Tài liệu Yếu tố con người trong công tác quản lý

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu Trong s¶n xuÊt kinh doanh ngµy nay, c«ng t¸c qu¶n lý ®-îc coi lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt ®Ó giµnh ®-îc th¾ng lîi trong sù c¹nh tranh víi nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c trªn th-¬ng tr-êng. C«ng t¸c qu¶n lý bao gåm viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch mét c¸ch cÈn thËn, dùng nªn mét c¬ cÊu tæ chøc ®Ó gióp cho mäi ng-êi hoµn thµnh c¸c kÕ ho¹ch, vµ biªn chÕ cho c¬ cÊu tæ chøc víi nh÷ng con ng-êi cã n¨ng lùc cÇn thiÕt, cuèi cïng lµ viÖc ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng th«ng qua kiÓm tra. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng qu¶n lý sÏ kh«ng hoµn thµnh tèt nÕu c¸c nhµ qu¶n lý kh«ng hiÓu ®-îc yÕu tè con ng-êi trong c¸c ho¹t ®éng cña hä vµ kh«ng biÕt c¸ch l·nh ®¹o con ng-êi ®Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ nh- mong muèn. Lµ mét sinh viªn em rÊt quan t©m ®Õn "YÕu tè con ng-êi trong c«ng t¸c qu¶n lý" do vËy em ®· chän ®Ò tµi nµy. Do ph¹m vi cña ®Ò tµi nµy kh¸ réng nªn em ®· kh«ng hoµn 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thµnh bµi viÕt ®óng thêi h¹n sím em mong nhËn ®-îc sù gióp ®ì cña khoa vµ c¸c thÇy c« gi¸o. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 yÕu tè con ng-êi trong c«ng t¸c qu¶n lý Qu¶n lý vµ l·nh ®¹o ®-îc coi lµ nh÷ng ho¹t ®éng gièng nhau. MÆc dï sù thËt lµ mét nhµ qu¶n lý giái hÇu nh- ch¾c ch¾n lµ mét nhµ l·nh ®¹o giái. Nh- vËy, l·nh ®¹o lµ mét chøc n¨ng c¬ b¶n cña c¸c nhµ qu¶n lý bao gåm nhiÒu vÊn ®Ò h¬n l·nh ®¹o. Nh- ®· nªu ra ë c¸c ch-¬ng tr-íc, c«ng t¸c qu¶n lý bao gåm viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch mét c¸ch cÈn thËn, dùng lªn mét c¬ cÊu tæ chøc ®Ó gióp cho mäi ng-êi hoµn thµnh c¸c kÕ ho¹ch, vµ biªn chÕ cho c¬ cÊu tæ chøc víi nh÷ng con ng-êi cã n¨ng lùc cÇn thiÕt. C¸c b¹n xÏ thÊy trong phÇn IV mét chøc n¨ng còng quan träng n÷a trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ viÖc ®¸nh gi¸ vµ ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng th«ng qua kiÓm tra. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c¸c chøc n¨ng qu¶n lý sÏ kh«ng hoµn thµnh tèt nÕu c¸c nhµ qu¶n lý kh«ng hiÓu ®-îc yÕu tè con ng-êi trong c¸c ho¹t ®éng cña hä vµ kh«ng biÕt c¸ch l·nh ®¹o con ng-êi ®Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ nhmong muèn. 