.1 Tªn ®Ò tµi:
phÇn më ®Çu
Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng thuû s¶n
cña Ngµnh thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü .
.2 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi:
+ MÆt hµng thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt
khÈu ngµy cµng t¨ng vµ chiÕm mét tû träng lín trong sè c¸c mÆt hµng ®ang
xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Mü.
+ HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt mü ®· cã hiÖu lùc, t¹o ra c¬ héi rÊt lín cho
viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt nam sang thÞ trêng Mü nãi chung vµ víi mÆt
hµng thuû s¶n nãi riªng.
+ThÞ trêng Mü lµ mét thÞ trêng lín nhng cßn rÊt míi ®èi víi c¸c doanh
nghiÖp cña ViÖt nam. ThÞ trêng nµy cã nh÷ng ®Æc thï riªng ®ßi hái ph¶i cã
nh÷ng nghiªn cøu toµn diÖn.
+ Ngµnh thuû s¶n ®ang trong qu¸ tr×nh ®Çu t ®Ó trë thµnh mét ngµnh kinh
tÕ mòi nhän. Hµng thuû s¶n trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc víi kim
ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t ®îc n¨m 2001 lµ 1760 triÖu USD. §Þnh híng ph¸t triÓn
xuÊt khÈu cña ngµnh giai ®o¹n 2000-2010 ®Æt ra môc tiªu ®¹t kim ng¹ch xuÊt
khÈu 3,5 tû USD trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ trêng Mü chiÕm tû
träng 25-28% trong tæng sè kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n. §iÒu ®ã ®ßi hái
ph¶i nghiªn cøu ®Ó t×m ra ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû
s¶n vµo thÞ trêng nµy.
.3 Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi
+ HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ xuÊt khÈu .
+ Ph©n tÝch thùc tr¹ng t×nh h×nh xuÊt khÈu mÆt hµng thuû s¶n cña ngµnh
thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü .
+C¨n cø vµo c¬ së lý luËn vµ kÕt qu¶ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng xuÊt
khÈu mÆt hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü,
®Þnh híng ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n ®Ó ®Ò xuÊt ph¬ng híng vµ gi¶i
ph¸p nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ trêng nµy .
.4 §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi
- §èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
LuËn v¨n nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn, thùc tiÔn vÒ xuÊt khÈu mÆt
hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü.
- Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
§Ò tµi nghiªn cøu c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû
s¶n ViÖt nam vµo thÞ trêng Mü víi thêi gian nghiªn cøu tõ n¨m 1994 tíi
nay.
.5 Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra, luËn v¨n ®· sö dông ph¬ng ph¸p duy
vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin, vËn dông trong
m«i trêng thùc tÕ, hiÖn t¹i vµ kÕt hîp víi c¸c ph¬ng ph¸p cô thÓ nh: ph¬ng
ph¸p ph©n tÝch, ®iÒu tra, tæng hîp, hÖ thèng,... ®Ó luËn gi¶i, kh¸i qu¸t vµ ph©n
tÝch thùc tiÔn theo môc ®Ých cña ®Ò tµi.
.6 KÕt cÊu cña ®Ò tµi
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn luËn v¨n bao gåm ba ch¬ng nh sau:
Ch¬ng mét: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n vµo thÞ trêng
Mü.
Ch¬ng hai: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt
nam vµo thÞ trêng Mü.
Ch¬ng ba: Ph¬ng híng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng thuû
s¶n cña ngµnh thuû s¶nViÖt nam vµo thÞ trêng Mü.
-Trang 1-
-Trang 2-
Ch¬ng mét:
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ xuÊt khÈu hµng
thuû s¶n vµo thÞ trêng Mü.
1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ xuÊt khÈu hµng ho¸
1.1.1 Kh¸i niÖm xuÊt khÈu.
XuÊt khÈu lµ viÖc b¸n hµng ho¸ hoÆc dÞch vô cho níc ngoµi trªn c¬ së
dïng tiÒn tÖ lµm ph¬ng tiÖn thanh to¸n. C¬ së cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ho¹t
®éng mua b¸n trao ®æi hµng ho¸( bao gåm c¶ hµng ho¸ h÷u h×nh vµ hµng ho¸
v« h×nh ) trong níc. Khi s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc
gia cã lîi , ho¹t ®éng nµy më réng ph¹m vi ra ngoµi biªn giíi cña quèc gia
hoÆc thÞ trêng néi ®Þa vµ khu chÕ xuÊt ë trong níc.
XuÊt khÈu lµ mét ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, nã ®·
xuÊt hiÖn tõ l©u ®êi vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. tõ h×nh thøc c¬ b¶n ®Çu tiªn lµ
trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c níc, cho ®Õn nay nã ®· rÊt ph¸t triÓn vµ ®îc thÓ
hiÖn th«ng qua nhiÒu h×nh thøc. ho¹t ®éng xuÊt khÈu ngµy nay diÔn ra trªn
ph¹m vi toµn cÇu, trong tÊt c¶ c¸c nghµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ, kh«ng
chØ lµ hµng ho¸ h÷u h×nh mµ c¶ hµng ho¸ v« h×nh víi tû träng ngµy cµng lín.
1.1.2 Lîi Ých cña xuÊt khÈu.
XuÊt khÈu hµng ho¸ lµ mét ho¹t ®éng n»m trong lÜnh vùc ph©n phèi vµ
lu th«ng hµng ho¸ cña mét qóa tr×nh t¸i s¶n xuÊt hµng ho¸ më réng, môc ®Ých
liªn kÕt s¶n xuÊt víi tiªu dïng cña níc nµy víi níc kh¸c. Ho¹t ®éng ®ã kh«ng
chØ diÔn ra gi÷a c¸c c¸ thÓ riªng biÖt , mµ lµ cã sù tham ra cña toµn bé hÖ thèng
kinh tÕ víi sù ®iÒu hµnh cña nhµ níc. XuÊt khÈu hµng ho¸ lµ ho¹t ®éng kinh
doanh bu«n b¸n trªn ph¹m vi quèc tÕ.XuÊt khÈu hµng ho¸ cã vai trß to lín ®èi
víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia. NÒn s¶n xuÊt x· héi cña mét
níc ph¸t triÓn nh thÕ nµo phô thuéc rÊt lín vµo ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Th«ng
qua xuÊt khÈu cã thÓ lµm gia t¨ng ngo¹i tÖ thu ®îc, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh
to¸n, t¨ng thu ng©n s¸ch, kÝch thÝch ®æi míi c«ng nghÖ, c¶i biÕn c¬ cÊu kinh
tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao møc sèng cña ngêi d©n. §èi víi nh÷ng níc cã tr×nh ®é kinh tÕ cßn thÊp nh níc ta, nh÷ng nh©n tè tiÒm n¨ng lµ tµi
nguyªn thiªn nhiªn vµ lao ®éng, cßn nh÷ng yÕu tè thiÕu hôt nh vèn, thÞ trêng
vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý. ChiÕn lîc híng vÒ xuÊt khÈu thùc chÊt lµ gi¶i ph¸p më
cña nÒn kinh tÕ nh»m tranh thñ vèn vµ kü thuËt cña níc ngoµi, kÕt hîp chóng
víi tiÒm n¨ng trong níc vÒ lao ®éng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn dÓ t¹o ra sù t¨ng
trëng m¹nh cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi níc giÇu. XuÊt
khÈu cã mét vai trß quan träng
+ XuÊt khÈu t¹o nguån vèn cho nhËp khÈu vµ tÝch luü ph¸t triÓn s¶n
xuÊt, phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
C«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc theo nh÷ng bíc ®i thÝch hîp lµ con ®êng tÊt
yÕu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nghÌo nµn vµ chËm ph¸t triÓn cña níc ta. ®Ó thùc
hiÖn ®êng lèi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc th× tríc m¾t chóng ta ph¶i
nhËp khÈu mét sè lîng lín m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i tõ bªn ngoµi, nh»m trang
bÞ cho nÒn s¶n xuÊt. Nguån vèn ®Ó nhËp khÈu thêng dùa vµo c¸c nguån chñ
yÕu lµ: ®i vay, viÖn trî, ®Çu t níc ngoµi vµ xuÊt khÈu. Nguån vèn vay råi còng
ph¶i tr¶, cßn viÖn trî vµ ®Çu t níc ngoµi th× cã h¹n, h¬n níc c¸c nguån nµy thêng bÞ phô thuéc vµo níc ngoµi. V× vËy, nguån vèn quan träng nhÊt ®Ó nhËp
khÈu chÝnh lµ xuÊt khÈu. Thùc tÕ lµ níc nµo gia t¨ng ®îc xuÊt khÈu th× nhËp
khÈu theo ®ã sÏ t¨ng theo . Ngîc l¹i, nÕu nhËp khÈu lín h¬n xuÊt khÈu lµm cho
th©m hôt c¸n c©n th¬ng m¹i qu¸ lín cã thÓ ¶nh hëng xÊu tíi nÒn kinh tÕ quèc
d©n.
Trong t¬ng lai, nguån vèn bªn ngoµi sÏ t¨ng nhng mäi c¬ héi ®Çu t, vay
nî tõ níc ngoµi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ chØ cã ®îc khi c¸c chñ ®Çu t vµ c¸c
nguån cho vay thÊy ®îc kh¶ n¨ng xuÊt khÈu – nguån vèn vay duy nhÊt ®Ó tr¶
-Trang 3-
nî thµnh hiÖn thùc.
+ XuÊt khÈu ®ãng gãp vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc ®Èy s¶n xuÊt
ph¸t triÓn:
C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ tiªu dïng trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang thay ®æi v« cïng
m¹nh mÏ. §ã lµ thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i,
sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ phï hîp víi xu
híng ph¸t triÓn cu¶ kinh tÕ thÕ giíi lµ tÊt yÕu ®èi víi níc ta.
Ngµy nay, ®a sè c¸c níc ®Òu lÊy nhu cÇu thÞ trêng thÕ giíi ®Ó tæ chøc
s¶n xuÊt. §iÒu ®ã cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, thóc
®Èy s¶n xuÊt kinh tÕ ph¸t triÓn. Sù t¸c ®éng nµy ®îc thÓ hiÖn:
- XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ngµnh kh¸c cã c¬ héi ph¸t triÓn thuËn
lîi. Ch¼ng h¹n, khi ph¸t triÓn xuÊt khÈu sÏ t¹o c¬ héi ®Çy ®ñ cho viÖc ph¸t
triÓn ngµnh s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu nh b«ng, ®ay,... . Sù ph¸t triÓn ngµnh chÕ
biÕn thùc phÈm( g¹o, cµ phª...) cã thÓ kÐo theo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o
thiÕt bÞ phôc vô nã.
- XuÊt khÈu t¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ trêng tiªu thô, t¹o ®iÒu kiÖn cho
s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh.
XuÊt khÈu t¹o ®iÒu kiÖn më réng kh¶ n¨ng cung cÊp ®Çu vµo cho s¶n
xuÊt, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt trong níc.
+ XuÊt khÈu cã vai trß tÝch cùc ®æi míi trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n
xuÊt.
Ho¹t ®éng xuÊt khÈu lµ ho¹t ®éng kinh doanh trªn ph¹m vi thÞ trêng thÕ
giíi, mét thÞ trêng mµ sù c¹nh tranh ngµy cµng diÔn ra ¸c liÖt. Sù tån t¹i vµ
ph¸t triÓn hµng ho¸ xuÊt khÈu phô thuéc rÊt lín vµo chÊt lîng vµ gi¸ c¶; do ®ã
phô thuéc rÊt lín vµo c«ng nghÖ s¶n xuÊt ra chóng. §iÒu nµy thóc ®Èy c¸c
doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong níc ph¶i lu«n lu«n ®æi míi, lu«n c¶i tiÕn thiÕt bÞ,
m¸y mãc nh»m n©ng cao chÊt lîng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c, xuÊt khÈu trong nÒn
kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh quyÕt liÖt cßn ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i n©ng cao
tay nghÒ, tr×nh ®é cña ngêi lao ®éng.
+ XuÊt khÈu cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ
c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n.
T¸c ®éng cña xuÊt khÈu ®Õn ®êi sèng bao gåm rÊt nhiÒu mÆt. Tríc hÕt
th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt khÈu, víi nhiÒu c«ng ®o¹n kh¸c nhau ®· thu hót
hµng triÖu lao ®éng vµo lµm viÖc vµ cã thu nhËp t¬ng ®èi cao, t¨ng gi¸ trÞ ngµy
c«ng lao ®éng, t¨ng thu nhËp Quèc d©n.
XuÊt khÈu cßn t¹o nguån vèn ®Ó nhËp khÈu hµng ho¸ tiªu dïng thiÕt
yÕu, phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n, n©ng cao
®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ngêi lao ®éng.
+ XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi
ngo¹i cña níc ta:
§Èy m¹nh xuÊt khÈu cã vai trß t¨ng c¬ng sù hîp t¸c Quèc tÕ víi c¸c níc, n©ng cao ®Þa vÞ vµ vai trß cña níc ta trªn trêng Quèc tÕ..., xuÊt khÈu vµ
c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu thóc ®Èy quü tÝn dông, ®Çu t, më réng
vËn t¶i Quèc tÕ... . MÆt kh¸c, chÝnh c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i mµ chóng t©
kÓ trªn l¹i t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc më réng xuÊt khÈu.
Cã thÓ nãi xuÊt khÈu kh«ng chØ ®ãng vai trß chÊt xóc t¸c hç trî ph¸t triÓn kinh
tÕ, mµ nã cßn cïng víi ho¹t ®éng nhËp khÈu nh lµ yÕu tè bªn trong trùc tiÕp
tham gia vµo viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thuéc néi bé nÒn kinh tÕ nh: vèn,
lao ®éng, kü thuËt, nguån tiªu thô, thÞ trêng,... . §èi víi níc ta, híng m¹nh vÒ
xuÊt khÈu lµ mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi
ngo¹i, ®îc coi lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn lîc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thùc hiÖn
c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt níc, qua ®ã cã thÓ tranh thñ ®ãn b¾t thêi c¬, øng dông
khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, rót ng¾n sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
ViÖt nam so víi thÕ giíi. Kinh nghiÖm cho thÊy bÊt cø mét níc nµo vµ trong
-Trang 4-
mét thêi kú nµo ®Èy m¹nh xuÊt khÈu th× nÒn kinh tÕ níc ®ã trong thêi gian nµy
cã tèc ®é ph¸t triÓn cao.
1.1.3 NhiÖm vô cña xuÊt khÈu
1.2. ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ngµnh thuû s¶n ViÖt
nam.
1.2.1 Ngµnh thuû s¶n trong hÖ thèng c¸c Ngµnh cña nÒn kinh tÕ Quèc d©n
NÒn kinh tÕ Quèc d©n lµ mét hÖ thèng thèng nhÊt bao gåm nhiÒu ngµnh
kinh tÕ. C¸c ngµnh kinh tÕ ra ®êi vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ Quèc d©n lµ
do sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. Thuû s¶n lµ mét
ngµnh kinh tÕ cã mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. NghÞ QuyÕt Ban chÊp hµnh Trung ¬ng 5 kho¸ VII ®· x¸c
®Þnh “ x©y dùng ngµnh thuû s¶n thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän...”. Cho ®Õn
nay ngµnh thuû s¶n ®· cã c¶ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Víi t c¸ch lµ mét ngµnh
kinh tÕ, Ngµnh thuû s¶n cã hÖ thèng tæ chøc, cã c¬ cÊu kinh tÕ, cã tiÒm n¨ng
ph¸t triÓn, ®· vµ ®ang cã nh÷ng ®ãng gãp nhÊt ®Þnh vµo sù t¨ng trëng vµ ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ Quèc d©n.
1.2.1.1 HÖ thèng bé m¸y tæ chøc cña ngµnh thuû s¶n:
Bé Thuû s¶n lµ c¬ quan qu¶n lý nhµ níc trung ¬ng cña ngµnh thuû s¶n
ViÖt Nam. Bé trëng thuû s¶n lµ thµnh viªn cña ChÝnh phñ. Gióp viÖc cho bé trëng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc cã c¸c Thø trëng vµ c¸c c¬ quan
tham mu: Vô nghÒ c¸, Côc b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n, Vô KÕ ho¹ch vµ §Çu t,
Vô Tæ chøc c¸n bé vµ lao ®éng, Vô Khoa häc C«ng nghÖ, Vô ph¸t chÕ, Vô Tµi
chÝnh KÕ to¸n, Vô Hîp t¸c Quèc tÕ, V¨n phßng Bé, Thanh tra Bé.
Côc b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n vµ hÖ thèn 31 chi côc t¹i c¸c ®Þa ph¬ng
cã nhiÖm vô tham mu x©y dùng chÝnh s¸ch, trùc tiÕp chØ ®¹o vµ thanh tra c«ng
t¸c b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn nguån lîi thuû s¶n.
Trung t©m kiÓm tra chÊt lîng vµ vÖ sinh thuû s¶n (NAFIQACEN), gåm
V¨n phßng Trung t©m vµ 6 chi nhµnh träng ®iÓm nghÒ c¸ thùc hiÖn chøc n¨ng
lµ c¬ quan thÈm quyÒn cña ViÖt Nam vÒ kiÓm so¸t, b¶o ®¶m an toµn vÖ sinh
chÊt lîng s¶n phÈm thuû s¶n.
Trung t©m khuyÕn ng Trung ¬ng, cã V¨n phßng ®ai diÖn t¹i thµnh phè
Hå ChÝ Minh vµ hÖ thèng c¸c Trung t©m khuyÕn ng, khuyÕn n«ng t¹i c¸c
tØnh,thµnh phè trong c¶ níc thùc hiÖn chuyÓn giao kinh nghiÖm, kü thuËt, c«ng
nghÖ, phæ biÕn th«ng tin gióp n«ng ng d©n ph¸t triÓn s¶n xuÊt thuû s¶n t¹i mäi
®Þa ph¬ng, mäi thµnh phÇn kinh tÕ. T¹i c¸c tØnh ven biÓn, c¬ quan qu¶n lý thuû
s¶n ®Þa ph¬ng vµ c¸c Së Thuû s¶n trùc thuéc UBND tØnh, thµnh phè, chÞu sù
qu¶n lý chuyªn ngµnh cña Bé Thuû s¶n.
T¹i c¸c tØnh kh«ng cã biÓn, c¬ quan qu¶n lý thuû s¶n ®îc ®Æt trong Së
N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. Trêng §¹i häc Thuû S¶n - Nha Trang,
Khoa Thuû s¶n (§¹i häc CÇn Th¬, §¹i häc N«ng L©m thµnh phè Hå ChÝ
Minh), c¸c trêng Trung häc Thuû s¶n 1,2 vµ 4 t¹i c¸c ®¬n vÞ chÞu tr¸ch nhiÖm
chÝnh ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho ngµnh.
Trong hÖ thèng bé m¸y cña ngµnh thuû s¶n cßn cã c¸c c¬ quan khoa
häc vµ c¸c c¬ quan th«ng tin, b¸o chÝ. C¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi vµ nghÒ
nghiÖp cã vai trß quan träng trong tæ chøc, ®éng viªn lao ®éng nghÒ c¸, c¸c
doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh doanh, ®ång thêi tham gia vµo c«ng
t¸c qu¶n lý Nhµ níc cña ngµnh. C¸c tæ chøc ®ã lµ:
- C«ng ®oµn Thuû s¶n ViÖt Nam víi 67.000 ®oµn viªn.
- Héi nghÒ c¸ ViÖt Nam
- Héi hiÖp chÕ biÕn vµ XuÊt khÈu Thuû s¶n ViÖt Nam.
1.2.1.2.TiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam
*TiÒm n¨ng tù nhiªn
Níc ta tr¶i dµi trªn 13 ®é vÜ b¾c kÒ s¸t biÓn ®«ng, bê biÓn dµi tõ Mãng
c¸i ( Qu¶ng ninh) tíi Hµ tiªn ( Kiªn giang) dµi 3260 Km, víi 112 cöa s«ng
-Trang 5-
l¹ch. Theo tuyªn bè cña chÝnh phñ níc CHXHCN ViÖt nam n¨m 1997, biÓn níc ta gåm néi h¶i, l·nh h¶i, vïng tiÕp gi¸p, vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ thÒm lôc
®Þa, c¶ quÇn ®¶o Tr¬ng sa vµ Hoµng sa vµ hµng ngµn hßn ®¶o lín nhá. Riªng
vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ ®· cã diÖn tÝch gÇn 1 triÖu Km2, gÊp 3 lÇn diÖn tÝch ®Êt
liÒn. Bªn c¹nh ®ã, BiÓn ®«ng cña ta lµ mét vïng biÓn më, th«ng víi §¹i T©y d¬ng ( ë nam Th¸i B×nh d¬ng) vµ Ên §é d¬ng (qua eo Malacca). PhÇn thÒm lôc
®Þa phÝa T©y vµ T©y nam nèi liÒn ®Êt liÒn cña níc ta.
M«i trêng níc mÆn xa bê ; bao gåm vïng níc ngoµi kh¬i thuéc vïng
®Æc quyÒn kinh tÕ. MÆc dï cha nghiªn cøu kü vÒ mÆt nguån lîi nhng nh÷ng
n¨m gÇn ®©y ng d©n ®· khai th¸c rÊt m¹nh c¶ ë 4 vïng biÓn kh¬i ( VÞnh B¾c
bé, Duyªn h¶i Trung bé, §«ng nam bé, T©y nam bé vµ VÞnh Th¸i lan).
Nh×n chung, nguån lîi mang tÝnh ph©n t¸n, quÇn tô, dµn nhá nªn rÊt khã
tæ chøc khai th¸c c«ng nghiÖp cho hiªu qu¶ kinh tÕ cao. Thªm vµo ®ã khÝ hËu
thuû v¨n cña vïng biÓn nµy rÊt kh¾c nghiÖt, nhiÒu d«ng b·o lµm cho qu¸ tr×nh
khai th¸c gÆp rÊt nhiÒu rñi ro vµ t¨ng thªm chi phÝ s¶n xuÊt.
M«i trêng níc mÆn gÇn bê lµ vïng níc sinh th¸i quan träng nhÊt ®èi víi
c¸c lo¹i thuû sinh vËt v× nã cã nguån thøc ¨n cao cÊp nhÊt do cã c¸c cöa s«ng,
l¹ch ®em l¹i phï sa vµ c¸c chÊt v« c¬, h÷u c¬ hoµ tan lµm thøc ¨n tèt cho c¸c
sinh vËt bËc thÊp vµ ®Õn lît m×nh c¸c sinh vËt bËc thÊp lµ thøc ¨n cho t«m c¸.
V× vËy vïng nµy trë thµnh b·i sinh s¶n, c tró vµ ph¸t triÓn cña nhiÒu lo¹i thuû
s¶n.
Vïng §«ng vµ T©y nam bé cã s¶n lîng khai th¸c cao nhÊt, cã kh¶ n¨ng
®¹t 67% s¶n lîng khai th¸c cña ViÖt nam. VÞnh B¾c bé víi trªn 3000 hßn ®¶o
t¹o nªn nhiÒu b·i triÒu quanh ®¶o cã thÓ nu«i c¸c lo¹i nhuyÔn thÓ cã gi¸ trÞ
nh trai ngäc, hÇu, sß huyÕt, bµo ng.... VÞnh B¾c bé cã khu hÖ c¸ nhiÒu nhng cã
®Õn 10,7% sè loµi mang tÝnh èn ®íi vµ thÝch níc Êm.
Tuy nhiªn, ®Æc tÝnh nguån lîi nµy g©y khã kh¨n cho c¸c nhµ khai th¸c
khi ph¶i lùa chän c¸c th«ng sè khai th¸c cho c¸c ng cô sao cho võa kinh tÕ vµ
võa tÝnh chän läc cao nhÊt. NghÒ khai th¸c cña ViÖt nam lµ mét nghÒ khai th¸c
®a loµi, ®a ng cô. Kh©u chÕ biÕn còng gÆp nhiÒu khã kh¨n v× s¶n lîng ®¸nh b¾t
kh«ng nhiÒu vµ mÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc ®Ó ph©n lo¹i tríc khi chÕ biÕn.
Vïng níc gÇn bê ë VÞnh B¾c bé vµ §«ng T©y nam bé lµ vïng khai th¸c
chñ yÕu cña nghÒ c¸ ViÖt nam, chiÕm 70% lîng h¶i s¶n khai th¸c toµn vïng
biÓn. Do ®ã , lîng h¶i s¶n vïng ven bê bÞ khai th¸c qu¸ møc cho phÐp, thËm
chÝ c¶ c¸ thÓ cha trëng thµnh vµ ®µn ®i lÎ. VÊn ®Ò ®Æt ra cho ngµnh thuû
s¶nViÖt nam lµ ph¶i h¹n chÕ khai th¸c nguån lîi nµy, ®ång thêi cÈn träng khi
ph¸t triÓn ®éi tµu ®¸nh c¸, dïng tµu chuyªn dïng lín, ®éc nghÒ vµ x©y dùng
c¸c c¬ së s¶n xuÊt quy m« lín sÏ kh«ng thÝch hîp. Vïng nµy chØ thÝch hîp
ph¸t triÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ lµ ®a loµi víi quy m« tæ chøc t¬ng ®èi nhá.
