Tài liệu Xây dựng và thực thi chính sách kinh tế vĩ mô của nhà nước ở việt nam-thực trạng và giải pháp

Häc viÖn ChÝnh trÞ - hµnh chÝnh quèc gia Hå chÝ Minh ------------------------- b¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp bé n¨m 2008 M· sè: B08-08 x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n−íc ë ViÖt Nam - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p C¬ quan chñ tr× : ViÖn Qu¶n lý kinh tÕ Chñ nhiÖm ®Ò tµi : TS TrÞnh ThÞ ¸i Hoa Th− ký ®Ò tµi : ThS Hå ThÞ H−¬ng Mai 7390 08/6/2009 Hµ Néi - 2008 Nh÷ng ng−êi tham gia 1. TS. trÞnh THÞ ¸I HOA (Chñ nhiÖm ®Ò tµi) 2. Th.sü Hå thÞ H−¬ng mai (Th− ký ®Ò tµi) 3. TS. T« kim Ngäc 4. NCS NguyÔn Thanh H¶i 5. Th.S Hå trung thanh 6. PGS. TS KIM V¡N CHÝNH Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t ADB CCTM CS CSTT CSTK CSKT DN DNNN DTBB FDI IMF ISG NHNN NHTM NSNN NTD OMO SWAP TCTD USD VAT VND WB WTO Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ C¸n c©n th−¬ng m¹i ChÝnh s¸ch ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ChÝnh s¸ch tµi kho¸ ChÝnh s¸ch kinh tÕ Doanh nghiÖp Doanh nghiÖp Nhµ n−íc Dù tr÷ b¾t buéc §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ Ch−¬ng tr×nh Hç trî Quèc tÕ Ng©n hµng th−¬ng m¹i Ng©n s¸ch Nhµ n−íc Ng−êi tiªu dïng NghiÖp vô ThÞ tr−êng më NghiÖp vô Ho¸n ®æi ngo¹i tÖ Tæ chøc tÝn dông §« la Mü ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng §ång ViÖt Nam Ng©n hµng ThÕ giíi Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi Môc lôc Trang 1 Më ®Çu Ch−¬ng 1: C¬ së lý luËn vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam 13 1.1. Kh¸i niÖm, chu tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, ph©n lo¹i x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc 13 1.2. §Æc ®iÓm, môc tiªu chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam 32 1.3. Néi dung ®¸nh gi¸ viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc 45 Ch−¬ng 2: thùc tr¹ng x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n−íc ë ViÖt Nam 57 2.1. X©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc qua c¸c thêi kú 57 2.2. §¸nh gi¸ chung vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam 102 Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n−íc ë ViÖt Nam 116 3.1. Bèi c¶nh trong n−íc vµ quèc tÕ ¶nh h−ëng tíi viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam 116 3.2. Môc tiªu hoµn thiÖn viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vi m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam 119 3.3. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam 121 KÕt luËn 140 danh môc Tµi liÖu tham kh¶o 143 danh môc c¸c h×nh Trang H×nh 1.1. Quy tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch c«ng ë Mü 27 H×nh 1.2. Quy tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch c«ng ë óc 28 H×nh 1.3. Quy tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch c«ng ë NhËt B¶n 29 H×nh 1.4. TruyÒn t¶i t¸c ®éng cña c«ng cô CSTT tíi môc tiªu cuèi cïng 44 H×nh 1.5. T¸c ®éng lan truyÒn cña viÖc t¨ng cung tiÒn tíi l·i suÊt, 46 tæng cÇu, gi¸ c¶ vµ s¶n l−îng H×nh 1.6. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kÝch cÇu lµm t¨ng s¶n l−îng nÒn 47 kinh tÕ trong ng¾n h¹n, theo lý thuyÕt Keynes H×nh 1.7. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kÝch cÇu theo lý thuyÕt cæ ®iÓn 48 H×nh 1.8. Ph©n tÝch chi phÝ vµ lîi Ých cña thuÕ hµng hãa 49 H×nh 1.9. Ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých cña thuÕ nhËp khÈu ë mét n−íc nhá 50 H×nh 1.10. Qu¸ tr×nh ¶nh h−ëng cña CSTT vµ CSTK ®èi víi GDP vµ 54 møc gi¸ c¶ (time lags) H×nh 2.1. Quy tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cña ViÖt Nam 75 H×nh 2.2. Møc ®é hoµn thiÖn chÝnh s¸ch cña VN so víi møc TB cña 86 c¸c n−íc thu nhËp thÊp IDA, 1999 H×nh 2.3. Quy tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch truyÒn thèng ë ViÖt Nam 93 H×nh 2.4. Møc ®é hoµn thiÖn chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam: 2004 so 100 víi 1998 H×nh 2.5. §¸nh gi¸ vÒ thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch quèc gia 101 H×nh 3.1. §Ò xuÊt quy tr×nh x©y dùng CSTK vµ CSTM ë ViÖt Nam 127 H×nh 3.2. §Ò xuÊt quy tr×nh x©y dùng CSKT vÜ m« 128 H×nh 3.3. Quy tr×nh x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« 131 danh môc c¸c b¶ng Trang B¶ng 2.1. Mét sè môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam (1991 - 2000) 66 B¶ng 2.2. Mét sè môc tiªu CSTM ViÖt Nam thêi kú 1991 - 2000 68 B¶ng 2.3. Môc tiªu cña mét sè c«ng cô chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i 71 ViÖt Nam B¶ng 2.4. Mét sè môc tiªu kinh tÕ vÜ m« vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn cña 85 ViÖt Nam (1996 - 2000) B¶ng 2.5. KÕt qu¶ dù b¸o mét sè chØ tiªu kinh tÕ 2008 87 B¶ng 2.6. Mét sè môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam 2002 - 2007 88 B¶ng 2.7. Mét sè môc tiªu kinh tÕ vÜ m« vµ kÕt qu¶ thùc hiÖn cña 100 ViÖt Nam (2001 - 2007) 1 Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi ViÖt Nam ®· ®i qua 20 n¨m ®æi míi mét c¸ch Ên t−îng víi nhiÒu thµnh tùu quan träng. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· tõng b−íc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa mét c¸ch ch¾c ch¾n. Víi tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n h¬n 7%/ n¨m trong thËp kû qua, ViÖt Nam còng ®· lËp ®−îc nh÷ng kû lôc vÒ gi¶m nghÌo. ViÖc gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) ®· kh¼ng ®Þnh møc ®é tiÕn bé mµ chóng ta ®· ®¹t ®−îc trong 20 n¨m. Cã ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®ã, kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi nh÷ng tiÕn bé v−ît bËc trong x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc trong 20 n¨m qua. Giê ®©y, ®Êt n−íc ®ang b−íc sang mét thêi kú míi – thêi kú héi nhËp s©u réng vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. Bªn c¹nh nh÷ng vËn héi míi, chóng ta còng ®ang ®øng tr−íc nhiÒu th¸ch míi. Chóng ta kh«ng thÓ chØ theo ®uæi môc tiªu t¨ng tr−ëng cao mµ kh«ng quan t©m tíi chÊt l−îng t¨ng tr−ëng. Chóng ta còng kh«ng thÓ mÆc nhiªn cho r»ng tèc ®é t¨ng tr−ëng cao cña nÒn kinh tÕ cã thÓ duy tr× ®−îc m·i. C¹nh tranh gi÷a c¸c n−íc ngµy cµng trë nªn quyÕt liÖt, trong khi nguån lùc cho t¨ng tr−ëng kh«ng t¨ng cïng chiÒu víi t¨ng tr−ëng. H¬n n÷a, t¨ng tr−ëng cao kh«ng ®ång nghÜa víi t¨ng tr−ëng cã chÊt l−îng vµ còng kh«ng cã nghÜa ViÖt Nam sÏ ch¾c ch¾n ®i vµo ®óng quü ®¹o trë thµnh quèc gia ph¸t triÓn. NÕu chóng ta qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« kh«ng tèt, kh«ng cã chiÕn l−îc ph¸t triÓn ®óng ®¾n, kh«ng cã chÝnh s¸ch phï hîp, môc tiªu trë thµnh n−íc thu nhËp trung b×nh vµo n¨m 2010 vµ trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020, mµ chóng ta ®ang theo ®uæi, khã trë thµnh hiÖn thùc. ViÖt Nam sÏ khã kh¨n h¬n trong viÖc b¾t kÞp c¸c n−íc kh¸c trong khu vùc. MÆt kh¸c, trong tr−êng hîp nh÷ng môc tiªu trªn lµ kh¶ thi, khi ®ã, nÒn kinh tÕ cña chóng ta sÏ ngµy cµng trë nªn phøc t¹p, ngµy cµng cã nhiÒu sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c vïng, miÒn, gi÷a c¸c