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Theo mét ®Þnh nghÜa rÊt c¬ b¶n, th× sù l·nh ®¹o còng cã nghÜa lµ sù tu©n theo, vµ chóng ta ph¶i thÊy ®-îc t¹i sao con ng-êi ph¶i tu©n theo. VÒ c¬ b¶n, mäi ng-êi cã xu thÕ tu©n theo ai mµ hä nh×n thÊy ë ng-êi ®ã cã nh÷ng ph-¬ng tiÖn ®Ó tho¶ m·n c¸c mong muèn vµ c¸c nhu cÇu riªng cña hä. NhiÖm vô cña c¸c nhµ qu¶n lý lµ khuyÕn khÝch mäi ng-êi ®ãng gãp mét c¸ch hiÖu qu¶ vµo viÖc hoµn thµnh c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp, vµ ®¸p øng mäi nguyÖn väng vµ nhu cÇu riªng cña hä trong qu¸ tr×nh ®ã. Chøc n¨ng l·nh ®¹o trong qu¶n lý ®-îc x¸c ®Þnh nh- lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng ®Õn con ng-êi ®Ó lµm cho hä thùc sù s½n sµng vµ nhiÖt t×nh phÊn ®Êu ®Ó hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc. Trong phÇn tr×nh bµy vÒ chøc n¨ng nµy bµi viÕt nµy chØ ra r»ng khoa häc vÒ hµnh vi ë ®©y t¹o nªn sù ®ãng gãp quan träng vµo c«ng t¸c qu¶n lý. Khi ph©n tÝch kiÕn thøc cÇn thiÕt cho qu¶n lý t«i xÏ tËp trung vµo yÕu tè con ng-êi, ®éng c¬ thóc ®Èy,sù l·nh ®¹o vµ sù giao tiÕp. 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 I.YÕu tè con ng-êi trong c¸c doanh nghiÖp TÊt c¶ mäi cè g¾ng cã tæ chøc ®-îc thùc hiÖn ®Ó ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu c¶u doanh nghiÖp, nãi chung lµ môc tiªu s¶n xuÊt vµ chuÈn bÞ s½n nh÷ng lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô nµo ®ã. Sù cè g¾ng nµy kh«ng chØ h¹n chÕ vµo ho¹t ®éng kinh doanh: nã còng ®-îc ¸p dông cho c¸c tr-êng ®¹i häc, bÖnh viÖn, héi tõ thiÖn vµ c¸c c¬ quan nhµ n-íc. Râ rµng lµ trong khi c¸c môc tiªu cña c¬ së c¸ nh©n trong tæ chøc ®ã còng cã c¸c nhu cÇu vµ c¸c môc tiªu riªng, quan träng ®èi víi hä. ChÝnh th«ng qua chøc n¨ng l·nh ®¹o, c¸c nhµ qu¶n lý gióp cho mäi ng-êi thÊy ®-îc r»ng hä cã thÓ tho¶n m·n ®-îc c¸c nhu cÇu riªng sö dông tiÒm n¨ng cña hä trong khi ®ång thêi hä ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña c¬ së. Do vËy c¸c nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i cã sù hiÓu biÕt vÒ vai trß cña mäi ng-êi, c¸ t×nh vµ c¸ nh© c¸ch cña hä. 1. Nh÷ng vai trß kh¸c nhau cña con ng-êi 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 C¸c c¸ nh©n kh«ng ®¬n thuÇn lµ yÕu tè s¶n xuÊt trong c¸c kÕ ho¹ch qu¶n lý. Hä lµ c¸c thµnh viªn cña c¸c hÖ thèng x· héi trong nhiÒu tæ chøc, hä lµ ng-êi tiªu dïng hµng ho¸ vµ dÞch vô vµ nh- vËy hä t¸c ®éng m¹nh tíi nhu cÇu; hä lµ thµnh viªn cña c¸c gia ®×nh, tr-êng häc vµ hä lµ nh÷ng c«ng d©n, víi nh÷ng vai trß