Tài liệu Chuyên đề bồi dưỡng hsg sinh 9

CÁC CHUYÊN ĐỀ BỒI DƯỠNG HSG THI CẤP HUYỆN, CẤP TỈNH MÔN SINH HỌC 9 PHẦN MỤC LỤC A. HỆ THỐNG CÁC CÂU HỎI LÝ THUYẾT THEO CHUYÊN ĐỀ STT 1 2 3 4 5 6 7 TÊN CÁC CHUYÊN ĐỀ C¸c quy luËt di truyÒn. NHIỄM SẮC THỂ DI TRUYỀN PHÂN TỬ BIẾN DỊ DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI ỨNG DỤNG DI TRUYỀN HỌC SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG TRANG B. PHÂN LOẠI VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI CÁC DẠNG BÀI TẬP STT 1 2 3 4 5 6 7 TÊN CÁC CHUYÊN ĐỀ BÀI TẬP C¸c quy luËt di truyÒn. BÀI TẬP NGUYÊN PHÂN, GIẢM PHÂN BÀI TẬP DI TRUYỀN PHÂN TỬ BÀI TẬP BIẾN DỊ BÀI TẬP PHẢ HỆ BÀI TẬP VỀ HIỆN TƯỢNG THOÁI HÓA BÀI TẬP PHẦN SINH VẬT VÀ MÔI TRƯỜNG C. CÁC ĐỀ LUYỆN THI TRANG NỘI DUNG A. HỆ THỐNG CÁC CÂU HỎI LÝ THUYẾT THEO CHUYÊN ĐỀ CHUYÊN ĐỀ 1: CÁC QUY LUẬT DI TRYỀN C©u 1: C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ di truyÒn häc? 1.TÝnh tr¹ng: Lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, cÊu t¹o, sinh lÝ riªng biÖt cña mét c¬ thÓ ®Ó ph©n biÖt víi c¬ thÓ kh¸c. VD: ë c©y ®Ëu cã c¸c tÝnh tr¹ng: th©n cao, h¹t vµng, chÞu h¹n… 2. TÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n: Lµ nh÷ng tr¹ng th¸i kh¸c nhau cña cïng mét lo¹i tÝnh tr¹ng. VD: h¹t vµng, h¹t xanh, h¹t nau lµ nh÷ng tÝnh tr¹ng t¬ng øng cïng ph¶n ¸nh mµu s¾c h¹t. 3. CÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n (cÆp tÝnh tr¹ng ®èi lËp): lµ hai tr¹ng th¸i biÓu hiÖn tr¸i ngîc nhau cña cïng mét lo¹i tÝnh tr¹ng. VD: h¹t tr¬n vµ h¹t nh¨n, th©n cao vµ th©n thÊp… 4. TÝnh tr¹ng tréi: Lµ tÝnh tr¹ng cã ë P ®îc biÓu hiÖn ë F1 khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n. TÝnh tr¹ng tréi ®îc biÓu hiÖn khi c¬ thÓ cã kiÓu gen ®ång hîp tö tréi hoÆc dÞ hîp tö. 5. TÝnh tr¹ng lÆn: Lµ tÝnh tr¹ng cã ë P kh«ng ®îc biÓu hiÖn ë F1 khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n. TÝnh tr¹ng lÆn chØ ®îc biÓu hiÖn khi c¬ thÓ cã kiÓu gen ®ång hîp tö lÆn, kh«ng ®îc biÓu hiÖn ë c¬ thÓ cã kiÓu gen dÞ hîp tö. 6. Nh©n tè di truyÒn: Lµ mét ®¬n vÞ vËt chÊt quy ®Þnh c¸c tÝnh tr¹ng cña sinh vËt còng nh nguyªn lÝ di truyÒn tÝnh tr¹ng tõ bè meh cho con ch¸u ( ngµy nay gäi lµ gen). VD: nh©n tè di truyÒn A quy ®Þnh hoa ®á, nh©n tè di truyÒn A quy ®Þnh hoa tr¾ng. 7. KiÓu gen: Lµ tæ hîp toµn bé c¸c gen trong tÕ bµo cña mét loµi sinh vËt. Trªn thùc tÕ khi nãi tíi kiÓu gen cña mét c¬ thÓ ngêi ta chØ nãi tíi mét hoÆc mét vµi cÆp gen liªn quan tíi tÝnh tr¹ng ®ang nghiªn cøu. VD: KiÓu gen AA quy ®Þnh hoa ®á. 8. KiÓu h×nh: Lµ tËp hîp toµn bé c¸c tÝnh tr¹ng, ®Æc tÝnh cña c¬ thÓ. KiÓu h×nh cña c¬ thÓ thay ®æi theo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ ®iÒu kiÖn m«i trêng. Trªn thùc tÕ khi nãi tíi kiÓu h×nh cña mét c¬ thÓ ngêi ta chØ nãi tíi mét kiÓu h×nh liªn quan tíi tÝnh tr¹ng ®ang nghiªn cøu. 9. Gièng ( hay dßng) thuÇn chñng lµ gièng cã ®Æc tÝnh di truyÒn ®ång nhÊt c¸c thÕ hÖ sau gièng thÕ hÖ tríc vÒ kiÓu h×nh vµ ®ång nhÊt vÒ kiÓu gen. Trªn thùc tÕ khi nãi gièng thuÇn chñng lµ nãi tíi sù thuÇn chñng vÒ mét hoÆc vµi tÝnh tr¹ng nµo ®ã ®ang ®îc nghiªn cøu. 10. CÆp gen ®ång hîp: Lµ cÆp gen t¬ng øng gåm hai alen tån t¹i ë vÞ trÝ nhÊt ®Þnh cña mét cÆp NST t¬ng ®ång. Hai alen nµy gièng nhau vÒ chiÒu dµi, sè lîng, thµnh phÇn, trËt tù s¾p xÕp c¸c nuclª«tit. VD cÆp gen ®ång hîp AA, aa… 11. CÆp gen dÞ hîp: Lµ cÆp gen t¬ng øng gåm hai alen tån t¹i ë vÞ trÝ nhÊt ®Þnh cña mét cÆp NST t¬ng ®ång. Hai alen nµy gièng nhau vÒ chiÒu dµi, sè lîng, nhng kh¸c nhau vÒ thµnh phÇn, trËt tù s¾p xÕp c¸c nuclª«tit. VD: CÆp gen dÞ hîp Aa… 12. ThÓ ®ång hîp: Lµ c¬ thÓ mang hai alen gièng nhau thuéc cïng mét kiÓu gen. VD: ThÓ ®ång hîp cã kiÓu gen AA lµ thÓ ®ång hîp tréi , cã kiÓu gen aa lµ thÓ ®ång hîp lÆn. 13. ThÓ dÞ hîp: Lµ c¬ thÓ mang hai alen kh¸c nhau thuéc cïng mét kiÓu gen Trong hai gen ®ã cã mét gen lµ tréi hoµn toµn hoÆc tréi kh«ng hoµn toµn cßn gen kia lµ lÆn. Thùc tÕ khi nãi tíi thÓ dÞ hîp ngêi ta chØ xÐt tíi mét hoÆc mét vµi cÆp gen ®ang nghiªn cøu. VD: ThÓ dÞ hîp cã kiÓu gen Aa, Bb… 14. Tréi kh«ng hoµn toµn: Lµ hiÖn tîng di truyÒn trong ®ã kiÓu h×nh cña c¬ thÓ lai F1 biÓu hiÖn tÝnh tr¹ng trung gian gi÷a bè vµ mÑ. 15. Lai ph©n tÝch: Lµ phÐp lai gi÷a c¬ thÓ mang tÝnh tr¹ng tréi cha biÕt râ kiÓu gen vµ c¬ thÓ mang tÝnh tr¹ng lÆn ®Ó kiÓm tra kiÓu gen. NÕu thÕ hÖ con ®ång tÝnh th× c¬ thÓ ®em lai cã kiÓu gen ®ång hîp tréi, nÕu thÕ hÖ lai ph©n tÝnh th× c¬ thÓ ®em lai cã kiÓu gen dÞ hîp. 16. Lai mét cÆp tÝnh tr¹ng: Lµ phÐp lai gi÷a cÆp bè mÑ kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng. VD: Lai hai c©y ®Ëu th©n cao thuÇn chñng vµ ®Ëu th©n thÊp. 17. Lai hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng: Lµ phÐp lai gi÷a cÆp bè mÑ kh¸c nhau vÒ hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng. VD: Lai hai c©y ®Ëu th©n cao, h¹t vµng thuÇn chñng vµ ®Ëu th©n thÊp, h¹t xanh. C©u 2: Tr×nh bµy ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn cña Men®en? Nh÷ng cèng hiÕn cña Men ®en cho di truyÒn häc vµ h¹n chÕ cña Men®en? a. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn cña Men®en. - Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c¬ thÓ lai. + Bíc 1: Chän dßng thuÇn: Cho tù thô phÊn liªn tiÕp qua nhiÒu thÕ hÖ ®Î t¹o dßng thuÇn. NÕu ®êi con hoµn toµn gièng bè mÑ th× c©y ®em gieo thuÇn chñng vÒ gen quy ®Þnh tÝnh tr¹ng ®ang nghiªn cøu. + Bíc 2: Lai c¸c cÆp bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét hoÆc mét sè tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n. Theo dâi riªng biÖt con ch¸u cña tõng cÆp, ph©n tÝch sù di truyÒn cña mçi cÆp tÝnh tr¹ng trªn c¬ së ®ã ph¸t hiÖn quy luËt di truyÒn chung cña c¸c cÆp tÝnh tr¹ng. + Bíc 3: Sö dông phÐp lai ph©n tÝch ®Ó ph©n tÝch kÕt qu¶ lai trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh dîc b¶n chÊt cña sù ph©n li tÝnh tr¹ng lµ sù ph©n li, tæ hîp c¸c nh©n tè di truyÒn trong gi¶m ph©n vµ thô tinh. Tõ nhËn thøc nµy x©y dung gi¶ thuyÕt giao tö thuÇn khiÕt. + Bíc 4: Thèng kª to¸n häc trªn sè lîng lín, t×m hiÓu quy luËt di truyÒn. * Ngoµi ra Men®en