Trªn c¬ së c¸c tµi liÖu ®· cã kÕt hîp víi thùc tiÔn khai th¸c ë vïng biÓn
kh¬i nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã thÓ thÊy r»ng nguån lîi khai th¸c thuû s¶n ë níc ta
kÓ c¶ nh÷ng vïng gÇn bê vµ xa bê nh×n chung mang nh÷ng ®Æc ®iÓm lín sau
®©y: Nguån lîi h¶i s¶n kh«ng giµu, møc phong phó trung b×nh, cµng xa mËt ®é
cµng gi¶m, tµi nguyªn h¶i s¶n cµng nghÌo. Nguån lîi ®a lo¹i, nhiÒu c¸ t¹p
kh«ng cã chÊt lîng cao. Thùc tÕ ®¸nh b¾t cho thÊy ë miÒn B¾c chÊt lîng c¸ cã
thÓ xuÊt khÈu trong lîng khai th¸c ngoµi kh¬i chØ cã thÓ ®¹t kho¶ng 5-155; ë
vïng miÒn trung chØ cã mét sè lo¹i c¸ næ lín vµ mùc cã thÓ xuÊt khÈu lín;
§«ng vµ T©y nam bé sè lîng c¸ ®îc ®em xuÊt khÈu còng chØ cã thÓ chiÕm 205,
trong khi ®ã lîng c¸ cã thÓ dïng trùc tiÕp lµ thùc phÈm cho nhu cÇu trong níc
chØ ®¹t khaáng 50% ®èi víi vïng biÓn B¾c vµ Trung bé vµ 40% ®èi víi vïng
biÓn §«ng vµ T©y nam bé. Lîng c¸ t¹p chiÕm kho¶ng 40%.
M«i trêng níc lî: bao gåm vïng níc cöa s«ng, ven biÓn vµ rõng ngËp
mÆn, ®Çm ph¸. ®©y lµ n¬i c tró, sinh s¶n, sinh trëng cña nhiÒu lo¹i t«m c¸ cã
gi¸ trÞ kinh tÕ cao.
C¸c vïng níc lî cña níc ta, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vïng rõng ngËp mÆn ven
-Trang 6-
bê ®· bÞ l¹m dông qu¸ møc cho viÖc n«i trång thuû s¶n, co nhÊt lµ cho viÖc
nu«i t«m.
Tæng diÖn tÝch níc lî kho¶ng 619 ngh×n ha, víi nhiÒu lo¹i thuû s¶n ®Æc
s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh: t«m, rong, c¸ níc mÆn , níc lî,.... §Æc biÖt rõng
ngËp mÆn lµ n¬i nu«i dìng chÝnh cho Êu trïng gièng h¶i s¶n. Tuy nhiªn, theo
tæ chøc FAO (1987) th× diÖn tÝch rõng ngËp mÆn ven biÓn ViÖt nam gi¶m tõ
400 ngh× ha xuèng 250 ngh×n ha.
Do ®ã, ®Ó t¨ng diÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n ë m«i trêng níc nµy th×
biÖn ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt lµ lùa chän nh÷ng vïng nu«i thÝch hîp víi kü thuËt
nu«i th©m canh, song víi viÖc nµy cÇn cã viÖc quy ho¹ch vµ chØ ®¹o s¶n xuÊt.
Vïng níc lî võa cã ý nghÜa s¶n xuÊt lín, võa cã ý nghÜa trong viÖc b¶o
vÖ vµ t¸i t¹o nguån lîi. §©y lµ m«i trêng tèt cho viÖc ph¸t triÓn nu«i dìng Êu
trïng gièng h¶i s¶n sao cho t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng to lín nµy nh: ph¶i quy
ho¹ch cô thÓ diÖn tÝch nu«i trßng vµ n©ng cao kü thuËt nu«i trång,...
KhÝ hËu thuû v¨n: BiÓn ViÖt nam n»m ë vïng nhiÑt ®íi, tËn cïng phÝa
®«ng nam cña lôc ®Þa Ch©u ¸. Nªn khÝ hËu chÞu ¶nh hëng cña c¶ ®ai d¬ng
( Th¸i B×nh D¬ng) vµ lôc ®Þa biÓu hiÖn ®Æc trng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa.
T¸c ®éng cña chÕ ®é giã mïa cïng víi sù chi phèi cña chÕ ®é ma nhiÖt ®íi ®·
¶nh hëng mét c¸ch phøc t¹p ®Õn ®é ph©n bæ , sù biÕn ®éng nguån lîi sinh vËt
biÓn tíi tr÷ lîng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c c¸.
Nguån lîi thuû sinh vËt ViÖt nam: rÊt phong phó, ®a d¹ng vµ nhiÒu laäi
cã gi¸ trÞ kinh tÕ. ChØ tÝnh riªng c¸c lo¹i sinh vËt biÓn, tù nhiªn h¶i s¶n níc ta
®· rÊt phong phó: Khu hÖ c¸ rÊt phong phó vµ ®a d¹ng víi kho¶ng 2000 loµi vµ
®· kiÓm ®Þnh ®îc 1700 loµi. nhng sè c¸ kinh tÕ kh«ng nhiÒu chØ kho¶ng 100
loµi, trong ®ã cã gÇn 50 loµi cã gi¸ trÞ cao nh: Thu, Nhô, Song, Chim, Hång....
Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, Gi¸p x¸c cã kho¶ng 1647 loµi, trong ®ã t«m cã vai trß
quan träng nhÊt víi h¬n 70 loµi thuéc 6 hä (t«m he ®îc coi lµ ®Æc s¶n quan
trong nhÊt kÓ c¶ tr÷ lîng vµ gi¸ trÞ kinh tÕ). Nh×n chung, s¶n lîng t«m khai
th¸c ë vïng biÓn §«ng vµ T©y nam bé lµ chñ yÕu. Cßn VÞnh B¾c bé chØ chiÕm
5-6% tæng sè s¶n lîng. NhuyÔn thÓ cã kho¶ng 2523 loµi, gi¸ trÞ kinh tÕ cao
nhÊt lµ Mùc èng vµ Mùc nang vµ cã s¶n lîng cao. Ngoµi ra cßn cã c¸c lo¹i
Nghªu, Ngao, §iÖp, Sß, H¶i s©m,... cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Rong cã kho¶ng 600
loµi, trong ®ã cã Rong c©u, Rong m¬, T¶o ®ang sö dông trong mét sè lÜnh vùc
thuéc ngµnh c«ng nghiÖp. Nh×n chung nguån lîi h¶i s¶n ViÖt nam cã nhiÒu
loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh : t«m, c¸, cua, ®åi m«i, t¹o,... t¹o ®iÒu kiÖn thuËn
lîi cho viÖc ®a d¹ng ho¸ c¬ cÊu s¶n phÈm. Tuy nhiªn, mét sè loµi mang tÝnh
chÊt ven biÓn chiÕm trªn 65%, sèng r¶i r¸c, ph©n t¸n vµ cã ®Æc ®iÓm chung lµ
kÝch c¬ nhá, c¸ t¹p nhiÒu, biÕn ®éng theo mïa vµ mËt ®é kh«ng cao, do ®ã ®Ó
ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n cÇn ph¶i quy ho¹ch l¹i vïng khai th¸c sao cho cã
hiÖu qu¶ nhÊt.
VÒ tuæi vµ ®é sinh trëng: chu kú sinh sèng cña c¸c loµi c¸ biÓn ViÖt nam
t¬ng ®èi ng¾n vµ thêng tõ 3-4 n¨m, nªn c¸c ®µn thêng ®îc bæ sung xung quanh
b¶o ®¶m duy tr× mét c¸ch b×nh thêng. Tèc ®é sinh trëng t¬ng ®èi nhanh, ë vµo
nh÷ng n¨m ®Çu, n¨m thø hai gi¶m dÇn vµ n¨m thø ba gi¶m râ rÖt. Do vßng ®êi
ng¾n, tèc ®é sinh trëng l¹i nhanh nh vËy nªn chiÒu dµi cña c¸c lo¹i c¸ kinh tÕ ë
biÓn níc ta hÇu hÕt chØ 15-20cm , cì lín nhÊt ®¹t 75-80cm. §Æc ®iÓm h¶i s¶n
níc ta cã ®é tuæi ng¾n nhng tèc ®é sinh trëng l¹i t¬ng ®èi nhanh, do ®ã vÉn
b¶o ®¶m duy tr× mét c¸ch b×nh thêng vµ ®¸p øng nhu cÇu khai th¸c phï hîp.
Tr÷ lîng thuû s¶n cña ViÖt nam vÉn cho phÐp khai th¸c tõ 1-1,2 triÖu tÊn/ n¨m
mµ vÉn b¶o ®¶m t¸i t¹o tù nhiªn nguån lîi thuû s¶n.
Tæng hîp kÕt qu¶ cña c«ng tr×nh nghiªn cøu ®iÒu tra khoa häc nguån lîi
sinh vËt biÓn ViÖt nam,chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ tr÷ lîng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c
nguån h¶i s¶n cña ViÖt nam nh sau: tr÷ lîng nguån lîi h¶i s¶n 3-3,5 triÖu tÊn.
Kh¶ n¨ng khai th¸c 1,5-1,6 triÖu tÊn trong ®ã tÇng mÆt (51-52%), tÇng ®¸y
(48-49%), kh¶ n¨ng khai th¸c tèi ®a mµ vÉn b¶o ®¶m t¸i t¹o tù nhiªn nguån lîi
-Trang 7-
lµ 1,0 - 1,3 triÖu tÊn/ n¨m. S¶n lîng khai th¸c cã hiÖu qu¶ kho¶ng 1 triÖu tÊn/
n¨m vµ s¶n lîng gia t¨ng 0,5-0,5 triÖu tÊn.
Tuy nhiªn, tr÷ lîng h¶i s¶n lµ cã h¹n, v× vËy muèn t¨ng s¶n lîng khai
th¸c thuû s¶n cña ViÖt nam th× cÇn ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c nu«i trång thuû
s¶n, cÇn quy ho¹ch, khoanh vïng vïng khai th¸c h¶i s¶n , khai th¸c ®óng mïa
vô khi sinh vËt biÓn ®· trëng thµnh, ®ång thêi chó ý ®Õn c«ng t¸c b¶o vÖ vµ t¸i
t¹o nguån lîi sinh vËt biÓn.
* VÒ lao ®éng:
Lao ®éng nghÒ c¸ cña ViÖt nam cã sè lîng ®«ng ®¶o, th«ng minh, khÐo
tay, ch¨m chØ, cã thÓ tiÕp thu nhanh chãng vµ ¸p dông s¸ng t¹o c«ng nghÖ tiÕn.
Gi¸ c¶ søc lao ®éng cña ViÖt nam trong lÜnh vùc thuû s¶n t¬ng ®èi thÊp so víi
khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §©y lµ mét lîi thÕ c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi
nhËp. Tuy nhiªn, lao ®«ng thuû s¶n chñ yÕu lµ lao ®éng gi¶n ®¬n, tr×nh ®é v¨n
ho¸ thÊp vµ phÇn lín cha ®îc ®µo t¹o nghÒ phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn míi.
Do ®ã, ®Ó n©ng cao s¶n lîng khai th¸c thuû s¶n th× viÖc n©ng cao tr×nh ®é cña
ng d©n lµ thiÕt yÕu. N¨m 1995 lao ®éng nghÒ c¸ lµ 3,02 triÖu ngêi ®Õn n¨n
1999 lµ 3,38 triÖu ngêi, ®Õn n¨m 2001 lµ 3,54 triÖu ngêi. ®©y cha kÓ nh÷ng hé,
nh÷ng ngêi nu«i trång cã quy m« nhá xen canh ë ®ång ruéng.
TÝnh trong toµn ngµnh míi cã 90 tiÔn sü, 4200 c¸n bé ®¹i häc, 14000
c¸n bé kü thuËt chuyªn ngµnh, 5000 c¸n bé trung cÊp. Gi¸ c¶ søc lao ®éng
trong ngµnh thuû s¶n cña ViÖt nam cßn rÊt rÎ so víi thÕ giíi còng nh khu vùc.
* Tµu thuyÒn vµ c¸c ng cô
Tµu thuyÓn ®¸nh c¸ chñ yÕu lµ vá gç, c¸c lo¹i tµu cã thÐp, xi m¨ng líp
thÐp, composite chiÕm tû träng kh«ng ®¸ng kÓ. Trong giai ®o¹n 1990-2000, sè
lîng tµu m¸y c«ng suÊt lín t¨ng nhanh. N¨m 1998 sè lîng thuyÒn m¸y
lµ71.767 chiÕc, chiÕm 82,4% tµu thuyÒn, t¨ng 60% so víi n¨m 1990; tµu thñ
c«ng lµ 15.338 chiÕc gi¶m ®i 50% so víi n¨m 1990. §Õn n¨m 2000 sè lîng tµu
thuyÒn t¨ng lªn 73.397 chiÕc so víi n¨m 1990. Tæng c«ng suÊt tµu thuyÒn m¸y
t¨ng nhanh h¬n sè lîng tµu. N¨m 1998 tæng c«ng suÊt ®¹t 2,43 triÖu CV t¨ng
gÊp 3 lÇn so víi n¨m 1991, ®Õn n¨m 2001 tæng c«ng suÊt ®· t¨ng lªn 3,21 triÖu
CV.
