõ vaøng treân bia ñaù lòch söû muoân ñôøi nhöõng moác sôn röïc rôõ cuûa daân toäc Vieät Nam qua nhieàu theá kæ ñaáu tranh vì “Ñoäc laäp, töï do, vì nhaân quyeàn vaø daân quyeàn cuûa daân toäc vaø cuûa nhaân loaïi”. Coù theå noùi “Tuyeân ngoân ñoäc laäp” laø keát tinh truyeàn thoáng yeâu nöôùc cuûa daân toäc vaø tinh thaàn cuûa thôøi ñaïi maø laéng loøng mình trong ñoù, ta coù theå nghe thaáy “Lôøi non nöôùc – tieáng ngaøy xöa vaø caû tieáng mai sau” (Toá Höõu). Taùc phaåm tieâu bieåu cho vaên phong chính luaän saéc saûo, giaøu tính chieán ñaáu, ñoàng thôøi theå hieän phong caùch ngheä thuaät Hoà Chí Minh ngaén goïn, giaûn dò maø haøm suùc, saâu saéc; keát hôïp daân toäc vaø thôøi ñaïi, thaáu tình ñaït lí… Ngöôøi ñoïc khoâng chæ thaáy ñöôïc moät caây buùt ngheä thuaät taøi naêng, trí tueä maø coøn baét gaëp, yeâu thöông taâm hoàn nhaân ñaïo cao caû cuûa Hoà Chí Minh. Lòch söû ñaõ luøi xa, nhöng moãi laàn ñoïc laïi baûn “Tuyeân ngoân ñoäc laäp” cuûa Baùc, ta laïi thaáy theå hieän leân buoåi saùng Ba Ñình lòch söû vôùi côø hoa, naéng vaøng röïc rôõ, vôùi baàu trôøi thu xanh loàng loäng vaø hình aûnh ngöôøi cha giaø kính yeâu . Baùc ñöùng ñoù, vôùi maùi ñaàu baïc gaàn guõi, vôùi gioïng noùi traàm aám maø aâm vang caû soâng nuùi, ñaát trôøi, vaø chæ moät caâu hoûi “Toâi noùi, ñoàng baøo nghe roõ khoâng?” taâm hoàn ta ñaõ rung leân hoøa ñieäu trong ñieäu hoàn muoân ngöôøi, ñieäu hoàn daân toäc. “Tuyeân ngoân Ñoäc laäp”laø vaên kieän lòch söû coù giaù trò muoân ñôøi, khoâng chæ ñoái vôùi söï nghieäp caùch maïng daân toäc maø coøn ñoùng goùp cho tinh hoa nhaân loaïi trí tueä, taâm hoàn Hoà Chí Minh. Taùc phaåm maõi maõi ñöôïc gìn giöõ traân troïng bôûi giaù trò ngheä thuaät vaø tö töôûng saùng ñeïp cuûa Ngöôøi. Ñoaïn môû ñaàu baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Chuû Tòch Hoà Chí Minh ñöôïc vieát raát cao tay: vöøa kheùo leùo vöøa kieân quyeát laïi haøm chöùa nhieàu yù nghóa saâu saéc. Haõy phaân tích ñeå laøm saùng toû ñieàu ñoù. * Daøn baøi chi tieát I. MÔÛ BAØI Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Chuû tòch Hoà Chí Minh ñöôïc xem nhö laø maãu möïc cuûa loaïi vaên nghò luaän. Ñieàu ñoù theå hieän roõ trong ñoaïn môû ñaàu ñöôïc vieát raát cao tay: vöøa kheùo leùo vöøa kieân quyeát laïi haøm chöùa nhieàu yù nghóa saâu saéc. II. THAÂN BAØI Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 173 1/ Nhieäm vuï cuûa phaàn môû ñaàu moät baûn Tuyeân ngoân laø neâu nguyeân lí laøm cô sôû tö töôûng cho toaøn baøi. Nguyeân lí cuûa Tuyeân ngoân ñoäc laäp laø khaúng ñònh quyeàn töï do ñoäc laäp cuûa daân toäc. Nhöng ôû ñaây Baùc khoâng neâu tröïc tieáp nguyeân lí aáy maø laïi döïa vaøo hai baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Mó naêm 1776 vaø Tuyeân ngoân Nhaân quyeàn vaø Daân quyeàn cuûa Phaùp naêm 1791 ñeå khaúng ñònh “Quyeàn soáng, quyeàn sung söôùng vaø quyeàn töï do” cuûa taát caû caùc daân toäc treân theá giôùi. Ñaây chính laø ngheä thuaät “Laáy gaäy oâng ñaäp löng oâng”. 