cßn mét ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn n÷a lµ ph¬ng ph¸p lai ph©n tÝch. Lai ph©n tÝch: Lµ phÐp lai gi÷a c¬ thÓ mang tÝnh tr¹ng tréi cha biÕt râ kiÓu gen vµ c¬ thÓ mang tÝnh tr¹ng lÆn ®Ó kiÓm tra kiÓu gen. NÕu thÕ hÖ con ®ång tÝnh th× c¬ thÓ ®em lai cã kiÓu gen ®ång hîp tréi, nÕu thÕ hÖ lai ph©n tÝnh th× c¬ thÓ ®em lai cã kiÓu gen dÞ hîp. S§L 1: F1: h¹t vµng x h¹t xanh S§L 2: F1: h¹t vµng x h¹t xanh AA x aa Aa x aa GF1 A a GF1 A ; a a 1Aa : FB 1aa Aa (100% h¹t vµng) FB 1 h¹t vµng : 1 h¹t xanh. b. Cèng hiÕn cña Menden cho di truyÒn häc: - Chän ®èi tîng nghiªn cøu lµ ®Ëu Hµ Lan cã 3 u ®iÓm: + Thêi gian sinh trëng ng¾n (1 n¨m gieo trång ®îc nhiÒu thÕ hÖ) + Tù thô phÊn cao ®é (do cÊu t¹o hoa) nªn tr¸nh ®îc sù t¹p giao trong lai gièng. + Cã nhiÒu tÝnh tr¹ng ®èi lËp ( 7 cÆp ), ®¬n gen, tréi lÆn hoµn toµn. - §Ò xuÊt ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn ( nh phÇn a) - Ph¸t hiÖn ra 2 quy luËt di truyÒn: §Þnh luËt ph©n li vµ ®Þnh luËt ph©n li ®éc lËp. ( ND sgk ). §©y lµ c¬ së khoa häc, ph¬ng ph¸p lai t¹o gièng míi, gi¶i thÝch sù ®a d¹ng cña sinh giíi. - Lµ ngêi ®Çu tiªn ®Ò cËp tíi vËt chÊt di truyÒn trong tÕ bµo – nh©n tè di truyÒn ( ngµy nay gäi lµ gen ). - §Ò ra gi¶ thiÕt vÒ giao tö thuÇn khiÕt: lµ giao tö chØ chøa mét nh©n tè di truyÒn trong cÆp nh©n tè di truyÒn ( chØ chøa mét gen trong cÆp gen ). c. H¹n chÕ cña Men®en. - Do dÆc ®iÓm lÞch sö Men®en cha biÕt ®îc vÒ vËt chÊt di truyÒn trong tÕ bµo, míi chØ ®a ra kh¸i niÖm nh©n tè di truyÒn. - ChØ ®Ò cËp ®Õn hiÖn tîng di truyÒn tréi lÆn hoµn toµn. Trªn thùc tÕ ®a sè c¸c trêng hîp lµ tréi kh«ng hoµn toµn. - ChØ ®Ò cËp tíi trêng hîp mçi gen n»m trªn 1 NST. Thùc tÕ cã rÊt nhiÒu gen cïng n»m trªn 1 NST do ®ã phæ biÕn lµ di truyÒn liªn kÕt. Ngoµi ra còng cha ®Ò cËp ®Õn trêng hîp mét gen quy ®Þnh nhiÒu tÝnh tr¹ng hoÆc nhiÒu gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng. - ChØ ®Ò cËp tíi gen trªn NST thêng trªn thùc tÕ cßn trêng hîp gen trªn NST giíi tÝnh. - Cha nghiªn cøu vai trß cña m«i trêng lªn sù h×nh thµnh tÝnh tr¹ng. Thùc tÕ tÝnh tr¹ng lµ kÕt qu¶ t¬ng t¸c gi÷a kiÓu gen vµ m«i trêng. C©u 3: Ph¸t biÓu néi dung hai ®Þnh luËt cña Men®en? §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng cña hai ®Þnh luËt? ý nghÜa? So sánh hai quy luật này? a. Néi dung hai ®Þnh luËt: - §Þnh luËt ph©n li: Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö, mçi nh©n tè di truyÒn trong cÆp nh©n tè di truyÒn ph©n li vÒ mét giao tö vµ gi÷ nguyªn b¶n chÊt nh ë c¬ thÓ thuÇn chñng cña P. - §Þnh luËt ph©n li ®éc lËp: C¸c cÆp nh©n tè di truyÒn ®· ph©n li ®éc lËp trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö b. §iÒu kiÖn nghiÖm ®óng: - Bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n. - Mçi gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng. - TÝnh tr¹ng tréi ph¶i tréi hoµn toµn. - Sè c¸ thÓ ®em lai ph¶i lín. - Sù ph¸t triÓn cña tÝnh tr¹ng kh«ng phô thuéc vµo ngo¹i c¶nh. * Riªng ®Þnh luËt ph©n li ®éc lËp cã thªm c¸c ®iÒu kiÖn: + C¸c cÆp gen quy ®Þnh c¸c cÆp tÝnh tr¹ng n»m trªn c¸c cÆp NST t¬ng ®ång kh¸c nhau. + C¸c cÆp gen t¸c ®éng riªng rÏ lªn sù h×nh thµnh tÝnh tr¹ng. c. ý nghÜa: Men®en kh¸m ph¸ ra hai ®Þnh luËt di truyÒn c¬ b¶n lµm di truyÒn häc trë thµnh m«n khoa häc ®Æt nÒn mãng cho sù nghiªn cøu c¸c quy luËt di truyÒn kh¸c. Ngoµi ra mçi ®Þnh luËt cßn cã ý nghÜa riªng. - §Þnh luËt ph©n li: + TËn dông u thÕ lai b»ng c¸ch lai nhiÒu gièng víi nhau tËp trung nhiÒu tÝnh tr¹ng tréi vµo F1 lµm s¶n phÈm v× ®a sè tÝnh tr¹ng tréi lµ c¸c tÝnh tr¹ng tèt. + Kh«ng dïng F1 lµm gièng v× tÝnh di truyÒn kh«ng æn ®Þnh. - §Þnh luËt ph©n li ®éc lËp: +Nhê c¸c gen ph©n li ®éc lËp, tæ hîp tù do lµm xuÊt hiÖn nhiÒu biÕn dÞ tæ hîp gãp phÇn gi¶i thÝch sù ®a d¹ng, phong phó cña sinh giíi, lµ nguyªn liÖu cho tiÕn ho¸ vµ chän gièng. + Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö cã sù ph©n li ®éc lËp cña tõng cÆp NST t¬ng ®ång dÉn ®Õn sù ph©n li ®éc lËp cña tõng cÆp gen t¬ng øng. Nếu P thuần chủng khác nhau về n cặp tính trạng (có số cặp gen dị hợp là n), F1 có 2n kiểu giao tử, F2 có 4n kiểu tổ hợp, có 3n kiểu gen, kết quả phân li kiểu hình là (3:1)n . lµm xuÊt hiÖn nhiÒu BDTH phong phó lµ nguyªn liÖu cho tiÕn ho¸ vµ chän gièng. + Lµ nguyªn liÖu cho tiÕn ho¸ v× sinh vËt cã kiÓu gen gåm rÊt nhiÒu gen thêng tån t¹i ë tr¹ng th¸i dÞ hîp, do ®ã sù ph©n li ®éc lËp, tæ hîp tù do t¹o ra v« sè kiÓu gen víi v« sè kiÓu h×nh kh¸c nhau, mçi kiÓu gen cã gi¸ trÞ thÝch nghi kh¸c nhau. + Lµ nguyªn liÖu cho chän gièng v×: sù ®a d¹ng cña sinh vËt gióp con ngêi t×m ra gièng tèt cã nhiÒu tÝnh tr¹ng cã lîi cho con ngêi. + Mçi c¸ thÓ sinh vËt cã sè lîng gen rÊt lín vµ trong quÇn thÓ sinh vËt cã nhiÒu c¸ thÓ dÞ hîp víi c¸c gen kh¸c nhau, khi c¸c c¸ thÓ giao phèi ngÉu nhiªn nhiÒu biÕn dÞ tæ hî sÏ lµm quÇn thÓ ®a d¹ng vÒ kiÓu gen vµ kiÓu h×nh t¨ng tÝnh ®a d¹ng ë sinh vËt. d.So sánh những điểm giống và khác nhau giữa quy luật phân li và phân li độc lập: * Những điểm giống nhau: - Đều có các điều kiện nghiệm đúng như: + Bố mẹ mang lai phải thuần chủng về các cặp tính trạng được theo dõi + Tính trội phải là trội hoàn toàn + Số lượng con lai phải đủ lớn - Ở F2 đều có sự phân li tính trạng ( xuất hiện nhiều hơn một kiểu hình) - Sự di truyền của các cặp tính trạng đều dựa trên sự kết hợp giữa hai cơ chế là: Phân li của các cặp gen trong giảm phân tạo giao tử và tổ hợp của các gen trong thụ tinh tạo hợp tử. * Những điểm khác nhau: Quy luật phân li - Phản ánh sự di truyền của một cặp tính trạng. - F1 dị hợp một cặp gen (Aa) tạo ra 2 loại giao tử. - F2 có 2 loại kiểu hình với tỉ lệ 3: 1. - F2 có 4 tổ hợp với 3 kiểu gen. - F2 không xuất hiện biến dị tổ hợp. Quy luật phân li độc lập - Phản ánh sự di truyền của hai cặp tính trạng. - F1 dị hợp hai cặp gen (AaBb) tạo ra 4 loại giao tử. - F2 có 4 loại kiểu hình với tỉ lệ 9:3:3:1. - F2 có 16 tổ hợp với 9 kiểu gen. - F2 xuất hiện biến dị tổ hợp. C©u 4: Ph©n biÖt phÐp lai ph©n tÝch vµ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c¬ thÓ lai. Lai ph©n tÝch. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c¬ thÓ lai. - Néi dung: Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c¬ thÓ lai. + Bíc 1: Chän dßng thuÇn: Cho tù thô phÊn liªn tiÕp qua nhiÒu thÕ hÖ ®Î t¹o dßng thuÇn. NÕu - Néi dung: ®êi con hoµn toµn gièng bè mÑ th× c©y ®em Lai ph©n tÝch: Lµ phÐp gieo thuÇn chñng vÒ gen quy ®Þnh tÝnh tr¹ng lai gi÷a c¬ thÓ mang tÝnh ®ang nghiªn cøu. tr¹ng tréi cha biÕt râ kiÓu + Bíc 2: Lai c¸c cÆp bè mÑ thuÇn chñng kh¸c gen vµ c¬ thÓ mang tÝnh nhau vÒ mét hoÆc mét sè tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n. tr¹ng lÆn ®Ó kiÓm tra kiÓu Theo dâi riªng biÖt con ch¸u cña tõng cÆp, ph©n gen. NÕu thÕ hÖ con ®ång tÝch sù di truyÒn cña mçi cÆp tÝnh tr¹ng trªn c¬ tÝnh th× c¬ thÓ ®em lai cã së ®ã ph¸t hiÖn quy luËt di truyÒn chung cña c¸c kiÓu gen ®ång hîp tréi, nÕu cÆp tÝnh tr¹ng. thÕ hÖ lai ph©n tÝnh th× + Bíc 3: Sö dông phÐp lai ph©n tÝch ®Ó ph©n c¬ thÓ ®em lai cã kiÓu gen tÝch kÕt qu¶ lai trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh dîc b¶n dÞ hîp. chÊt cña sù ph©n li tÝnh tr¹ng lµ sù ph©n li, tæ hîp c¸c nh©n tè di truyÒn trong gi¶m ph©n vµ thô tinh. Tõ nhËn thøc nµy x©y dung gi¶ thuyÕt giao tö thuÇn khiÕt. + Bíc 4: Thèng kª to¸n häc trªn sè lîng lín, t×m hiÓu quy luËt di truyÒn. - ý nghÜa: Gióp Men®en - ý nghÜa: Gióp Men®en kh¸m ph¸ ra ba ®Þnh kiÓm tra tÝnh thuÇn chñng luËt di truyÒn c¬ b¶n lµm di truyÒn häc trë thµnh cña c¬ thÓ mang tÝnh tr¹ng m«n khoa häc ®Æt nÒn mãng cho sù nghiªn cøu tréi phôc vô cho viÖc nghiªn c¸c quy luËt di truyÒn kh¸c. cøu. C©u 5: C¬ së tÕ bµo häc cña ba ®Þnh luËt cña Men®en? a. §Þnh luËt ph©n li: Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö, mçi nh©n tè di truyÒn trong cÆp nh©n tè di truyÒn ph©n li vÒ mét giao tö vµ gi÷ nguyªn b¶n chÊt nh ë c¬ thÓ thuÇn chñng cña P. Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n thÝ F1 ®ång tÝnh gièng mét trong hai bªn bè mÑ, F2 ph©n tÝnh tØ lÖ 3 tréi : 1 lÆn. - VD: ë ®Ëu Hµ Lan, tÝnh tr¹ng mµu s¾c h¹t do mét gen quy ®Þnh. H¹t vµng tréi hoµn toµn so víi h¹t xanh. Lai hai c©y ®Ëu Hµ Lan thuÇn chñng h¹t vµng vµ h¹t xanh, F1 thu ®îc toµn ®Ëu h¹t vµng. F2 ph©n tÝnh tØ lÖ 3 h¹t vµng: 1 h¹t xanh. S§L: P : h¹t vµng x h¹t xanh AA x aa GP A a F1 Aa (100% h¹t vµng) F1 : h¹t vµng x h¹t vµng Aa x Aa GF1 A; a A; a F2 1AA: 2Aa : 1aa (3 h¹t vµng: 1 h¹t xanh) - Gi¶i thÝch: + TÕ bµo sinh giao tö cña c©y h¹t vµng thuÇn chñng cã bé NST (2n) trong ®ã cã mét cÆp NST t¬ng ®ång mang gen AA. Qua gi¶m ph©n t¹o ra 1 lo¹i giao tö (n) trong ®ã cã mét NST mang gen A. + TÕ bµo sinh giao tö cña c©y h¹t xanh thuÇn chñng cã bé NST (2n) trong ®ã cã mét cÆp NST t¬ng ®ång mang gen aa. Qua gi¶m ph©n t¹o ra 1 lo¹i giao tö (n) trong ®ã cã mét NST mang gen a. + Qua thô tinh sù kÕt hîp cña hai giao tö trªn t¹o hîp tö cã bé NST (2n) trong ®ã cã mét cÆp NST t¬ng ®ång mang hai gen Aa nªn F1 ®ång tÝnh h¹t vµng. + TÕ bµo sinh giao tö cña c©y h¹t vµng F1 cã bé NST (2n) trong ®ã cã mét cÆp NST t¬ng ®ång mang gen Aa. Qua gi¶m ph©n t¹o ra 2 lo¹i giao tö (n) NST cã tØ lÖ t¬ng ®¬ng, trong ®ã cã mét lo¹i giao tö cã mét NST mang gen A, mét lo¹i giao tö cã mét NST mang gen a. + Qua thô tinh sù kÕt hîp ngÉu nhiªn cña hai lo¹i giao tö trªn t¹o hîp tö cã bé NST (2n), F2 cã bèn kiÓu tæ hîp víi tØ lÖ kiÓu gen: 1AA: 2Aa : 1aa, tØ lÖ kiÓu h×nh 3 h¹t vµng: 1 h¹t xanh. b. §Þnh luËt ph©n li ®éc lËp: - Néi dung: - §Þnh luËt ph©n li ®éc lËp: C¸c cÆp nh©n tè di truyÒn ®· ph©n li ®éc lËp trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö - VD: ë ®Ëu Hµ Lan, tÝnh tr¹ng mµu s¾c h¹t vµ h×nh d¹ng h¹t ®Òu do mét gen quy ®Þnh. H¹t vµng tréi hoµn toµn so víi h¹t xanh, h¹t tr¬n tréi hoµn toµn so víi h¹t nh¨n. Lai hai c©y ®Ëu Hµ Lan thuÇn chñng h¹t vµng, tr¬n vµ h¹t xanh, nh¨n. F 1 thu ®îc toµn ®Ëu h¹t vµng,tr¬n. F2 ph©n tÝnh tØ lÖ 9 h¹t vµng, tr¬n: 3 h¹t vµng, nh¨n : 3 h¹t xanh, tr¬n : 1 h¹t xanh, nh¨n. S§L: P : h¹t vµng,tr¬n x h¹t xanh ,nh¨n AABB x aabb GP AB ab F1 AaBb (100% h¹t vµng, tr¬n) F1 : h¹t vµng, tr¬n x h¹t vµng, tr¬n AaBb x AaBb GF1 AB; Ab; aB; ab AB; Ab; aB; ab F2 TØ lÖ kiÓu gen: 1AABB: 2AaBB : 2AABb: 4 AaBb: 1AAbb: 2 Aabb: 1aaBB: 2aaBb: 1 aabb TØ lÖ kiÓu h×nh: 9 h¹t vµng, tr¬n: 3 h¹t vµng, nh¨n : 3 h¹t xanh, tr¬n : 1 h¹t xanh, nh¨n. - Gi¶i thÝch: + ë F2 xÐt riªng tõng lo¹i tÝnh tr¹ng cã tØ lÖ h¹t vµng: h¹t xanh = 3:1; h¹t tr¬n : h¹t nh¨n = 3:1 XÐt chung c¶ hai lo¹i tÝnh tr¹ng ta cã: (3 h¹t vµng: 1 h¹t xanh) x ( 3 h¹t tr¬n: 1 h¹t nh¨n) = 9 h¹t vµng, tr¬n: 3 h¹t vµng, nh¨n : 3 h¹t xanh, tr¬n : 1 h¹t xanh, nh¨n. VËy sù di truyÒn hai cÆp tÝnh tr¹ng kh«ng phô thuéc nhau. + TÕ bµo sinh giao tö cña c©y h¹t vµng, tr¬n thuÇn chñng cã bé NST (2n) trong ®ã cã mét cÆp NST t¬ng ®ång mang gen AA, mét cÆp NST t¬ng ®ång kh¸c mang gen BB. Qua gi¶m ph©n t¹o ra 1 lo¹i giao tö (n) trong ®ã cã mét NST mang gen A, mét NST kh¸c mang gen B. + TÕ bµo sinh giao tö cña c©y h¹t xanh, nh¨n thuÇn chñng cã bé NST (2n) trong ®ã cã mét cÆp NST t¬ng ®ång mang gen aa, mét cÆp NST t¬ng ®ång kh¸c mang gen bb. Qua gi¶m ph©n t¹o ra 1 lo¹i giao tö (n) trong ®ã cã mét NST mang gen a, mét NST kh¸c mang gen b. + Qua thô tinh sù kÕt hîp cña hai giao tö trªn t¹o hîp tö cã bé NST (2n) trong ®ã cã mét cÆp NST t¬ng ®ång mang hai gen Aa, mét cÆp NST t¬ng ®ång kh¸c mang gen Bb, nªn F1 ®ång tÝnh h¹t vµng, tr¬n. + TÕ bµo sinh giao tö cña c©y h¹t vµng, tr¬n F1 cã bé NST (2n) trong ®ã cã mét cÆp NST t¬ng ®ång mang gen Aa, mét cÆp NST t¬ng ®ång kh¸c mang gen Bb. Qua gi¶m ph©n t¹o ra 4 lo¹i giao tö (n) NST cã tØ lÖ t¬ng ®¬ng AB; Ab; aB; ab. + Qua thô tinh sù kÕt hîp ngÉu nhiªn cña hai trong bèn lo¹i giao tö trªn t¹o hîp tö cã bé NST (2n), F2 cã 16 kiÓu tæ hîp víi tØ lÖ kiÓu gen: 1AABB: 2AaBB : 2AABb: 4 AaBb: 1AAbb: 2 Aabb: 1aaBB: 2aaBb: 1 aabb. TØ lÖ kiÓu h×nh: 9 h¹t vµng, tr¬n: 3 h¹t vµng, nh¨n : 3 h¹t xanh, tr¬n : 1 h¹t xanh, nh¨n. C©u 6: KN tréi kh«ng hoµn toµn. So s¸nh lai mét cÆp tÝnh tr¹ng trong trêng hîp tréi hoµn toµn vµ tréi kh«ng hoµn toµn, gi¶i thÝch t¹i sao cã sù kh¸c biÖt ®ã? * Tréi kh«ng hoµn toµn: Lµ hiÖn tîng di truyÒn trong ®ã