Chñng lo¹i tµu thuyÒn m¸y thay ®æi theo xu híng gi¶m tû lÖ tµu nhá,
t¨ng tû lÖ tµu lín khai th¸c xa bê do nguån lîi ven bê gi¶m. N¨m 1997, Nhµ níc ®· ®Çu t 400 tû ®ång b»ng vèn tÝn dông u ®·i ®Ó ®ãng vµ c¶i ho¸n tµu ®¸nh
b¾t xa bê. Sè tµu ®îc c¶i ho¸n vµ ®ãng míi trong n¨m lÇn lît lµ 322 vµ 14, vèn
gi¶i ng©n ®¹t 335,9 tû ®ång ®¹t 84,2% vèn kÕ ho¹ch. N¨m 1998 Nhµ níc tiÕp
tôc ®Çu t 500 tû ®ång ®Ó ®ãng míi 430 tµu vµ ®· cã 103 tµu ®i vµo s¶n xuÊt.
Ng cô nghÒ c¸ níc ta rÊt phong phó vÒ chñng lo¹i nh: líi lª, líi kÐo,
mµnh vã.... c¸c lo¹i ng cô lµ c¬ së x¸c ®Þnh lo¹i nghÒ c¸ ë ViÖt nam. Theo
thèng kª cha ®Çy ®ñ ViÖt nam cã h¬n 20 lo¹i nghÒ kh¸c nhau, xÕp theo c¸c
lo¹i hä nghÒ chñ yÕu sau: Hä líi rª chiÕm 34,4%, hä líi kÐo chiÕm 26,2%, hä
c©u chiÕm 13,4%, hä ng cô cè ®Þnh ( chñ yÕu lµ nghÒ líi ®¸y, thêng ë c¸c cöa
s«ng) chiÕm 7,1%, hä mµnh vã chiÕm 5,6%, hä líi v©y chiÕm 4,3%, c¸c nghÒ
kh¸c chiÕm 9%. Hä líi kÐo chiÕm tû träng cao nhÊt ë c¸c tØnh Nam bé
(38,1%) trong ®ã BÕn tre, Trµ vinh , Sãc tr¨ng chiÕm tû träng cao nhÊt lµ 47%;
Kiªn giang chiÕm 41,5%; Bµ RÞa - Vòng Tµu chiÕm 38,5%. §iÒu nµy phï hîp
víi nguån lîi cña vïng biÓn Nam bé v× tr÷ lîng c¸ ®¸y chiÕm mét tû träng cao,
kho¶ng 65% tæng tr÷ lîng cña vïng. Hä líi lª chiÕm mét tû träng cao ë c¸c
tØnh B¾c bé chiÕm 60%, B¾c Trung bé 42% phï hîp víi nguån lîi ë VÞnh B¾c
bé c¸ næi chiÕm 61,3% tr÷ lîng cña vïng. Tuy nhiªn, tû lÖ líi ®¸y cao ë mét sè
tØnh lµ cha phï hîp, g©y t¸c ®éng xÊu ®Õn b¶o vÖ nguån lîi v× ®¸nh b¾t kh«ng
cã chän läc, b¾t c¶ ®µn c¸ cha trëng thµnh, thêng hay vµo vïng cöa s«ng kiÕm
¨n.
* C¸c dÞch vô cña ngµnh
+ DÞch vô nu«i trång thuû s¶n: bao gåm hÖ thèng s¶n xuÊt gièng thuû
-Trang 8-
s¶n níc ngät: sè c¬ së s¶n xuÊt c¸ gièng nh©n t¹o toµn quèc hiÖn cã 350 c¬ së,
cung cÊp mét sè lîng æn ®Þnh hÇu hÕt c¸c lo¹i c¸ níc ngät truyÒn thèng. Hµng
n¨m, c¸c c¬ së nµy cung cÊp trªn 7,6 tû con c¸ gièng, kÞp thêi vô cho nu«i cña
c¶ níc. Tuy nhiªn, gi¸ c¸ gièng, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i c¸ ®Æc s¶n cßn cao, cha
b¶o ®¶m chÊt lîng gièng ®óng yªu cÇu vµ cha ®îc kiÓm so¸t chÆt chÏ. HÖ
thèng s¶n xuÊt t«m gièng (chñ yÕu lµ t«m só): m¹ng líi s¶n xuÊt gièng ®· h×nh
thµnh ë hÇu hÕt c¸c tØnh ven biÓn. C¶ Níc hiÖn cã 2669 tr¹i t«m gièng, s¶n
xuÊt kho¶ng 10 tû t«m gièng P15, bíc ®Çu ®· ®¸p øng ®îc mét phÇn nhu cÇu
gièng. Tuy nhiªn, c¸c c¬ së cha cã ®ñ c«ng nghÖ hoµn chØnh ®Ó s¶n xuÊt t«m
gièng s¹ch bÖnh. HÖ thèng s¶n xuÊt thøc ¨n : toµn Quèc hiÖn cã 40 c¬ së s¶n
xuÊt thøc ¨n c«ng nghiÖp cho nu«i t«m só víi tæng c«ng suÊt 30.000 tÊn/ n¨m.
Thøc ¨n s¶n xuÊt, nh×n chung, cha ®¸p øng nhu cÇu vÒ sè lîng vµ chÊt lîng,
gi¸ thµnh cao do chi phÝ ®Çu vµo cha hîp lý. Mét sè m« h×nh nu«i b¸n th©m
c¹nh ( nu«i t«m), th©m canh ( nu«i c¸ lång) cßn ph¶i nhËp thøc ¨n níc ngoµi,
g©y l·ng phÝ ngo¹i tÖ.
+ DÞch vô hËu cÇn khai th¸c thuû s¶n:
- C¬ khÝ ®ãng söa tµu thuyÒn: hiÖn cã 702 c¬ së víi n¨ng lùc ®ãng míi
4000 chiÕc/ n¨m c¸c lo¹i tµu vá gç tõ 400 CV trë xuèng vµ c¸c lo¹i tµu vë s¾t
tõ 250 CV trë xuèng; n¨ng lùc söa ch÷a 8.000 chiÕc/ n¨m. C«ng nghÖ ®ãng
míi tµu thuyÒn trªn c¶ níc chñ yÕu lµ ®ãng tµu vá gç, ®ãng míi vá s¾t rÊt h¹n
chÕ, chØ tËp trung ë hai xÝ nghiÖp lµ c¬ khÝ H¹ Long vµ c¬ khÝ Nhµ BÌ. Sù ph©n
bæ c¸c c¬ së trong c¶ níc theo vïng l·nh thæ lµ: MiÒn B¾c cã 7 c¬ së, B¾c
Trung bé cã 145 c¬ së, Nam Trung bé cã 385 c¬ së, §«ng nam bé cã 95 c¬ së,
T©y Nam bé cã 70 c¬ së.
- C¬ së bÕn c¶ng c¸: tÝnh ®Õn n¨m 2000 sè bÕn c¶ng c¸ ®· vµ ®ang
x©y dùng cã 70 c¶ng, trong ®ã 54 c¶ng thuéc vïng ven biÓn, 16 c¶ng
trªn tuyÕn ®¶o. Tæng chiÒu dµi bÕn c¶ng lµ 4146 m. Sè bÕn c¶ng c¸ ®· ®a vµo
sö dông lµ 48 c¶ng. HÖ thèng h¹ tÇng dÞch vô nh cung cÊp nguyªn liÖu, níc ®¸
b¶o qu¶n, níc sinh ho¹t, dÞch vô söa ch÷a tµu thuyÒn ®Òu ®îc x©y dùng trªn
c¶ng. Mét sè c¶ng cßn bè trÝ kho tµng b¶o qu¶n, nhµ m¸y chÕ biÕn. Tuy nhiªn,
tæng thÓ hÖ thèng c¶ng c¸ cha ®îc hoµn thiÖn. Sè c¶ng c¸ hiÖn cã chñ yÕu chØ
®¶m b¶o ®¸p øng nhu cÇu neo ®Ëu cña tµu thuyÒn, cha t¹o ®îc c¸c côm c¶ng
c¸ trung t©m cho tõng vïng, ®Æc biÖt cha cã c¬ së tr¸nh, tró b·o, c¸c c¬ së cøu
n¹n cho tµu thuyÒn.
- DÞch vô cung cÊp nguyªn vËt liÖu, thiÕt bÞ, hÖ thèng tiªu thô s¶n phÈm:
C¬ së s¶n xuÊt líi sîi, bao b× hiÖn cã 4 xÝ nghiÖp s¶n xuÊt víi n¨ng lùc s¶n
xuÊt líi sîi 2000 tÊn/ n¨m, 7400 tÊn/ n¨m dÞch vô vËt t. DÞch vô cung cÊp
nguyªn liÖu vµ níc ®¸ b¶o qu¶n tuy cha cã hÖ thèng cung cÊp víi quy m« lín
nhng n¨ng lùc phôc vô t¬ng ®èi tèt. Riªng viÖc cung cÊp phô tïng m¸y tµu,
dông cô hµng h¶i cha ®îc qu¶n lý theo hÖ thèng. HÖ thèng mua b¸n vµ tiªu thô
s¶n phÈm tõ ngêi s¶n xuÊt ®Õn ngêi tiªu dïng ®îc chia theo ba hÖ thèng lµ:
. HÖ thèng nhµ m¸y chÕ biÕn xuÊt khÈu hiÖn cã 260 nhµ m¸y víi c«ng
suÊt 1000 tÊn/ ngµy;
. HÖ thèng nËu vùa ®· ®îc h×nh thµnh hÇu kh¾p trªn c¸c tØnh cã nghÒ c¸,
quy m« vµ h×nh thøc rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, ®©y lµ hÖ thèng chñ lùc trªn th¬ng trêng nghÒ c¸, võa thùc hiÖn mua b¸n, chÕ biÕn vµ tiªu thô;
. HÖ thèng chî c¸ vµ m¹ng líi tiªu thô trong d©n lµ hÖ thèng cã nhiÒu
yÕu kÐm cha cã tæ chøc, ho¹t ®éng m¹nh món, cha t¹o hÊp dÉn ®èi víi ngêi
tiªu dïng.
1.2.1.3 S¶n xuÊt cña ngµnh
* N¨ng lùc s¶n xuÊt:
Theo nguån th«ng tin cña Bé thuû, ViÖt nam cã 3260 km bê biÓn, 12
cöa s«ng thÒm lôc ®Þa cã diÖn tÝch 2 triÖu km2, trong ®ã diÖn tÝch khai th¸c cã
hiÖu qu¶ 553 ngµn km2. Bê biÓn ViÖt nam cã trªn 2000 loµi c¸ trong ®ã co¸
khoangr 100 loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Bíc ®Çu ®¸nh gi¸ tr÷ lîng c¸ biÓn trong
-Trang 9-
vïng thÒm lôc ®Þa kho¶n trªn 4 triÖu tÊn. Kh¶ n¨ng khai th¸c hµng n¨m kho¶ng
1,67 triÖu tÊn. T×nh h×nh cô thÓ c¸c loµi c¸:
- C¸c tÇng ®¸y: 856.000 tÊn chiÕm 51,3%
- C¸c næi nhá : 694.000 tÊn chiÕm 41,5%
- C¸ næi ®¹i d¬ng ( chñ yÕu lµ c¸ ngõ) 120.000 tÊn chiÕm 7,2%.
Trong ®ã, ph©n bè tr÷ lîng vµ kh¶ n¨ng khai th¸c gi÷a c¸c vïng nh sau:
- BiÓn Trung bé:
+ Tr÷ lîng: 606.399 tÊn
+ Kh¶ n¨ng khai th¸c : 242.560 tÊn chiÕm 14%
- BiÓn §«ng nam bé
+ Tr÷ lîng : 2.075.889 tÊn
+ Kh¶ n¨ng khai th¸c : 830.456 tÊn chiÕm 49,3%
- BiÓn T©y Nam bé
+ Tr÷ lîng : 506.679 tÊn
+ Kh¶ n¨ng khai th¸c 202.272 chiÕm 12,1%
Tõ tÝnh chÊt ®Æc thï cña vïng BiÓn ViÖt nam lµ vïng nhiÖt ®íi, nguån
lîi thuû s¶n rÊt ®a d¹ng phong phó vÒ chñng lo¹i nhng vßng ®êi ng¾n, sèng
ph©n t¸n víi quy m« ®µn nhá, ®a loµi, mËt ®é kh«ng cao vµ thay ®æi theo thêi
gian vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nh÷ng yÕu tè nay lµ nh÷ng khã kh¨n trong ph¸t
triÓn nghÒ c¸ ë ViÖt nam.
MÆc dï vËy, Víi nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó da d¹ng nh
®· nªu trªn, trong thêi gian h¬n mét thËp kû qua, Ngµnh thuû s¶n ViÖt nam,
®øng tríc nhu cÇu m¹nh mÏ cña thÞ trêng thÕ giíi còng nh nhu cÇu thùc phÈm
cña ngêi d©n trong níc ®· cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ trë thµnh mét
trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ then chèt cña ®Êt níc.
