Tài liệu Bài giảng môn quản trị học

Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ qu¶n trÞ 1.1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña Qu¶n trÞ - nhµ qu¶n trÞ. 1.1.1. Quan niÖm vÒ qu¶n trÞ. 1.1.1.1 Kh¸i niÖm: Qu¶n trÞ lµ nh÷ng ho¹t ®éng cÇn thiÕt ®îc thùc hiÖn khi con ngêi kÕt hîp víi nhau trong c¸c tæ chøc nh»m ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu chung.(Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ häc – TS. §oµn ThÞ Thu Hµ & TS. NguyÔn ThÞ Ngäc HuyÒn - Nhµ xuÊt b¶n thèng kª n¨m 2006). - Qu¶n trÞ lµ mét qu¸ tr×nh do mét hay nhiÒu c¸ nh©n ®¶m nhiÖm nh»m phèi hîp c¸c ho¹t ®éng cña nh÷ng ngêi kh¸c ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ mµ mét c¸ nh©n hµnh ®éng ®¬n ®éc kh«ng thÓ cã ®îc.(Qu¶n trÞ häc c¨n b¶n – JAMES H.DONNELLY, JR ; JAME L. GIBSON & JONH M. IVACEVICH – Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª n¨m 2001). Nh vËy th«ng qua hai kh¸i niÖm vÒ qu¶n trÞ chóng ta thÊy r»ng: + Nh÷ng ho¹t ®éng cña qu¶n trÞ lµ nh÷ng ho¹t ®éng chØ ph¸t sinh khi con ngêi kÕt hîp víi nhau thµnh tæ chøc. + Qu¶n trÞ lµ nh÷ng ho¹t ®éng cÇn thiÕt v× nÕu kh«ng cã nh÷ng ho¹t ®éng ®ã, mäi ng êi trong tËp thÓ sÏ kh«ng biÕt lµm g×, lµm lóc nµo hoÆc sÏ lµm mét c¸ch lén xén. + Ho¹t ®éng qu¶n trÞ ph¶i t¹o ra ®îc nh÷ng hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh. 1.1.1.2. Môc ®Ých cña qu¶n trÞ häc. - Nh»m ®µo t¹o ra nh÷ng con ngêi cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn vµ chØ ®¹o tèt c¸c ®Þnh chÕ vµ tæ chøc chuyªn m«n ho¸ ®Ó cung cÊp hµng ho¸ vµ dÞch vô cho x· héi. Hay nãi c¸c kh¸c môc ®Ých cña trÞ häc lµ nh»m ®µo t¹o ra nh÷ng nhµ qu¶n trÞ giái cã thÓ s¸ng t¹o vµ liªn kÕt ®îc søc m¹nh cña con ngêi. - Gióp cho nh÷ng c¸ nh©n kh«ng ®îc ®µo t¹o lµm nhµ qu¶n trÞ nhng l¹i ®ang ë trªn c¬ng vÞ qu¶n trÞ cã thÓ t¹o ra hiÖu qu¶ qu¶n trÞ, cã kh¶ n¨ng ®èi phã víi nh÷ng biÕn ®æi cña m«i trêng vµ qu¶n trÞ tèt lùc lîng lao ®éng. 1.1.1.3. TÇm quan träng cña qu¶n trÞ. - Con ngêi ngµy cµng nhËn ra r»ng viÖc qu¶n trÞ tèt ®ãng mét vai trß quan träng trong x· héi cña chóng ta. Tõ nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû 20 ®Õn nay, sù quan t©m cña c«ng chóng ®èi víi m«n qu¶n trÞ ®· t¨ng lªn nhanh chãng. Nh÷ng t¸c phÈm vÒ qu¶n trÞ thêng xuÊt hiÖn ë ®Çu danh s¸ch nh÷ng t¸c phÈm b¸n ch¹y nhÊt. Kh«ng cÇn ph¶i lµ häc viªn cña m«n nµy th× ngêi ta còng nhËn ra r»ng nh÷ng c«ng ty cña Mü ®ang bÞ ¸p lùc m¹nh mÏ ph¶i gi¶m bít chi phÝ vµ gia t¨ng chÊt lîng ®Ó khái bÞ thua kÐm nh÷ng h·ng c¹nh tranh níc ngoµi nh NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ Trung quèc. Nh÷ng yªu cÇu qu¶n trÞ tè ®· v¬n ra ngoµi ph¹m vi mét doanh nghiÖp vµ chóng ta thÊy r»ng bÊt cø chuyªn ngµnh nµo còng cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc qu¶n trÞ. - Sau khi tèt nghiÖp ra trêng vµ b¾t ®Çu sù nghiÖp cña m×nh th× sinh viªn hoÆc sÏ qu¶n trÞ hoÆc bÞ qu¶n trÞ. Chóng ta ph¶i lµm viÖc ®Ó sèng vµ hÇu nh ch¾c ch¾n ph¶i lµm viÖc trong mét tæ chøc khi ®ã b¶n th©n sÏ lµ mét nhµ qu¶n trÞ hay lµm viÖc cho mét nhµ qu¶n trÞ. Häc m«n qu¶n trÞ sÏ gióp cho sinh viªn s¸ng tá nhiÒu ®iÒu vÒ hµnh vi cña sÕp cña hä vµ vÒ ho¹t ®éng néi bé cña nh÷ng tæ chøc ®Ó cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. 1.1.2. B¶n chÊt VÀ CHỨC NĂNG cña qu¶n trÞ. 1.1.2.1. B¶n chÊt cña qu¶n trÞ a.. Qu¶n trÞ lµ khoa häc. - Qu¶n trÞ nghiªn cøu, ph©n tÝch vÒ c«ng viÖc qu¶n trÞ trong c¸c tæ chøc, tæng qu¸t ho¸ c¸c kinh nghiÖm tèt thµnh nguyªn t¾c vµ lý thuyÕt ¸p dông cho mäi h×nh thøc qu¶n trÞ t ¬ng tù. Nã còng gi¶i thÝch c¸c hiÖn tîng qu¶n trÞ vµ ®Ò xuÊt nh÷ng lý thuyÕt cïng nh÷ng kü thuËt nªn ¸p dông ®Ó gióp nhµ qu¶n trÞ hoµn thµnh nhiÖm vô vµ qua ®ã gióp c¸c tæ chøc hoµn thµnh môc tiªu. 1 - Qu¶n trÞ häc tËp chung nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ thùc chÊt, tøc lµ nh÷ng ho¹t ®éng qu¶n trÞ cã ý nghÜa duy tr× vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tæ chøc ho¹t ®éng. Qu¶n trÞ häc cung cÊp c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n lµm nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn cøu c¸c m«n häc vÒ qu¶n trÞ chøc n¨ng nh qu¶n trÞ s¶n xuÊt, qu¶n trÞ Marketing, qu¶n trÞ nh©n sù, qu¶n trÞ hµnh chÝnh, qu¶n trÞ nhµ níc… Qu¶n trÞ häc ngµy nay ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ trë thµnh mét m«n khoa häc ®éc lËp. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, qu¶n trÞ häc ®· kÕt hîp víi nhiÒu m«n khoa häc kh¸c, sö dông nh÷ng luËn ®iÓm vµ thµnh tùu cña chóng ®Ó gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò cña lý luËn thùc tiÔn qu¶n trÞ. - Qu¶n trÞ lµ mét khoa häc v× nã cã ®èi tîng nghiªn cøu cô thÓ, cã ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ cã lý thuyÕt xuÊt ph¸t tõ c¸c nghiªn cøu. Qu¶n trÞ häc còng lµ mét khoa häc liªn ngµnh v× nã sö dông nhiÒu tri thøc cña nhiÒu ngµnh häc kh¸c nhau nh kinh tÕ häc, t©m lý häc, x· héi häc, to¸n häc, thèng kª…TÝnh khoa häc cña qu¶n trÞ xuÊt ph¸t tõ tÝnh quy luËt cña c¸c quan hÖ qu¶n trÞ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña tæ chøc, nh÷ng quy luËt nµy ®îc nhµ qu¶n trÞ nhËn thøc vµ vËn dông trong qu¸ tr×nh qu¶n trÞ tæ chøc ®Ó gióp hä ®¹t ®îc kÕt qu¶ mong muèn ®· ®Þnh. TÝnh khoa häc cña qu¶n trÞ ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i n¾m v÷ng nh÷ng quy luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña tæ chøc - N¾m ®îc quy luËt thùc chÊt lµ n¾m ®îc hÖ thèng lý luËn cña vÒ qu¶n trÞ. §ång thêi tÝnh khoa häc cña qu¶n trÞ cßn ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i biÕt vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p ®o lêng ®Þnh lîng hiÖn ®¹i, vËn dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ ho¹t ®éng qu¶n trÞ. - Qu¶n trÞ häc dùa trªn c¬ së lý luËn cña triÕt häc, kinh tÕ ®Ó ph¸t triÓn g¾n bã chÆt chÏ víi nhiÒu m«n häc kinh tÕ cô thÓ nh kinh tÕ c«ng nghiÖp, kinh tÕ n«ng nghiÖp, kinh tÕ th¬ng nghiÖp, kÕ ho¹ch hãa nÒn kinh tÕ quèc d©n, kinh tÕ vµ tæ chøc s¶n xuÊt c¸c xÝ nghiÖp, tæ chøc lao ®éng khoa häc. Qu¶n trÞ häc còng ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ g¾n bã chÆt chÏ víi khoa häc thèng kª, h¹ch to¸n, kÕ to¸n, tµi chÝnh, ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh. Marketing, kinh doanh quèc tÕ … b. Qu¶n trÞ lµ mét nghÖ thuËt. Qu¶n trÞ lµ mét khoa häc nhng sù thùc hµnh qu¶n trÞ lµ mét nghÖ thuËt. Nhµ qu¶n trÞ ph¶i hiÓu biÕt lý thuyÕt qu¶n trÞ, nhng ®Ó cã thÓ qu¶n trÞ h÷u hiÖu nhµ qu¶n trÞ ph¶i biÕt linh ho¹t vËn dông c¸c lý thuyÕt vµo nh÷ng t×nh huèng thùc tiÔn cô thÓ. ViÖc ¸p dông tèt nh÷ng lý thuyÕt nµy vµo thùc tiÔn thÓ hiÖn tÝnh nghÖ thuËt cña qu¶n trÞ. - Ngêi ta thêng xem qu¶n trÞ lµ mét nghÖ thuËt cßn ngêi qu¶n trÞ lµ ngêi nghÖ sÜ tµi n¨ng. Muèn cã nghÖ thuËt qu¶n trÞ ®iªu quyÖn ngêi ta ph¶i rÌn quyÖn ®îc kü n¨ng biÕn lý luËn thµnh thùc tiÔn. - NghÖ thuËt bao giê còng ph¶i dùa trªn sù hiÓu biÕt khoa häc lµm nÒn t¶ng cho nã. Khoa häc vµ nghÖ thuËt qu¶n trÞ kh«ng ®æi lËp nhau, lo¹i trõ nhau mµ chóng bæ sung cho nhau. Khoa häc cã ph¸t triÓn th× nghÖ thuËt qu¶n trÞ míi c¶i tiÕn theo. - TÝnh nghÖ thuËt cña qu¶n xuÊt ph¸t tõ: TÝnh ®a d¹ng, phong phó cña sù víi vµ hiÖn t îng trong kinh tÕ - x· héi vµ trong qu¶n trÞ. Kh«ng ph¶i loµi ngêi ®· nhËn thøc ®îc ®Çy ®ñ c¸c quy luËt vµ ngay c¶ c¸c hiÖn tîng, sù kiÖn còng ®Òu tu©n theo c¸c quy luËt do ®ã khi vËn dông c¸c quy luËt vµo ho¹t ®éng qu¶n trÞ th× ngêi qu¶n trÞ ph¶i biÕt linh ho¹t, khÐo lÐo vËn dông trong c¸c t×nh huèng cô thÓ. - Trªn ph¬ng diÖn lý thuyÕt còng nh trong thùc tÕ ngêi ta nghiªn cøu nghÖ thuËt qu¶n trÞ tõ nh÷ng kinh nghiÖm thµnh c«ng vµ nh÷ng kinh nghiÖm thÊt b¹i trong qu¶n trÞ. Mét qu¶n trÞ gia næi tiÕng nãi: ViÖc nghiªn cøu nh÷ng thÊt b¹i cßn quan träng h¬n lµ viÖc nghiªn cøu thµnh c«ng, bëi v× thµnh c«ng cã thÓ sÏ ®îc lËp l¹i hay kh«ng lËp l¹i, cßn thÊt b¹i, sai lÇm th× nhÊt thiÕt kh«ng ®îc ®Ó cho lËp l¹i. c. Qu¶n trÞ lµ mét nghÒ. 2 - §Æc ®iÓm nµy ®îc hiÓu theo nghÜa cã thÓ ®i häc nghÒ ®Ó tham gia c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ nhng cã thµnh c«ng hay kh«ng? Cã giái nghÒ hay kh«ng? L¹i tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè cña nghÒ (Häc ë ®©u? ai d¹y cho? C¸ch häc nghÒ ra sao? Ch¬ng tr×nh nh thÕ nµo? Ngêi d¹y cã thùc t©m chuyÒn hÕt nghÒ hay kh«ng? Vµ ngêi häc cã muèn trë thµnh nhµ qu¶n trÞ hay kh«ng? N¨ng khiÕu vµ l¬ng t©m nghÒ nghiÖp cña ngêi häc nghÒ ra