kiÓu h×nh cña c¬ thÓ lai F1 biÓu hiÖn tÝnh tr¹ng trung gian gi÷a bè vµ mÑ, cßn ë F 2 cã tØ lÖ kiÓu h×nh lµ : 1 tréi: 2 trung gian : 1 lÆn. - Nguyªn nh©n: Do m«I trêng t¸c ®éng vµo c¬ thÓ, vµo kiÓu gen kh«ng thuËn lîi hoµn toµn nªn nh©n tè di truyÒn tréi kh«ng lÊn ¸t hoµn toµn nh©n tè di truyÒn lÆn. HiÖn tîng tréi kh«ng hoµn toµn phæ biÕn h¬n hiÖn tîng tréi hoµn toµn v× mét tÝnh tr¹ng nµo ®ã lµ kÕt qu¶ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a kiÓu gen víi m«i trêng.S§L. * Gièng nhau; - §Òu lµ phÐp lai gi÷a hai c¬ thÓ kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng. - F1 ®Òu cã kiÓu gen dÞ hîp, ®ång lo¹t mang mét kiÓu h×nh. - F2 ®Ò cã tØ lÖ ph©n li kiÓu gen lµ 1:2:1 * Kh¸c nhau: Tréi hoµn toµn Tréi kh«ng hoµn toµn - KiÓu h×nh F1 mang tÝnh tréi cña - KiÓu h×nh F1 mang tÝnh tr¹ng trung gian bè hoÆc mÑ. gi÷a bè vµ mÑ. - F2 ph©n li kiÓu h×nh theo tØ lÖ 3 - F2 ph©n li kiÓu h×nh theo tØ lÖ 1 tréi : 2 tréi : 1 lÆn. trung gian: 1 lÆn. - F2 cã hai kiÓu h×nh. - F2 cã ba kiÓu h×nh. - Do nh©n tè di truyÒn (gen) tréi - KiÓu gen ®ång hîp tréi mang kiÓu h×nh ¸t hoµn toµn nh©n tè di truyÒn tréi. Do nh©n tè di truyÒn (gen) tréi ¸t (gen) lÆn nªn kiÓu gen dÞ hîp biÓu hoµn toµn nh©n tè di truyÒn (gen) lÆn hiÖn kiÓu h×nh gièng kiÓu gen nªn kiÓu gen dÞ hîp biÓu hiÖn kiÓu h×nh ®ång hîp tréi. trung gian. - CÇn sö dông phÐp lai ph©n tÝch - Kh«ng cÇn sö dông phÐp lai ph©n tÝch v× ®Ó x¸c ®Þnh kiÓu gen cña c¬ thÓ kiÓu gen ®ång hîp tréi cã kiÓu h×nh tréi, mang kiÓu h×nh tréi. kiÓu gen dÞ hîp cã kiÓu h×nh trung gian. Giải thích: (0,25 điểm) P đều thuần chủng(kiểu gen đồng hợp) nên chỉ cho một loại giao tử. Do đó F1 chỉ có một kiểu gen duy nhất là Aa hay Bb. Vì vậy F1 đều đồng tính. (0,25 điểm) F1 đều có kiểu gen dị hợp nên khi giảm phân cho hai loại giao tử A và a, B và b trên số lượng lớn, 2 loại giao tử này có tỉ lệ ngang nhau nên trong thụ tinh, sự kết hợp ngẫu nhiên đều cho ra 4 kiểu tổ hợp, 3 kiểu gen với tỉ lệ 1 AA : 2 Aa : 1 aa hay( 1 BB : 2 Bb : 1 bb). (0,25 điểm) Vì A át hoàn toàn a nên F1 thu được 100% hạt vàng, F2 kiểu gen AA và Aa cho hạt vàng còn aa cho hạt xanh nên tỉ lệ phân ly kiểu hình ở F2 là 3 hạt vàng 1 hạt xanh. (0,25 điểm) Vì B át không hoàn toàn b nên ở F1 thu được 100% hoa hồng, ở F2 kiểu gen BB cho hoa đỏ, Bb cho hoa hồng, bb cho hoa trắng nên tỉ lệ phân ly kiểu hình ở F2 là 1 hoa đỏ : 2 hoa hồng : 1 hoa trắng. C©u 7: Nªu c¸c kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cña Men®en khi «ng ph©n tÝch c¸c thÕ hÖ lai trong TH lai 1 cÆp tÝnh tr¹ng. Men®en gi¶i thÝch kÕt qu¶ nµy ntn? a. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm: B»ng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c¸c thÕ hÖ lai Men®en thÊy r»ng: Khi lai hai c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n thÝ F1 ®ång tÝnh gièng mét trong hai bªn bè mÑ, F2 ph©n tÝnh tØ lÖ 3 tréi : 1 lÆn. b. Gi¶i thÝch: - Men®en cho r»ng c¸c tÝnh tr¹ng kh«ng trén lÉn vµo nhau nh quan niÖm ®¬ng thêi mµ mçi tÝnh tr¹ng do mét cÆp nh©n tè di truyÒn quy ®Þnh. - ¤ng quy íc: Nh©n tè di truyÒn A quy ®Þnh hoa ®á, nh©n tè di truyÒn a quy ®Þnh hoa tr¾ng S§L: S§L: P : Hoa ®á x hoa tr¾ng AA x aa GP A a F1 Aa (100% hoa ®á) F1 x F1 : hoa ®á x hoa ®á Aa x Aa GF1 A; a A; a F2 1AA: 2Aa : 1aa (3 hoa ®á: 1 hoa tr¾ng) - VËy theo Men®en c¬ chÕ di truyÒn c¸c tÝnh tr¹ng lµ sù ph©n li cña cÆp nh©n tè di truyÒn trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö vµ sù tæ hîp nh©n tè di truyÒn trong qu¸ tr×nh thô tinh ®Ó quy ®Þnh tÝnh tr¹ng ë thÕ hÖ tiÕp theo. - Ph¸t hiÖn ra ®Þnh luËt ph©n li (ND ®Þnh luËt ph©n li) C©u 8: Môc ®Ých, néi dung ý nghÜa cña phÐp lai ph©n tÝch trong nghiªn cøu di truyÒn cña Men®en. a. Môc ®Ých: §Ó x¸c ®Þnh kiÓu gen cña c¬ thÓ mang kiÓu h×nh tréi trong TH tréi hoµn toµn lµ ®ång hîp tréi hay dÞ hîp. b. Néi dung: Lµ phÐp lai gi÷a c¬ thÓ mang tÝnh tr¹ng tréi cha biÕt râ kiÓu gen vµ c¬ thÓ mang tÝnh tr¹ng lÆn ®Ó kiÓm tra kiÓu gen. NÕu thÕ hÖ con ®ång tÝnh th× c¬ thÓ ®em lai cã kiÓu gen ®ång hîp tréi, nÕu thÕ hÖ lai ph©n tÝnh th× c¬ thÓ ®em lai cã kiÓu gen dÞ hîp. S§L 1: F1: h¹t vµng x h¹t xanh S§L 2: F1: h¹t vµng x h¹t xanh AA x aa Aa x aa GF1 A a GF1 A ; a a 1Aa : FB 1aa Aa (100% h¹t vµng) FB 1 h¹t vµng : 1 h¹t xanh c. ý nghÜa: Ph¸t hiÖn ®îc thÓ ®ång hîp tréi ®Ó ®a vµo thÝ nghiÖm. Sö dông phÐp lai ph©n tÝch ®Ó ph©n tÝch kÕt qu¶ lai trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh dîc b¶n chÊt cña sù ph©n li tÝnh tr¹ng lµ sù ph©n li, tæ hîp c¸c nh©n tè di truyÒn trong gi¶m ph©n vµ thô tinh. Tõ nhËn thøc nµy x©y dung gi¶ thuyÕt giao tö thuÇn khiÕt. C©u 9: ý nghÜa cña t¬ng quan tréi lÆn trong thùc tiÔn s¶n xuÊt( trong chän gièng) - T¬ng quan tréi lÆn lµ hiÖn tîng phæ biÕn trong giíi sinh vËt trong ®ã tÝnh tr¹ng tréi thêng lµ tÝnh tr¹ng tèt, tÝnh tr¹ng lÆn thêng lµ tÝnh tr¹ng xÊu. - Trong chän gièng cÇn ph¸t hiÖn c¸c tÝnh tr¹ng tréi vµ tËp trung nhiÒu gen tréi quý vµo mét kiÓu gen ®Ó t¹o ra gièng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Ngêi ta cã thÓ lai c¸c gièng thuÇn chñng cã kiÓu gen kh¸c nhau ®Ó tËp trung c¸c gen tréi cña bè mÑ vµo thÕ hÖ con t¹o u thÕ lai. - §Ó tr¸nh sù ph©n li tÝnh tr¹ng kh«ng dïng F1 lµm gièng mµ ph¶i dïng gièng thuÇn chñng. Dïng phÐp lai ph©n tÝch ®Ó kiÓm tra ®é thuÇn chñng cña gièng. C©u 9: Khi lai cÆp bè mÑ kh¸c nhau vÒ hai cÆp tÝnh tr¹ng thuÇn chñng Men®en ®· thu ®îc kÕt qu¶ g×? ¤ng gi¶i thÝch nh thÕ nµo? a. Khi lai cÆp bè mÑ kh¸c nhau vÒ hai cÆp tÝnh tr¹ng thuÇn chñng c¸c nh©n tè di truyÒn ®éc lËp víi nhauth× F2 cã tØ lÖ mçi kiÓu h×nh b»ng tÝch c¸c tØ lÖ cña c¸c tÝnh tr¹ng hîp thµnh nã. b. Gi¶i thÝch: ¤ng cho r»ng mçi cÆp tÝnh tr¹ng do 1 cÆp nh©n tè di truyÒn quy ®Þnh Quy íc gen: A: H¹t vµng a: h¹t xanh B: h¹t tr¬n b: h¹t nh¨n A,B tréi hoµn toµn so víi a,b. S§L: P : h¹t vµng,tr¬n x h¹t xanh ,nh¨n AABB x aabb GP AB ab F1 AaBb (100% h¹t vµng, tr¬n) F1 : h¹t vµng, tr¬n x h¹t vµng, tr¬n AaBb x AaBb GF1 AB; Ab; aB; ab AB; Ab; aB; ab F2 TØ lÖ kiÓu gen: 1AABB: 2AaBB : 2AABb: 4 AaBb: 1AAbb: 2 Aabb: 1aaBB: 2aaBb: 1 aabb TØ lÖ kiÓu h×nh: 