kh¸c nhau nµy hä lËp ra nh÷ng bé luËt ®Ó l·nh ®¹o c¸c nhµ qu¶n lý, nh÷ng m«n ®¹o ®øc häc ®Ó h-íng dÉn c¸ch c- sö vµ truyÒn thèng vÒ nh©n phÈm mµ nã lµ ®Æc tÝnh chñ yÕu cña x· héi chóng ta. Tãm l¹i c¸c nhµ qu¶n lý vµ nh÷ng ng-êi mµ hä l·nh ®¹o lµ nh÷ng thµnh viªn t¸c ®éng lÉn nhau trong mét hÖ thèng x· héi r«ng h¬n. 2. Kh«ng cã con ng-êi theo nghÜa chung chung Mäi ng-êi ho¹t ®éng víi nh÷ng vai trß kh¸c nhau vµ b¶n th©n hä còng kh¸c nhau. Kh«ng cã con ng-êi chung chung. Trong c¸c c¬ së cã tæ chøc con ng-êi th-êng mang t×nh c¸c vai trß kh¸c nhau. C¸c c«ng ty ®Ò ra c¸c nguyªn t¾c, thñ tôc giÊy tê, chÕ ®é lµm viÖc, tiªu chuÈn an toµn, chøc vô c«ng 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 t¸c, tÊt c¶ víi sù ngÇm ®Þnh r»ng mäi ng-êi vÒ c¬ b¶n lµ nhnhau. TÊt c¶ víi sù ngÇm ®Þnh r»ng mäi ng-êi vÒ c¬ b¶n lµ nh- nhau. TÊt nhiªn gi¶ thiÕt nµy lµ cÇn thiÕt mét phÇn lín ë nh÷ng ho¹t ®éng cã tæ chøc, nh-ng ®iÒu kh«ng kÐm quan träng lµ ph¶i thÊy r»ng mçi con ng-êi lµ mét thÓ duy nhÊt hä cã nh÷ng nhu cÇu kh¸c nhau, tham väng kh¸c nhau. NÕu c¸c nhµ qu¶n lý kh«ng hiÓu ®-îc tÝnh phøc t¹p vµ c¸ tÝnh cña con ng-êi th× hä cã thÓ ¸p dông sai nh÷ng ®iÒu kh¸i qu¸t vÒ ®éng c¬ thóc ®Èy, sù l·nh ®¹o vµ mèi liªn hÖ. MÆc dï c¸c nguyªn t¾c vµ c¸c kh¸i niÖm nãi chung lµ ®óng nh-ng cÇn ph¶i ®iÒu chØnh cho phï hîp víi tõng hoµn c¶nh cô thÓ. Trong mét xÝ ng iÖp, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c nhu cÇu cña mäi ng-êi ®Òu ®-îc ®¸p øng hoµn toµn nh-ng c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i cã mét ph¹m vi réng r·i ®¸ng kÓ trong viÖc t¹o ra sù phï hîp c¸ nh©n. MÆc dï c¸c yªu cÇu vÒ chøc vô th-êng xuÊt ph¸t tõ c¸c kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp vµ tæ chøc, nh-ng thùc tÕ kh«ng nªn lo¹i trõ kh¶ n¨ng bè trÝ c«ng viÖc cho phï hîp víi con ng-êi trong mçi tr-êng hîp cô thÓ ®Ó sö 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 dông tèt h¬n ®-îc tµi n¨ng qu¶n lý hiÖn h÷u trong doanh nghiÖp. 3. Nh©n c¸ch con ng-êi lµ mét ®iÒu quan träng. C«ng t¸c qu¶n lý liªn quan tíi viÖc hoµn thµnh c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. §¹t ®-îc c¸c kÕt qu¶ lµ mét ®iÒu quan träng, nh-ng c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®-îc c¸c kÕt qu¶ kh«ng bao giê ®-îc xóc ph¹m ®Õn nh©n c¸ch cña con ng-êi. Kh¸i niÖm vÒ nh©n c¸ch c¸ nh©n cã nghÜa lµ mäi ng-êi ph¶i ®-îc ®èi sö víi lßng tån träng bÊt kÓ chøc vô cña hä trong tæ chøc ®ã. TÊt c¶ Chñ TÞch, Phã chñ tÞch, nhµ qu¶n lý, qu¶n ®èc c¬ së vµ c«ng nh©n ®Òu ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. Mçi ng-êi lµ mét thùc thÓ thèng nhÊt víi nh÷ng kh¶ n¨ng vµ nguyÖn väng kh¸c nhau, nh-ng tÊt c¶ ®Òu lµ nh÷ng con ng-êi nªn tÊt c¶ ®Òu ®-îc ®èi xö nhnhau. 