Theo sè liÖu th«ng kª cña Tæng côc Th«ng kª vµ Bé thuû s¶n, s¶n lîng
thuû s¶n ViÖt nam trong nh÷ng n¨m qua liªn tôc t¨ng víi tèc ®é gia t¨ng
trung b×nh hµng n¨m lµ 7,8%/ n¨m. N¨m 1990, tæng s¶n lîng thuû s¶n chØ ®¹t
1019 ngµn tÊn ®Õn n¨m 2000 ®· ®¹t 2003 ngµn tÊn ®Õn n¨m 2001 ®¹t 2500
ngµn tÊn. Trong ®ã khai th¸c h¶i s¶n chiÕm t¬ng øng lµ 709, 1280, 1500 ngµn
tÊn vµ nu«i trång thuû s¶n lµ 310, 722 vµ 1000 ngµn tÊn.
Nh vËy, nh×n chung xu híng t¨ng s¶n lîng h¶i s¶n cña ViÖt nam trong
thêi gian qua phï hîp víi xu híng chung cña c¸c níc ®ang ph¸t triÓn trong
khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Cã thÓ nãi t¨ng s¶n lîng thuû s¶n cña ViÖt nam trong
thêi gian qua lµ 7,8%/ n¨m lµ mét tû lÖ ®¸ng kÝch lÖ. §Æc biÖt, tèc ®é t¨ng s¶n
lîng gi÷a ®¸nh b¾t vµ nu«i trång lµ kh¸ c©n ®èi. §iÒu nµy sÏ b¶o ®¶m cho
nh÷ng bíc ®i kh¸ v÷ng ch¾c sau nµy cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam. Vµ ®©y
còng lµ vÊn ®Ò chøng tá r»ng tiÒm n¨ng cña thuû s¶n ViÖt nam cßn rÊt ®a
d¹ng vµ phong phó.
BiÓu1: Ngµnh thuû s¶n ViÖt nam qua 11 n¨m ph¸t triÓn
Tæng s¶n l-Trong ®ã
Tæng tµuDiÖn tÝchSè
lao
îng
thuû
s¶n
thuyÒn
nu«i
trång
®éng
(1000
khai
th¸c
nu«i
trång
N¨m (tÊn)
(chiÕc)
(ha)
ngêi )
(tÊn)
(tÊn)
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
1019000
1062163
1097830
1116169
1211496
1344140
1373500
1570000
1668530
1827310
709000
714253
746570
793324
878474
928860
962500
1062000
1130660
1212800
310000
347910
351260
322845
333022
415280
411000
508000
537870
614519
-Trang 10-
72723
72043
83972
93147
93672
95700
97700
71500
71799
73397
491723
489833
577538
600000
576000
581000
585000
600000
626330
630000
1860
2100
2350
2570
2810
3030
3120
3200
3350
3380
2000
2001
2003000
2500000
1280590
1500000
722410
1000000
-Trang 11-
79768
73700
652000
1091412
3400
3520
1.2.1.4 Nh÷ng ®ãng gãp cña ngµnh thuû s¶n ®èi víi nÒn kinh tÕ Quèc d©n
Sau h¬n 10 n¨m h¸t triÓn, gi¸ trÞ s¶n lîng cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam
t¨ng 4,63 lÇn, ngµnh ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia,
thÓ hiÖn
+ Lµ ngµnh hµng ®Çu ®ãng gãp cho tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm n«ng nghiÖp.
BiÓu 2: §ãng gãp cña ngµnh thuû s¶n so víi tæng gi¸ trÞ n«ng s¶n
N¨m
% so víi n«ng nghiÖp
1990 1991 1992 1993 1994 1995
47,7 52,1 49,5 48,1 46,3 42,3
1996 1997 1998 1999 2000
38,2 39,2 39,7 39,2 39,9
+ Lµ ngµnh cã tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt níc b×nh qu©n t¨ng
20%/ n¨m ®a gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña Ngµnh thuû s¶n trong 20 n¨m qua t¨ng h¬n
100 lÇn, n¨m 2001 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 1760 triÖu USD, ®øng thø 3 sau
ngµnh xuÊt khÈu dÇu th« vµ dÖt may mang l¹i ngo¹i tÖ cho ®Êt níc, gãp phÇn
t¨ng tÝch luü cho quèc gia.
BiÓu 3: kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng
chñ yÕu cña ViÖt nam n¨m 2000
MÆt hµng
1. DÇu th«
2. DÖt may
3. Thuû s¶n
4. GiÇy dÐp
5. §iÖn tö vµ linh kiÖn m¸y tÝnh
6. G¹o
7. Cµ phª
8. Hµng thñ c«ng mü nghÖ
9, Rau qu¶
10. Cao su
11. H¹t ®iÒu
Kim ng¹ch
( triÖu USD)
3.582
1.815
1.457
1.402
790
668
480
235
205
178
126
% so víi
n¨m 1999
171,2
103,2
151,8
100,7
135,0
65,2
85,7
139,7
195,4
126,2
135,9
C¬ cÊu %
25,3
12,7
10,3
9,8
5,5
4,7
3,4
1,6
1,4
1,2
0,9
+ §Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n gãp phÇn n©ng cao uy tÝn vµ vÞ thÕ cña ViÖt
nam trªn trêng Quèc tÕ. ThËt vËy n¨m 1999 vµ n¨m 2000 ngµnh thuû s¶n ViÖt
nam ®· xuÊt khÈu s¶n phÈm sang 64 níc trªn thÕ giíi, lµ ngµnh cã tèc ®é t¨ng
xuÊt khÈu cao nhÊt thÕ giíi, ®a viÖt nam trë thµnh níc ®øng thø 19 vÒ tæng s¶n
lîng xuÊt khÈu, ®øng thø 29 vÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu, ®øng thø 5 thÕ giíi vÒ s¶n lîng nu«i trång t«m.
+ Ngnµh thuû s¶n ph¸t triÓn gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho 3,5 triÖu
lao ®éng, trong ®ã cã trªn 1 triÖu ngêi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt thuû
s¶n vµ h¬n 2 triÖu ngêi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc dÞch vô thuû s¶n ( s¶n xuÊt líi, ng cô, ®ãng tµu, th¬ng m¹i,...)
Ngµnh thuû s¶n gãp phÇn n©ng cao møc sèng, gi¶m ¸p lùc di d©n tõ nh÷ng
vïng kinh tÕ ven biÓn vµo ®« thÞ.
+ N¨m 2001 ngµnh thuû s¶n ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch 1350 tû ®ång, t¨ng
5,46% so víi n¨m 2000.
+ Sù ph¸t triÓn ®¸nh b¾t thuû s¶n xa bê gãp phÇn cñng cè quèc phßng, an ninh
quèc gia, kÞp thêi ph¸t hiÖn tµu thuyÒn níc ngoµi x©m ph¹m l·nh thæ cña tæ
Quèc.
1.2.2. Néi dung ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n
- Nghiªn cøu thÞ trêng xuÊt khÈu thuû s¶n
- T¹o nguån nguyªn liÖu thuû s¶n cho chÕ biÕn xuÊt khÈu
- Tæ chøc s¶n xuÊt chÕ biÕn vµ ®ãng gãi hµng xuÊt khÈu
-Trang 12-
- Thùc hiÖn xuÊt khÈu thuû s¶n: ký hîp ®ång, kiÓm tra chÊt lîg hµng
xuÊt, lµm thñ tôc h¶i quan, giao hµng xuÊt khÈu, thanh to¸n, ®¸nh gi¸
kÕt qu¶ xuÊt khÈu
( N«i dung cô thÓ sÏ ®îc bæ sung sau)
1.2.3.Tæ chøc, qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n
- C¸c c¬ quan qu¶n lý vÒ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n
- Qu¶n lý chuyªn ngµnh cña Bé thuû s¶n ®èi víi hµng thuû s¶n.
- Tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt khÈu thuû s¶n: kh©u s¶n xuÊt nguyªn
liÖu, kh©u chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, kh©u tiªu thô hµng thuû s¶n xuÊt
khÈu.
( Néi dung cô thÓ sÏ ®îc bæ sung sau)
1.3. ThÞ trêng mü vµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt
khÈu hµng thuû s¶n vµo thÞ trêng mü.
1.3.1. ThÞ trêng Mü
Hoa Kú lµ mét quèc gia B¾c Mü réng lín cã diÖn tÝch 9.327.614 km 2 víi
sè d©n 280 triÖu ngêi (n¨m 2000). §©y lµ mét thÞ trêng riªng lÎ lín nhÊt thÕ
giíi, lµ níc tham gia vµ gi÷ vai trß chi phèi hÇu hÕt c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc
d©n quan träng trªn thÕ giíi nh: Tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), Ng©n
hµng thÕ giíi (WB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ ( IMF), lµ ®Çu tµu cña khu vùc mËu
dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA)... Vµ ngay c¶ ®èi víi ASEAN/ AFTA, Hoa Kú
tuy kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn song l¹i lµ mét bªn ®èi tho¹i quan träng nhÊt cña
tæ chøc nµy. Bëi lÏ trõ Brunei vµ ViÖt Nam, hiÖn nay Hoa Kú lµ thÞ trêng xuÊt
khÈu quan träng nhÊt cña c¸c níc thµnh viªn ASEAN. ChÝnh v× vËy, ®Ó cã thÓ
th©m nhËp thµnh c«ng vµo mét thÞ trêng nh vËy tríc hÕt cÇn ph¶i t×m hiÓu vÒ
m«i trêng kinh doanh còng nh lµ hÖ thèng luËt ph¸p cña Mü ®Ó tõ ®ã cã c¸ch
tiÕp cËn phï hîp. PhÇn nµy xin ®Ò cËp ®Õn mét sè ®Æc ®iÓm cña thÞ trêng Mü.
1.3.1.1. §Æc ®iÓm vÒ kinh tÕ
NÒn kinh tÕ Mü lµ nÒn kinh tÕ thÞ trêng, ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng
c¹nh tranh cã lÞch sö ph¸t triÓn hµng tr¨m n¨m nay. HiÖn nay nã ®îc coi lµ nÒn
kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi víi tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm quèc néi b×nh qu©n hµng
n¨m trªn 10.000 tû USD, chiÕm trªn 20% GDP toµn cÇu vµ th¬ng m¹i chiÕm
kho¶ng 20% tæng kim ng¹ch th¬ng m¹i quèc tÕ. Víi GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi
hµng n¨m 32.000 USD, cã vai trß thèng trÞ trªn thÕ giíi víi h¬n 24 níc g¾n
trùc tiÕp c¸c ®ång tiÒn cña hä vµo ®ång USD, 55 níc neo gi¸ vµo ®ång USD,
c¸c níc cßn l¹i ë nhiÒu møc ®é kh¸c nhau vÉn sö dông c¸c hÖ thèng dùa vµo
chØ tiªu biÕn ®éng cña ®ång USD ®Ó tÝnh to¸n gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña m×nh. ThÞ
trêng chøng kho¸n cña Mü hµng n¨m chi phèi kho¶ng 8.000 tû USD, trong khi
®ã c¸c thÞ trêng chøng kho¸n NhËt B¶n chØ vµo kho¶ng 3.800 tû USD, thÞ trêng
EU kho¶ng 4 tû USD. Mäi sù biÕn ®éng cña ®ång USD vµ hÖ thèng tµi chÝnh
Mü ®Òu cã ¶nh hëng ®¸ng kÓ ®Õn sù biÕn ®éng cña nÒn tµi chÝnh quèc tÕ.
ThÞ trêng Mü võa lµ n¬i thuËn lîi cho ®Çu t níc ngoµi l¹i võa lµ n¬i ®Çu t
ra níc ngoµi hµng ®Çu thÕ giíi. N¨m 1997, Mü nhËn kho¶ng 108 tû USD ®Çu t
trùc tiÕp níc ngoµi ®ång thêi ®Çu t trùc tiÕp ra níc ngoµi 120 tû USD.
Kh«ng nh÷ng thÕ, Mü cßn lµ níc ®i ®Çu trong qu¸ tr×nh quèc tÕ hoÊ kinh
tÕ toµn cÇu vµ thóc ®Èy tù so ho¸ th¬ng m¹i ph¸t triÓn bëi v× viÖc më réng s¶n
xuÊt hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Ó xuÊt khÈu rathÞ trêng toµn cÇu lµ mét trong nh÷ng
yÕu tè c¬ b¶n cho sù t¨ng trëng kinh tÕ Mü. Møc ®é phô thuéc cña nÒn kinh tÕ
Mü vµo mËu dÞch quèc tÕ ngµy cµng t¨ng. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· t¨ng tõ
14% GDP n¨m 1986 lªn 25% n¨m 1998. Tuy vËy, Mü còng lµ níc hay dïng tù
do ho¸ th¬ng m¹i ®Ó yªu cÇu c¸c quèc gia kh¸c më cöa thÞ trêng cña hä cho
c¸c C«ng ty cña m×nh nhng l¹i t×m c¸ch b¶o vÖ nÒn s¶n xuÊt trong níc th«ng
qua hÖ thèng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, vÖ sinh an toµn thùc phÈm vµ m«i trêng... Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ Mü ®¹t ®îc sù phôc håi vµ t¨ng trëng v÷ng
ch¾c, ®¹t ®Ønh cao nhÊt vµo n¨m 1999 víi tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ ®¹t 4,5%.