sao? C¸c tiÒn ®Ò tèi thiÓu cho sù hµnh nghÒ?. Nh vËy muèn qu¶n trÞ cã kÕt qu¶ th× tríc tiªn nhµ qu¶n trÞ t¬ng lai ph¶i ®îc ph¸t hiÖn n¨ng lùc ®îc ®µo t¹o vÒ nghÒ nghiÖp, kiÕn thøc, kü n¨ng, tay nghÒ, kinh nghiÖm mét c¸ch chu ®¸o, ®îc ph¸t hiÖn, nhËn thøc mét c¸ch chuÈn x¸c vµ ®Çy ®ñ c¸c quy luËt kh¸ch quan, ®ång thêi cã ph¬ng ph¸p nghÖ thuËt thÝch hîp nh»m tu©n thñ ®óng c¸c ®ßi hái cña c¸c quy luËt ®ã. * Liªn hÖ gi÷a khoa häc vµ nghÖ thuËt qu¶n trÞ: Chóng ta cã thÓ hiÓu nh sau: Khoa häc lµ sù hiÓu biÕt kiÕn thøc cã hÖ thèng, cã nghÖ thuËt lµ sù hiÓu biÕt kiÕn thøc. NghÖ thuËt qu¶n trÞ tríc hÕt lµ tµi nghÖ cña nhµ qu¶n trÞ trong viÖc quyÕt ®Þnh nh÷ng nhiÖm vô ®Ò ra mét c¸ch khÐo lÐo vµ cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. ë ®©y muèn nãi ®Õn tµi n¨ng cña qu¶n trÞ gia, n¨ng lùc tæ chøc kinh nghiÖm gióp hä gi¶i quyÕt s¸ng t¹o suÊt s¾c nhiÖm vô ®îc giao. NghÖ thuËt bao giê còng ph¶i dùa trªn sù hiÓu biÕt khoa häc lµm nÒn t¶ng cho nã. Khoa häc vµ nghÖ thuËt qu¶n trÞ kh«ng ®èi lËp nhau, lo¹i trõ nhau mµ chóng bæ sung cho nhau. Khoa häc cã ph¸t trÞÓn th× nghÖ thuËt qu¶n trÞ míi c¶i tiÕn theo. VÝ dô: Mét sè nghÖ thuËt + NghÖ thuËt sö dông con ngêi (®Æt ®óng chç, sö dông ®óng kh¶ n¨ng) + NghÖ thuËt mua hµng (lµm sao mua ®îc NVL rÎ, tèt, nhanh...) + NghÖ thuËt l¾ng nghe. + NghÖ thuËt lÝch luü vµ sö dông vèn. + NghÖ thuËt khai th¸c tiÒm n¨ng, gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n, ¸ch t¾c trong s¶n xuÊt kinh doanh;gi¶i ph¸p nghÖ thuËt thÝch hîp nh»m tu©n thñ ®óng c¸c ®ßi hái cña c¸c quy luËt ®ã. 1.1.2.2. Chøc n¨ng cña qu¶n trÞ. - Chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh: Gåm cã viÖc ®Þnh râ nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc, thiÕt lËp mét chiÕn lîc toµn bé ®Ó thùc hiÖn môc tiªu vµ ph¸t triÓn mét hÖ cÊp nh÷ng kÕ ho¹ch ®Ó héi nhËp vµ phèi hîp nh÷ng ho¹t ®éng. - Chøc n¨ng tæ chøc: Nh÷ng nhµ qu¶n trÞ cã tr¸ch nhiÖm v¹ch ra cÊu tróc cña tæ chøc, nã bao gåm viÖc x¸c nhËn nh÷ng nhiÖm vô ph¶i lµm, ai sÏ thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô ®ã, nh÷ng nhiÖm vô ®ã ®îc tËp hîp nh thÕ nµo, ai b¸o c¸o cho ai vµ nh÷ng quyÕt ®Þnh ®îc lµm ra t¹i ®©u. - Chøc n¨ng l·nh ®¹o (chøc n¨ng ®iÒu khiÓn): Mét tæ chøc bao giê còng gåm nhiÒu ngêi, c«ng viÖc cña qu¶n trÞ lµ ®iÒu khiÓn vµ phèi hîp nh÷ng ngêi ®ã. Nã cßn bao gåm viÖc ®éng viªn nh÷ng ngêi díi quyÒn, ®iÒu khiÓn nh÷ng ho¹t ®éng cña nh÷ng ngêi kh¸c, chän läc mét kªnh th«ng tin hiÖu nghiÖm nhÊt gi¶i quyÕt xung ®ét gi÷a c¸c thµnh phÇn, th¾ng ®îc søc × cña c¸c thµnh viªn tríc nh÷ng thay ®æi. - Chøc n¨ng kiÓm tra: Lµ chøc n¨ng sau cïng cña nhµ qu¶n trÞ. Sau khi nh÷ng môc tiªu ®· ®îc ®¹t ra, nh÷ng kÕ ho¹ch ®· ®îc x¸c ®Þnh, viÖc xÕp ®Æt c¬ cÊu ®· ®îc v¹ch râ, ngêi ®· ®îc tuyÓn dông, huÊn luyÖn vµ ®éng viªn, c«ng viÖc vÉn cßn cã chç cã thÓ sai háng. §Ó ®¶m b¶o c«ng viÖc ®îc thùc hiÖn nh dù tÝnh, qu¶n trÞ ph¶i theo dâi xem tæ chøc cña m×nh ho¹t ®éng nh thÕ nµo, ph¶i so s¸nh kÕt qu¶ thùc hiÖn víi nh÷ng môc tiªu ®· ®Æt ra. Nªó cã nh÷ng lÖch híng ®¸ng kÓ th× qu¶n trÞ cã nhiÖm vô ®a tæ chøc trë l¹i ®óng híng. Nh÷ng c«ng viÖc theo dâi, so s¸nh vµ söa ch÷a ®ã thuéc chøc n¨ng kiÓm tra cña qu¶n trÞ. 1.1.3. Nhµ qu¶n trÞ. 1.1.3.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i: 3 - Kh¸i niÖm: Nhµ qu¶n trÞ lµ thµnh viªn cña tæ chøc, hä lµ ngêi ®iÒu khiÓn c«ng viÖc cña nh÷ng ngêi kh¸c. + Gi¶ thiÕt r»ng Nhµ qu¶n trÞ ph¶i cã ngêi díi quyÒn. + Nhµ qu¶n trÞ mang nhiÒu chøc danh kh¸c nhau cho dï hä ë cïng mét cÊp bËc. + C¸c nhµ qu¶n trÞ cã nh÷ng ®Æc tÝnh chung mÆc dï hä mang nh÷ng chøc n¨ng kh¸c nhau rÊt nhiÒu. - Ph©n lo¹i: §Ó dÔ dµng cho viÖc nghiªn cøu vÒ qu¶n trÞ ngêi ta thêng chia c¸c nhµ qu¶n trÞ trong mét tæ chøc thµnh ba cÊp: CÊp chiÕn lîc CÊp cao CÊp qu¶n trÞ trung gian CÊp qu¶n trÞ c¬ së CÊp kü thuËt CÊp chiÕn lîc Ngêi thõa hµnh (c«ng nh©n viªn) H×nh 1. C¸c cÊp bËc qu¶n trÞ. + C¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp c¬ së (First- line manager- CÊp qu¶n trÞ viªn thùc hiÖn): lµ cÊp qu¶n trÞ thõa hµnh, hµng ngµy hä trùc tiÕp nhËn c¸c mÖnh lÖnh vµ triÓn khai thùc hiÖn nh÷ng mÖnh lÖnh ®ã ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng. PhÇn lín thêi gian cña c¸c nhµ qu¶n trÞ nµy ®îc sö dông vµo viÖc gi¸m s¸t, ®iÒu hµnh nh©n viªn thuéc quyÒn vµ ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh hµng ngµy. PhÇn thêi gian cßn l¹i dµnh cho gÆp gì b¸o c¸o, héi häp víi cÊp trªn hoÆc quan hÖ víi c¸c ®ång nghiÖp thuéc c¸c bé phËn kh¸c. Yªu cÇu ®èi víi cÊp qu¶n trÞ nµy lµ: + HiÓu vµ nç lùc víi c«ng viÖc ®îc giao. + C¶i tiÕp ph¬ng ph¸p lµm viÖc, rÌn luyÖn c¸c ®øc tÝnh cña ngêi qu¶n trÞ. + Liªn hÖ kÞp thêi víi cÊp qu¶n trÞ viªn cao h¬n vµ t¹o lËp Th«ng thêng trong c¸c c¬ së s¶n xuÊt hä thêng ®îc gäi lµ tæ trëng, trëng nhãm, trëng ca… + Nhµ qu¶n trÞ cÊp trung gian (CÊp qu¶n trÞ viªn thõa hµnh): Lµ cÊp qu¶n trÞ viªn trung gian tiÕp nhËn c¸c chiÕn lîc vÒ chÝnh s¸ch chung tõ c¸c qu¶n trÞ gia cÊp cao vµ biÕn chóng thµnh nh÷ng kÕ ho¹ch, môc tiªu cô thÓ ®Ó chuyÓn ®Õn c¸c qu¶n trÞ gia cÊp c¬ së thùc hiÖn chóng. NhiÖm vô chñ yÕu cña cÊp qu¶n trÞ nµy lµ: + Nghiªn cøu vµ ph©n tÝch nhiÖm vô ®îc giao ®Ó tæ chøc thùc hiÖn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong bé phËn m×nh. + §Ò nghÞ víi cÊp hµng ®Çu vÒ kÕ ho¹ch hµnh ®éng, ®Ò b¹t bæ nhiÖm c¸n bé ë ®¬n vÞ m×nh. + Giao viÖc cho nh©n viªn vµ phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a c¸c nh©n viªn díi quyÒn. + Dù trï kinh phÝ ho¹t ®éng vµ tæ chøc sö dông cã hiÖu qu¶ nã. 4 + B¸o c¸o thêng xuyªn vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña bé phËn m×nh víi cÊp qu¶n trÞ viªn cÊp cao. + T×m hiÓu vµ x¸c ®Þnh mèi liªn hÖ víi c¸c nh©n viªn díi quyÒn ë c¸c ®¬n vÞ kh¸c. §©y cã thÓ lµ c¸c trëng phßng, cöa hµng trëng, qu¶n ®èc ph©n xëng…Víi c¬ng vÞ nµy hä võa qu¶n trÞ c¸c qu¶n trÞ viªn cÊp c¬ së thuéc quyÒn võa ®ång thêi ®iÒu khiÓn c¸c nh©n viªn kh¸c. So víi chøc n¨ng cña qu¶n trÞ viªn cÊp c¬ së, qu¶n trÞ viªn cÊp trung gian cã chøc n¨ng thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch vµ chÝnh s¸ch cña tæ chøc b»ng c¸ch phèi hîp c¸c c«ng viÖc thùc hiÖn nh»m híng ®Õn sù hoµn thµnh môc tiªu chung. + Nhµ qu¶n trÞ cÊp cao: Bao gåm c¸c thµnh viªn trong Ban l·nh ®¹o cao nhÊt cña tæ chøc chÞu tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh vµ phèi hîp c¸c ho¹t ®éng chung cña tæ chøc, ho¹ch ®Þnh ®êng lèi chiÕn lîc ph¸t triÓn tæ chøc. + X¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vµ biÖn ph¸p lín cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng . + T¹o dùng bé m¸y, phª duyÖt c¬ cÊu tæ chøc vµ phª duyÖt nh©n sù. + Phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a c¸c lÜnh vùc qu¶n trÞ. + QuyÕt ®Þnh c¸c biÖn ph¸p lín vÒ qu¶n lý, sö dông nguån lùc. + B¸o c¸o tríc l·nh ®¹o cÊp trªn cña tæ chøc. Chøc n¨ng chÝnh cña qu¶n trÞ viªn cÊp cao lµ x©y dùng chiÕn lîc hµnh ®éng vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc. Chøc danh cña qu¶n trÞ viªn cÊp cao trong c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thêng lµ chñ tÞch, uû viªn héi ®ång qu¶n trÞ, tæng gi¸m ®èc, phã tæng gi¸m ®èc… 1.1.3.2. Vai trß vµ kü n¨ng cña nhµ qu¶n trÞ. - Vai trß cña nhµ qu¶n trÞ. + C¸c vai trß quan hÖ víi con ngêi: Vai trß ®Çu tiªn trong lo¹i nµy lµ vai trß ®¹i diÖn, hay tîng trng cã tÝnh chÊt nghi lÔ trong tæ chøc. Vai trß thø hai, vai trß cña ngêi l·nh ®¹o ®ßi hái nhµ qu¶n trÞ ph¶i phèi hîp vµ kiÓm tra c«ng viÖc cña nh©n viªn díi quyÒn. Vai trß thø ba lµ vai trß liªn l¹c, quan hÖ víi ngêi kh¸c ë trong hay ngoµi tæ chøc ®Ó gãp phÇn hoµn thµnh c«ng viÖc ®îc giao cho ®¬n vÞ cña hä. + C¸c vai trß th«ng tin: Tríc hÕt nhµ qu¶n trÞ cã vai trß thu thËp vµ tiÕp nh©n c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn tæ chøc vµ ®Õn ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. Vai trß th«ng tin thø hai lµ nhµ qu¶n trÞ phæ biÕn nh÷ng th«ng tin liªn hÖ ®Õn ngêi cã liªn quan, cã thÓ lµ thuéc cÊp, ngêi ®ång cÊp hay thîng cÊp. Vai trß th«ng tin sau cïng lµ nhµ qu¶n trÞ ph¶i ®¶m nhiÖm vai trß cña ngêi thay mÆt tæ chøc ®Ó cung cÊp th«ng tin cho c¸c bé phËn trong cïng mét ®¬n vÞ hay cho c¸c c¬ quan bªn ngoµi. Môc tiªu cña sù thay mÆt ph¸t biÓu nµy cã thÓ lµ gi¶i thÝch, b¶o vÖ hay tranh thñ thªm sù ñng hé cho tæ chøc. + C¸c vai trß quyÕt ®Þnh. Gåm 4 vai trß sau : Vai trß doanh nh©n xuÊt hiÖn khi nhµ qu¶n trÞ t×m c¸ch c¶i