4. CÇn xem xÐt con ng-êi mét c¸ch toµn diÖn 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Chóng ta kh«ng thÓ nãi vÒ b¶n chÊt cña con ng-êi trõ khi chóng ta ®· xem xÐt mét con ng-êi mét c¸ch toµn diÖn chø kh«ng ph¶i chØ xÐt nh÷ng ®Æc tr-ng riªng vµ t¸ch biÖt nh- sù hiÓu biÕt, quan ®iÓm, kü n¨ng hoÆc t×nh h×nh riªng. Mét con ng-êi cã tÊt c¶ nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã víi nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. H¬n n÷a nh÷ng ®Æc tÝnh ®ã cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, vµ tÝnh tréi cña chóng trong nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ thay ®æi nhanh vµ kh«ng ®o¸n tr-íc ®-îc. Con ng-êi lµ mét c¸ thÓ toµn diÖn chÞu ¶nh h-ëng bëi c¸c yÕu tè bªn ngoµi nh- gia ®×nh, hµng xãm, tr-êng häc, nhµ thê, c«ng ®oµn hoÆc ®oµn thÓ, tæ chøc chÝnh trÞ vµ c¸c nhãm huynh ®Ö. Mäi ng-êi kh«ng thÓ tù g¹t bá nh÷ng ¶nh h-ëng cña nh÷ng lùc l-îng ®ã khi lµm viÖc. C¸c nhµ qu¶n lý ph¶i nhËn thÊy nh÷ng thùc tÕ ®ã vµ chuÈn bÞ c¸c øng xö víi chóng. II. C¸c m« h×nh con ng-êi. §Ó hiÓu ®-îc tÝnh phùc t¹p cña con ng-êi c¸c t¸c gi¶ viÕt vÒ c«ng t¸c qu¶n lý ®-a ra mét sè m« h×nh con ng-êi. Mçi 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 m« h×nh lµ mét sù trõu t-îng cña thùc t¹i. Nã bao gåm nh÷ng biÕn cè ®-îc coi lµ quan träng, nh-ng còng bá qua nh÷ng yÕu tè Ýt thiÕt yÕu cho viÖc gi¶i thÝch hiÖn t-îng. C¸c nhµ qu¶n lý dï cã ý thøc hµnh vi c¸ nh©n vµ hµnh vi theo tæ chøc, dùa trªn nh÷ng gØa thiÕt vÒ con ng-êi. Nh÷ng gi¶ thiÕt nµy vµ nh÷ng lý luËn cã liªn quan víi chóng ¶nh h-ëng ®Õn hµnh vi qu¶n lý. Qua nhiÒu n¨m, ng-êi ta ®· ®-a ra nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt chñ yÕu cña con ng-êi. ë ®©y chóng ta ®· ®-a ra nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ b¶n chÊt chñ yÕu cña con ng-êi. Do ®ã chóng ta tËp trung vµo nh÷ng m« h×nh lùa chän cña Schein vµ vµo nh÷ng gi¶ thiÕt cæ ®iÓn cña McGrgor vÒ con ng-êi. 1. Tõ quan ®iÓm lîi Ých kinh tÕ tíi con ng-êi tæng thÓ EdgarH. Schein ®· ®-a ra 4 m« h×nh quan ®iÓm vÒ con ng-êi. §Çu tiªn «ng l-u ý nh÷ng gi¶ thiÕt lîi Ých kinh tÕ trªn t- t-ëng lµ con ng-êi tr-íc hÕt bÞ thóc ®Èy bëi nh÷ng ®éng 