tÇng líp d©n c−, nhiÒu rñi ro h¬n, nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p ph¶i gi¶i quyÕt h¬n. §iÒu ®ã ®ßi hái Nhµ n−íc ph¶i cã n¨ng lùc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®Ó cã thÓ qu¶n lý ®−îc nÒn kinh tÕ phøc t¹p ®ã. Mét ®iÓm n÷a, gia nhËp WTO kh«ng cã nghÜa lµ ®Êt n−íc sÏ tù “cÊt c¸nh”. §iÒu cÇn thiÕt ®Ó ViÖt Nam cã thÓ héi nhËp thµnh c«ng lµ cÇn cã yÕu tè néi lùc. Trong ®ã, viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc lµ mét trong nh÷ng yÕu tè néi lùc quan träng ®Ó qu¶n lý mét nÒn kinh tÕ ngµy cµng phøc t¹p, trong mét m«i tr−êng thÕ giíi ®Çy biÕn ®éng vµ c¹nh tranh 2 gay g¾t. X©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng cho phÐp Nhµ n−íc cã thÓ kiÓm so¸t ®èi víi qu¸ tr×nh héi nhËp, ®èi phã víi nh÷ng khã kh¨n nghiªm träng khi x¶y ra. MÆc dï viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc trong thêi gian qua ®· cã nhiÒu tiÕn bé vµ ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh c«ng quan träng, nh−ng vÊn ®Ò nµy cßn h¹n chÕ trªn nhiÒu mÆt. Do ®ã, ®ßi hái ph¶i cã gi¶i ph¸p hoµn thiÖn viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc, nh»m ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam trong thêi kú míi, ®Ó cã thÓ ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu mµ chóng ta mong ®îi, sím ®−a ®Êt n−íc ta trë thµnh n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµo n¨m 2020. §iÒu ®ã còng ®Æt ra yªu cÇu cÊp thiÕt cÇn cã sù nghiªn cøu mét c¸ch s©u s¾c, cã hÖ thèng vµ khoa häc vÊn ®Ò x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam. Thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, nhãm nghiªn cøu hy väng ®ãng gãp phÇn nhá vµo qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®ã. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi MÆc dï c«ng cuéc ®æi míi cña ViÖt Nam ®· tr¶i qua 20 n¨m, viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc nh÷ng b−íc tiÕn kh¸ dµi, nh−ng viÖc nghiªn cøu x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam vÉn cßn lµ vÊn ®Ò ch−a ®−îc nghiªn cøu nhiÒu. §©y lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p vµ cã ph¹m vi rÊt réng. Theo nghiªn cøu cña chóng t«i, cho ®Õn nay ch−a cã c«ng tr×nh nµo tËp trung ®i s©u nghiªn cøu chØ duy vÒ vÊn ®Ò nµy. Trong nhiÒu c«ng tr×nh cña c¸c t¸c gi¶ n−íc ngoµi, c¸c b¸o c¸o cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ë ViÖt Nam nh− Ng©n hµng ThÕ giíi (WTO), Ch−¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc (UNDP), Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB),…mÆc dï vÊn ®Ò qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam nãi riªng, ®æi míi kinh tÕ cña ViÖt Nam nãi chung ë c¸c thêi kú kh¸c nhau cña c«ng cuéc ®æi míi, ®· ®−îc nghiªn cøu mét c¸ch s©u s¾c bëi c¸c t¸c gi¶ kh¸c nhau, nh−ng còng ch−a thÊy cã c«ng tr×nh nµo ®¸nh gi¸ vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam mét c¸ch ®Çy ®ñ. Tuy vËy, chóng t«i còng ®· cã ®−îc mét sè ph©n tÝch ®¸nh gi¸ vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam qua mét sè thêi kú, tõ 1986 trë l¹i ®©y, n»m r¶i r¸c trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ kinh tÕ ViÖt Nam cña c¸c t¸c gi¶ trong n−íc vµ ngoµi n−íc. Qua c¸c c«ng tr×nh ®ã, chóng t«i cã thÓ rót ra nhiÒu vÊn ®Ò h÷u Ých cho viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy. 3 Sau ®©y, chóng t«i xin ®−îc giíi thiÖu mét sè c«ng tr×nh ®¸ng chó ý trong rÊt nhiÒu c«ng tr×nh mµ chóng t«i ®· nghiªn cøu. Nghiªn cøu c¸c c«ng tr×nh liªn quan ®Õn ®Ò tµi cña c¸c t¸c gi¶ trong n−íc vµ ngoµi n−íc, chóng t«i nhËn thÊy, c¸c c«ng tr×nh ®ã tËp trung nghiªn cøu ë hai nhãm chñ ®Ò: 2.1. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu kinh tÕ vÜ m« vµ ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam C¸c c«ng tr×nh thuéc nhãm nµy chñ yÕu tËp trung ph©n tÝch ë hai khÝa c¹nh lín, liªn quan ®Õn ®Ò tµi. Mét lµ, ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam ë nhiÒu thêi kú kh¸c nhau. Hai lµ, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam qua c¸c thêi kú, nh− chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tµi kho¸, chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, chÝnh s¸ch ®Çu t−, c¸c chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. Tuy nhiªn, c¸c ®¸nh gi¸ vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam ch−a ®−îc thÓ hiÖn ®Ëm nÐt vµ míi dõng ë møc ®é chung nhÊt trong c¸c ph©n tÝch cña c¸c t¸c gi¶. Chóng ch−a ®ñ s©u s¾c vµ ch−a ®−îc tr×nh bµy mét c¸ch cã hÖ thèng. Song, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c c«ng tr×nh nµy vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc, cho chóng ta cã nhiÒu gãc nh×n vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt nam. Sau ®©y lµ mét sè c«ng tr×nh tiªu biÓu thuéc nhãm nµy. C¸c c«ng tr×nh nµy cã thÓ ®Ò cËp tíi nhiÒu néi dung, nh−ng chóng t«i chØ giíi thiÖu tãm l−îc nh÷ng néi dung chÝnh liªn quan ®Õn ®Ò tµi nµy. - Phßng Tæng hîp Quèc gia – Vô Khu vùc 1 – Khu vùc §«ng ¸ vµ Th¸i B×nh D−¬ng, (1995), ViÖt Nam: B¸o c¸o kinh tÕ vÒ CNH vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp (Tµi liÖu cña Ng©n hµng ThÕ giíi), NXB ThÕ giíi, H. Trong tµi liÖu nµy, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· tËp trung ph©n tÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam tõ 1986 ®Õn 1994. C¸c chÝnh s¸ch ë ®©y, ®−îc ph©n tÝch d−íi gi¸c ®é t¹o m«i tr−êng cho c¸c doanh nghiÖp t− nh©n ph¸t triÓn. Ngoµi ra, tµi liÖu nµy còng xem xÐt mét sè vÊn ®Ò kh¸c, nh− c¶i c¸ch khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n−íc, CNH vïng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, ng¨n ngõa « nhiÔm c«ng nghiÖp…ë ®©y, vÊn ®Ò qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« nãi chung, x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc nãi riªng ch−a ®−îc ®Ò cËp tíi mét c¸ch râ nÐt. - B¸o c¸o kinh tÕ kh«ng chÝnh thøc cña Ng©n hµng ThÕ giíi – Héi nghÞ nhãm t− vÊn c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam, Hµ Néi, ngµy 14 - 15 / 12/1999, “ViÖt Nam chuÈn bÞ cÊt c¸nh? Lµm thÕ nµo ViÖt Nam cã thÓ tham gia toµn diÖn vµo qu¸ tr×nh phôc håi cña §«ng ¸?” 4 Trong c«ng tr×nh nµy, c¸c t¸c gi¶ ®Ò cËp nhiÒu vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m nh− t×nh h×nh kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam trong thêi gian tõ 1997 -1999 (t¨ng tr−ëng kinh tÕ, ®Çu t−, xuÊt nhËp khÈu, tû gi¸, l¹m ph¸t, thu chi ng©n s¸ch, c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc vµ c¸c ng©n hµng, thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ, n«ng th«n); ®¸nh gi¸ t×nh h×nh khu vùc kinh tÕ t− nh©n; triÓn väng trung h¹n vµ tµi trî tõ bªn ngoµi; nh÷ng khuyÕn nghÞ c¶i c¸ch chÝnh s¸ch ®Ó t¨ng tr−ëng cao h¬n. B¸o c¸o còng ®¸nh gi¸ ®éng th¸i chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ trong giai ®o¹n nµy, trong ®ã nhËn ®Þnh r»ng ChÝnh phñ ®· theo ®uæi chÝnh s¸ch kinh tÕ thËn träng nh»m −u tiªn æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« thay v× nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m ®¹t møc t¨ng tr−ëng cao