Trong n¨m 2001 võa qua, mÆc dï cã nhiÒu biÕn ®éng lín x¶y ra vµ cã ¶nh h-Trang 13-
ëng kh«ng nhá ®Õn nÒn kinh tÕ - nhÊt lµ sau sù kiÖn 11/9/2001. Tuy nhiªn, cã
mét ®iÒu ch¾c ch¾n r»ng, hiÖn t¹i vµ trong nh÷ng thËp kû ®Çu cña thÕ kû 21
nµy, Mü còng sÏ vÉn tiÕp tôc lµ mét nÒn kinh tÕ m¹nh nhÊt, cã ¶nh hëng lín
®Õn kinh tÕ toµn cÇu.
1.3.1.2. §Æc ®iÓm vÒ chÝnh trÞ
HÖ thèng chÝnh trÞ cña Mü ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tam quyÒn ph©n
lËp. QuyÒn lËp ph¸p tèi cao ë Mü ®îc quèc héi thùc hiÖn th«ng qua hai viÖn:
Thîng viÖn vµ H¹ nghÞ viÖn. Chñ tÞch H¹ nghÞ viÖn sÏ do c¸c nghÞ sÜ bÇu ra,
cßn chñ tÞch Thîng nghÞ viÖn sÏ do Phã tæng thèng ®¶m nhiÖm mÆc dï kh«ng
tham gia trùc tiÕp vµo c¸c cuéc th¶o luËn cña c¬ quan nµy. NhiÖm kú cña Thîng nghÞ viÖn lµ 6 n¨m vµ cø 2 n¨m th× 1/3 sè Thîng nghÞ sü sÏ ®îc bÇu l¹i.
NhiÖm kú cña c¸c H¹ nghÞ sü, ®ång thêi cña H¹ nghÞ viÖn lµ 2 n¨m. C«ng viÖc
cña hai viÖn phÇn lín ®îc tiÕn hµnh t¹i c¸c uû ban. HÖ thèng uû ban cña hai
viÖn ®îc ph¸t triÓn kh¸ réng r·i vµ c¸c uû ban nµy ®Òu chÞu sù kiÓm so¸t cña
§¶ng cã nhiÒu ®¹i biÓu h¬n t¹i viÖn ®ã. Nãi chung quyÒn l·nh ®¹o ë c¶ hai
viÖn ®Òu n»m trong tay c¸c thµnh viªn thuéc §¶ng cã u thÕ.
HÖ thèng luËt ph¸p cña Mü ®îc ph©n chia thµnh hai cÊp chÝnh phñ: c¸c
Bang vµ Trung ¬ng. Tuy c¸c Bang lµ nh÷ng ®¬n vÞ h×nh thµnh nªn mét hÖ
thèng quèc gia thèng nhÊt, nhng c¸c Bang còng cã nh÷ng quyÒn kh¸ réng
r·i vµ ®Çy ®ñ. C¸c Bang tù tæ chøc ChÝnh phñ Bang, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng
cña m×nh vµ ®a ra c¸c nguyªn t¾c ®Ó hÖ thèng nµy ho¹t ®éng. C¸c Bang thùc
hiÖn ®iÒu chØnh th¬ng m¹i cña Bang, thiÕt lËp ng©n hµng... cïng víi ChÝnh
phñ Trung ¬ng. Toµ ¸n cña Bang cã quyÒn ph¸n xÐt c¸c c¸ nh©n vµ trõng trÞ
téi ph¹m.
Trªn l·nh thæ mçi Bang t¹i Mü ®Òu cã hai chÝnh phñ ho¹t ®éng: ChÝnh
phñ cña Bang víi c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn vµ toµ ¸n nh»m thùc hiÖn luËt ph¸p
cña Bang vµ chÝnh quyÒn Trung ¬ng víi c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn vµ toµ ¸n thi
hµnh luËt ph¸p cña liªn bang. Nhµ níc cã quyÒn ®Æt ra tiªu chuÈn ®o lêng, cÊp
chøng nhËn b¶n quyÒn, b»ng ph¸t minh, ®iÒu chØnh th¬ng m¹i gi÷a c¸c bang
víi c¸c níc... ®ång thêi cïng víi chÝnh quyÒn c¸c Bang ®a ra c¸c quy ®Þnh vÒ
thuÕ, thµnh lËp ng©n hµng...
Ngêi ®øng ®Çu chÝnh quyÒn Trung ¬ng lµ Tæng thèng. HiÕn ph¸p cho
phÐp Tæng thèng ®îc quyÒn bæ nhiÖm nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn nh÷ng quyÕt ®Þnh
bæ nhiÖm vµo c¸c vÞ trÝ quan träng ph¶i ®îc Thîng nghÞ viÖn th«ng qua. Tæng
thèng cã quyÒn bæ nhiÖm vµ b·i nhiÖm c¸c quan chøc thuéc c¬ quan Bang chñ
yÕu th«ng qua c¸c c¬ quan hµnh ph¸p, uy tÝn vµ n¨ng lùc chÝnh trÞ cña c¸ nh©n
Tæng thèng. Phã tæng thèng lµ ngêi sÏ phô tr¸ch néi c¸c.
§Ó hiÕn ph¸p cã hiÖu lùc, quèc héi ®· t¹o ra mét hÖ thèng toµ ¸n hoµn
chØnh. Ch¸nh ¸n toµ ¸n thuéc hÖ thèng ph¸p quyÕt cña Tæng thèng bæ nhiÖm.
§øng ®Çu hÖ thèng nµy lµ toµ ¸n tèi cao Mü víi 9 thÈm ph¸n cã trô së ë
Washington. §Ó hÖ thèng toµ ¸n liªn bang vµ toµ ¸n Bang thùc hiÖn tèt quyÒn
ph¸n quyÕt trªn cïng mét l·nh thæ, mét hÖ thèng nguyªn t¾c ®· ®îc thiÕt lËp.
Theo ®ã, nh÷ng vÊn ®Ò thuéc hiÕn ph¸p, luËt ph¸p cña liªn bang sÏ ®îc toµ ¸n
tèi cao Mü xem xÐt cuèi cïng; viÖc vi ph¹m luËt lÖ cña Bang sÏ do toµ ¸n cña
Bang xÐt xö. HiÕn ph¸p cña c¸c Bang vµ liªn bang nghiªm cÊm viÖc xÐt xö
mét c«ng d©n hai lÇn v× cïng mét téi. Tuy nhiªn, trong trêng hîp bªn nguyªn
®a ®¬n ra toµ ¸n Bang, bªn bÞ ®¬n chuyÓn trêng hîp ®ã lªn toµ ¸n liªn bang th×
vô ¸n sÏ do toµ ¸n liªn bang xÐt xö. QuyÕt ®Þnh cña toµ ¸n tèi cao cã tÇm quan
träng hµng ®Çu ®èi víi hÖ thèng luËt cña Mü.
C¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ cña Mü cã ¶nh hëng lín trong c¸c cuéc bÇu cö ë
c¬ së, Bang vµ toµn quèc. Tõ n¨m 1960 ®Õn nay, hai §¶ng Céng hoµ vµ D©n
chñ lµ hai §¶ng duy nhÊt cã kh¶ n¨ng giµnh th¾ng lîi trong bÇu cö, sù kh¸c
biÖt gi÷a c¸c ®¶ng lµ kh«ng lín mÆc dï c¸c §¶ng nµy cã nh÷ng nguyªn t¾c
riªng. Môc ®Ých ban ®Çu cña ho¹t ®éng cña c¸c §¶ng lµ gióp cho ChÝnh phñ
tr×nh bµy cho cö tri c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ n¶y sinh. Chøc n¨ng chñ yÕu cña c¸c
-Trang 14-
§¶ng lµ ®Ò cö vµ bÇu cö Tæng thèng. Héi nghÞ ®Ò cö c¸c øng viªn Tæng thèng
lµ c¸ch thøc chÝnh ®Ó c¸c §¶ng trong c¶ níc thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh.
Mét ®Æc ®iÓm lín vÒ chÝnh trÞ cña Mü trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i nãi
chung vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i nãi riªng lµ Mü thêng hay sö dông
chÝnh s¸ch cÊm vËn vµ trõng ph¹t kinh tÕ ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cña m×nh. Theo
thèng kª th× kÓ tõ n¨m chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt ®Õn n¨m 1998 Mü ®· ¸p
®Æt 115 lÖnh trõng ph¹t, trong ®ã h¬n mét nöa ®îc ban hµnh trong 4 n¨m cuèi
vµ 2/3 d©n sè thÕ giíi ®ang ph¶i chÞu mét h×nh thøc trõng ph¹t nµo ®ã do Mü
¸p ®Æt. C¸c lÖnh trõng ph¹t, cÊm vËn nµy ®· vi ph¹m nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n
vÒ th¸ch thøc cã tiÒm n¨ng ph¸ ho¹i t¬ng lai cña WTO.
1.3.1.3. §Æc ®iÓm vÒ luËt ph¸p.
Mü cã hÖ thèng luËt ph¸p chÆt chÏ, chi tiÕt vµ phøc t¹p hµng ®Çu thÕ giíi.
LuËt ph¸p ®îc xem lµ mét vò khÝ th¬ng m¹i lîi h¹i cña Mü. Ngêi ta nãi r»ng
cã hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p xem nh b¹n ®· ®Æt ®îc mét ch©n vµo thÞ trêng Mü.
§øng trªn gãc ®é x©m nhËp cña c¸c doanh nghiÖp vµo thÞ tr êng Mü, hÖ
thèng luËt ph¸p vÒ kinh doanh cña Mü cã mét sè ®Æc ®iÓm ®¸ng chó ý sau
®©y:
Khung luËt c¬ b¶n cho viÖc xuÊt khÈu sang Mü gåm luËt thuÕ suÊt n¨m
1930, luËt bu«n b¸n n¨m 1974, hiÖp ®Þnh bu«n b¸n 1979, luËt tæng hîp vÒ
bu«n b¸n vµ c¹nh tranh n¨m 1988. C¸c luËt nµy ®Æt ra nh»m ®iÒu tiÕt hµng ho¸
nhËp khÈu vµo Mü; b¶o vÖ ngêi tiªu dïng vµ nhµ s¶n xuÊt khái hµng gi¶, hµng
kÐm chÊt lîng; ®Þnh híng cho c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n; quy ®Þnh vÒ sù b¶o trî
cña ChÝnh phñ víi c¸c chíng ng¹i kü thuËt vµ c¸c h×nh thøc b¸n ph¸ gi¸, trî
gi¸, c¸c biÖn ph¸p trõng ph¹t th¬ng m¹i.
VÒ luËt thuÕ, ®¸ng chó ý lµ danh b¹ thuÕ quan thèng nhÊt HTS vµ chÕ ®é u ®·i thuÕ quan phæ cËp GSP. Trong ®ã GSP rÊt quan träng víi c¸c quèc gia
®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam. Néi dung chÝnh cña chÕ ®é u ®·i thuÕ quan phæ
cËp GSP lµ miÔn thuÕ hoµn toµn hoÆc u ®·i møc thuÕ thÊp cho nh÷ng mÆt hµng
nhËp khÈu tõ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®îc Mü chÊp thuËn cho hëng GSP. §©y lµ
hÖ thèng u ®·i cña GSP thËm chÝ cßn thÊp h¬n møc thuÕ u ®·i tèi huÖ quèc
MFN-lµ chÕ ®é u ®·i víi ®iÒu kiÖn cã ®i cã l¹i gi÷a c¸c níc thµnh viªn WTO,
c¸c níc cã hiÖp ®Þnh song ph¬ng víi Mü.
VÒ H¶i quan, hµng ho¸ nhËp khÈu vµo Mü ®îc ¸p dông thuÕ suÊt theo
biÓu quan Mü gåm 2 cét: cét 1 quy ®Þnh thuÕ suÊt tèi huÖ quèc, cét 2 quy ®Þnh
thuÕ suÊt ®Çy ®ñ hoÆc thuÕ suÊt ph¸p ®Þnh ¸p dông cho c¸c níc kh«ng ®îc hëng quy chÕ tèi huÖ quèc. Sù kh¸c biÖt gi÷a hai cét thuÕ suÊt nµy th«ng thêng
lµ tõ 2-5 lÇn. C¸ch x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ ®Ó thu thuÕ cña H¶i quan Mü hiÖn
nay chñ yÕu c¨n cø theo hiÖp ®Þnh vÒ c¸ch tÝnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña H¶i quan
trong HiÖp ®Þnh Tokyo cña GATT (nay WTO) vµ luËt vÒ c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng
m¹i n¨m 1979. PhÝ thñ tôc H¶i quan ®îc quy ®Þnh trong LuËt H¶i quan vµ th¬ng m¹i n¨m 1990. Ngoµi ra, cßn cÇn ph¶i chó ý c¸c quy ®Þnh kh¸c cña H¶i
quan nh nh·n m¸c ph¶i ghi râ níc xuÊt xø vµ vÒ chÕ ®é hoµn thuÕ.