9 h¹t vµng, tr¬n: 3 h¹t vµng, nh¨n : 3 h¹t xanh, tr¬n : 1 h¹t xanh, nh¨n. - Theo Men®en cã sù ph©n li ®éc lËp cña c¸c tÝnh tr¹ng lµ do sù ph©n li ®éc lËp cña c¸c cÆp nh©n tè di truyÒn trong ph¸t sinh giao tö vµ sù tæ hîp tù do cña chóng trong qu¸ tr×nh thô tinh. - Men®en ®· gi¶i thÝch sù ph©n li ®éc lËp cña c¸c cÆp tÝnh tr¹ng b»ng quy luËt ph©n li (Néidung quy luËt ph©n li) C©u 10: Men®en ®· rót ra kÕt luËn g× víi n cÆp gen dÞ hîp ph©n li ®éc lËp. - Theo Men®en nÕu mçi cÆp gen dÞ hîp n»m trªn 1 cÆp NST t¬ng ®ång th× c¸c gen ph©n li ®éc lËp nªn + Sè lo¹i giao tö t¹o ra: 2n + Sè lo¹i kiÓu gen: 3n tØ lÖ ph©n li kiÓu gen (1:2:1)n + Sè lo¹i kiÓu h×nh: 2n, tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh (3:1)n + Sè kiÓu hîp tö( sè kiÓu tæ hîp giao tö): 4n Víi n sè cÆp gen dÞ hîp ph©n li ®éc lËp. * ý nghÜa: C¸c c«ng thøc tæ hîp cho thÊy sù di truyÒn ®éc lËp lµ nguyªn nh©n chñ yÕu t¹o nªn sù ®a d¹ng vÒ kiÓu gen vµ phong phó vÒ kiÓu h×nh lµm xuÊt hiÖn nhiÒu BDTH ë nh÷ng loµi sinh s¶n h÷u tÝnh. C©u 11: Tr×nh bµy thÝ nghiÖm ph¸t hiÖn ®Þnh luËt liªn kÕt gen? Kh¸i niÖm liªn kÕt gen? §Æc ®iÓm, ý nghÜa cña liªn kÕt gen? Nh÷ng thuËn lîi trong nghiªn cøu di truyÒn cña ruåi dÊm. a.ThÝ nghiÖm ph¸t hiÖn hiÖn tîng liªn kÕt gen. - Moocgan lai hai dßng ruåi dÊm thuÇn chñng th©n x¸m, c¸nh dµi vµ th©n ®en, c¸nh côt ®îc ruåi F1 toµn th©n x¸m, c¸nh dµi. Cho ruåi ®ùc F1 lai ph©n tÝch víi ruåi dÊm th©n ®en, c¸nh côt thu ®îc tØ lÖ 1 th©n x¸m, c¸nh dµi : 1 th©n ®en, c¸nh côt. - Nh vËy th©n x¸m, c¸nh dµi còng nh th©n ®en c¸nh côt lu«n di truyÒn ®ång thêi víi nhau ®îc gi¶i thÝch b»ng sù di truyÒn liªn kÕt gen. C¸c gen quy ®Þnh nhãm tÝnh tr¹ng nµy cïng n»m trªn mét NST, cïng ph©n li vµ tæ hîp trong qu¸ tr×nh ph©n bµo. - S§L: P AB ab AB x ab (Thân xám, cánh dài) (Thân đen, cánh cụt) GP: AB ↓ ab AB F1: ab (Thân xám, cánh dài) Lai phân tích: AB ab ♂ x ♀ ab ab (Thân xám, cánh dài) (Thân đen, cánh cụt) GP: AB : ab ↓ ab AB ab FB: Kiểu gen (2) 1 : 1 ab ab Kiểu hình (2) 1 Thân xám, cánh dài : 1 thân đen, cánh cụt b. Kh¸i niÖm liªn kÕt gen: Di truyÒn liªn kÕt lµ hiÖn tîng mét nhãm tÝnh tr¹ng ®îc di truyÒn cïng nhau, ®îc quy ®Þnh bëi c¸c gen trªn mét NST cïng ph©n li trong qu¸ tr×nh ph©n bµo. c. §Æc ®iÓm cña liªn kÕt gen: - Liªn kÕt gen lµ hiÖn tîng c¸c gen trªn cïng mét NST cïng ph©n li vµ tæ hîp víi nhau theo NST vµo giao tö vµ hîp tö lµm thµnh nhãm gen liªn kÕt. Trong tÕ bµo sinh vËt sè lîng gen lµ rÊt lín nhng sè lîng NST cã h¹n vµ nhá h¬n sè lîng gen rÊt nhiÒu do ®ã mçi NST ph¶i chøa nhiÒu gen. C¸c gen kh«ng alen víi nhau cïng n»m trªn 1 NST t¹o thµnh nhãm gen liªn kÕt. - Sè nhãm gen liªn kÕt b»ng bé NST ®¬n béi (n) cña loµi. - Mçi gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng nªn nhãm gen liªn kÕt quy ®Þnh mét nhãm tÝnh tr¹ng di truyÒn liªn kÕt cïng nhau qua c¸c thÕ hÖ.. - Cha mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n quy ®Þnh bëi c¸c gen liªn kÕt trªn mét NST th× kÕt qu¶ ph©n tÝnh ë F2 gièng nh lai mét cÆp tÝnh tr¹ng. ( tØ lÖ 3:1, hoÆc 1:2:1 ) - Lµ hiÖn tîng phæ biÕn trong di truyÒn nªn trong chän gièng ngêi ta cã thÓ chän ®îc c¸c tÝnh tr¹ng tèt lu«n ®i víi nhau. - H¹n chÕ sù ph©n li ®éc lËp, tæ hîp tù do cña c¸c gen tõ ®ã h¹n chÕ biÕn dÞ tæ hîp. d. ý nghÜa liªn kÕt gen: - Kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña c¸c quy luËt Men®en, bæ sung cho quy luËt ph©n li ®éc lËp cña Men®en. - Trong tÕ bµo sè lîng gen lín h¬n sè lîng NST rÊt nhiÒu nªn mét NST thêng chøa nhiÒu gen.C¸c gen ph©n bè theo chiÒu däc NST t¹o thµnh nhãm gen liªn kÕt. Sè nhãm gen liªn kÕt b»ng bé NST ®¬n béi (n) cña loµi. - §¶m b¶o sù di truyÒn bÒn v÷ng cña nhãm tÝnh tr¹ng ®îc quy ®Þnh bëi c¸c gen trªn cïng mét NST nªn trong chän gièng ngêi ta cã thÓ chän ®îc c¸c tÝnh tr¹ng tèt lu«n ®i víi nhau. - H¹n chÕ sù ph©n li ®éc lËp, tæ hîp tù do cña c¸c gen tõ ®ã h¹n chÕ biÕn dÞ tæ hîp. e. ThuËn lîi cña ruåi dÊm trong nghiªn cøu di truyÒn: - Mooocgan chän ruåi dÊm lµm ®èi tîng nghiªn cøu di truyÒn ( n¨m 1910) v×: + Bé NST Ýt 2n=8, sai kh¸c nhiÒu vÒ h×nh d¹ng kÝch thíc. Sè lîng gen Ýt ®îc ph©n bè trong 4 nhãm gen liªn kÕt. + DÔ nu«i trong èng nghiÖm nªn cã thÓ chñ ®éng ®iÒu chØnh m«i trêng. + §Î nhiÒu. + Vßng ®êi ng¾n ( 10-14 ngµy mét thÕ hÖ). + Cã nhiÒu biÕn dÞ dÔ quan s¸t, nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n: th©n x¸m-th©n ®en, c¸nh dµi-c¸nh ng¾n, l«ng cøng-l«ng mÒm C©u 12: ë mét loµi thùc vËt ngêi ta xÐt hai tÝnh tr¹ng lµ mµu s¾t qu¶ vµ kÝch thíc th©n biÕt mçi gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng, mµu qu¶ ®á tréi hoµn toµn víi mµu qu¶ vµng, th©n cao tréi hoµn toµn víi th©n thÊp. NÕu cã mét c©y dÞ hîp hai cÆp gen nãi trªn lµm thÕ nµo ®Ó biÕt hai cÆp gen trªn di truyÒn liªn kÕt hay ph©n li ®éc lËp. ViÕt S§L chøng minh? - Quy íc gen: Qña ®á: A, qu¶ vµng: a C©y cao: B, c©y thÊp: b - C¸ch 1: Cho c©y ®ã lai ph©n tÝch víi c¬ thÓ cã kiÓu h×nh lÆn qu¶ vµng, th©n thÊp ( kiÓu gen aabb ). NÕu FB ph©n tÝnh tØ lÖ 1:1:1:l th× hai cÆp gen ®ã ph©n li ®éc lËp, nÕu FB ph©n tÝnh tØ lÖ 1:1 th× hai cÆp gen ®ã di truyÒn liªn kÕt. - S§L1: P : qu¶ ®á, c©y cao x qu¶ vµng, c©y thÊp AaBb x aabb GP AB; Ab; aB; ab ab FB TØ lÖ kiÓu gen: 1 AaBb: 1Aabb: 1 aaBb: 1 aabb TØ lÖ kiÓu h×nh: 1 qu¶ ®á, c©y cao: 1 qu¶ ®á, c©y thÊp: 1 qu¶ vµng, c©y cao: 1 qu¶ vµng, c©y thÊp. - S§L 2: P AB x ab ab (Qủa đỏ, cây cao) AB ; ab ab (Qủa vàng, cây thấp) GP: ↓ ab AB ab FB: Kiểu gen 1 : 1 ab ab Kiểu hình 1 Qủa đỏ, cây cao : 1 Qủa vàng, cây thấp. - C¸ch 2: Cho c©y ®ã tù thô phÊn nÕu sù ph©n li kiÓu h×nh lµ 9:3:3:1 th× hai cÆp gen di truyÒn ph©n li ®éc lËp, nÕu tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh lµ 3:1 th× hai cÆp gen ®ã di truyÒn liªn kÕt. - S§L1: P : qu¶ ®á, c©y cao x qu¶ ®á, c©y cao AaBb x AaBb GP AB; Ab; aB; ab AB; Ab; aB; ab FB TØ lÖ kiÓu gen: 1AABB: 2AaBB : 2AABb: 4 AaBb: 1AAbb: 2 Aabb: 1aaBB: 2aaBb: 1 aabb TØ lÖ kiÓu h×nh: 9 qu¶ ®á, c©y cao: 3 qu¶ ®á, c©y thÊp: 3 qu¶ vµng, c©y cao: 1 qu¶ vµng, c©y thÊp. - S§L 2: AB AB P x ab ab (Qủa đỏ, cây cao) (Qủa đỏ, cây cao) GP: AB ; ab ↓ AB ; ab Kiểu gen 1 AB : 2 AB ab FB: : 1 AB ab ab Kiểu hình 3 Qủa đỏ, cây cao : 1 Qủa vàng, cây thấp. Câu 13: Phân biệt quy luật di truyền của Menđen và của Mooocgan. Quy luật di truyền Menđen - Đối tượng nghiên cứu: đậu Hà Lan. - Phát hiện ra quy luật trên cơ sở mỗi gen nằm trên một NST, phân li độc lập, tổ hợp tự do trong quá trình giảm phân và thụ tinh nên sự di truyền các tính trạng không phụ thuộc nhau. - Nghiên cứu gen quy định tính trạng nằm trên NST thường nên kết quả lai không phụ thuộc vào tính trạng của cha hay mẹ (lai thuận, lai nghich kết quả giống nhau). - Nếu P thuần chủng khác nhau về n cặp tính trạng (có số cặp gen dị hợp là n), F1 có 2n kiểu giao tử, F2 có 4n kiểu tổ hợp, có 3n kiểu gen, kết quả phân li kiểu hình là (3:1)n . Quy luật di truyền Mooocgan - Đối tượng nghiên cứu: Ruồi dấm. - Moocgan bổ sung thêm hiện tượng các gen liên kết với nhau trên một NST cùng phân li và tổ hợp trong quá trình giảm phân và thụ tinh nên các cặp tính trạng di truyền phụ thuộc nhau. - Nghiên cứu cả gen nằm trên NST giới tính nên kết quả lai phụ thuộc tính trạng là của cha hay của mẹ (lai thuận, lai nghich kết quả khác nhau). - Nếu P thuần chủng khác nhau về n cặp tính trạng (có số cặp gen dị hợp là n), F1 chỉ có 2 kiểu giao tử, F2 có 4 kiểu tổ hợp, có 3 kiểu gen, kết quả phân li kiểu hình như lai một cặp tính trạng là 3:1 hoặc 1:2:1. C©u 14: T¹i sao quy luËt liªn kÕt gen kh«ng b¸c bá mµ cßn bæ sung cho quy luËt ph©n li ®éc lËp c¸c tÝnh tr¹ng. - Do h¹n chÕ cña khao häc ®¬ng thêi, Men®en cho r»ng c¸c tÝnh tr¹ng ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c nh©n tè di truyÒn. Qua di truyÒn liªn kÕt Moocgan kh¼ng ®Þnh nh©n tè di truyÒn lµ gen n»m trªn NST. - Quy luËt ph©n li ®éc lËp chØ ®óng trong trêng hîp c¸c gen quy ®Þnh tÝnh tr¹ng n»m trªn c¸c cÆp NST t¬ng ®ång kh¸c nhau. - Di truyÒn liªn kÕt ®· gi¶I thÝch ®îc:Trong tÕ bµo sinh vËt sè lîng gen lµ rÊt lín nhng sè lîng NST cã h¹n vµ nhá h¬n sè lîng gen rÊt nhiÒu do ®ã mçi NST ph¶i chøa nhiÒu gen. - Theo Men®en mçi cÆp nh©n tè di truyÒn n»m trªn mét cÆp NST. Moocgan kh¼ng ®Þnh thùc tÕ trªn mçi NST c¸c gen ph©n bè theo chiÒu däc NST ®Æc trng cho loµi. Trong qu¸ tr×nh gi¶m ph©n c¸c gen trªn cïng mét NST kh«ng ph©n li ®éc lËp, tæ hîp tù do mµ cïng ph©n li vµ tæ hîp lµm thµnh nhãm gen liªn kÕt. - Di truyÒn liªn kÕt ®¶m b¶o sù di truyÒn bÒn v÷ng cña tõng nhãm tÝnh tr¹ng ®îc quy ®Þnh bëi c¸c gen n»m trªn mét nhiÔm s¾c thÓ, nhê ®ã trong chän gièng cã thÓ chän ®îc nh÷ng nhãm tÝnh tr¹ng tèt lu«n ®i kÌm víi nhau - Sù di truyÒn liªn kÕt lµ mét hiÖn tîng phæ biÕn. Sù ph©n li ®éc lËp vµ tæ hîp tù do chØ x¶y ra gi÷Êcc nhãm gen liªn kÕt. * Tãm l¹i: Quy luËt cña Men®en ®Ò cËp ®Õn sù di truyÒn tÝnh tr¹ng mµ gen quy ®Þnh c¸c tÝnh tr¹ng nµy thuéc c¸c cÆp NST t¬ng ®ång kh¸c nhau cßn di truyÒn liªn kÕt ®Ò cËp ®Õn sù di truyÒn tÝnh tr¹ng mµ gen quy ®Þnh c¸c tÝnh tr¹ng nµy cïng n»m trªn mét NST. Trong TB hai hiÖn tîng nµy x¶y ra ®ång thêi nªn quy luËt liªn kÕt gen kh«ng b¸c bá mµ bæ sung cho quy luËt ph©n li ®éc lËp. C©u 15: So s¸nh di truyÒn ph©n li ®éc lËp vµ di truyÒn liªn kÕt. * Gièng nhau: * Giống nhau: - Đều là phép lai giữa hai cặp bố mẹ khác nhau về hai cặp tính trạng thuần chủng tương phản, P lai giữa cơ thể mang hai tính trạng trội và cơ thể mang hai tính trạng lặn. Mçi cÆp tÝnh tr¹ng do mét cÆp gen quy ®Þnh, gen n»m trªn NST trong nh©n tÕ bµo. - NÕu P thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ hai cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n th× F1 ®ång tÝnh. - FB đều phân tính * Kh¸c nhau: Di truyÒn ph©n li ®éc lËp. Di truyÒn liªn kÕt. - Phát hiện ra quy luật trên cơ sở mỗi gen nằm - Moocgan bổ sung thêm hiện tượng các gen liên trên một NST, phân li độc lập, tổ hợp tự do trong kết với nhau trên một NST cùng phân li và tổ hợp quá trình giảm phân và thụ tinh nên sự di truyền trong quá trình giảm phân và thụ tinh nên các cặp các tính trạng không phụ thuộc nhau. tính trạng di truyền phụ thuộc nhau. - Nếu P thuần chủng khác nhau về n cặp tính - Nếu P thuần chủng khác nhau về n cặp tính n trạng (có số cặp gen dị hợp là n), F1 có 2 kiểu trạng (có số cặp gen dị hợp là n), F1 chỉ có 2 kiểu giao tử, F2 có 4n kiểu tổ hợp, có 3n kiểu gen, kết giao tử, F2 có 4 kiểu tổ hợp, có 3 kiểu gen, kết quả n quả phân li kiểu hình là (3:1) . phân li kiểu hình như lai một cặp tính trạng là 3:1 hoặc 1:2:1. - Nếu xét lai hai cặp tính trạng F1 cho 4 lọai giao - Nếu xét lai hai cặp tính trạng F1 cho 2 lọai giao tử. FB cho 4 kiểu tổ hợp, 4 loại kiểu gen theo tỉ lệ tử. FB cho 2 kiểu tổ hợp, 2 loại kiểu gen theo tỉ lệ 1:1:1:1, 4 loại kiểu hình. (SĐL) 1:1, 2 loại kiểu hình.(SĐL) - ý nghĩa: Nhê c¸c gen ph©n li ®éc - ý nghĩa: lËp, tæ hîp tù do lµm xuÊt hiÖn nhiÒu + §¶m b¶o sù di truyÒn bÒn v÷ng cña biÕn dÞ tæ hîp gãp phÇn gi¶i thÝch sù tong nhãm tÝnh tr¹ng ®îc quy ®Þnh ®a d¹ng, phong phó cña sinh giíi, lµ bëi c¸c gen trªn cïng mét NST nªn nguyªn liÖu cho tiÕn ho¸ vµ chän trong chän gièng ngêi ta cã thÓ chän gièng: ®îc c¸c tÝnh tr¹ng tèt lu«n ®i víi nhau. + Lµ nguyªn liÖu cho tiÕn ho¸ v× sinh + H¹n chÕ biÕn dÞ tæ hîp. vËt cã kiÓu gen gåm rÊt nhiÒu gen th- + Trong tÕ bµo sè lîng gen lín h¬n sè lêng tån t¹i ë tr¹ng th¸i dÞ hîp, do ®ã îng NST rÊt nhiÒu nªn mét NST thêng sù ph©n li ®éc lËp, tæ hîp tù do t¹o ra chøa nhiÒu gen.C¸c gen ph©n bè theo v« sè kiÓu gen víi v« sè kiÓu h×nh chiÒu däc NST t¹o thµnh nhãm gen liªn kh¸c nhau, mçi kiÓu gen cã gi¸ trÞ kÕt. Sè nhãm gen liªn kÕt b»ng bé NST thÝch nghi kh¸c nhau. ®¬n béi (n) cña loµi. + Lµ nguyªn liÖu cho chän gièng v×: sù ®a d¹ng cña sinh vËt gióp con ngêi t×m ra gièng tèt cã nhiÒu tÝnh tr¹ng cã lîi cho con ngêi. C©u 16: Loµi (1) cã kiÓu gen AaBb, loµi (2) cã kiÓu gen AB ab Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm chung vµ riªng cña hai kiÓu gen ®ã. Nªu ph¬ng ph¸p ph©n biÖt. a. §Æc ®iÓm chung cña hai kiÓu gen. - Lµ hai cÆp gen dÞ hîp, thµnh phÇn gen gièng nhau. - BiÓu hiÖn tÝnh tr¹ng tréi hoÆc tÝnh tr¹ng trung gian, v× ë d¹ng dÞ hîp nªn kh«ng biÓu hiÖn kiÓu h×nh cña gen