tiÕn ho¹t ®éng cña tæ chøc. ViÖc nµy cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng viÖc ¸p dông mét kü thuËt míi vµo mét t×nh huèng cô thÓ hoÆc n©ng cÊp ®iÒu chØnh mét kü thuËt ®ang ¸p dông. Vai trß ngêi gi¶i quyÕt x¸o trén: nhµ qu¶n trÞ lµ ngêi ph¶i kÞp thêi ®èi phã víi nh÷ng biÕn cè bÊt ngê nh»m ®a tæ chøc sím trë l¹i sù æn ®Þnh. Vai trß ngêi ph©n phèi tµi nguyªn: Nhµ qu¶n trÞ ph¶i quyÕt ®Þnh nªn ph©n phèi tµi nguyªn cho ai vµ víi sè lîng nh thÕ nµo khi ph¶i tiÕn hµnh ph©n phèi tµi nguyªn. Vai trß th¬ng thuyÕt: Nhµ qu¶n trÞ cßn ®ãng vai trß cña mét nhµ th¬ng thuyÕt khi ®µm ph¸n thay mÆt cho tæ chøc trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. - Kü n¨ng cña nhµ qu¶n trÞ. 5 + Kü n¨ng kü thuËt: Lµ nh÷ng kh¶ n¨ng cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn mét c«ng viÖc cô thÓ hay nãi c¸ch kh¸c lµ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña nhµ qu¶n trÞ. + Kü n¨ng nh©n sù: Liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng cïng lµm viÖc, ®éng viªn vµ ®iÒu khiÓn con ngêi vµ tËp thÓ trong xÝ nghiÖp dï ®ã lµ nh÷ng ngêi thuéc cÊp, ®ång nghiÖp, ngang hµng hay cÊp trªn. Kü n¨ng nh©n sù lµ tµi n¨ng ®Æc biÖt cña nhµ qu¶n trÞ trong viÖc quan hÖ víi ng êi kh¸c ®Ó nh»m t¹o thuËn lîi vµ thóc ®Èy sù hoµn thµnh c«ng viÖc chung. + Kü n¨ng tu duy: §ßi hái nhµ qu¶n trÞ ph¶i hiÓu râ møc ®é phøc t¹p cña m«i trêng vµ biÕt c¸ch gi¶m thiÓu sù phøc t¹p ®ã xuèng mét møc ®é cã thÓ ®èi phã ®îc. Kü n¨ng tu duy khã tiÕp thu nhÊt vµ rÊt quan trong víi c¸c nhµ qu¶n trÞ. C¸c nhµ qu¶n trÞ ®Òu ph¶i cã ®Çy ®ñ ba lo¹i kü n¨ng trªn, nhng tÇm quan träng cña mçi lo¹i kü n¨ng l¹i tuú theo cÊp bËc cña nhµ qu¶n trÞ trong tæ chøc. Kh¶ n¨ng t duy Kh¶ n¨ng nh©n sù Kh¶ n¨ng kü thuËt Nhµ qu¶n trÞ c¬ së Nhµ qu¶n trÞ trung gian Nhµ qu¶n trÞ cao cÊp 1.2. v¨n ho¸ tæ chøc vµ m«i trêng qu¶n trÞ 1.2.1. V¨n ho¸ tæ chøc. 1.2.1.1. Kh¸i niÖm vµ c¸c yÕu tè cña v¨n ho¸ tæ chøc. - Theo Hellriegel vµ Sloguan “ V¨n ho¸ tæ chøc lµ tÝnh c¸ch, c¸ch thøc suy nghÜ vµ hµnh ®éng trong tæ chøc ®ã vµ ®îc chia sÎ bëi hÇu hÕt c¸c thµnh viªn vµ ®îc c¸c thµnh viªn míi häp tËp nÕu hä muèn tån t¹i vµ tiÕn bé trong tæ chøc ®ã”. - C¸c yÕu tè cña v¨n ho¸ tæ chøc bao gåm: + Nh÷ng gi¸ trÞ cèt lâi: Lµ nh÷ng gi¸ trÞ trung t©m cña v¨n ho¸ tæ chøc ph¶n ¸nh nh÷ng gi¸ trÞ liªn quan ®Õn c«ng viÖc cña mét x· héi, mét céng ®ång mµ trong ®ã tæ chøc ®ang ho¹t ®éng. + Nh÷ng chuÈn mùc: Lµ nh÷ng quy t¾c kh«ng chÝnh thøc vÒ nh÷ng hµnh vi øng xö ®îc c¸c thµnh viªn trong nhãm chia sÎ vµ bÞ rµng buéc ph¶i tu©n thñ. + Nh÷ng niÒm tin: Nh÷ng ®iÒu mµ ngêi ta tin lµ ®óng, trung thùc… vµ th«ng thêng nã ®Õn tõ bªn ngoµi cña tæ chøc nh tõ t«n gi¸o vµ nã cã t¸c ®éng ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ chung. + Nh÷ng huyÒn tho¹i: Lµ nh÷ng c©u chuyÖn liªn quan ®Õn c¸c sù kiÖn mang tÝnh tiªu biÓu cho c¸c thµnh viªn vµ th«ng thêng nã ®îc h cÊu tõ nhng c©u chuyÖn cã thËt ®Ó t¹o thµnh nh÷ng h×nh ¶nh lý tëng. + Nh÷ng nghi thøc tËp thÓ: Lµ nh÷ng ho¹t ®éng tinh thÇn cña tËp thÓ nh lÔ héi… ®îc lÆp ®i lÆp l¹i ®Ó t¹o nªn sù ®ång t©m hiÖp lùc gi÷a c¸c thµnh viªn vµ t¹o cho c¸c thµnh viªn c¶m thÊy hä lµ mét bé phËn cña tæ chøc. + Nh÷ng ®iÒu cÊm kþ: Lµ nh÷ng tËp qu¸n v¨n ho¸ cña tæ chøc ng¨n cÊm c¸c thµnh viªn trong tæ chøc kh«ng ®îc phÐp lµm hay nãi vÒ ®iÒu g× ®ã. 1.2.1.2. ¶nh hëng cña v¨n ho¸ tæ chøc ®Õn ho¹t ®éng qu¶n trÞ. V¨n ho¸ tæ chøc t¸c ®éng mét c¸ch s©u s¾c ®Õn ho¹t ®éng qu¶n trÞ cña tæ chøc tõ c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh, ra quyÕt ®Þnh ®Õn c«ng t¸c tæ chøc, l·nh ®¹o vµ c«ng t¸c kiÓm tra. - C¸c lo¹i h×nh v¨n ho¸ n«ng nghiÖp dÉn ®Õn viÖc lËp kÕ ho¹ch thêng tÝnh ®Õn dµi h¹n vµ híng vÒ phßng chèng rñi ro h¬n lµ ®i t×m sù m¹o hiÓm, Ýt x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n vµ c«ng viÖc c¸ nh©n mét c¸ch cô thÓ mµ thêng ®îc ngÇm ®Þnh vµ c¸ nh©n còng tù x¸c ®Þnh ®îc tr¸ch nhiÖm cña m×nh. QuyÕt ®Þnh thiªn vÒ phÝa tËp thÓ h¬n lµ c¸ nh©n, thuËn lîi h¬n khi ¸p dông 6 m« h×nh tæ chøc theo d¹ng ma trËn nhng cã thÓ ph¸t sinh tÝnh côc bé vµ ®Þa ph¬ng chñ nghÜa. TuyÓn dông ngêi thêi gian dµi, viÖc tuyÓn dông kh«ng thiªn vÒ chuyªn m«n s©u mµ ë mét ®é tuæi vµ tr×nh ®é häc vÊn nhÊt ®Þnh, l¬ng bæng dùa vµo th©m niªn c«ng t¸c lµ chÝnh. C¸c tæ chøc ®Ò cao h×nh thøc tù kiÓm tra, tù söa ch÷a nh÷ng sai sãt h¬n lµ sö dông nh÷ng hÝnh thøc kiÓm tra mang tÝnh “trõng ph¹t” tõ bªn ngoµi. C«ng t¸c kiÓm tra thiªn vÒ gióp ®ì hoµn thµnh tèt c«ng viÖc cña tËp thÓ h¬n lµ nh»m môc ®Ých ®¸nh gi¸ thµnh tÝch c¸ nh©n. - C¸c lo¹i h×nh v¨n ho¸ du môc do ¶nh hëng cña chñ nghÜa c¸ nh©n, trong c¸c kÕ ho¹ch thêng nªu mét c¸ch chi tiÕt tr¸ch nhiÖm tõng thµnh viªn víi nh÷ng c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn vµ lËp nh÷ng kÕ ho¹ch ng¾n h¹n h¬n cô thÓ h¬n. C«ng t¸c kÕ ho¹ch thêng híng ®Õn viÖc t¹o lËp nh÷ng bíc ®æi míi t¸o b¹o vµ mang nhiÒu rñi ro. QuyÕt ®Þnh ®a ra chñ yÕu lµ bëi c¸ nh©n cña nh÷ng ngêi cã quyÒn hµnh theo quan ®iÓm cÊp díi phôc tïng cÊp trªn. Do chñ nghÜa c¸ nh©n vµ t duy ph©n tÝch lµ tÝnh tréi nªn trong c«ng t¸c tæ chøc, viÖc ph©n chia c¸c bé phËn thêng thùc hiÖn theo chøc n¨ng mét c¸ch r¹ch rßi. Nã phï hîp víi m« h×nh tæ chøc gi¶n ®¬n, theo chøc n¨ng, theo thÞ trêng hoÆc s¶n phÈm, Ýt phï hîp víi c¬ cÊu ma trËn. TuyÓn dông mang tÝnh ng¾n h¹n, l¬ng bæng dùa vµo n¨ng suÊt lao ®éng vµ thµnh tÝch c¸ nh©n lµ chÝnh, Ýt ph©n biÖt tuæi t¸c, giíi tÝnh… Trong c«ng t¸c kiÓm tra ngoµi môc ®Ých ®¶m b¶o ®îc kÕt qu¶ c«ng viÖc phï hîp víi môc tiªu cña tæ chøc cßn nh»m môc tiªu rÊt quan träng lµ ®Ó ®¸nh gi¸ thµnh tÝch c¸ nh©n. Do t duy chÝnh x¸c, c¸c tæ chøc thêng thiÕt lËp mét hÖ thèng kiÓm tra khoa häc vµ thêng sö dông c¸c c«ng cô to¸n häc ®Ó lîng ho¸. 1.2.2. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i m«i trêng qu¶n trÞ. 1.2.2.1. Kh¸i niÖm. M«i trêng lµ nh÷ng yÕu tè liªn quan ®Õn nh÷ng thÓ chÕ hay lùc lîng tõ bªn ngoµi tæ chøc mµ nhµ qu¶n trÞ khã kiÓm so¸t nhng chóng l¹i ¶nh hëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc. 1.2.2.2. Ph©n lo¹i. §Ó tiÖn cho viÖc nghiªn cøu ngêi ta thêng chia m«i trêng thµnh hai nhãm: M«i trêng vÜ m« (tæng qu¸t) hay m«i trêng vi m« (hay cßn gäi lµ m«i trêng ®Æc thï). - M«i trêng tæng qu¸t gåm tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè ë ngoµi tæ chøc nhng cã kh¶ n¨ng ¶nh hëng m¹nh ®Õn tæ chøc nhng kh«ng cã sù liªn quan râ rÖt. Nã t¸c ®éng mét c¸ch gi¸n tiÕp ®Õn tÊt c¶ c¸c tæ chøc ho¹t ®éng ë c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. - M«i trêng ®Æc thï lµ mét phÇn cña m«i trêng tæng qu¸t, liªn quan trùc tiÕp tíi sù hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc. §ã lµ mét m«i trêng duy nhÊt cña mçi tæ chøc cã ®îc vµ thay ®æi víi nh÷ng yÕu tè nh: Nh÷ng nhµ cung cÊp vËt liÖu, kh¸ch hµng, ®èi thñ c¹nh tranh vµ nh÷ng c¬ quan nhµ níc… 1.2.3. ¶nh hëng cña m«i trêng ®èi víi tæ chøc. 1.2.3.1. C¸c yÕu tè m«i trêng vÜ m«. T¨ng s¶n phÈm quèc néi (GDP) t¸c ®éng ®Õn nhu cÇu gia ®×nh doanh nghiÖp vµ Nhµ níc. Mét quèc gia cã GDP t¨ng lªn sÏ kÐo theo sù t¨ng lªn vÒ nhu cÇu, vÒ sè lîng s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô, t¨ng lªn vÒ chñng lo¹i, chÊt lîng, thÞ hiÕu ... dÉn ®Õn t¨ng quy m« thÞ trêng. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¸p øng trong tõng thêi kú, t¸c ®éng lªn tÊt c¶ vÒ lo¹i ®éng qu¶n trÞ còng nh ho¹ch ®Þnh, l·nh ®¹o, tæ chøc, kiÓm so¸t ra quyÕt ®Þnh vÒ chiÕn lîc chÝnh s¸ch kinh doanh, vÒ c¸c ho¹t ®éng cô thÓ nh cÇn s¶n xuÊt hµng ho¸, dÞch vô g×, cho ai vµo lóc nµo. + YÕu tè l¹m ph¸t tiÒn tÖ: Còng ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc s¸ch lîc kinh doanh. NÕu l¹m ph¸t gia t¨ng gi¸ c¶ yÕu tè ®Çu vµo t¨ng lµm t¨ng gi¸ thµnh vµ gi¸ b¸n. Nhng nÕu t¨ng gi¸ b¸n l¹i khã c¹nh tranh. MÆt kh¸c yÕu tè l¹m ph¸t tµng cao, th× thu nhËp thùc tÕ cña ngêi d©n gi¶m ®¸ng kÓ vµ dÉn tíi gi¶m søc mua vµ nhu cÇu tiªu dïng cña con ngêi. Nãi c¸ch kh¸c khi yÕu tè l¹m ph¸t 7 t¨ng cao th× khã b¸n ®îc hµng ho¸ vµ dÉn tíi thiÕu hôt tæ chøc cho s¶n xuÊt kinh doanh, tæ chøc chiÕn lîc kinh doanh khã mµ thùc hiÖn ®îc. Do vËy dù ®o¸n chÝnh x¸c yÕu tè l¹m ph¸t lµ rÊt quan träng trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ níc ta hiÖn nay. + Tû gi¸ hèi ®o¸i. C¶ hai yÕu tè nµy ®Òu cã t¸c dông ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm dÞch vô cña doanh nghiÖp. Th«ng thêng doanh nghiÖp nµo còng cã mèi quan hÖ trªn th¬ng trêng quèc tÕ, nÕu kh«ng lµ ®Çu t vµo níc ngoµi th× còng lµ mua NVL, hµng ho¸ m¸y mãc thiÕt bÞ tõ níc ngoµi. Tû gi¸ hèi ®o¸i chiÕm vÞ trÞ trung t©m trong nh÷ng t¸c ®éng lªn c¸c ho¹t ®éng nµy vµ nhÊt lµ nã ¶nh híng trùc tiÕp ®Õn gi¸ thµnh vµ gi¸ b¸n s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, do vËy dù b¸o tû gi¸ hèi ®o¸i lµ rÊt quan träng trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ tæ chøc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ kinh doanh nãi chung vµ c¸c chiÕn lîc cïng s¸ch lîc qu¶n trÞ kinh doanh nãi riªng. + YÕu tè l·i suÊt cho vay: Còng cã ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn ho¹t ®éng qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp. Trªn thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp ®i vay vèn ë ng©n hµng ®Ó ho¹t ®éng s¶n xuÊt hoÆc sÎ dông trong viÖc mua b¸n, do ®ã l·i suÊt cho vay cao hay thÊp sÏ ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn yÕu tè ®Çu vµo ®Çu ra ë mçi doanh nghiÖp, ¶nh hëng cña l·i suÊt cho vay ®Õn gi¸ thµnh, gi¸ b¸n vµ t¸c ®éng ®Õn søc mua thùc tÕ vÒ hµng ho¸ dÞch vô cña doanh nghiÖp cã t¸c ®éng rÊt lªn ®Õn ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi c¸c chiÕn lîc vµ chÝnh s¸ch qu¶n trÞ kinh doanh. V× vËy khi v¹ch ra mét chiÕn lîc qu¶n trÞ kinh doanh, ®Æc biÖt lµ chiÕn lîc qu¶n trÞ tæ chøc doanh nghiÖp cÇn ph¶i lu ý ®Õn yÕu tè nµy. + TiÒn l¬ng vµ thu nhËp: Chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng lµ mét kho¶n chi phÝ rÊt lín ë hÇu hÕt mäi doanh nghiÖp, nã ¶nh hëng ®îc tæng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ. Chi phÝ liÒn l¬ng cµng cao th× gi¸ thµnh sÏ t¨ng dÇn ®Õn nh÷ng bÊt lîi cho doanh nghiÖp trong vÊn ®Ò ®îc c¹nh tranh. Møc l¬ng qu¸ thÊp l¹i kh«ng khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng nhiÖt t×nh lµm viÖc. Mét chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®óng ®¾n cã ¶nh hëng lín ®Õn th¸i ®é, ®éng c¬, tinh thÇn lµm viÖc cho ngêi lao ®éng. C¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ tæ chøc thùc sù cã hiÓu qu¶ khi quyÒn lîi nh÷ng ngêi tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy ®îc ®¶m b¶o. 1.2.3.2. C¸c yÕu tè m«i trêng vi m«. M«i trêng vi m« bao gåm c¸c yÕu tè trong ngµnh vµ lµ c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh ®èi víi h·ng, quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt vµ møc ®é c¹nh tranh trong ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh ®ã. Nã bao gåm 5 yÕu tè c¬ b¶n sau: - C¸c ®èi thñ c¹nh tranh. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph©n tÝch tõng ®èi thñ c¹nh tranh ë c¸c néi dung: Môc tiªu t¬ng lai, nhËn ®Þnh cña hä ®èi víi b¶n th©n vµ víi h·ng, chiÕn lîc hä ®ang thùc hiÖn, tiÒm n¨ng hä cã ®Ó n¾m vµ hiÓu ®îc c¸c biÖn ph¸p ph¸n øng vµ hµnh ®éng mµ hä cã thÓ cã. Tõ ®ã dµnh ®îc lîi thÕ c¹nh tranh trong ngµnh vµ lµm thay ®æi møc ®é vµ tÝnh chÊt c¹nh tranh. - Kh¸ch hµng. Sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng cã thÓ lµ tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín lao cña doanh nghiÖp. Sù tÝn nhiÖm ®ã ®¹t ®îc do biÕt tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vµ thÞ hiÕu c¶u kh¸ch hµng so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. C¸c doanh nghiÖp cÇn lËp b¶ng ph©n lo¹i c¸c kh¸ch hµng hiÖn t¹i vµ t¬ng lai. C¸c th«ng tin cã ®îc tõ b¶ng ph©n lo¹i nµy lµ c¬ së ®Þnh híng quan träng cho viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc nhÊt lµ c¸c chiÕn lîcliªn quan trùc tiÕp ®Õn Marketing. C¸c yÕu tè chÝnh cÇn xem xÐt lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Þa d, nh©n khÈu häc, t©m lý kh¸ch hµng… - ngêi cung cÊp. C¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i quan hÖ víi c¸c tæ chøc cung cÊp c¸c nguån hµng kh¸c nhau nh vËt t, thiÕt bÞ, lao ®éng vµ tµi chÝnh. Doanh nghiÖp cÇn ph¶i lùa chän ®îc c¸c tæ chøc cung cÊp vËt t, thiÕt bÞ cã u thÕ ®¶m b¶o chÊt lîng, gi¸ c¶ võa ph¶i…lùa chän c¸c tæ chøc tµi chÝnh cã c¸c ®iÒu kiÖn cho vay hiÖn t¹i phï hîp víi c¸c môc tiªu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp vµ cã kh¶ n¨ng kÐo dµi ng©n kho¶n, thêi h¹n cho vay khi cÇn thiÕt. 8 Nguån lao ®éng còng lµ mét phÇn chÝnh yÕu trong m«i trêng vi m« cña doanh nghiÖp. Kh¶ n¨ng thu hót vµ gi÷ ®îc c¸c nh©n viªn cã n¨ng lùc lµ ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù thµnh c«ng cña doanh nghiÖp. C¸c yÕu tè cÇn ®¸nh gi¸ lµ tr×nh ®é häc vÊn, tr×nh ®é chuyªn m«n cña hä, møc ®é hÊp dÉn t¬ng ®èi cña doanh nghiÖp víi t c¸ch lµ ngêi sö dông lao ®éng vµ møc tiÒn c«ng phæ biÕn. - ®èi thñ tiÒm Èn míi. §èi thñ míi tham gia kinh doanh trong ngµnh cã thÓ lµ yÕu tè lµm gi¶m lîi nhuËn cña doanh nghiÖp do hä ®a vµo khai th¸c c¸c n¨ng lùc s¶n xuÊt míi víi mong muèn dµnh ®îc thÞ phÇn vµ c¸c nguån lùc cÇn thiÕt. Doanh nghiÖp sÏ ph¶i duy tr× hµng rµo hîp ph¸p ng¨n chÆn sù x©m nhËp tõ bªn ngoµi, nh÷ng hµng rµo nµy lµ: + Lîi thÕ do s¶n xuÊt trªn quy m« lín, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, sù ®ßi hái cã nguån tµi chÝnh lín, chi phÝ chuyÓn ®æi mÆt hµng cao, kh¶ n¨ng h¹n chÕ trong viÖc x©m nhËp c¸c kªnh tiªu thô v÷ng vµng vµ u thÕ vÒ gi¸ thµnh mµ ®èi thñ c¹nh tranh kh«ng t¹o ra ®îc. + Sù chèng tr¶ cña nh÷ng doanh nghiÖp ®· ®øng v÷ng: C¸c doanh nghiÖp ®· ®øng v÷ng cã lîi thÕ cña s¶n xuÊt nghiªn cøu, marketing vµ dÞch vô trªn quy m« lín lµ hµng rµo ng¨n c¶n sù x©m nhËp. - s¶n phÈm thay thÕ. Søc Ðp do cã s¶n phÈm thay thÕ lµm h¹n chÕ tiÒm n¨ng lîi nhuËn cña ngµnh do møc gi¸ cao nhÊt bÞ khèng chÕ. NÕu kh«ng chó ý tíi c¸c s¶n phÈm thay thÕ tiÒm Èn, doanh nghiÖp cã thÓ bÞ tôt l¹i víi c¸c thÞ trêng nhá bÐ. PhÇn lín c¸c s¶n phÈm thay thÕ lµ kÕt qu¶ cña cuéc bïng næ c«ng nghÖ. Muèn ®¹t thµnh c«ng c¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý dµnh nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn vµ vËn dông c«ng nghÖ míi vµo chiÕn lîc cña m×nh. 1.3. Sù ph¸t triÓn cña lý thuyÕt qu¶n trÞ. 1.3.1. Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ qu¶n trÞ. 1.3.1.1. Lý thuyÕt qu¶n trÞ khoa häc. Qu¶n trÞ khoa häc lµ mét hÖ thèng lý thuyÕt qu¶n trÞ tËp trung nghiªn cøu vÒ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n ngêi c«ng nh©n víi m¸y mãc trong c¸c nhµ m¸y. Môc tiªu cña c¸c nhµ qu¶n trÞ theo trêng ph¸i nµy lµ th«ng qua nh÷ng quan s¸t, thö nghiÖm trùc tiÕp t¹i xëng m¸y nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ vµ c¾t gi¶m sù l·ng phÝ. §¹i diÖn tiªu biÓu cña tr êng ph¸i nµy lµ Frederick W.Taylor. Nh÷ng nguyªn lý qu¶n trÞ theo khoa häc cña Taylor cã thÓ ®îc tãm t¾t nh sau: - Ph©n chia c«ng viÖc cña mçi c¸ nh©n thµnh nhiÒu thao t¸c ®¬n gi¶n. - ¸p dông ph¬ng ph¸p tèt nhÊt mét c¸ch khoa häc ®Ó thùc hiÖn mçi thao t¸c nµy. - Lùa chän vµ huÊn luyÖn c«ng nh©n mét c¸ch khoa häc, mçi c«ng nh©n chuyªn vÒ mét thao t¸c ®Ó anh ta cã thÓ thùc hiÖn nã hiÖu qu¶ nhÊt. - Tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm vµ thëng cho nh÷ng s¶n phÈm vît ®Þnh møc. Lý thuyÕt qu¶n trÞ khoa häc vÉn ®îc c«ng nhËn vµ ¸p dông trong nhiÒu c«ng ty, c¸c nhµ qu¶n trÞ ngµy nay c¶i tiÕn quy tr×nh tuyÓn dông vµ huÊn luyÖn nh©n viªn, hä lu«n t×m kiÕm mét ph¬ng ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c thµnh viªn cña trêng ph¸i qu¶n trÞ mét c¸ch khoa häc ®Òu kh«ng quan t©m ®Õn khÝa c¹nh con ngêi trong s¶n xuÊt. Hä cho r»ng c«ng nghÖ gi÷ vai trß trung t©m, nh©n c«ng lµ mét yÕu tè cña hao phÝ s¶n xuÊt còng lµ mét yÕu tè bÊt ®Þnh. Hä kh«ng thÊy r»ng c«ng nh©n cßn cã c¸c nhu cÇu x· héi, c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ sù tho¶ m·n nghÒ nghiÖp cßn quan träng h¬n so víi tiÒn b¹c. * §Æc ®iÓm: 9 - HuÊn luyÖn hµng ngµy vµ tu©n theo nguyªn t¾c – “Cã mét ph¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc”. - §éng viªn b»ng vËt chÊt (tiÒn l¬ng, tiÒn thëng). * Träng t©m: Ngêi thõa hµnh. * ¦u ®iÓm: T¹o ra ®îc n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ lao ®éng. * Nhîc ®iÓm: Kh«ng quan t©m ®Õn c¸c nhu cÇu x· héi cña con ngêi. 1.3.1.2. Lý thuyÕt qu¶n trÞ hµnh chÝnh. Lý thuyÕt qu¶n trÞ hµnh chÝnh lµ mét trong nh÷ng t tëng qu¶n trÞ l©u ®êi vµ phæ biÕn nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i tæ chøc dï thuéc khu vùc c«ng hay t, lín hay nhá… * §Æc ®iÓm: - §Þnh râ c¸c chøc n¨ng qu¶n trÞ nh ho¹ch ®Þnh, tæ chøc, l·nh ®¹o vµ kiÓm tra. - Ph©n c«ng lao ®éng: Sù chuyªn m«n ho¸ cho phÐp ngêi c«ng nh©n ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao h¬n trong c«ng viÖc. - HÖ thèng cÊp bËc: Ph¶i cã mét møc ®é tËp trung hîp lý ®Ó c¸c nhµ qu¶n trÞ kiÓm so¸t ®îc mäi viÖc mµ vÉn ®¶m b¶o cho cÊp díi cã ®ñ quyÒn lùc ®Ó hoµn thµnh c«ng viÖc cña hä. - QuyÒn lùc: Ph¹m vi quyÒn lùc xuÊt ph¸t tõ ban l·nh ®¹o cÊp cao xuèng tíi nh÷ng ngêi c«ng nh©n cÊp thÊp trong tæ chøc. - C«ng b»ng: C¸c nhµ qu¶n trÞ cÇn ®èi xö c«ng b»ng vµ th©n thiÖn víi cÊp díi cña m×nh. * Träng t©m: Nhµ qu¶n trÞ – c¸c nhµ qu¶n trÞ cã quyÒn ®a ra c¸c mÖnh lÖnh ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô, quyÒn h¹n ph¶i g¾n liÒn víi tr¸ch nhiÖm. * ¦u ®iÓm: - C¬ cÊu râ rµng: TÊt c¶ mäi ngêi vµ thiÕt bÞ, nguyªn liÖu cÇn ®Æt ®óng vÞ trÝ cña nã. - §¶m b¶o nguyªn t¾c: C¸c thµnh viªn ph¶i tu©n theo vµ t«n träng c¸c nguyªn t¾c cña tæ choc. Kû luËt cho phÐp duy tr× sù vËn hµnh th«ng suèt cña tæ chøc. * Nhîc ®iÓm: - Kh«ng ®Ò cËp ®Õn t¸c ®éng cña m«i trêng. - Kh«ng chó träng ®Õn tÝnh hîp lý trong hµnh ®éng cña nhµ qu¶n trÞ. 1.3.2. Lý thuyÕt t©m lý x· héi trong qu¶n lý. Lý thuyÕt nµy cho r»ng viÖc qu¶n trÞ thµnh c«ng tuú thuéc phÇn lín vµo nhµ qu¶n trÞ cã sù hiÓu biÕt vÒ nhu cÇu vµ nh÷ng nguyÖn väng cña c¸c thµnh viªn trong tæ chøc. §ai diÖn cho trêng ph¸i nµy lµ Mary Parker Follett vµ Elton Mayo… C¸c lý thuyÕt t©m lý x· héi ®· quan t©m ®Õn vÊn ®Ò con ngêi, c¸c t¸c gi¶ cña trêng ph¸i nµy ®· v¹ch râ chÝnh con ngêi lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña tæ chøc. Theo hä c«ng nghÖ, c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c tiªu chuÈn cña c«ng viÖc kh«ng ®ñ ®Ó ®¶m b¶o cho nhiÖm vô ®îc hoµn thµnh tèt mµ sù thµnh c«ng tuú thuéc vµo c¸c mèi liªn hÖ, c¸c nhãm kh«ng chÝnh thøc, sù thóc ®Èy vµ kü n¨ng cña c¸c thµnh viªn trong tæ chøc. ChØ nh÷ng nhµ qu¶n trÞ cã ý thøc vÒ sù phèi hîp vµ liªn kÕt c¸c c¸ nh©n híng tíi môc tiªu chung cña tæ chøc míi cã thÓ ®em l¹i n¨ng suÊt cao. 1.3.3. lý thuyÕt ®Þnh lîng trong qu¶n lý. Lý thuyÕt qu¶n trÞ ®Þnh lîng cã bèn ®Æc trng c¬ b¶n sau: - Träng t©m chñ yÕu lµ ®Ó phôc vô cho viÖc ra quyÕt ®Þnh: Gi¶i ph¸p ®îc nµy t×m thÊy nhê c¸c kü thuËt ph©n tÝch ®Þnh lîng chØ râ c¸ch thøc mµ c¸c nhµ qu¶n trÞ cã thÓ tiÕn hµnh. - Sù lùa chän dùa trªn tiªu chuÈn kinh tÕ. BiÖn ph¸p hµnh ®éng ®îc lùa chän dùa vµo nh÷ng tiªu thøc cã thÓ ®o lêng ®îc nh chi phÝ, doanh thu, tû lÖ hoµn vèn ®Çu t vµ nh÷ng t¸c ®éng cña thuÕ. 10 - Sö dông c¸c m« h×nh to¸n häc ®Ó t×m gi¶i ph¸p tèi u. C¸c t×nh huèng ®îc gi¶ ®Þnh vµ c¸c vÊn ®Ò ®îc ph©n tÝch theo c¸c m« h×nh to¸n häc. - M¸y ®iÖn to¸n gi÷ vai trß rÊt quan träng. M¸y ®iÖn to¸n ®îc sö dông ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng “bµi to¸n vÊn ®Ò” phøc t¹p mµ nÕu tÝnh to¸n b»ng tay sÏ tèn rÊt nhiÒu chi phÝ vµ thêi gian. Ph¹m vi ¸p dông cña c¸c c«ng cô ra quyÕt ®Þnh theo ph¬ng ph¸p ®Þnh lîng kh¸ réng lín vµ chóng rÊt thÞnh hµnh trong suèt hai thËp niªn 70 vµ 80 cña thÕ kû 20. Ngµy nay c¸c nhµ qu¶n trÞ vÉn ¸p dông nh÷ng c«ng cô ph©n tÝch ®Þnh lîng ra quyÕt ®Þnh dùa vµo thèng kª, ph¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh…NhiÒu ch¬ng tr×nh phÇn mÒm ®· ®îc thiÕt lËp theo c¸c m« h×nh nµy cho phÐp c¸c nhµ qu¶n trÞ sö dông chóng ®Ó hç trî cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. MÆt tr¸i cña lý thuyÕt nµy lµ sö dông c¸c c«ng cô ra quyÕt ®Þnh kh¸ phøc t¹p, ngêi sö dông ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. 1.3.4. lý thuyÕt qu¶n trÞ hiÖn ®¹i. 1.3.4.1. Ph¬ng ph¸p qu¶n trÞ qu¸ tr×nh. Lý thuyÕt “qu¶n trÞ theo qu¸ tr×nh” lÊy kh¸ch hµng lµm träng t©m vµ tiÕn hµnh liªn kÕt, thèng nhÊt tõng thao t¸c, tõng ho¹t ®éng riªng rÏ thµnh nh÷ng ho¹t ®éng chung nh»m tho¶ m·n tèi ®a nhu cÇu riªng cña tõng kh¸ch hµng cô thÓ. C¬ cÊu tæ chøc theo qu¸ tr×nh ®îc h×nh thµnh dùa trªn tõng qóa tr×nh cô thÓ, nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña tõng kh¸ch hµng. Do ®ã h×nh thµnh nh÷ng ®éi c«ng t¸c chøc n¨ng chÐo, cã tÝnh linh ho¹t rÊt cao vµ sau khi hoµn thµnh nhiÖm vô nh÷ng ®éi nµy sÏ tù ®iÒu chØnh hoÆc gi¶i thÓ. C¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp ph¸t triÓn theo chiÒu ngang, c¸c cÊp qu¶n trÞ trung gian bÞ gi¶m ®Õn møc tèi ®a vµ nh©n viªn ph¶i ®îc trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc tæng hîp, cã kh¶ n¨ng ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®éc lËp. Toµn bé c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp theo qu¸ tr×nh ®ßi hái cã sù hç trî ®¾c lùc vµ tèi cÇn thiÕt cña m¹ng líi c¸c m¸y ®iÖn to¸n. 1.3.4.2. Ph¬ng ph¸p t×nh huèng ngÉu nhiªn. C¸c nhµ qu¶n trÞ vµ lý thuyÕt thuéc trêng ph¸i nµy cho r»ng trong nh÷ng t×nh huèng kh¸c nhau th× ph¶i ¸p dông nh÷ng ph¬ng ph¸p qu¶n trÞ kh¸c nhau vµ c¸c lý thuyÕt qu¶n trÞ ®îc ¸p dông riªng rÏ hay kÕt hîp víi nhau tuú theo tõng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Do ®ã c¸c nhµ qu¶n trÞ ph¶i dù kiÕn vµ hiÓu râ thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt tríc khi ra quyÕt ®Þnh. C¬ së lý luËn cña ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn quan niÖm cho r»ng tÝnh hiÖu qu¶ cña tõng phong c¸ch, kü n¨ng hay nguyªn t¾c qu¶n trÞ sÏ thay ®æi tuú theo tõng trêng hîp. C¸c nhµ qu¶n trÞ theo quan ®iÓm nµy c¨n cø vµo t×nh huèng cô thÓ ®Ó lùa chän vµ sö dông nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n trÞ thuéc c¸c trêng ph¸i cæ ®iÓn, trêng ph¸i t©m lý x· héi hay qu¶n trÞ hµnh chÝnh mµ hä cho lµ h÷u hiÖu nhÊt víi t×nh huèng cÇn gi¶i quyÕt. B¶n chÊt cña thuyÕt qu¶n trÞ t×nh huèng lµ nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n trÞ cÇn ph¶i phï hîp víi c¸c biÕn sè quan träng. C¸c biÕn sè nµy bao gåm nh÷ng ®ßi hái cña m«i trêng bªn ngoµi, c«ng nghÖ ®îc sö dông ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm – dÞch vô vµ nh÷ng ngêi lµm viÖc cho tæ chøc. Quan ®iÓm qu¶n trÞ theo t×nh huèng tá ra rÊt h÷u hiÖu bëi nã dùa trªn ph¬ng ph¸p tiÕp cËn tuú theo t×nh tr¹ng thùc tÕ cña tæ chøc hoÆc c¸ nh©n mµ lùa chän gi¶i ph¸p phï hîp nhÊt ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ. Quan ®iÓm nay rÊt linh ho¹t vÒ nguyªn t¾c, nã lu«n tu©n thñ tÝnh hiÖu qu¶, phï hîp víi c¸c nguyªn lý vµ c«ng cô qu¶n trÞ víi tõng t×nh huèng sau khi ®· t×m hiÓu ®iÒu tra kü lìng. 1.3.4.3. Trêng ph¸i qu¶n trÞ NhËt b¶n. Nh÷ng ®Æc trng chñ yÕu cña phong c¸ch qu¶n trÞ nµy thÓ hiÖn trªn mét sè ph¬ng diÖn sau: 11 - ChiÕn lîc kinh doanh: Doanh nghiÖp thiÕt lËp nh÷ng kÕ ho¹ch dµi h¹n tõ 7 – 10 n¨m lµm chiÕn lîc qu¶n trÞ trung t©m, cïng sù thóc ®Èy tham gia vµo c¸c c«ng viÖc c«ng ty cña nh©n viªn. ChiÕn lîc kinh doanh cßn ®îc h×nh thµnh dùa trªn ý tëng s¸ng t¹o cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong c«ng ty. - C¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp: ®îc tæ chøc theo c¬ cÊu m¹ng líi lÊy mçi thµnh viªn cña mét ®¬n vÞ lµm c¬ së. C¬ cÊu nµy cho phÐp c¸c thµnh viªn tèi ®a ho¸ c¸c c¬ héi trao ®æi quan niÖm, ý tëng s¸ng t¹o vµ kh«ng cã bÊt cø trë ng¹i nµo ng¨n c¶n sù truyÒn th«ng gi÷a c¸c nh©n viªn, c¸c bé phËn. - Qu¶n trÞ nguån nh©n lùc: C¸c doanh nghiÖp sÏ lu«n t×m c¸ch ®a ra nh÷ng c¸ch ®èi xö tèt nhÊt ®èi víi nh©n viªn ®Ó thóc ®Èy tiÒm n¨ng s¸ng t¹o cña hä. - Qu¶n trÞ th«ng tin: Doanh nghiÖp sÏ t×m c¸ch nh»m gia t¨ng nh÷ng c¬ héi s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn c¸c ý tëng míi b»ng c¸ch tèi ®a ho¸ viÖc chia sÎ vµ truyÒn ®¹t th«ng tin ®Õn tÊt c¶ c¸c thµnh viªn. Trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh doanh vµ gi÷a mét m«i trêng kinh doanh thay ®æi hÕt søc nhanh chãng ngµy nay, cã lÏ trêng ph¸i qu¶n trÞ NhËt b¶n lµ phong c¸ch qu¶n trÞ thÝch hîp nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. 1.3.4.4. Thuyết 2 nhân tố của Herzberg. Năm 1959, F. Herzberg và các đồng nghiệp của mình, sau khi thực hiện các cuộc phỏng vấn với hơn 200 người kỹ sư và kế toán của ngành công nghiệp khác nhau và đã rút ra nhiều kết luận rất bổ ích. Ông đặt các câu hỏi về các loại nhân tố đã ảnh hưởng đến người lao động như: khi nào thì có tác dụng động viên họ làm việc và khi nào thì có tác dụng ngược lại. Bằng kinh nghiệm chuyên môn, ông chia các nhu cầu của con người theo 2 loại độc lập và có ảnh hưởng"tới hành vi con người theo những cách khác nhau: khi con người cảnh thấy không thoả mãn với công việc của mình thì họ rất lo láng về môi trường họ đang làm việc, còn khi họ cảm thấy hài lòng về công việc thì họ tất quan tâm đến chính công việc.