2/ Baùc ñaõ khaúng ñònh quyeàn ñoäc laäp, töï do cuûa daân toäc ta baèng chính nhöõng lôøi leõ cuûa toå tieân ngöôøi Mó, ngöôøi Phaùp ñaõ ghi laïi trong hai baûn Tuyeân ngoân töøng laøm veû vang cho truyeàn thoáng tö töôûng vaø vaên hoùa cuûa nhöõng daân toäc aáy. Caùch vieát nhö theá laø vöøa kheùo leùo vöøa kieân quyeát: - Kheùo leùo vì toû ra raát traân troïng nhöõng danh ngoân baát huû cuûa ngöôøi Phaùp, ngöôøi Mó ñeå “khoaù mieäng” boïn ñeá quoác Phaùp, Mó ñang aâm möu xaâm löôïc vaø can thieäp vaøo nöôùc ta (söï thaät lòch söû ñaõ chöùng toû ñieàu naøy). - Kieân quyeát vì nhaéc nhôû hoï ñöøng coù phaûn boäi toå tieân mình, ñöøng coù laøm daáy buøn leân laù côø nhaân ñaïo cuûa nhöõng cuoäc caùch maïng vó ñaïi cuûa nöôùc Phaùp, nöôùc Mó, neáu nhaát ñònh tieán quaân xaâm löôïc Vieät Nam. 3/ Ñoaïn môû ñaàu baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Vieät Nam maø nhaéc ñeán hai baûn Tuyeân ngoân noåi tieáng trong lòch söû cuûa nhaân loaïi cuûa hai nöôùc lôùn nhö theá, thì cuõng coù nghóa laø ñaët ba cuoäc caùch maïng ngang haøng nhau, ba neàn ñoäc laäp ngang haøng nhau, ba baûn Tuyeân ngoân ngang haøng nhau (vaø thöïc söï, cuoäc caùch maïng thaùng Taùm 1945 ñaõ giaûi quyeát ñuùng nhieäm vuï cuûa hai cuoäc caùch maïng cuûa Mó (1776) vaø cuûa Phaùp (1791). - Sau khi nhaéc ñeán nhöõng lôøi baát huû trong baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Mó, Baùc vieát: “Suy roäng ra, caâu aáy coù nghóa laø taát caû caùc daân toäc treân theá giôùi ñeàu sinh ra bình ñaúng; daân toäc naøo cuõng coù quyeàn soáng, quyeàn sung söôùng vaø quyeàn töï do”. YÙ kieán “Suy roäng ra” aáy quaû laø moät ñoùng goùp ñaày yù nghóa cuûa Baùc ñoái vôùi phong traøo giaûi phoùng daân toäc treân theá giôùi, noù nhö phaùt suùng leänh khôûi ñaàu cho baõo taùp caùch maïng ôû caùc thuoäc ñòa seõ laøm suïp ñoå chuû nghóa thöïc daân treân khaép theá giôùi vaøo nöûa sau theá kæ XX (lòch söû ñaõ chöùng toû ñieàu naøy). III. KEÁT BAØI Ñoaïn môû ñaàu Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Baùc chöùa ñöïng moät tö töôûng lôùn vôùi nhieàu yù nghóa saâu saéc, laïi ñöôïc vieát baèng moät ngheä thuaät cao tay, mang söùc thuyeát phuï c maïnh meõ. Ñoù laø moät ñoaïn môû ñaàu maãu möïc trong moät baûn Tuyeân ngoân baát huû. Phaân tích phaàn tuyeân ngoân trong baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp cuûa Chuû Tòch Hoà Chí Minh (töø “Phaùp chaïy, Nhaät haøng, vua Baûo Ñaïi thoaùi vò” cho ñeán heát), neâu roõ: 1. YÙ nghóa saâu saéc cuûa “phaàn tuyeân ngoân”. 