lÆn. - Mét gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng hoÆc nhiÒu tÝnh tr¹ng. - Tu©n theo quy luËt di truyÒn gen trong nh©n. - KiÓu h×nh lµ kÕt qu¶ t¬ng t¸c gi÷a kiÓu gen vµ m«i trêng. - §Òu thÓ hiÖn u thÕ lai ®îc sö dông trong phÐp lai kinh tÕ. - TÝnh di truyÒn kh«ng æn ®Þnh. b. §Æc ®iÓm riªng. - KiÓu gen AaBb: + Mçi gen n»m trªn mét NST, ph©n li ®éc lËp, tæ hîp tù do. + T¹o 4 lo¹i giao tö cã tØ lÖ t¬ng ®¬ng. + NÕu di truyÒn theo quy luËt ph©n li ®éc lËp t¹o 4 lo¹i kiÓu h×nh, 16 kiÓu gen. NÕu di truyÒn theo quy luËt t¬ng t¸c gen còng cho 16 kiÓu gen, kiÓu h×nh tuú kiÓu t¬ng t¸c. - KiÓu gen AB ab + Hai cÆp gen kh«ng alen cïng tån t¹i trªn mét cÆp NST, t¹o thµnh nhãm gen liªn kÕt, cïng ph©n li vµ tæ hîp. + NÕu di truyÒn theo quy luËt liªn kÕt gen hoµn toµn t¹o hai lo¹i giao tö víi tØ lÖ t¬ng ®¬ng, 3 kiÓu gen, 2 kiÓu h×nh. + NÕu di truyÒn theo quy luËt liªn kÕt gen kh«ng hoµn toµn t¹o bèn lo¹i giao tö, trong ®ã hai lo¹i b×nh thêng chiÕm tØ lÖ lín, hai lo¹i sinh ra do trao ®æi chÐo chiÕm tØ lÖ nhá, c. Ph¬ng ph¸p ph©n biÖt. - C¸ch 1: Lai ph©n tÝch. + NÕu FB ph©n tÝnh tØ lÖ kiÓu h×nh 1:1 th× kiÓu gen lµ AB ab + NÕu FB ph©n tÝnh tØ lÖ kiÓu h×nh lµ 1:1 th× kiÓu gen lµ AaBb. - C¸ch 2: Cho tù thô phÊn (hoÆc thô tinh) + NÕu F1 cã tØ lÖ kiÓu h×nh lµ (3:1)2 th× kiÓu gen lµ AaBb. + NÕu F1 cã tØ lÖ kiÓu h×nh lµ 3:1 th× kiÓu gen lµ AB ab ( ViÕt s¬ ®å lai cho hai trêng hîp ). C©u 17: Chøng minh b»ng c¸c quy luËt di truyÒn r»ng: P thuÇn chñng th× F 1 ®ång tÝnh. - Quy luËt tÝnh tréi: + Trêng hîp tréi hoµn toµn: VD: ë ®Ëu Hµ Lan, tÝnh tr¹ng mµu s¾c h¹t do mét gen quy ®Þnh. H¹t vµng tréi hoµn toµn so víi h¹t xanh. Lai hai c©y ®Ëu Hµ Lan thuÇn chñng h¹t vµng vµ h¹t xanh, F1 thu ®îc toµn ®Ëu h¹t vµng. S§L: P : h¹t vµng x h¹t xanh AA x aa GP A a F1 Aa (100% h¹t vµng) + Trêng hîp tréi kh«ng hoµn toµn. VD: ë hoa phÊn gen A quy ®Þnh hoa mµu ®á, a quy ®Þnh hoa mµu tr¾ng. A tréi kh«ng hoµn toµn so víi a, nªn kiÓu gen AA: kiÓu h×nh hoa ®á, kiÓu gen Aa: kiÓu h×nh hoa hang, kiÓu gen aa: kiÓu h×nh hoa tr¾ng. Lai hai c©y hoa phÊn thuÇn chñng hoa tr¾ng vµ hoa ®á F1 thu ®îc ®ång tÝnh hoa hång. S§L: P : Hoa ®á x hoa tr¾ng. AA x aa GP A a F1 Aa (100% hoa hång.) - Quy luËt ph©n li ®éc lËp. VD: ë ®Ëu Hµ Lan, tÝnh tr¹ng mµu s¾c h¹t vµ h×nh d¹ng h¹t ®Òu do mét gen quy ®Þnh. H¹t vµng tréi hoµn toµn so víi h¹t xanh, h¹t tr¬n tréi hoµn toµn so víi h¹t nh¨n. Lai hai c©y ®Ëu Hµ Lan thuÇn chñng h¹t vµng, tr¬n vµ h¹t xanh, nh¨n. F 1 thu ®îc toµn ®Ëu h¹t vµng,tr¬n. F2 ph©n tÝnh tØ lÖ 9 h¹t vµng, tr¬n: 3 h¹t vµng, nh¨n : 3 h¹t xanh, tr¬n : 1 h¹t xanh, nh¨n. S§L: P : h¹t vµng,tr¬n x h¹t xanh ,nh¨n AABB x aabb GP AB ab F1 AaBb (100% h¹t vµng, tr¬n) - Quy luËt liªn kÕt gen. Moocgan lai hai dßng ruåi dÊm thuÇn chñng th©n x¸m, c¸nh dµi vµ th©n ®en, c¸nh côt ®îc ruåi F1 toµn th©n x¸m, c¸nh dµi. Cho ruåi ®ùc F1 lai ph©n tÝch víi ruåi dÊm th©n ®en, c¸nh côt thu ®îc tØ lÖ 1 th©n x¸m, c¸nh dµi : 1 th©n ®en, c¸nh côt. - Nh vËy th©n x¸m, c¸nh dµi còng nh th©n ®en c¸nh côt lu«n di truyÒn ®ång thêi víi nhau ®îc gi¶I thÝch b»ng sù di truyÒn liªn kÕt gen. C¸c gen quy ®Þnh nhãm tÝnh tr¹ng nµy cïng n»m trªn mét NST, cïng ph©n li vµ tæ hîp trong qu¸ tr×nh ph©n bµo. - S§L: P AB ab AB x ab (Thân xám, cánh dài) (Thân đen, cánh cụt) GP: AB ↓ ab AB ab (Thân xám, cánh dài) C©u 18: ë hai loµi kh¸c nhau, xÐt trêng hîp mét gen quy ®Þnh mét tÝnh tr¹ng, tréi lÆn hoµn toµn cã hai phÐp lai ®Òu cho tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh lµ 3:1, mét loµi tØ lÖ nµy ®ång ®Òu ë c¸ thÓ ®ùc vµ c¸i, mét loµi tØ lÖ nµy kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸ thÓ ®ùc vµ c¸i. Gi¶i thÝch, cho vÝ dô? - Trêng hîp sù ph©n li kiÓu h×nh ®ång ®Òu ë c¸ thÓ ®ùc vµ c¸i do gen quy ®Þnh tÝnh tr¹ng n»m trªn NST thêng. VD: ë chã tÝnh tr¹ng kÝch thíc l«ng do mét gen quy ®Þnh n»m trªn NST thêng, gen A: quy ®Þnh l«ng ng¾n, tréi hoµn toµn so víi gen a quy ®Þnh tÝnh tr¹ng l«ng dµi. Lai hai chã l«ng ng¾n dÞ hîp thu ®îc tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh 3 chã l«ng ng¾n: 1 chã l«ng dµi. KiÓu h×nh ph©n bè ®ång ®Òu gi÷a c¸c c¸ thÓ ®ùc vµ c¸i. S§L: P : chã l«ng ng¾n x chã l«ng dµi Aa x Aa GP A; a A; a F1 TLKG: 1AA: 2Aa : 1aa TLKH: (3 chã l«ng ng¾n: 1 chã l«ng dµi) - Trêng hîp sù ph©n li kiÓu h×nh kh«ng ®ång ®Òu ë c¸ thÓ ®ùc vµ c¸i do gen quy ®Þnh tÝnh tr¹ng n»m trªn NST giíi tÝnh X kh«ng cã alen trªn Y.. VD: ë ruåi dÊm tÝnh tr¹ng mµu m¾t do mét gen quy ®Þnh n»m trªn NST giíi tÝnh X kh«ng cã alen trªn Y, gen A: quy ®Þnh m¾t ®á, tréi hoµn toµn so víi gen a quy ®Þnh m¾t tr¾ng. Lai ruåi dÊm c¸i m¾t ®á dÞ hîp víi råi dÊm ®ùc m¾t ®á thu ®îc tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh 3 ruåi m¾t ®á: 1 ruåi m¾t tr¾ng. KiÓu h×nh ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c c¸ thÓ ®ùc vµ c¸i. M¾t tr¾ng chØ xuÊt hiÖn ë ruåi ®ùc. S§L: P : ♀ M¾t ®á x ♂ M¾t ®á A a XX x X AY A a A GP X ; X X ; Y F1 TLKG: 1 XAXA : 1 XAXa : 1 XAY : 1 XAY TLKH: 3 ruåi m¾t ®á: 1 ruåi m¾t tr¾ng. C©u 19: T×m tÊt c¶ c¸c quy luËt di truyÒn kh¸c nhau cho tØ lÖ ph©n tÝnh lµ 3:1; 1:2:1 ; 1:1:1:1 ; 1:1. * TØ lÖ 3:1 ( cã 5 phÐp lai ) 1. Quy luËt ph©n tÝnh Men®en: VD: ë ®Ëu Hµ Lan, tÝnh tr¹ng mµu s¾c h¹t do mét gen quy ®Þnh. A quy ®Þnh h¹t vµng tréi hoµn toµn so víi a quy ®Þnh h¹t xanh. Lai hai c©y ®Ëu Hµ Lan dÞ hîp h¹t vµng F1 ph©n tÝnh tØ lÖ 3 h¹t vµng: 1 h¹t xanh. S§L: P : h¹t vµng x h¹t vµng Aa x Aa GP A; a A; a F1 1AA: 2Aa : 1aa (3 h¹t vµng: 1 h¹t xanh) 2. Quy luËt di truyÒn liªn kÕt cña Mooocgan. VD: ë ruåi dÊm B quy ®Þnh th©n x¸m, V quy ®Þnh c¸nh dµi tréi hoµn toµn so víi b quy ®Þnh th©n ®en, v quy ®Þnh c¸nh côt. Cho hai ruåi dÊm th©n x¸m c¸nh dµi cã kiÓu gen dÞ hîp tö ®Òu lai víi nhau thu ®îc tØ lÖ 3 th©n x¸m, c¸nh dµi : 1 th©n ®en, c¸nh côt. - S§L : F1: BV BV x bv bv (Th©n x¸m, c¸nh (Th©n ®en, c¸nh côt) dµi) GP: BV ; bv ↓ BV ; bv Kiểu gen 1 BV : 2 BV bv FB: : 1 BV bv bv Kiểu hình 3 Th©n x¸m, c¸nh dµi : 1 Th©n ®en, c¸nh côt. 3. Di truyÒn liªn kÕt giíi tÝnh: VD: ë ruåi dÊm tÝnh tr¹ng mµu m¾t do mét gen quy ®Þnh n»m trªn NST giíi tÝnh X kh«ng cã alen trªn Y, gen A: quy ®Þnh m¾t ®á, tréi hoµn toµn so víi gen a quy ®Þnh m¾t tr¾ng. Lai ruåi dÊm c¸I m¾t ®á dÞ hîp víi råi dÊm ®ùc m¾t ®á thu ®îc tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh 3 ruåi m¾t ®á: Èmuåi m¾t tr¾ng. KiÓu h×nh ph©n bè ®ång ®Òu gi÷a c¸c c¸ thÓ ®ùc vµ c¸i. M¾t tr¾ng chØ xuÊt hiÖn ë ruåi ®ùc. S§L: P : ♀ M¾t ®á x ♂ M¾t ®á A a XX x X AY A a A GP X ; X X ; Y A A A a F1 TLKG: 1 X X : 1 X X : 1 XAY : 1 XAY TLKH: 3 ruåi m¾t ®á: 1 ruåi m¾t tr¾ng. 