Ông đã phân thành 2 nhóm nhân tố: duy trì và động viên. Nội dung của các nhân tố đó được mô tả theo bảng sau: 12 Thuyết 2 nhân tố của Herzberg cũng có những ẩn ý quan trọng đối với nhà quản lý như sau: + Những nhân tố làm thoả mãn người lao động là khác với các nhân tố tạo ra sự thoả mãn. Vì vậy, không thể mong đợi sự thoả mãn người lao động bằng cách đơn giản là xoá bỏ các nguyên nhân gây ra sự bất mãn + Việc quản lý nhân viên có hiệu quả đòi hỏi phải giải quyết thoả đáng đồng thời cả 2 nhóm nhân tố duy trì và động viên, chứ không nên chỉ chú trọng vào một nhóm nào. Ch¬ng 2. Chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh 2.1. KH¸I NIÖM Vµ VAI TRß CñA HO¹CH §ÞNH 2.1.1. Kh¸i niÖm. Kh¸i niÖm ho¹ch ®Þnh lµ qu¸ tr×nh ®Ó ®èi phã víi sù thay ®æi vµ tÝnh kh«ng ch¾c ch¾n b»ng viÖc trï liÖu nh÷ng c¸ch thøc ho¹t ®éng trong t¬ng lai, lµ tiÕn tr×nh trong ®ã nhµ qu¶n trÞ x¸c ®Þnh vµ lùa chän môc tiªu cña tæ chøc vµ v¹ch ra hµnh ®éng cÇn thiÕt nh»m ®¹t ®îc môc tiªu. VÒ mÆt b¶n chÊt, ho¹ch ®Þnh hay kÕ ho¹ch hãa lµ mét ho¹t ®éng chñ quan cã ý thøc, cã tæ chøc cña con ngêi nh»m x¸c ®Þnh môc tiªu, ph¬ng ¸n, bíc ®i, tr×nh tù vµ c¸ch thøc tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh. - KÕ ho¹ch hãa lµ mét tr¹ng th¸i ý tëng, lµ sù suy nghÜ vÒ tiÕn triÓn cña doanh nghiÖp vÒ mong muèn vµ c¸ch thùc hiÖn. Ngµy nay kÕ ho¹ch hãa DN ®îc xem nh mét qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh môc tiªu, c¸c ph¬ng ¸n huy ®éng nguån lùc nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c môc tiªu ®· ®Þnh. 2.1.2. Ph©n lo¹i. C¸ch thøc phæ biÕn nhÊt ®Ó m« t¶ c¸c kÕ ho¹ch lµ theo khÝa c¹nh ph¹m vi vµ tÝnh chÊt (chiÕn lîc so víi chiÕn thuËt), khung thêi gian (dµi h¹n so víi ng¾n h¹n) ®Æc trng (®Þnh híng 13 so víi cô thÓ) vµ møc ®é thêng xuyªn sö dông (®¬n dông so víi thêng xuyªn) ®îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: Ph¹m vi cña môc ®Ých ChiÕn lîc Khung thêi gian Dµi h¹n §Æc trng §Þnh híng Møc ®é thêng xuyªn sö dông §¬n dông ChiÕn thuËt Ng¾n h¹n Cô thÓ Thêng xuyªn a. Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc: Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh lµm sao ®Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu dµi h¹n cña tæ chøc víi c¸c nguån lùc cã thÓ huy ®éng ®îc. VÒ mÆt néi dung ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc lµ qu¸ tr×nh x©y dùng chiÕn lîc vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn bæ sung chiÕn lîc khi cÇn thiÕt. Nãi c¸ch kh¸c ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc xoay quanh viÖc x©y dùng chiÕn lîc cho tæ chøc trªn c¬ së ph©n tÝch vÞ trÝ cña tæ chøc trong môc tiªu ho¹t ®éng cña nã. b. Ho¹ch ®Þnh chiÕn thuËt. Ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp lµ qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ng¾n h¹n, chi tiÕt vµ néi dung c¸c c«ng viÖc, c¸c biÖn ph¸p, ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh nh»m cô thÓ ho¸ c¸c chiÕn lîc. §Ó so s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc vµ ho¹ch ®Þnh chiÕn thuËt ®îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: C¸c khÝa c¹nh so s¸nh - TÇn suÊt ho¹ch ®Þnh Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc B¶o ®¶m hiÖu qu¶ vµ sù t¨ng trëng trong dµi h¹n Tån t¹i vµ c¹nh tranh nh thÕ nµo? Dµi h¹n (thêng 2 n¨m ho¹ch h¬n) Mçi lÇn thêng 3 n¨m - §iÒu kiÖn ®Ó ®Ò ra q®Þnh Kh«ng ch¾c ch¾n vµ rñi ro - Môc ®Ých - §Æc tÝnh - Thêi gian Ho¹ch ®Þnh chiÕn thuËt Ph¬ng tiÖn ®Ó ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc. Hoµn thµnh c¸c môc tiªu cô thÓ ntn? Thêi h¹n ng¾n h¬n thêng < 1 n¨m Thêng< 1 n¨m (Ýt rñi ro) Nh©n viªn vµ göi lªn c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp trung gian - N¬i kÕ ho¹ch ®Çu tiªn ®îc Nhµ qu¶n trÞ cÊp trung ®Õn Nhµ qu¶n trÞ cÊp c¬ së ph¸t trÞÓn cÊp cao - Møc ®é chi tiÕt ThÊp vÒ møc ®é chuÈn hãa Cao 2.1.3. Vai trß cña ho¹ch ®Þnh: - BÊt kú mét tæ chøc nµo trong t¬ng lai còng cã sù thay ®æi nhÊt ®Þnh. Vµ trong trêng hîp nµo ®ã ho¹ch ®Þnh lµ chiÕc cÇu nèi cÇn thiÕt gi÷a hiÖn t¹i vµ t¬ng lai. Nã sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®¹t ®îc kÕt qu¶ mong muèn cña tæ chøc. Ho¹ch ®Þnh lµ nÒn t¶ng cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh mét chiÕn lîc cã hiÖu qu¶. - Ho¹ch ®Þnh cã thÓ ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn hiÖu qña cña c¸ nh©n vµ tæ chøc. Nh ®· ho¹ch ®Þnh tríc mµ mét tæ chøc cã thÓ nhËn ra vµ tËn dông c¬ héi cña m«i trêng vµ gi÷a c¸c nhµ qu¶n trÞ øng phã víi sù kÕt dÝnh vµ thay ®æi cña c¸c yÕu tè m«i tr êng.Tõ c¸c hiÖn tîng trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i ho¹ch ®Þnh sÏ suy ra ®îc t¬ng lai. Ngoµi ra nã cßn ®Ò ra c¸c nhiÖm vô, dù ®o¸n c¸c biÕn cè vµ xu híng trong t¬ng lai, thiÕt lËp c¸c môc tiªu vµ lùc chän c¸c chiÕn lîc ®Ó 14 theo ®uæi c¸c môc tiªu. Nhê cã ho¹ch ®Þnh ®· gi¶m ®îc c¸c chi phÝ ph¸t sinh do viÖc lµm v« Ých, sai lÇm, thõa th¶i ®èi víi môc tiªu. - Híng dÉn c¸c nhµ qu¶n trÞ lµm c¸ch nµo ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu vµ kÕt qu¶ mong ®îi cuèi cïng. MÆt kh¸c nhê cã ho¹ch ®Þnh c¸c nhµ qu¶n trÞ cã thÓ biÕt tËp trung chó ý vµo thùc hiÖn c¸c môc tiªu träng ®iÓm trong nh÷ng kho¶ng thêi gian kh¸c nhau. - Gióp cho tæ chøc cã thÓ thÝch nghi ®îc víi sù thay ®æi cña m«i trêng bªn ngoµi vµ do ®ã cã thÓ ®Þnh híng ®îc sè phËn cña nã. Tæ chøc nµo kh«ng thÝch nghi ®îc víi trêng sÏ bÞ tan vì nhÊt lµ trong m«i trêng kinh tÕ quèc tÕ. - Gióp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ thùc hiÖn viÖc kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c môc tiªu tiªu thuËn lîi. Dùa vµo c¸c môc tiªu ®îc x¸c ®Þnh tõ tríc ®Ó tiÕn hµnh kiÓm tra. * Sù kh¸c nhau gi÷a Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc vµ Ho¹ch ®Þnh chiÕn thuËt C¸c tiªu thøc TÝnh chÊt cña quyÕt ®Þnh TÝnh ch¾c ch¾n CÊp quyÕt ®Þnh Thêi gian sö dông Môc ®Ých cña quyÕt ®Þnh Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc Chi phèi toµn diÖn vµ trong thêi gian dµi Rñi ro (x¸c suÊt chñ quan) vµ Ýt ch¾c ch¾n Thêng lµ qu¶n trÞ viªn cÊp cao Dµi h¹n >1 n¨m §Þnh híng ph¸t triÓn Ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp Chi phèi côc bé vµ trong thêi gian ng¾n. Rñi ro (x¸c suÊt kh¸ch quan) vµ t¬ng ®èi ch¾c ch¾n. Thêng lµ qu¶n trÞ viªn cÊp thÊp Ng¾n h¹n <=1 n¨m Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn chiÕn lîc 2.2. MôC TI£U, C¥ Së KHOA HäC Vµ TIÕN TR×NH CñA HO¹CH §ÞNH 2.2.1. Môc tiªu ho¹ch ®Þnh. 2.2.1.1. Kh¸i niÖm. - Môc tiªu lµ c¸c kÕt qu¶ mong ®îi mµ mét tæ chøc nh¾m ®Õn trong t¬ng lai, lµ nh÷ng ®iÒu mµ tæ chøc cam kÕt ®¹t ®îc. Trong mét tæ chøc hÖ thèng môc tiªu bao gåm môc tiªu cña tæ chøc vµ môc tiªu bé phËn. C¸c môc tiªu nµy cÇn ph¶i phï hîp víi nhau. - Môc tiªu cã thÓ ®îc diÔn ®¹t c¶ vÒ ®Þnh lîng c¶ ®Þnh tÝnh (®iÒu g× cÇn ph¶i ®¹t ®îc, cÇn ®¹t ®îc bao nhiªu vµ ®¹t ®îc ®iÒu ®ã khi nµo?) - CÊp bËc cña môc tiªu: C¸c môc nªu trong tæ chøc ph©n theo cÊp bËc vµ viÖc ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ë cÊp thÊp h¬n cho phÐp ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ë cÊp ®é cao h¬n. C¸c môc tiªu t¸c nghiÖp dÉn ®Õn viÖc ®¹t ®îc c¸c môc tiªu chiÕn thuËt vµ sÏ dÉn ®Õn viÖc ®¹t ®îc môc tiªu chiÕn lîc. Môc tiªu chiÕn lîc ®iÓn h×nh lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp cao, môc tiªu chiÕn thuËt lµ c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp trung vµ môc tiªu t¸c nghiÖp lµ c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp c¬ së vµ c«ng nh©n. 2.2.1.2. NhiÖm vô vµ yªu cÇu. Trong c«ng t¸c qu¶n trÞ, môc tiªu cã vai trß rÊt quan träng. Môc tiªu ®· ®îc x¸c ®Þnh lµ nÒn t¶ng cña ho¹ch ®Þnh, nh»m x©y dùng hÖ thèng qu¶n trÞ. MÆt kh¸c, khi híng ®Õn môc ®Ých dµi h¹n cã tÝnh chiÕn lîc cña tæ chøc, môc tiªu qu¶n trÞ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ®iÓm mèc cè ®Þnh mµ lµ linh ho¹t ph¸t triÓn víi nh÷ng kÕt qu¶ mong ®îi ngµy cµng cao h¬n trªn c¬ së xem xÐt c¸c nguån lùc hiÖn cã hoÆc sÏ cã cña tæ chøc. Víi nghÜa nµy, môc tiªu gi÷ vai trß rÊt quan träng ®èi víi tiÕn tr×nh qu¶n trÞ vµ quyÕt ®Þnh toµn bé diÔn biÕn cña tiÕn tr×nh nµy. Ngoµi ra, môc tiªu qu¶n trÞ còng ®ãng nh÷ng vai trß quan träng kh¸c nhau tïy theo c¸c ‘kiÓu qu¶n trÞ’: (1) §èi víi qu¶n trÞ theo t×nh huèng, môc tiªu qu¶n trÞ lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ vµ ph©n tÝch t×nh huèng. Nã còng lµ c¨n cø ®Ó tæ chøc c¸c qu¸ tr×nh qu¶n trÞ cô thÓ; (2) 15 §èi víi qu¶n trÞ theo ch¬ng tr×nh, môc tiªu tæng qu¸t ®îc ph©n