Mét vÊn ®Ò n÷a mµ c¸c doanh nghiÖp cÇn lu ý vÒ m«i trêng luËt ph¸p cña
Mü vµ LuËt thuÕ bï gi¸ vµ LuËt chèng ph¸ gi¸. §©y lµ hai ®¹o luËt phæ biÕn
nhÊt b¶o hé c¸c ngµnh c«ng nghiÖp Mü chèng l¹i hµng nhËp khÈu. C¶ hai luËt
nµy quy ®Þnh r»ng, phÇn thuÕ bæ sung sÏ ®îc Ên ®Þnh ®èi víi hµng nhËp khÈu
nÕu chóng bÞ ph¸t hiÖn lµ ®îc trao ®æi kh«ng c«ng b»ng.
1.3.1.4. §Æc ®iÓm vÒ v¨n ho¸ vµ con ngêi.
Hoa Kú cã thµnh phÇn x· héi ®a d¹ng, gåm nhiÒu céng ®ång riªng biÖt.
HÇu hÕt ngêi Mü cã nguån gèc tõ ch©u ¢u, c¸c d©n téc thiÓu sè gåm ngêi Mü
b¶n xø, Mü gèc Phi, Mü La Tinh, ch©u ¸ vµ ngêi tõ c¸c ®¶o Th¸i B×nh D¬ng.
C¸c d©n téc nµy ®· ®em vµo níc Mü nh÷ng phong tôc tËp qu¸n, ng«n ng÷, ®øc
tin riªng cña hä. §iÒu nµy t¹o nªn mét m«i trêng v¨n ho¸ phong phó vµ ®a
d¹ng. Tuy nhiªn, nh×n chung v¨n ho¸ mü chñ yÕu thõa hëng mét sè kinh
nghiÖm vµ ®Þa danh cña ngêi b¶n xø Indian, cßn hÇu hÕt c¸c mÆt nh ng«n ng÷,
-Trang 15-
thÓ chÕ, t«n gi¸o, v¨n häc, kiÕn tróc, ©m nh¹c... ®Òu cã xuÊt xø tõ ch©u ¢u nãi
chung vµ níc Anh, T©y ¢u nãi riªng.
Cã thÓ nãi, chñ nghÜa thùc dông lµ nÐt tiªu biÓu nhÊt cña v¨n ho¸ Mü vµ
lèi sèng Mü. Mét sè häc gi¶ níc ngoµi ®· nhËn xÐt: "C¸i g¾n bã cña ngêi Mü
víi nhau lµ quyÒn lîi chø kh«ng ph¶i lµ t tëng". §iÒu nµy thÓ hiÖn trong c¸ch
tÝnh to¸n sßng ph¼ng ®Õn chi li trong mäi viÖc víi bÊt kú ai, tõ ngêi th©n trong
gia ®×nh tíi b¹n h÷u. Ngêi Mü träng sù chÝnh x¸c, c¸ch lµm viÖc cÇn thËn, tØ
mØ, khoa häc. Hä rÊt quý träng thêi gian, ë Mü cã c©u thµnh ng÷ "thêi gian lµ
tiÒn b¹c". ChÝnh v× vËy, hä ®¸nh gi¸ cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng suÊt lµm viÖc cña
mét ngêi, cã chÕ ®é ®·i ngé thÝch ®¸ng víi ®ãng gãp cña ngêi nµo ®ã; ®ång
thêi còng cã thãi quen khai th¸c tèi ®a nh÷ng ngêi lµm viÖc víi hä. Ngêi
Mü thêng ®¸nh gi¸ con ngêi qua sù ®ãng gãp vµo s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt
chÊt, coi träng tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kh¶ n¨ng ra quyÕt ®Þnh cña c¸ nh©n.
Mét ®Æc ®iÓm lín cña lèi sèng Mü lµ tÝnh c¸ nh©n chñ nghÜa cao ®é. Nã
thÓ hiÖn ë chç ngêi ta rÊt coi träng tù do c¸ nh©n, coi träng d©n chñ, hä chØ
quan t©m ®Õn nh÷ng g× cã liªn quan ®Õn ®êi sèng hµng ngµy cña hä. Trong
kinh doanh, chñ nghÜa tù do c¸ nh©n biÓu hiÖn ë viÖc c¸c c¸ nh©n, doanh
nghiÖp ®îc tù do lùa chän viÖc lµm, n¬i lµm viÖc, chän lo¹i h×nh kinh doanh,
lo¹i h×nh ®Çu t.
T«n gi¸o chiÕm vÞ trÝ quan träng trong ®êi sèng v¨n ho¸ tinh thÇn cña ngêi Mü. ë Mü cã tíi 219 t«n gi¸o lín nhá, song chØ cã 3 trô cét chÝnh lµ Kito
t«n gi¸o chiÕm 40%, Thiªn chóa gi¸o 30%, Do Th¸i gi¸o 3,2%. Cßn l¹i lµ ®¹o
chÝnh thèng Ph¬ng §«ng, §¹o PhËt, §¹o Håi... hoÆc kh«ng ®i theo t«n gi¸o
nµo. Tuy ®a sè d©n chóng theo ®¹o nhng tÝn ngìng ë Mü kh«ng ®îc coi träng
b»ng chñ nghÜa c¸ nh©n, cho dï theo ®¹o nhng ®«i khi hä vÉn t¸n thµnh nh÷ng
®øc tin tr¸i ngîc hoµn toµn víi t«n gi¸o mµ hä ®ang theo. §©y chÝnh lµ thuËn
lîi ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp muèn x©m nhËp vµo thÞ trêng Mü, bëi v× c¸c
doanh nghiÖp Ýt khi (nÕu kh«ng nãi lµ kh«ng) gÆp ph¶i trë ng¹i nµo do yÕu tèn
tÝn ngìng hay t«n gi¸o nh c¸c thÞ trêng kh¸c.
1.3.2. ThÞ trêng thuû s¶n Mü.
ThÞ trêng thuû s¶n mü víi d©n sè trªn 280 triÖu;Tiªu thô 25 kg c¸/1
n¨m/ 1 ngêi, thêi kú 1997-1999; S¶n xuÊt thñy s¶n trong níc kh¸ æn ®Þnh: t¨ng
tõ 0.3 triÖu tÊn n¨m 1993 ®Õn 0,4 triÖu tÊn n¨m 1998; NhËp khÈu c¸ t¨ng tõ 6,6
tû USD n¨m 1994 ®Õn 8,2 tû USD (1998); 9,9 tû USD (1999); 10,1 tû USD
(2000). N¨m 2000, th©m hôt th¬ng m¹i vÒ thñy s¶n lµ 7,086 tû USD. ThÞ trêng
Mü tiªu dïng trong n¨m 2000 kho¶ng 52,3 tû USD cho ®å biÓn. Ngêi tiªu
dïng Mü a thÝch thñy s¶n v× gi¸ trÞ dinh dìng cao cña thñy s¶n. ThÞ trêng Mü
kh«ng chØ lµ thÞ trêng nhËp khÈu thuû s¶n hµng ®Çu thÕ giíi mµ cßn lµ thÞ trêng
xuÊt khÈu lín . HÖ thèng ph©n phèi thuû s¶n còng nh c¸c qui ®Þnh nhËp khÈu
thuû s¶n vµo thÞ trêng mü còng cã nhiÒu ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt so víi c¸c thÞ trêng nhËp khÈu thuû s¶n kh¸c. Nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cña thÞ trêng thuû s¶n
Mü ®îc thÓ hiÖn nh sau:
1.3.2.1. T×nh h×nh khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n cña Mü
* Khai th¸c thuû s¶n:
Mü cã kho¶ng 23 ngµn tµu víi träng t¶i ®¸nh b¾t 5 tÊn mçi tµu vµ h¬n
100 ngµn tµu nhá, thu hót kho¶ng 170 ngµn ngêi tham gia lµm viÖc trªn c¸c
con tµu. Theo ®¸nh gi¸ cña FAO, ®éi tµu ®¸nh c¸ cña Mü ®øng thø 4 trªn thÕ
giíi, hµng n¨m khai th¸c 6% lîng thuû s¶n khai th¸c cña thÕ giíi, ®øng thø 5
vÒ s¶n lîng khai th¸c. Tuy nhiªn, s¶n lîng khai th¸c thuû s¶n cña Mü cã xu híng gi¶m.
BiÓu 4: S¶n lîng khai th¸c thuû s¶n cña Mü
§¬n vÞ : triÖu tÊn
-Trang 16-
ChØ tiªu
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
S¶n lîng
5,5
5,2
5
4,98 4,71 4,8
4,85 4,7
Tèc ®é T¨ng/gi¶m
- 5,45 - 3,84 -0,4
-5,42 1,91 1,04 3,093
(%)
Nguån CFA, hiÖp héi c¸ nheo Mü
S¶n lîng khai th¸c cña Mü gi¶m tõ 5,5 triÖu tÊn n¨m 1994 xuèng 4,7 triÖu tÊn
vµo n¨m 2001.
Trong s¶n lîng khai th¸c thuû s¶n cña Mü th× c¬ cÊu s¶n lîng khai th¸c ®îc
ph©n ®Þnh râ rµng vµ kh¸ ®Çy ®ñ c¶ vÒ khèi lîng vµ gi¸ trÞ v× khai th¸c thuû s¶n
cña Mü mang tÝnh th¬ng m¹i rÊt cao. Nhãm ®èi tîng khai th¸c chñ yÕu cho gi¸
trÞ cao nhÊt cña nghÒ khai th¸c thuû s¶n cña Mü ®îc thÓ hiÖn nh sau.
- T«m he: Mü lµ cêng quèc cña khai th¸c t«m cña Ch©u Mü vµ thÕ
giíi. H¹m tµu khai th¸c t«m cña Mü ®îc xÕp vµo lo¹i hiÖn ®¹i nhÊt vµ tËp
trung chñ yÕu ë c¸c Bang §«ng – Nam níc Mü ven vïng vÞnh Mªhic«. C¸c
®èi tîng khai th¸c quan träng nhÊt lµ T«m he n©u, vµ t«m he b¹c. Nhê lµm tèt
c«ng t¸c b¶o vÖ nguån lîi vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ nghÒ líi kÐo t«m mµ nguån
lîi quý gi¸ nµy ®îc duy tr× kh¸ æn ®Þnh gióp cho sù ho¹t ®éng cña h¹m ®éi tÇu
t«m ë VÞnh Mªhic« duy tr× ®îc l©u dµi vµ cã hiÖu qu¶. MÆc dï khai th¸c t«m
chØ ®ãng gãp 1% cho s¶n lîng khai th¸c h¶i s¶n, nhng t«m l¹i chiÕm tíi 15%
tæng gi¸ trÞ . §iÒu nµy chøng tá nghÒ khai th¸c t«m cña Mü cã vÞ trÝ quan
träng ®Æc biÖt.
BiÓu5: Gi¸ trÞ vµ s¶n lîng khai th¸c t«m he cña Hoa kú
N¨m
1997
1998
1999
S¶n lîng (1000 tÊn)
132
126
136
Gi¸ trÞ (triÖu USD)
544
515
560
Nguån CFA- HiÖp héi c¸ nheo Mü
- Cua biÓn: Nhê nguån lîi lín phong phó ë c¸c biÓn phÝa §«ng vµ phÝa
T©y nªn tõ l©u nghÒ khai th¸c cua b»ng líi bÉy vµ líi rª ®· cã vÞ trÝ quan träng.
Mü lu«n ë nhãm níc cã s¶n lîng cua hµng ®Çu thÕ giíi.
BiÓu 6: Gi¸ trÞ vµ s¶n lîng khai th¸c cua biÓn cña Hoa kú
N¨m
1997
1998
1999
S¶n lîng (1000 tÊn)
1995
251
210
Gi¸ trÞ (triÖu USD)
430
473
521
Nguån CFA- HiÖp héi c¸ nheo Mü
Do gi¸ cua biÓn trªn thÞ trêng Mü vµ NhËt B¶n t¨ng cao nªn tuy s¶n lîng
cã gi¶m, n¨m 1999 lµ 210 ngµn tÊn, gi¶m so víi n¨m 1998 ( 251 ngµn tÊn) nhng gi¸ trÞ l¹i t¨ng h¬n so víi 1998. n¨m 1998 (473 triÖu USD) n¨m 1999 lµ( 521
triÖu USD), chiÕm 14,4% tæng gi¸ trÞ khai th¸c cña Mü.
-T«m hïm : Mü lµ quèc gia khai th¸c t«m hïm lín thø nh× thÕ giíi ( sau
Canada). T«m hïm lµ nguån lîi quý hiÕm nhÊt cña mü vµ ®îc b¶o vÖ ®Æc biÖt.
NghÒ khai th¸c chñ yÕu ë vïng biÓn phÝa §«ng thuéc §¹i T©y D¬ng.