2. Laäp luaän chaët cheõ, gioïng vaên huøng bieän ñaày söùc thuyeát phuïc. * Daøn baøi chi tieát 1. YÙ nghóa saâu saéc cuûa “Phaàn tuyeân ngoân” trong baûn “Tuyeân ngoân Ñoäc laäp”: a/ YÙ nghóa lòch söû cuûa Tuyeân ngoân Ñoäc laäp raát saâu saéc vaø tieán boä: - Ñaùnh ñoå caùc xieàng xích thöïc daân gaàn 100 naêm nay ñeå xaây döïng neân nöôùc Vieät Nam ñoäc laäp. - Ñaùnh ñoå cheá ñoä quaân chuû maáy möôi theá kyû maø laäp neân cheá ñoä daân chuû coäng hoaø. Nhö vaäy laø, cuøng moät luùc, Caùch maïng thaùng Taùm 1945 ñaõ giaûi quyeát caû hai nhieäm vuï: ñoäc laäp cho daân toäc vaø daân chuû cho nhaân daân ñeå ñöa nöôùc Vieät Nam sang moät kyû nguyeân Vaên – tuyeân ngoân ñoäc laäp – TTLT Vónh vieãn 174 môùi – kyû nguyeân cuûa ñoäc laäp töï do vaø Chuû nghóa xaõ hoäi (Bình Ngoâ ñaïi caùo xöa kia, do lòch söû, chæ môùi giaûi quyeát ñöôïc ñoäc laäp daân toäc). b. Noäi dung tuyeân ngoân: ñaày ñuû, toaøn dieän, chaët cheõ, döùt khoaùt: - Tuyeân boá thoaùt li vaø xoùa boû moïi ñieàu vôùi Phaùp (veà quan heä, hieäp öôùc, ñaëc quyeàn). - Tuyeân boá vôùi theá giôùi veà ñoäc laäp vaø töï do cuûa nöôùc Vieät Nam vaø daân toäc Vieät Nam treân caû ba phöông dieän: * Coù quyeàn höôûng töï do vaø ñoäc laäp. * Söï thaät ñaõ thaønh moät nöôùc töï do vaø ñoäc laäp. * Quyeát giöõ vöõng quyeàn töï do vaø ñoäc laäp aáy. 2/ Laäp luaän chaët cheõ, gioïng vaên huøng bieän ñaày söùc thuyeát phuïc: a. Laäp luaän chaët cheõ: - Lôøi toång keát tình hình trong moät caâu ngaén goïn, haøm suùc: “Phaùp chaïy, Nhaät haøng, vua Baûo Ñaïi thoaùi vò”. - Neâu yù nghóa lòch söû cuûa baûn Tuyeân ngoân Ñoäc laäp baèng hai caâu goïn roõ: - Tuyeân boá vôùi Phaùp: “thoaùt li haún quan heä vôùi Phaùp, xoaù boû heát nhöõ ng hieäp öôùc maø Phaùp ñaõ kyù veà nöôùc Vieät Nam (veà chöù khoâng phaûi vôùi), xoùa boû taát caû moïi ñaëc quyeàn cuûa Phaùp treân ñaát Vieät Nam (chöõ duøng chính xaùc vaø döùt khoaùt)”. - Tranh thuû caùc nöôùc ñoàng minh (“Tin raèng”… quyeát khoâng theå khoâng coâng nhaän quyeàn ñoäc laäp cuûa daân toäc Vieät Nam). - Khaúng ñònh quyeàn töï do ñoäc laäp cuûa daân toäc Vieät Nam moät caùch maïnh meõ baèng nhöõng ñieäp ngöõ ñöôïc laùy ñi laùy laïi (“moät daân toäc ñaõ gan goùc…! Daân toäc ñoù phaûi ñöôïc töï do! Daân toäc ñoù phaûi ñöôïc ñoäc laäp”). Nhöõng ñieàu treân ñaây laø tieàn ñeà veà lyù luaän ñoàng thôøi cuõng laø ñeå taïo khoâng khí ñöa baøi vaên ñeán cao traøo, ñeán lôøi tuyeân boá cuoái cuøng, lôøi tuyeân boá trònh troïng vôùi theá giôùi veà ba phöông dieän cuûa moät nöôùc Vieät Nam töï do vaø ñoäc laäp. b. Gioïng vaên huøng bieän: ôû phaàn laäp luaän treân cuõng ñaõ cho ta thaáy roõ gioïng vaên huøng bieän qua caùch duøng töø, qua ñieäp ngöõ, qua lôøi vaên trang troïng vaø gioïng vaên ñanh theùp, döùt khoaùt, khaúng ñònh. Taát caû ñaõ laøm neân söùc thuyeát phuïc maïnh meõ cuûa “Phaàn tuyeân ngoân” trong baûng tuyeân ngoân Ñoäc laäp lòch söû naøy. Ñoù laø do taøi ngheä cuûa taùc giaû.