chia thµnh c¸c môc tiªu riªng biÖt cho tõng bé phËn chøc n¨ng thùc hiÖn; (3) §èi víi qu¶n trÞ theo môc tiªu th× môc tiªu gi÷ vai trß then chèt, g¾n liÒn vµ chi phèi mäi ho¹t ®éng qu¶n trÞ. 2.2.1.3. Ph¬ng ph¸p vµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh môc tiªu. 8 bíc cña ch¬ng tr×nh qu¶n trÞ theo môc tiªu ®îc chØ ra díi ®©y. - ThiÕt lËp môc tiªu chiÕn lîc dµi h¹n cho toµn tæ chøc. - Ph©n bæ c¸c môc tiªu chñ yÕu cho c¸c bé phËn vµ ph©n xëng. - Nh÷ng nhµ qu¶n trÞ vµ céng sù x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu cô thÓ cho bé phËn cña hä. - X¸c ®Þnh nh÷ng môc tiªu cô thÓ cho tõng thµnh viªn trong bé phËn. - X©y dùng kÕ ho¹ch hµnh ®éng, x¸c ®Þnh c¸ch thøc ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu. - Thùc hiÖn kÕ ho¹ch. - §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn môc tiªu. - TÆng thëng cho viÖc thùc hiÖn ®¹t ®îc môc tiªu. 2.2.1.4. Qu¶n trÞ theo môc tiªu. Qu¶n trÞ theo môc tiªu lµ ph¬ng ph¸p qu¶n trÞ trong ®ã nhµ qu¶n trÞ vµ nh÷ng thuéc cÊp cïng nhau thiÕt lËp môc tiªu râ rµng. Nh÷ng môc tiªu nµy ®îc c¸c thµnh viªn tù cam kÕt thùc hiÖn vµ kiÓm so¸t. Trong thùc tiÔn qu¶n trÞ ngµy nay, qu¶n trÞ theo môc tiªu bao gåm bèn yÕu tè c¬ b¶n: (1) Sù cam kÕt cña c¸c qu¶n trÞ viªn cao cÊp víi hÖ thèng MBO; (2) Sù hîp t¸c cña c¸c thµnh viªn trong tæ chøc ®Ó x©y dùng môc tiªu chung; (3) Sù tù nguyÖn tù gi¸c víi tinh thÇn tù qu¶n cña hä ®Ó thi hµnh kÕ ho¹ch chung; vµ (4) Tæ chøc kiÓm so¸t ®Þnh kú viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch. HÖ thèng qu¶n trÞ theo môc tiªu sÏ cã nh÷ng mÆt lîi sau: - MBO cã thÓ gióp cho c«ng viÖc ho¹ch ®Þnh cña nhµ qu¶n trÞ lµ x¸c ®Þnh môc tiªu cña tæ chøc x¸c ®¸ng h¬n. MBO lµm cho môc tiªu cña tæ chøc vµ môc tiªu c¸ nh©n ®¹t ®îc sù thèng nhÊt. - MBO cã thÓ t¹o ra sù kÝch thÝch tinh thÇn h¨ng h¸i vµ n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña c¸c thµnh viªn, c¸c bé phËn tham gia viÖc qu¶n trÞ. Nhê vµo ®iÒu nµy, c¸c thµnh viªn sÏ hiÓu râ h¬n môc tiªu cña toµn tæ chøc. - MBO t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi thµnh viªn trong tæ chøc cã c¬ héi ph¸t triÓn n¨ng lùc cña m×nh. Mäi thµnh viªn ®îc tham gia thùc sù vµo viÖc ®Ò ra môc tiªu cho hä. Hä cã c¬ héi ®a ra nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp vµo c¸c ch¬ng tr×nh kÕ ho¹ch. Hä hiÓu ®îc quyÒn h¹n tù do s¸ng t¹o vµ ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña hä vµ hä cã thÓ nhËn ®îc sù gióp ®ì tÝch cùc cña cÊp trªn ®Ó hoµn thµnh môc tiªu. - MBO gióp cho sù kiÓm tra ®¹t ®îc hiÖu qu¶. ThËt vËy, viÖc x¸c ®Þnh hÖ thèng môc tiªu râ rµng sÏ lµm cho c«ng viÖc kiÓm tra thuËn lîi – ®o lêng c¸c kÕt qu¶ vµ ®iÒu chØnh c¸c sai lÖch so víi kÕ ho¹ch ®Ó ®¶m b¶o ®¹t môc tiªu. 2.2.2. C¬ së khoa häc vµ ph¬ng ph¸p ho¹ch ®Þnh. 2.2.2.1. C¬ së khoa häc cña ho¹ch ®Þnh. - BÊt kú mét tæ chøc nµo trong t¬ng lai còng cã sù thay ®æi nhÊt ®Þnh, vµ trong trêng hîp ®ã, ho¹ch ®Þnh lµ chiÕc cÇu nèi cÇn thiÕt gi÷a hiÖn t¹i vµ t¬ng lai. Nã sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng ®¹t ®îc c¸c kÕt qu¶ mong muèn cña tæ chøc. Ho¹ch ®Þnh lµ nÒn t¶ng cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh mét chiÕn lîc cã hiÖu qu¶. - Ho¹ch ®Þnh cã thÓ cã ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ cña c¸ nh©n vµ tæ chøc. Nhê ho¹ch ®Þnh tríc, mét tæ chøc cã thÓ nhËn ra vµ tËn dông c¬ héi cña m«i trêng vµ gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ øng phã víi sù bÊt ®Þnh vµ thay ®æi cña c¸c yÕu tè m«i trêng. Tõ c¸c sù kiÖn trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i, ho¹ch ®Þnh sÏ suy ra ®îc t¬ng lai. Ngoµi ra nã cßn ®Ò ra c¸c nhiÖm vô, dù ®o¸n c¸c biÕn cè vµ xu híng trong t¬ng lai, thiÕt lËp c¸c môc tiªu vµ lùa chän c¸c chiÕn lîc ®Ó theo ®uæi c¸c môc tiªu nµy. - Híng dÉn c¸c nhµ qu¶n trÞ c¸ch thøc ®Ó ®¹t môc tiªu vµ kÕt qu¶ mong ®îi cuèi cïng. MÆt kh¸c, nhê cã ho¹ch ®Þnh, c¸c nhµ qu¶n trÞ cã thÓ biÕt tËp trung chó ý vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu träng ®iÓm trong nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. - Nhê cã ho¹ch ®Þnh mét tæ chøc cã thÓ ph¸t triÓn tinh thÇn lµm viÖc tËp thÓ. Khi mçi ngêi trong tËp thÓ cïng nhau hµnh ®éng vµ ®Òu biÕt r»ng m×nh muèn ®¹t c¸i g×, th× kÕt qu¶ ®¹t ®îc sÏ cao h¬n. - Ho¹ch ®Þnh gióp tæ chøc cã thÓ thÝch nghi ®îc víi sù thay ®æi cña m«i trêng bªn 16 ngoµi, do ®ã cã thÓ ®Þnh híng ®îc sè phËn cña nã. C¸c tæ chøc thµnh c«ng thêng cè g¾ng kiÓm so¸t t¬ng lai cña hä h¬n lµ chØ ph¶n øng víi nh÷ng ¶nh hëng vµ biÕn cè bªn ngoµi khi chóng x¶y ra. Th«ng thêng tæ chøc nµo kh«ng thÝch nghi ®îc víi sù thay ®æi cña m«i trêng th× sÏ bÞ tan vì. Ngµy nay, sù thÝch nghi nhanh chãng lµ cÇn thiÕt h¬n bao giê hÕt do nh÷ng thay ®æi trong m«i trêng kinh doanh thÕ giíi ®ang x¶y ra nhanh h¬n. - Ho¹ch ®Þnh gióp c¸c nhµ qu¶n trÞ kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c môc tiªu thuËn lîi vµ dÔ dµng. 2.2.2.2. Nguyªn t¾c ho¹ch ®Þnh. - C¸c nguyªn t¾c gi¶i thÝch râ hµnh ®éng nµo ®îc phÐp vµ kh«ng ®îc phÐp lµm. Nãi c¸ch kh¸c qui t¾c lµ nh÷ng qui ®Þnh cÇn ®îc tu©n thñ mµ kh«ng cã sù lùa chän. VÝ dô nh kh«ng ®îc hót thuèc trong líp häc, ph¶i kiÓm l¹i tiÒn khi nhËn ... 2.2.2.3. Ph¬ng ph¸p ho¹ch ®Þnh. Ho¹ch ®Þnh lµ ®Þnh tríc nh÷ng viÖc cÇn ph¶i lµm trong t¬ng lai. V× lµ sù íc ®Þnh nªn ph¬ng ph¸p chung cña ho¹ch ®Þnh vµ dù b¸o, dù ®o¸n trªn c¬ së cã ®iÒu tra, ph©n tÝch nh÷ng d÷ liÖu qu¸ khø vµ hiÖn t¹i ë bªn trong vµ ngoµi tæ chøc mét c¸ch thêng xuyªn, ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng nh»m n©ng cao chÊt lîng trong c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh. X©y dùng c¸c lo¹t kÕ ho¹ch ho¹t ®éng trong mét tæ chøc lu«n lµ kh©u träng t©m vµ mang tÝnh ®Æc trng nhÊt cña ho¹ch ®Þnh. §Ó c¸c kÕ ho¹ch mang tÝnh hiÖn thùc vµ kh¶ thi, c¸c doanh nghiÖp thêng sö dông c¸c ph¬ng ph¸p chñ yÕu sau: a. X©y dùng kÕ ho¹ch tõ trªn xuèng §©y lµ h×nh thøc lµm kÕ ho¹ch thêng thÊy ë c¸c doanh nghiÖp quèc doanh trong thêi bao cÊp. Víi c¸ch lµm nµy, c¸c qu¶n trÞ viªn cÊp cao nhÊt x©y dùng kÕ ho¹t ho¹t ®éng cho cÊp m×nh, sau ®ã gëi kÕ ho¹ch nµy cho cÊp kÕ tiÕp lµm c¨n cø ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch cho cÊp m×nh vµ cø nh vËy cho ®Õn cÊp thÊp nhÊt. Ph¬ng ph¸p nµy cã nh÷ng u, nhîc ®iÓm chñ yÕu nh sau: - ¦u ®iÓm: Nã ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt trong kÕ ho¹ch, gi÷ v÷ng c¸c ®Þnh híng vµ cñng cè vai trß ®iÒu tiÕt cña cÊp trªn ®èi víi cÊp díi th«ng qua ph©n phèi chi tiªu kÕ ho¹ch. - Nhîc ®iÓm: KÕ ho¹ch thêng kh«ng s¸t víi thùc tÕ, v× vËy khã thùc hiÖn ®îc vµ ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch thêng xuyªn lµm mÊt ®i tÝnh môc tiªu cña tæ chøc; Ýt kÝch thÝch tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña cÊp díi, ho¹t ®éng mét c¸ch thô ®éng, kÐm hiÖu qu¶. b. X©y dùng kÕ ho¹ch tõ díi lªn: §©y lµ ph¬ng ph¸p lµm kÕ ho¹ch ngîc l¹i víi c¸ch lµm thø nhÊt, thêng thÊy trong mét sè c¬ quan hµnh chÝnh sù nghiÖp c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x· héi. §ã vµ viÖc cÊp díi lµm kÕ ho¹ch göi lªn cÊp trªn, vµ cÊp trªn x©y dùng kÕ ho¹ch göi lªn cÊp trªn kÕ tiÕp vµ cø nh vËy cho ®Õn cÊp cao nhÊt. H×nh thøc nµy cã nh÷ng u, nhîc ®iÓm chÝnh nh sau: - ¦u ®iÓm: KÕ ho¹ch thêng s¸t víi thùc tÕ, ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña cÊp díi, khai th¸c ®îc nh÷ng tiÒm n¨ng ë c¬ së. - Nhîc ®iÓm: Kh«ng ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt trong kÕ ho¹ch, khã gi÷ v÷ng c¸c ®Þnh híng chung vµ lµm suy gi¶m vai trß ®iÒu ®iÒu tiÕt cña cÊp trªn ®èi víi cÊp díi th«ng qua kªnh kÕ ho¹ch. c. X©y dùng kÕ ho¹ch theo qui tr×nh hai xuèng mét lªn: §©y lµ ph¬ng lËp kÕ ho¹ch phæ biÕn nhÊt ë c¸c doanh nghiÖp trong hÖ thèng quèc doanh ë níc ta hiÖn nay. Vµo cuèi n¨m tríc cña n¨m kÕ ho¹ch cÊp trªn x©y dùng kÕ ho¹ch cho cÊp 17 m×nh vµ göi b¶n kÕ ho¹ch nµy cho cÊp díi. CÊp díi c¨n cø vµo kÕ ho¹ch híng dÉn cña cÊp trªn vµ c¸c cµn cø kh¸c ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch cho m×nh vµ göi cho cÊp trªn xem xÐt, quyÕt ®Þnh; sau ®ã cÊp trªn göi tr¶ l¹i cho cÊp díi tæ chøc thùc hiÖn. C¸ch lµm nµy cã rÊt nhiÒu u ®iÓm. Nã ®¶m b¶o viÖc lËp kÕ ho¹ch ®îc thùc hiÖn thèng nhÊt, gi÷ v÷ng c¸c ®×nh híng cña cÊp trªn nhng ®ång thêi còng kh«ng h¹n chÕ tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña cÊp díi, lµm cho kÕ ho¹ch s¸t víi thùc tÕ h¬n. 2.2.3. TiÕn tr×nh ho¹ch ®Þnh 