BiÓu 7: Gi¸ trÞ vµ s¶n lîng khai th¸c t«m hïm cña Hoa kú
-Trang 17-
N¨m
S¶n lîng (1000 tÊn)
Gi¸ trÞ (triÖu USD)
1997
41
301
1998
1999
39
42
278
352
Nguån CFA- HiÖp héi c¸ nheo Mü
Râ rµng t«m hïm chØ cã s¶n lîng 42 ngµn tÊn nhng ®· cã gi¸ trÞ tíi 352
triÖu USD, chiÕm 7,6% tæng gi¸ trÞ khai th¸c h¶i s¶n vµ lµ nghÒ khai th¸c cã
vÞ trÝ ®Æc biÖt.
- C¸ håi: C¸ håi cã gi¸ trÞ cao nhÊt trong c¸c lo¹i c¸ biÓn khai th¸c cña
Mü gåm c¶ c¸ Héi §¹i T©y D¬ng vµ c¸ håi Th¸i B×nh D¬ng víi s¶n
lîng nh sau:
biÓu 8: Gi¸ trÞ vµ s¶n lîng khai th¸c c¸ håi cña Hoa kú
N¨m
1997
1998
1999
S¶n lîng (1000 tÊn)
257
292
353
Gi¸ trÞ (triÖu USD)
270
257
360
Nguån CFA- HiÖp héi c¸ nheo Mü
S¶n lîng c¸ håi t¨ng nhanh lªn 350 ngµn tÊn n¨m 1999 trÞ gi¸ 360 triÖu
USD, cao nhÊt trong c¸c loµi c¸ biÓn. S¶n lîng tËp trung chñ yÕu lµ hai loµi: c¸
håi b¾c Th¸i B×nh D¬ng (172 ngµn tÊn) vµ c¸ håi ®á Th¸i B×nh D¬ng (110
ngµn tÊn). c¸c håi ®á rÊt quý ®îc ®¸nh gi¸ tíi 233 triÖu USD. HiÖn nay Mü cã
s¶n lîng khai th¸c c¸ håi ®øng hµng thø 2 thÕ giíi ( sau NhËt B¶n).
- C¸ ngõ, Mü lµ cêng quèc khai th¸c c¸ ngõ cña thÕ giíi. Tuy nhiªn,
s¶n lîng l¹i lu«n biÕn ®éng.
BiÓu 9: Gi¸ trÞ vµ s¶n lîng khai th¸c c¸ ngõ cña Hoa kú
N¨m
1997
1998
1999
S¶n lîng (1000 tÊn)
38
38,5
216
Gi¸ trÞ (triÖu USD)
110
94
220
Nguån CFA- HiÖp héi c¸ nheo Mü
Sau mét thêi gian dµi suy gi¶m m¹nh, n¨m 1999 nghÒ líi v©y c¸ ngõ
cña Mü ®îc mïa lín, s¶n lîng t¨ng lªn m¹nh tíi 216 ngµn tÊn gåm 150 ngµn
tÊn c¸ ngõ säc da, 40 ngµn tÊn c¸ ngõ v©y vµng, 15 ngµn tÊn c¸ ngõ m¾t to. S¶n
lîng c¸ ngõ chñ yÕu ë biÓn phÝa t©y thuéc Th¸i B×nh D¬ng. H¹m tµu c¸ ngõ
cña Mü khai th¸c chñ yÕu ë biÓn Quèc tÕ ( chiÕm 80% s¶n lîng).
Trªn ®©y lµ 5 lo¹i h¶i s¶n khai th¸c chñ yÕu cã gi¸ trÞ cao nhÊt cña nghÒ
khai th¸c h¶i s¶n cña Mü. §iÒu cÇn chó ý ®©y còng lµ 5 mÆt hµng cã nhu cÇu
cao nhÊt cña Mü. Ngêi tiªu dïng Mü chØ tËp trung vµo mua nhiÒu nhÊt c¸c s¶n
phÈm tõ 5 lo¹i h¶i s¶n nµy. Do cung lu«n Ýt h¬n cÇu, nªn ®©y còng lµ 5 nhãm
s¶n phÈm chñ yÕu mµ Mü ph¶i nhËp khÈu. Do vËy c¸c níc xuÊt khÈu thuû s¶n
muèn thµnh c«ng ë thÞ trêng Mü cÇn ph¶i nghiªn cøu kü t×nh h×nh s¶n xuÊt cña
hä vµ nhu cÇu thùc tÕ cña thÞ trêng ®Ó ®a ra c¸c dù b¸o cho phï hîp.
- C¸ tuyÕt: c¸ tuyÕt lµ ®èi tîng khai th¸c quan träng nhÊt cña nghÒ khai
th¸c h¶i s¶n Mü. S¶n lîng c¸ tuyÕt cña Mü rÊt lín.
biÓu 10: Gi¸ trÞ vµ s¶n lîng khai th¸c c¸ tuyÕt cña Hoa kú
N¨m
1997
1998
1999
-Trang 18-
S¶n lîng (1000 tÊn)
Gi¸ trÞ (triÖu USD)
1.450
410
1.502
1.300
300
280
Nguån CFA- HiÖp héi c¸ nheo Mü
S¶n lîng c¸ tuyÕt n¨m 1999 lµ 1,3 triÖu tÊn, chiÕm 27% s¶n lîng khai
th¸c, nhng gi¸ trÞ l¹i rÊt thÊp, chØ chiÕm 8%, do s¶n lîng c¸ tuyÕt Th¸i B×nh D¬ng lµ chñ yÕu, mµ ngêi Mü l¹i kh«ng a chuéng nªn hÇu nh ph¶i xuÊt khÈu
phÇn lín s¶n phÈm nµy. Ngêi Mü chØ a chuéng c¸ håi §¹i t©y d¬ng – thø mµ
ngêi Mü khai th¸c ®îc rÊt Ýt nªn ph¶i nhËp khÈu s¶n phÈm nµy tõ thÞ trêng
Canada vµ Nauy.
-C¸c trÝch: NghÒ khai th¸c c¸ trÝch ( chñ yÕu lµ tµu líi v©y cho s¶n lîng
rÊt lín. Tuy nhiªn ®©y lµ lo¹i c¸ cã gi¸ trÞ thÊp, ngêi Mü kh«ng a chuéng lo¹i
nµy. S¶n lîng khai th¸c ®îc chñ yÕu ®Ó s¶n xuÊt bét c¸ ch¨n nu«i vµ ®ãng hép.
BiÓu 11: Gi¸ trÞ vµ s¶n lîng khai th¸c c¸ trÝch cña Hoa kú
N¨m
1997
1998
1999
S¶n lîng (1000 tÊn)
920
773
900
Gi¸ trÞ (triÖu USD)
112
103
113
Nguån CFA- HiÖp héi c¸ nheo Mü
Ngoµi nh÷ng mÆt hµng khai th¸c ë trªn cßn rÊt nhiÒu c¸c ®èi tîng h¶i
s¶n kh¸c cho gi¸ trÞ vµ s¶n lîng cao nh: c¸ b¬n, c¸ hång, ®iÖp, sß,...
* Nu«i trång thuû s¶n
Theo c¸c nghiªn cøu cña trung t©m th«ng tin khoa häc kü thuËt vµ kinh
tÕ thuû s¶n- Bé thuû s¶n th× Mü lµ 1 trong 10 níc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ nu«i
trång thuû s¶n. Ho¹t ®éng nu«i trång thuû s¶n cña Mü cã 2 ®Æc ®iÓm næi bËt:
* Mü ®Æc biÖt chó träng m«i trêng sinh th¸i vµ chÊt lîng thuû s¶n nu«i
trång ( trong khi c¸c níc kh¸c chó träng nhiÒu h¬n vµo gia t¨ng s¶n lîng)
* Mü chØ chó träng nu«i trång c¸c lo¹i thuû s¶n cã nhu cÇu cao vµ æn
®Þnh ®Ó cung cÊp cho thÞ trêng Mü nh : C¸ nheo chiÕm 60% s¶n lîng nu«i
trång; c¸ håi 12%; t«m níc ngät 7%, nhuyÔn thÓ 2 m¶nh vá : ngao, vÑm, hÇu
5%.
S¶n lîng nu«i trång cña Mü tuy kh«ng thÓ so s¸nh ®îc víi Trung Quèc
vµ Ên ®é nhng vÉn ®øng trong danh s¸ch c¸c níc hµng ®Çu thÕ giíi vÒ nu«i
trång thuû s¶n vµ hiÖn lµ níc ®ang dÉn ®Çu T©y b¸n cÇu.
BiÓu 12: Gi¸ trÞ vµ s¶n lîng nu«i trång thuû s¶n cña Hoa kú
N¨m
1990
1995
1996
1997
1998
1999
S¶n lîng (1000 tÊn)
315
413
393
438
445
460
Gi¸ trÞ (triÖu USD)
535
729
736
771
771
798
Nguån CFA- HiÖp héi c¸ nheo Mü
ë giai ®o¹n hiÖn nay, cã thÓ nãi nu«i trång thñy s¶n ë Mü chñ yÕu lµ
nu«i c¸ nheo (Ictalurus punctatus). §©y lµ "®Æc thuû s¶n cña Mü" ®îc ngêi
tiªu dïng rÊt a chuéng vµ ë nhiÒu Bang c¸ nheo cßn lµ mãn ¨n truyÒn thèng.
BiÓu 13: gi¸ trÞ vµ s¶n lîng c¸ nheo cña hoa kú
N¨m
Khèi lîng, 1000T
Gi¸ trÞ, triÖu USD
1990
163
273
-Trang 19-
1995
1996
1997
1998
1999
203
214
238
256
270
330
365
371
420
443
Nguån: CFA, HiÖp héi c¸ nheo Mü
Sau 10 n¨m s¶n lîng c¸ nheo t¨ng lªn 1,65 lÇn cßn gi¸ trÞ s¶n lîng t¨ng
1,6 lÇn.
NghÒ nu«i c¸ nheo ë Mü lµ mét lÜnh vùc s¶n xuÊt lín vµ mang tÝnh x·
héi cao. HÇu hÕt c¸c chñ trang tr¹i c¸ nheo ®Òu lµ thµnh viªn cña Héi nh÷ng
ngêi nu«i c¸ nheo Mü (CFA). ë c¸c bang §«ng - Nam nh Mitsisipi vµ
Lusiana... CFA cã tiÕng nãi quan träng. Ngoµi ra, héi nh÷ng ngêi c©u c¸ nheo
gi¶i trÝ còng cã rÊt ®«ng héi viªn. Hä l«i cuèn ®îc nhiÒu nhµ ho¹t ®éng chÝnh
trÞ, x· héi vµ tµi chÝnh lµm héi viªn.
Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÞ trêng Mü híng vµo c¸ r« phi, thóc ®Èy nghÒ
nu«i r« phi ph¸t triÓn rÊt nhanh vµ lan ra nhiÒu Bang ë Mü. S¶n lîng c¸ r« phi
tõ 2000 tÊn n¨m 1990 t¨ng lªn 10.000 tÊn n¨m 1999. Do nhu cÇu t¨ng qu¸
nhanh nªn Mü ph¶i nhËp khÈu rÊt nhiÒu s¶n phÈm r« phi míi ®¸p øng ®îc nhu
cÇu thÞ trêng.
Mét ®iÒu ®¸ng chó ý lµ nghÒ nu«i t«m cµng níc ngät cña Mü hiÖn ®ang
dÉn ®Çu thÕ giíi víi s¶n lîng 32 ngh×n tÊn n¨m 1990, nay chØ cßn 18 ngh×n
tÊn. NghÒ nµy chØ tËp trung ë Bang Hawai vµ chØ nu«i mét lo¹i lµ
Procambarus clarkii.
Ngoµi ra, Mü cßn lµ cêng quèc nu«i c¸ håi ë T©y b¸n cÇu víi s¶n lîng
62 ngh×n tÊn (1999).
1.3.2.3. ChÕ biÕn thuû s¶n
C«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n khæng lå cña Mü ®îc ph©n bè ë kh¾p c¸c
Bang, nhng tËp trung nhiÒu ë c¸c Bang bê §«ng vµ c¸c thµnh phè lín ë bê T©y
vµ nhiÒu s¶n phÈm ®îc chÕ biÕn ngay trªn biÓn (ë c¸c tµu líi kÐo c¸ tuyÕt tµu
mÑ chÕ biÕn c¸ håi, c¸ ngõ, c¸ trÝch...)
C«ng nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n cña Mü phôc vô c¶ thÞ trêng néi ®Þa vµ
thÞ trêng níc ngoµi. Do ngêi tiªu dïng Mü chØ a chuéng c¸c s¶n phÈm tinh chÕ
dï gi¸ cao ®· thóc ®Èy c«ng nghiÖp chÕ biÕn ph¸t triÓn m¹nh vµ lu«n ë tr×nh ®é
cao.
C«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n Mü tËp trung vµo s¶n xuÊt ba khèi s¶n
phÈm chÝnh:
1. C¸c s¶n phÈm t¬i vµ ®«ng l¹nh.
2. Hép thuû s¶n.
3. C¸c s¶n phÈm phi thùc phÈm (s¶n phÈm kü thuËt).
-Trang 20-
- Xem thêm -
.DOC 
63 
43112 
79 