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c¬ kinh tÕ. V× nh÷ng ®éng cã nµy ®-îc gi¸m s¸t bëi doanh nghiÖp, nªn con ng-êi thùc chÊt lµ thô ®éng bÞ sö dông, bÞ thóc ®Èy vµ bÞ gi¸m s¸t bëi tæ chøc. Nh÷ng gi¶ thiÕt nµy gièng nh- nh÷ng gi¶ thiÕt nÕu trong thuÕt X cña McGregor, sÏ ®-îc ®Ò cËp tíi mét c¸ch v¾n t¾t. M« h×nh thø hai, g¾n liÒn víi nh÷ng gi¶ thiÕt vÒ mÆt x· héi, nã dùa trªn quan ®iÓm cña Elton Mayoa lµ, vÒ c¬ b¶n con ng-êi bÞ thóc ®Èy bëi nh÷ng nhu cÇu x· héi. Ch¼ng h¹n nh- c¸c lùc l-îng vÒ mÆt x· héi cña nh÷ng nhãm ph©n chia theo ®Þa vÞ x· héi lµ quan träng h¬n sù kiÓm tra theo qu¶n lý. M« h×nh thø ba g¾n liÒn víi c¸c gi¶ thiÕt vÒ tù th©n vËn ®éng cho r»ng c¸c ®éng c¬ ®-îc chia thµnh n¨m nhãm trong mét hÖ thèng cÊp bËc tõ nh÷ng nhu cÇu ®¬n gi¶n ®Ó tån t¹i cho tíi nh÷ng nhu cÇu cao nhÊt vÒ tù th©n vËn ®éng víi sù tËn dông tèi ®a tiÒm n¨ng cña con ng-êi. Theo quan ®iÓm nµy th× con ng-êi tù thóc ®Èy m×nh - hä muèn ®-îc, vµ cã thÓ ®-îc hoµn thiÖn. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 M« h×nh thø t- dùa trªn nh÷ng gi¶ thuyÕt phøc hîp, thÓ hiÖn quan ®iÓm riªng cña Schein vÒ con ng-êi. Nh÷ng gi¶ thiÕt cë b¶n cña «ng lµ, con ng-êi lµ mét thùc thÓ phøc hîp vµ cã kh¶ n¨ng häc hái nh÷ng c¸ch vËn ®éng míi vµ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng l¹i c¸c chiÕn l-îc qu¶n lý kh¸c nhau. 2. ThuyÕt X vµ thuyÕt Y cña McGregor Mét quan ®iÓm kh¸c vÒ b¶n chÊt c¶u con ng-êi ®· ®-îc Douglas Mc ®-a ra theo hai hÖ thèng gi¶ thiÕt vµ nãi chung ®-îc gäi lµ "thuyÕt X" vµ "thuyÕt Y". McGregor cho r»ng, c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i b¾t ®Çu tõ c©u hái c¬ b¶n lµ, c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ nh×n nhËn b¶n th©n hä nh- thÓ nµo trong mèi liªn hÖ víi ng-êi kh¸c. Quan ®iÓm nµy®ßi hái ph¶i cã mét tt-ëng nµo ®ã ®èi víi nhËn thøc vÒ b¶n chÊt cña con ng-êi. McGregor ®· chän nh÷ng thuËt ng÷ nµy v× «ng muèn dïng mét thuËt ng÷ chung chung kh«ng mang mét ý nghÜa g× vÒ ng-êi tèt hoÆc xÊu. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 *Nh÷ng gi¶ thiÕt cña thuyÕt X. Nh÷ng gi¶ thuyÕt truyÒn thèng vÒ b¶n chÊt con ng-êi, theo McGregor, theo thuyÕt X nh- sau: a. Con ng-êi nãi chung vèn dÜ kh«ng thÝch lµm viÖc vµ sÏ tr¸nh viÖc nÕu hä cã thÓ tr¸nh ®-îc. b. V× ®Æc ®iÓm nµy cña con ng-êi cho nªn hÇu hÕt mäi ng-êi ph¶i bÞ Ðp buéc, kiÓm tra, chØ thÞ vµ ®e do¹ b»ng h×nh ph¹t ®Ó buéc hä ph¶i cã nh÷ng cè g¾ng thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc. c. Con ng-êi nãi chung muèn lµm theo chØ thÞ, muèn trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm, cã t-¬ng ®èi Ýt tham väng vµ muèn an phËn lµ trªn hÕt. * Nh÷ng gi¶ thuyÕt cña Y. Nh÷ng gi¶ thiÕt trong thuyÕt Y cña McGregor nh- sau: a. ViÖc dµnh nh÷ng cè g¾ng vÒ thÓ lùc vµ tinh thÇn trong cuéc sèng còng tù nhiªn nh- trong khi ch¬i bêi hoÆc nghØ ng¬i. 