2.2.3.l. NhËn thøc tæng qu¸t vÒ c¬ héi T×m hiÓu c¬ héi lµ ®iÓm b¾t ®Çu thùc sù cña ho¹ch ®Þnh. C¬ héi cã thÓ cã trong hiÖn t¹i vµ t¬ng lai. Khi xem xÐt chóng ®ßi hái ph¶i cã c¸ch nh×n toµn diÖn vµ chÝnh x¸c thÞ trêng c¹nh tranh vÒ nhu cÇu kh¸ch hµng, ®Æc biÖt vÒ c¸c ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña m×nh, môc ®Ých ph¶i ®¹t ®îc trong trong lai. ViÖc ho¹ch ®Þnh ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn dù ®o¸n vÓ kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn c¬ héi. C¬ héi cã thÓ lín hoÆc nhá, cã thÓ ®¸nh gi¸ víi doanh nghiÖp nµy mµ kh«ng ®¸nh gi¸ víi doanh nghiÖp kh¸c. VÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i sím dù ®o¸n vµ ph¸t hiÖn ®îc c¬ héi lín vµ quan träng víi tæ chøc hay víi doanh nghiÖp m×nh. 2.2.3.2. X¸c ®Þnh môc tiªu X¸c ®Þnh môc tiªu víi kÕt qu¶ cô thÓ cÇn ®¹t ®îc t¹i tõng thêi ®iÓm cô thÓ nhÊt ®Þnh. Tõ ®ã cÇn x¸c ®Þnh c¸c c«ng viÖc cÇn lµm; khi nµo sÏ b¾t ®Çu thùc hiÖn vµ kÕt thóc hoµn thµnh, n¬i nµo cÇn chó träng u tiªn. 2.2.3.3. X¸c ®Þnh tiÒn ®Ò cña kÕ ho¹ch §ã lµ c¸c dù b¸o c¸c gi¶ thiÕt vÒ môc tiªu, c¸c chÝnh s¸ch c¬ b¶n cã thÓ ¸p dông, c¸c kÕ ho¹ch hiÖn cã cña c«ng ty. §iÒu quan träng ®èi víi ngµnh qu¶n trÞ lµ sù ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c c¸c ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò trªn vµ dù ®o¸n ®îc sù biÕn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nã. Trong thùc tÕ NÕu ngêi lËp kÕ ho¹ch cµng hiÓu biÕt vÒ nÒn ®Ò th× cµng ®¸nh gi¸ ®óng nã, th× ho¹ch ®Þnh nãi chung vµ ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc nãi riªng cña tæ chøc th× sÏ ®îc thùc hiÖn vµ phèi hîp chÆt chÏ. 2.2.3.4. X¸c ®Þnh ph¬ng ¸n cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn:. Thêng ®Ó gi¶i quyÕt bÊt kú vÊn ®Ò nµo trong t¬ng lai còng cã nhiÒu ph¬ng ¸n kh¸c nhau. Mçi t×nh huèng dù kiÕn cã thÓ ®ßi hái mét ph¬ng ¸n gi¶i quyÕt thÝch hîp, v× thÕ víi nh÷ng vÊn ®Ò vµ t×nh huèng phøc t¹p ë mçi tæ chøc ®ßi hái nhµ qu¶n trÞ cÇn ph¶i cã nhiÒu ph¬ng ¸n kÕ ho¹ch ®Ó tõ ®ã cã thÓ lùa chän ®îc ph¬ng ¸n tèi u. Nghiªn cøu vµ x©y dùng c¸c ph¬ng ¸n lµ sù t×m tßi vµ s¸ng t¹o cña nhµ ho¹ch ®Þnh. Sù t×m tßi nghiªn cøu cµng c«ng phu, cµng s¸ng t¹o, cµng khoa häc bao nhiªu th× cµng cã kh¶ n¨ng x©y dùng ®îc nhiÒu ph¬ng ¸n ho¹ch ®Þnh ®óng ®¾n vµ cã hiÖu qu¶ bÊy nhiªu. Khi c¸c kÕ ho¹ch cµng lín cµng quan träng th× viÖc t×m kiÕm vµ x©y dùng cµng nhiÒu ph ¬ng ¸n kÕ ho¹ch cµng tèt. C¸c nhµ qu¶n trÞ nªn thËn träng trong kh©u x©y dùng ph¬ng ¸n kÕ ho¹ch, bëi sù thiÕu thËn träng trong kh©u nµy sÏ ph¶i tr¶ gi¸ rÊt ®¾t trong kh©u lùa chän vµ thùc hiÖn ph¬ng ¸n. 2.2.3.5. §¸nh gi¸ vµ so s¸nh c¸c ph¬ng ¸n: Sau khi x©y dùng ®îc c¸c ph¬ng ¸n thùc hiÖn môc tiªu kh¸c nhau, chóng ta cÇn ph¶i xem xÐt c¸c ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña tõng ph¬ng ¸n trªn c¬ së c¸c tiÒn ®Ò vµ môc tiªu ph¶i thùc hiÖn. Trong trêng hîp cã mét môc tiªu duy nhÊt vµ hÇu hÕt c¸c yÕu tè ®Ó so s¸nh cã thÓ l îng ho¸ ®îc th× viÖc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh cña ph¬ng ¸n sÏ t¬ng ®èi dÔ dµng. Nhng trªn thùc tÕ l¹i thêng gÆp nh÷ng ph¬ng ¸n ho¹ch ®Þnh cã nhiÒu biÕn ®éng, nhiÒu môc tiªu vµ nhiÒu yÕu tè so s¸nh kh«ng lîng ho¸ ®îc. Trong nh÷ng trêng hîp nh vËy viÖc ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh ph¬ng ¸n thêng gÆp nhiÒu khã kh¨n. 18 Cã nhiÒu c¸ch ®Ó ®¸nh gi¸ vµ so s¸nh c¸c ph¬ng ¸n tuy nhiªn ngêi ta thêng lµm nh sau: - Lùa chän c¸c chØ tiªu, c¸c mÆt hoÆc c¸c khÝa c¹nh quan träng nhÊt ®Ó so s¸nh vµ ®¸nh gi¸. - Xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ møc ®é quan träng cña nh÷ng chØ tiªu hoÆc khÝa c¹nh nµo lµ nhÊt, nh×, ba. - TiÕn hµnh ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu vµ khÝa c¹nh theo híng ®Ó cã thÓ so s¸nh gi÷a chóng cµng chÝnh x¸c cµng tèt. Tæng hîp ®¸nh gi¸ chung xem ph¬ng ¸n nµo gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò quan träng vµ cèt yÕu nhÊt. 2.2.3. 6. chän ph¬ng ¸n tèi u: Sau khi so s¸nh c¸c ph¬ng ¸n ngêi ta sÏ lùa chon ph¬ng ¸n tèi u. §«i khi viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c ph¬ng ¸n cho thÊy r»ng cã 2 hoÆc nhiÒu ph¬ng ¸n thÝch hîp vµ nhµ qu¶n trÞ cã thÓ quyÕt ®Þnh thùc hiÖn ph¬ng ¸n tèi u ngêi ta dùa vµo c¸c ph¬ng ph¸p c¬ b¶n sau: - Dùa vµo kinh nghiÖm - Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ ph©n tÝch, dùa vµo c¸c m« h×nh hãa … 2.2.3.7. LËp kÕ ho¹ch hç trî: Trªn thùc tÕ phÇn lín c¸c kÕ ho¹ch chÝnh ®Òu cÇn c¸c kÕ ho¹ch phô trî ®Ó ®¶m b¶o kÕ ho¹ch ®îc thÓ hiÖn tèt. 2.2.3.8. LËp ng©n quü vµ dù kiÕn c¸c chi phÝ thùc hiÖn: Sau khi kÕ ho¹ch ®· ®îc x©y dùng xong, ®ßi hái c¸c môc tiªu c¸c th«ng sè cÇn ®îc lîng hãa nh: tæng hîp thu nhËp, chi phÝ, lîi nhuËn.... c¸c kho¶n môc nµy sÏ lµ c¸c tiªu chuÈn quan träng ®Ó tæ chøc thùc hiÖn vµ ®¸nh gi¸ hiÓu qu¶ kinh tÕ cïng chÊt lîng cña kÕ ho¹ch ®· x©y dùng. S¬ ®å NhËn thøc c¬ héi §¸nh gi¸ vµ so s¸nh c¸c ph¬ng ¸n LËp c¸c môc tiªu Chänh ph¬ng ¸n tèi u Xem xÐt c¸c tiÒn ®Ò hoÆch ®Þnh LËp kÕ ho¹ch phô trî LËp ng©n quü vµ dù kiÕn chi phÝ thùc X¸c ®Þnh ph¬ng ¸n hiÖn 2.3. Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc vµ ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp. 2.3.1. Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc. 2.3.1.1. Kh¸i niÖm: Ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh lµm sao ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu dµi h¹n cña tæ chøc víi c¸c nguån lùc cã thÓ huy ®éng ®îc. VÒ mÆt néi dung ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc lµ qu¸ tr×nh x©y dùng chiÕn lîc vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn bæ sung chiÕn lîc khi cÇn thiÕt. Nãi c¸ch kh¸c ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc xoay quanh viÖc x©y dùng chiÕn lîc cho tæ chøc trªn c¬ së ph©n tÝch vÞ trÝ cña tæ chøc trong môc tiªu ho¹t ®éng cña nã. 2.3.1.2. TiÕn tr×nh ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc C¸c qu¶n trÞ viªn cÊp cao tiÕn hµnh ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc kinh doanh thuéc cÊp ®¶m vÞ kinh doanh chiÕn lîc nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò sau: - Doanh nghiÖp cã thÓ duy tr× vÞ thÕ c¹nh tranh nh thÕ nµo? - Mçi bé phËn chøc n¨ng chñ chèt cã thÓ ®ãng gãp vµo tÝnh hiÖu qu¶ chung cña DN nh thÕ nµo? 19 - Nªu ph©n bè c¸c nguån nh©n lùc cña DN cho c¸c bé phËn chøc n¨ng nh thÕ nµo? + ChiÕn lîc cÊp chøc n¨ng lµ gåm nh÷ng nguyªn t¾c chØ ®¹o ®èi víi c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ thuéc c¸c bé phËn chøc n¨ng cña DN nh s¶n phÈm, MKT, qu¶n trÞ nguån nh©n lùc, tæ chøc, kÜ thuËt, nghiªn cøu ph¸t triÓn c¸c chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch cÊp chøc n¨ng cÇn ®îc trï tÝnh ®Ó ®ãng gãp vµo c¸c chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch cÊp ®¬n vÞ kinh doanh chiÕn lîc, c¸c cÊp chiÕn lîc cÊp chøc n¨ng gåm 1 tËp hîp c¸c kÕ ho¹ch chiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch t¸c nghiÖp. C¸c chiÕn lîc cÊp c«ng ty, cÊp SBU vµ cÊp chøc n¨ng cÇn liªn kÕt c¸ch chÆt chÏ ®Ó lo¹i bá nh÷ng kho¶ng trèng do sù ph©n chia ko râ rµng ph¹m vi gi÷a chóng. S¬ ®å: B1: X¸c ®Þnh xø mÖnh vµ c¸c môc tiªu cña tæ chøc B3: §¸nh gi¸ nh÷ng ®iÓm m¹nh, yÕu cña tæ chøc B2: Ph©n tÝch c¸c ®e däa vµ c¬ héi thÞ trêng 2.3.1.3. C¸c cÊp chiÕn lîc. - ChiÕn lîc dÉn gi¸:Lµ chiÕn lîc ®Æt gi¸ thÊp h¬n gi¸ cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh víi s¶n phÈm cã thÓ ®îc thÞ trêng chÊp nhËn. - ChiÕn lîc kh¸c biÖt hãa: Lµ chiÕn lîc ®a ra thÞ trêng s¶n phÈm ®éc ®¸o nhÊt trong ngµnh ®îc kh¸ch hµng ®¸nh gi¸ cao vÒ nhiÒu tiªu chuÈn kh¸c nhau cña s¶n ph©m vµ dÞch vô. - ChiÕn lîc tËp trung: Lµ chiÕn lîc nh»m vµo mét ph©n khóc thÞ trêng hÑp nµo ®ã dùa vµo lîi thÕ vÒ chi phÝ (tËp trung theo híng dÉn gi¸) hoÆc sù kh¸c biÖt hãa s¶n phÈm (tËp trung theo híng kh¸c biÖt hãa). 2.3.2. Ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp. 2.3.2.1. Kh¸i niÖm: Ho¹ch ®Þnh t¸c nghiÖp qu¸ tr×nh ra ®Þnh ng¾n h¹n, chi tiÕt vµ néi dung c¸c c«ng viÖc, c¸c biÖn ph¸p, ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh nh»m cô thÓ ho¸ c¸c chiÕn lîc. C¸c dù ¸n S¶n lîng x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch vÒ quy m« ng¾n h¹n S¬ ®å C¸c nh©n tè MT Th«ng tin ph¶n håi vÒ s¶n lîng C¸c KH vµ tiÕn ®é chi phÝ vÒ: Møc c«ng nh©n TiÕn ®é c«ng viÖc TiÕn ®é thiÕt bÞ NVI vµ tån kho §Çu vµo: Lao ®éng NVI, NNTB, nhiªn liÖu Hµng hãa vµ dÞch vô 20