4. Di truyÒn nhãm m¸u: VD: ë ngêi gen quy ®Þnh nhãm m¸u cã 3 alen, IA , IB , IO. Trong ®ã IA , IB ®ång tréi, IA , IB tréi hoµn toµn so víi IO.. Bè, mÑ ®Òu nhãm m¸u A, ®Òu cã kiÓu gen IAIO §êi con ph©n tÝnh tØ lÖ 3 nhãm m¸u A: 1 nhãm m¸u O. S§L: P : ♀ Nhãm m¸u A x ♂ Nhãm m¸u A A O II x IAIO A O A GP I ; I I ; IO F1 TLKG: 1 IAIA : 2 IAIO : 1 IOIO TLKH: 3 ngêi nhãm m¸u A: 1 ngêi nhãm m¸u O. 5. Di truyÒn ph©n li ®éc lËp. VD: ë ®Ëu Hµ Lan, tÝnh tr¹ng mµu s¾c h¹t vµ h×nh d¹ng h¹t ®Òu do mét gen quy ®Þnh, c¸c gen n»m trªn NST thêng. Gen A quy ®Þnh h¹t vµng tréi hoµn toµn so víi gen a quy ®Þnh h¹t xanh, gen B quy ®Þnh h¹t tr¬n tréi hoµn toµn so víi gen b quy ®Þnh h¹t nh¨n. Lai hai c©y ®Ëu Hµ Lan h¹t vµng, tr¬n ®Òu cã kiÓu gen AaBB. F1 thu ®îc toµn ®Ëu h¹t vµng,tr¬n. F1 ph©n tÝnh tØ lÖ 3 h¹t vµng, tr¬n : 1 h¹t xanh, nh¨n. S§L: P : h¹t vµng,tr¬n x h¹t xanh ,nh¨n AaBB x AaBB GP AB, aB AB, aB F1 TØ lÖ kiÓu gen: 1AABB: 2AaBB : 1aaBB TØ lÖ kiÓu h×nh: 3 h¹t vµng, tr¬n: 1 h¹t xanh, tr¬n. * TØ lÖ 1:2:1 ( cã 4 phÐp lai ) 1. Quy luËt ph©n tÝnh Men®en trêng hîp tréi kh«ng hoµn toµn.: VD: ë hoa phÊn, tÝnh tr¹ng mµu s¾c hoa do mét gen quy ®Þnh. A quy ®Þnh hoa ®á tréi kh«ng hoµn toµn so víi a quy ®Þnh hoa tr¾ng. KiÓu gen AA: hoa ®á, Aa: hoa hång, aa: hoa tr¾ng. Lai hai c©y hoa phÊn mµu hoa hång F1 ph©n tÝnh 1 hoa ®á: 2 hoa hång: 1 hoa tr¾ng. S§L: P : hoa hång x hoa hång Aa x Aa GP A; a A; a P F1 TLKG: 1AA: 2Aa : 1aa TLKH: (1 hoa ®á: 2 hoa hång: 1 hoa tr¾ng) 2. Quy luËt di truyÒn liªn kÕt cña Mooocgan. VD: ë ruåi dÊm gen B quy ®Þnh th©n x¸m, V quy ®Þnh c¸nh dµi tréi hoµn toµn so víi b quy ®Þnh th©n ®en, v quy ®Þnh c¸nh côt. Cho hai ruåi dÊm th©n x¸m c¸nh dµi cã kiÓu gen dÞ hîp tö chÐo lai víi nhau thu ®îc tØ lÖ 1 th©n x¸m, c¸nh côt : 2 th©n x¸m, c¸nh dµi:1 th©n ®en, c¸nh dµi. - S§L : Bv Bv P x bV bV (Th©n x¸m, c¸nh (Th©n ®en, c¸nh côt) dµi) GP: Bv ; bV ↓ Bv ; bV Kiểu gen 1 Bv : 2 Bv bV FB: : 1 Bv bV bV Kiểu hình 1 Thân xám, cánh cụt: 2 Th©n x¸m, c¸nh dµi : 1 Th©n ®en, c¸nh dài. 3.Di truyÒn nhãm m¸u: VD: ë ngêi gen quy ®Þnh nhãm m¸u cã 3 alen, IA , IB , IO. Trong ®ã IA , IB ®ång tréi, IA , IB tréi hoµn toµn so víi IO.. Bè nhãm m¸u AB kiÓu gen IAIB , MÑ nhãm m¸u A kiÓu gen IAIO .§êi con ph©n tÝnh tØ lÖ 1 nhãm m¸u AB: 2 nhãm m¸u A: 1 nhãm m¸u O. S§L: P : ♀ Nhãm m¸u A x ♂ Nhãm m¸u¢B A O II x IAIB A O A GP I ; I I ; IB F1 TLKG: 1 IAIA : 1 IAIB : 1 IAIO : 1 IBIO TLKH: 1 ngêi nhãm m¸u AB: 2 ngêi nhãm m¸u A: 1 ngêi nhãm m¸u B. 4. Di truyÒn ph©n li ®éc lËp Men®en trêng hîp mét cÆp gen tréi lÆn kh«ng hoµn toµn. VD: ë mét loµi thùc vËt tÝnh tr¹ng mµu s¾c hoa vµ chiÒu cao c©y ®Òu do mét gen quy ®Þnh, c¸c gen n»m trªn NST thêng. Gen A quy ®Þnh hoa ®á tréi kh«ng hoµn toµn so víi a quy ®Þnh hoa tr¾ng. KiÓu gen AA: hoa ®á, Aa: hoa hång, aa: hoa tr¾ng. Gen B quy ®Þnh c©y cao tréi hoµn toµn so víi gen a quy ®Þnh c©y thÊp. Lai hai c©y hoa hång, th©n cao AaBB F1 ph©n tÝnh 1 hoa ®á, th©n cao: 2 hoa hång, th©n cao: 1 hoa tr¾ng, th©n cao. S§L: P : h¹t hång, th©n cao x h¹t hång, th©n cao AaBB x AaBB GP AB, aB AB, aB F1 TLKG: 1AABB: 2AaBB : 1aaBB TLKH: 1 hoa ®á, th©n cao: 2 hoa hång, th©n cao: 1 hoa tr¾ng, th©n cao. * TØ lÖ 1:1:1:1 ( cã 4 phÐp lai ) 1. Di truyÒn ph©n li ®éc lËp. VD: ë ®Ëu Hµ Lan, tÝnh tr¹ng mµu s¾c h¹t vµ h×nh d¹ng h¹t ®Òu do mét gen quy ®Þnh, c¸c gen n»m trªn NST thêng. Gen A quy ®Þnh h¹t vµng tréi hoµn toµn so víi gen a quy ®Þnh h¹t xanh, gen B quy ®Þnh h¹t tr¬n tréi hoµn toµn so víi gen b quy ®Þnh h¹t nh¨n. Lai ph©n tÝch c©y ®Ëu Hµ Lan h¹t vµng, tr¬n dÞ hîp hai cÆp gen FB thu ®îctØ lÖ 1 h¹t vµng, tr¬n : 1 h¹t vµng, nh¨n: 1 h¹t xanh, tr¬n:1 h¹t xanh, nh¨n. S§L: P : h¹t vµng,tr¬n x h¹t xanh ,nh¨n AaBb x aabb GP : AB, aB, Ab, ab ab F1 TØ lÖ kiÓu gen: 1AaBb: 1aaBb : 1Aabb : 1aabb TØ lÖ kiÓu h×nh: 1 h¹t vµng, tr¬n : 1 h¹t vµng, nh¨n: 1 h¹t xanh, tr¬n:1 h¹t xanh, nh¨n. 2.Di truyÒn nhãm m¸u: VD: ë ngêi gen quy ®Þnh nhãm m¸u cã 3 alen, IA , IB , IO. Trong ®ã IA , IB ®ång tréi, IA , IB tréi hoµn toµn so víi IO.. Bè nhãm m¸u A kiÓu gen IAI0 , MÑ nhãm m¸u B kiÓu gen IBIO .§êi con ph©n tÝnh tØ lÖ 1 nhãm m¸u AB: 1 nhãm m¸u A: 1 nhãm m¸u O: 1 mét nhãm m¸u B. S§L: P : ♀ Nhãm m¸u B x ♂ Nhãm m¸u A IBIO x IAIO GP IB ; IO IA ; IO A B A O O O F1 TLKG: 1 I I : 1 I I : 1 I I : 1 IBIO TLKH: 1 nhãm m¸u AB: 1 nhãm m¸u A: 1 nhãm m¸u O: 1 mét nhãm m¸u B. 3.Quy luËt di truyÒn liªn kÕt cña Mooocgan. VD: ë ruåi dÊm gen B quy ®Þnh th©n x¸m, V quy ®Þnh c¸nh dµi tréi hoµn toµn so víi b quy ®Þnh th©n ®en, v quy ®Þnh c¸nh côt. Cho hai ruåi dÊm th©n x¸m c¸nh côt cã kiÓu gen Bv lai víi ruåi d¸m th©n ®en, c¸nh dµi cã kiÓu gen bV bv bv thu ®îc tØ lÖ 1 th©n x¸m, c¸nh dµi : 1 th©n x¸m, c¸nh côt :1 th©n ®en, c¸nh dµi: 1 th©n ®en, c¸nh côt - S§L : Bv bV P x bv bv (Th©n x¸m, c¸nh (Th©n ®en, c¸nh dµi) côt) GP: Bv ; bv ↓ bV ; bv Kiểu gen 1 Bv : 1 Bv : 1 bV :1 bv FB: bV bv bv bv TLKH: 1 th©n x¸m, c¸nh dµi : 1 th©n x¸m, c¸nh côt :1 th©n ®en, c¸nh dµi: 1 th©n ®en, c¸nh côt 4. Di truyÒn liªn kÕt giíi tÝnh: VD: ë ruåi dÊm tÝnh tr¹ng mµu m¾t do mét gen quy ®Þnh n»m trªn NST giíi tÝnh X kh«ng cã alen trªn Y, gen A: quy ®Þnh m¾t ®á, tréi hoµn toµn so víi gen a quy ®Þnh m¾t tr¾ng. Lai ruåi dÊm c¸i m¾t ®á dÞ hîp víi råi dÊm ®ùc m¾t tr¾ng thu ®îc tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh 1 ruåi c¸i m¾t ®á: 1 ruåi c¸i m¾t tr¾ng: 1 ruåi ®ùc m¾t ®á: 1 ruåi ®ùc m¾t tr¾ng. S§L: P : ♀ M¾t ®á x ♂ M¾t ®á A a XX x XaY GP XA ; Xa Xa ; Y F1 TLKG: 1 XAXa : 1 XaXa : 1 XAY : 1 XaY TLKH: 1 ruåi c¸i m¾t ®á: 1 ruåi c¸i m¾t tr¾ng: 1 ruåi ®ùc m¾t ®á: 1 ruåi ®ùc m¾t tr¾ng