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 b. ViÖc kiÓm tra tõ bªn ngoµi vµ ®e do¹ b»ng h×nh ph¹t kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®Ó t¹o ra nh÷ng nç lùc hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu cña tæ chøc. Con ng-êi sÏ cßn chñ ®éng vµ tù gi¸c trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu mµ hä cam kÕt. c. Møc ®é cam kÕt víi c¸c môc tiªu tû lÖ víi møc h-ëng thô g¾n liÒn víi thµnh tÝch cña hä. d. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®óng ®¾n, cn ng-êi nãi chung biÕt r»ng hä kh«ng chØ nªn chÊp nhËn mµ cßn ph¶i thÊy tr¸ch nhiÖm cña m×nh. e. Kh¶ n¨ng thÓ hiÖn trÝ t-ëng t-îng, tµi khÐo lÐo vµ tÝnh s¸ng t¹o møc ®ä t-¬ng ®èi cao trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña tæ chøc lµ kh¶ n¨ng réng r·i trong quÇn chóng chø kh«ng bã hÑp. g. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña cuéc sèng c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, nh÷ng tiÒm n¨ng trÝ tuÖ cña con ng-êi nãi chung míi chØ ®-îc sö dông mét phÇn. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Râ rµng hai hÖ thèng gi¶ thiÕt nµy kh¸c nhau mét c¸ch c¬ b¶n. ThuyÕt X lµ thuyÕt bi quan, tÜnh t¹i vµ cøng nh¾c. ViÖc kiÓm tra chñ yÕu lµ tõ bªn ngoµi, ®-îc cÊp trªn ¸p ®Æt lªn cÊp d-íi. Ng-îc l¹i, thuyÕt Y lµ thuyÕt l¹c quan, n¨ng ®éng vµ linh ho¹t, nã nhÊn m¹nh ®Õn tÝnh chñ ®éng vµ sù phèi hîp chÆt chÏ nh÷ng nhu cÇu cña c¸ nh©n víi nh÷ng ®ßi hái cña tæ chøc. Ch¾c ch¾n lµ mçi hÖ thèng gi¶ thiÕt sÏ cã ¶nh h-ëng tíi c¸ch thøc mµ c¸c nhµ qu¶n lý thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng vµ ho¹t ®éng qu¶n lý cña hä. Chóng ta h·y xem xÐt c¸c môc ®Ých cña hä cô thÓ h¬n ®«i chuts. * ViÖc lµm s¸ng tá c¸c thuyÕt. Râ rµng lµ McGregor lo ng¹i r»ng thuyÕt X vµ thuyÕt Y cã thÓ bÞ hiÓu sau. Nh÷ng quan ®iÓm sau ®©y xÏ lµm râ mét sè ph¹m vi nh©n thøc sai lÇm vµ gi÷ cho c¸c gi¶ thiÕt nµy ë trong mét tÇm møc ®óng ®¾n. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thø nhÊt c¸c gi¶ thuyÕt cña thuyÕt X vµ thuyÕt Y míi chØ lµ nh÷ng gi¶ thiÕt mµ th«i. Chóng kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ®iÒu b¾t buéc hoÆc nh÷ng gîi ý cho c¸c chiÕn l-îc qu¶n lý. Tr¸i l¹i, chóng ph¶i ®-îc thö nghiÖm trong thùc tÕ. H¬n n÷a, nh÷ng gi¶ thuyÕt nµy lµ nh÷ng suy luËn trùc gi¸c vµ kh«ng dùa trªn sù nghiªn cøu. Thø hai, c¸c thuyÕt X vµ thuyÕt Y kh«ng ngô ý tíi viÖc qu¶n lý "cøng" hay "mÒm". C¸ch tiÕp cËn "cøng" cã thÓ t¹o ra sù ph¶n øng vµ chèng ®èi. C¸ch tiÕp cËn "mÒm" cã thÓ dÉn tíi sù qu¶ lý bu«ng láng vµ kh«ng phï hîp víi thuyÕt Y. Thay vµo ®ã nhµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ ph¶i nhËn biÕt vÒ phÈm chÊt vµ nh÷ng n¨ng lùc, còng nh- nh÷ng h¹n chÕ cña con ng-êi, vµ ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi theo yªu cÇu cÇn thiÕt trong tõng tr-êng hîp. Thø ba, kh«ng nªn coi thuyÕt X vµ thuyÔt Y trªn mét ph¹m vi kÕ tôc víi X vµ Y lµ nh÷ng th¸i cùc ®èi lËp. Chóng kh«ng thuéc ph¹m trï vÒ møc ®é, mµ tr¸i l¹i chóng lµ nh÷ng quan ®iÓm hoµn toµn kh¸c nhau vÒ con ng-êi. 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ph¹m vi thø t- cña nhËn thøc sai lÇm tiÒm Èn cÇn ®-îc lµm râ lµ viÖc th¶o luËn thuyÕt Y kh«ng ph¶i lµ kh¶ n¨ng ®Ó cho viÖc qu¶n lý thèng nhÊt, còng kh«ng ph¶i lµ lý lÏ chèng l¹i viÖc sö dông quyÒn h¹n. Thay vµo ®ã, theo thuyÕt Y quyÒn h¹n chØ ®-îc xem nh- lµ mét trong nhiÒu c¸ch thøc mµ ng-êi qu¶n lý dïng quyÒn l·nh ®¹o. Thø n¨m, nh÷ng nhiÖm vô vµ hoµn c¶nh kh¸c nhau ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu c¸ch tiÕp cËn ®Ó qu¶n lý. §«i khi, quyÒn h¹n vµ cã cÊu cã thÓ cã hiÖu qu¶ ®èi víi mét sè nhiÖm vô nµo ®ã, vµ ph¶i nh÷ng c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau trong nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh- mét doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ lµ doanh nghiÖp mµ nã ®-a ra nh÷ng yªu cÇu nhiÖm vô phï hîp víi con ng-êi vµ hoµn c¶nh cô thÓ. 3. H-íng tíi quan ®iÓm triÕt chung cña c¸c m« h×nh hµnh vi Trong nhiÒu quan ®iÓm nãi chung vÒ con ng-êi th× quan ®iÓm nµo lµ cã c¨n cø? Chóng ta ®· l-u ý r»ng Schein ®· ®-a 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ra bèn m« h×nh quan niÖm vÒ con ng-êi, tõ quan ®iÓm vÒ lîi Ých kinh tÕ ®Õn quan ®iÓm nhÊn m¹nh c¸c ®éng c¬ phøc hîp. Chóng ta ®· biÕt r»ng McGregor ®· nhãm gép c¸c gi¶ thiÕt thµnh thuyÕt X vµ thuyÕt Y. Khi ®ã m« h×nh nµo lµ cã c¨n cø? D-êng nh- kh«ng cã mét m« h×nh ®¬n lÎ nµo cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó gi¶i thÝch ®Çy ®ñ vÒ hµnh vi c¸ nh©n vµ tæ chøc. Xin nh¾c l¹i r»ng con ng-êi rÊt kh¸c nhau, kh«ng cã con ng-êi nãi chung. H¬n n÷a, con ng-êi c- xö kh¸c nhau trong nh÷ng t×nh huèng kh¸c nhau vµ ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p, thËm chÝ hä c- xö kh¸c nhau trong nh÷ng tr-êng hîp t-¬ng tù ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau. Trong mét sè tr-êng hîp, con ng-êi hµnh ®éng mét c¸ch hîp lý; trong nh÷ng tr-êng hîp kh¸c, hä bÞ chi phèi bëi nh÷ng mÆc c¶m. Tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng nhµ qu¶n lý lµ t¹o ra mét m«i tr-êng mµ trong ®ã mäi ng-êi ®-îc thóc ®Èy ®Ó ®ãng gãp vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp. Còng cÇn gi¶ thiÕt r»ng con 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ng-êi cã thÓ ®-îc vËn ®éng ®Ó bá qua c¸ nh©n hä vµ ®¸nh gi¸ thÊp tr×nh ®é, kh¶ n¨ng hiÓu biÕt cña hä. Nh÷ng lîi Ých kinh tÕ tÊt nhiªn lµ quan träng trong mét doanh nghiÖp, nh-ng con ng-êi th-êng muèn nhËn ®-îc tõ c«ng viÖc nhiÒu thø kh¸c ngoµi tiÒn b¹c. Hä lu«n muèn ph¸t triÓn kh¶ n¨ng, n¨ng lùc còng nh- tiÒm n¨ng cña hä. Nhµ qu¶n lý giái sÏ chän c¸ch tiÕp cËn triÕt chung b»ng c¸ch rót tØa tõ nh÷ng m« h×nh kh¸c nhau ®Ó m« t¶ b¶n chÊt cña con ng-êi. Tèi thiÓu nhÊt, hä còng ph¶i thõa nhËn r»ng con ng-êi ph¶i ®-îc ®èi xö víi sù t«n träng vµ xøng ®¸ng ph¶i ®-îc xem xÐt nh- con ng-êi toµn diÖn, vµ ph¶i ®-îc xem xÐt trong khung c¶nh cña m«i tr-êng chung mµ trong ®ã hä cã nh÷ng vai trß kh¸c nhau. Nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c¸ch tiÕp cËn qu¶n lý kh¸c nhau ®Ó sö dông mét c¸ch cã kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ nhÊt mét nguån lùc cã gi¸ trÞ nhÊt trong doanh nghiÖp, Êy lµ con ng-êi. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 III. Sù nhËn thøc trong m«i tr-êng doanh nghiÖp Nh÷ng nhËn thøc vÒ thùc tÕ cña chóng ta bÞ t¸c ®éng bëi nhiÒu yÕu tè nh- kiÕn thøc cña chóng ta, nh÷ng kinh nghiÖm ®· qua, tiªu chuÈn, triÓn väng, mèi quan t©m, th¸i ®é vµ quan ®iÓm vÒ con ng-êi. Nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i hiÓu biÕt mét sè sai lÇm chung vÒ nhËn thøc c¸ nh©n tèt h¬n, tõ ®ã dÉn tíi c«ng t¸c qu¶n lý tèt h¬n. NhËn thøc lµ sù tiÕp nhËn th«ng tin tõ m«i tr-êng. Nã bao gåm, vÝ dô nh-, viÖc nh×n thÊy nhµ m¸y, nghe thÊy tiÕng ån cña m¸y mãc, c¶m thÊy h¬i nãng tõ lß nung, nÕm vÞ ngon cña thøc ¨n trong hiÖu ¨n vµ ngöi thÊy mïi khãi khÝ x¶ cña ®éng c¬. ë ®©y chóng ta tËp trung vµo nh÷ng gi¸c quan mµ chóng ®Æc biÖt cÇn thiÕt cho c«ng t¸c qu¶n lý. 1.C¸c xu h-íng trong nhËn thøc 20