h¬n. - Brian Van Arkadie vµ Raymond Mallon (2004), “ViÖt Nam - Con hæ ®ang chuyÓn m×nh -, NXB Thèng kª. C¸c t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch qu¸ tr×nh c¶i c¸ch cña ViÖt Nam mét c¸ch hÖ thèng, tõ tr−íc khi thèng nhÊt ®Êt n−íc ®Õn thêi kú ®æi míi, ®−îc khëi x−íng n¨m 1986 vµ cho tíi 2003. B»ng c¸ch ph©n tÝch chÆt chÏ, logic vµ s©u s¾c, c¸c t¸c gi¶ ®· cho thÊy nh÷ng thµnh c«ng còng nh− h¹n chÕ cña qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c thÓ chÕ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, nh÷ng ®æi míi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam qua c¸c thêi kú. §Æc biÖt, x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, ®æi míi còng ®−îc c¸c t¸c gi¶ ph©n tÝch ë ®©y. §ång thêi, c¸c t¸c gi¶ cßn ®−a ra nh÷ng khuyÕn nghÞ chÝnh s¸ch cho ViÖt Nam nh»m t¨ng tr−ëng cao h¬n vµ c«ng b»ng h¬n. Tuy nhiªn, nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« míi ë møc ®é chung nhÊt, ch−a ®−îc ®¸nh gi¸ mét c¸ch cô thÓ trªn tõng kh©u cña chu tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam, c¸c vÊn ®Ò ®−îc ph©n tÝch kh¶o s¸t míi dõng ë n¨m 2003. - DiÔn ®µn ph¸t triÓn ViÖt Nam, GS.TS. NguyÔn V¨n Th−êng (chñ biªn) (2005), “T¨ng tr−ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam: nh÷ng rµo c¶n cÇn ph¶i v−ît qua”, NXB Lý luËn ChÝnh trÞ. Trong nh÷ng rµo c¶n mµ ViÖt Nam cÇn ph¶i v−ît qua, ®−îc ®Ò cËp ë ®©y, ®¸ng chó ý lµ nh÷ng h¹n chÕ trong quy tr×nh ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch, qu¶n lý vµ bé m¸y nhµ n−íc ®ang ®−îc coi lµ rµo c¶n lín h¹n chÕ chÊt l−îng t¨ng tr−ëng cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, nh÷ng ph©n tÝch cña c¸c t¸c gi¶ vÒ sù yÕu kÐm trong n¨ng lùc qu¶n lý cña Nhµ n−íc míi ®−îc thÓ hiÖn trong qu¶n lý nãi chung mµ ch−a bµn s©u tíi qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nãi riªng. - ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung −¬ng (CIEM), (2001), nhãm c¸c b¸o c¸o vÒ kinh tÕ ViÖt Nam trong tõng n¨m, tõ n¨m 1998 tíi 2006. - Kinh tÕ ViÖt Nam 1998; Kinh tÕ ViÖt Nam 1999; Kinh tÕ ViÖt Nam 2000; Kinh tÕ ViÖt Nam 2001; Kinh tÕ ViÖt Nam 2002; Kinh tÕ ViÖt Nam 2003, Kinh tÕ ViÖt Nam 2004; Kinh tÕ ViÖt Nam 2005; Kinh tÕ ViÖt Nam 2006. 5 §©y lµ c¸c b¸o c¸o hµng n¨m vÒ kinh tÕ ViÖt Nam do ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung −¬ng thùc hiÖn. Néi dung c¸c b¸o c¸o nµy gåm c¸c ph©n tÝch kinh tÕ cña n¨m nghiªn cøu, nh− bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi vµ trong n−íc, t×nh h×nh kinh tÕ vÜ m« (t¨ng tr−ëng kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ, ®Çu t−, xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, l¹m ph¸t, tØ gi¸, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ), c¸c ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« (chñ yÕu ®Ò cËp tíi chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, thu chi ng©n s¸ch, ®iÒu chØnh l·i suÊt…), kÕt qu¶ t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch th«ng qua c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m«. Tuy vËy, viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam ch−a ®−îc thÓ hiÖn râ nÐt trong c¸c b¸o c¸o nµy, c¸c vÊn ®Ò vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ch−a thÊy ®−îc ®Ò cËp ë ®©y. - Ng©n hµng ThÕ giíi (12/2006), B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2007: H−íng ®Õn tÇm cao míi , www.vdic.org.vn. B¶n b¸o c¸o cã nh÷ng ®¸nh gi¸ cô thÓ nh÷ng tiÕn bé trong c¸ch thøc lËp kÕ ho¹ch cña ViÖt Nam, nh÷ng −u ®iÓm trong kÕ ho¹ch míi, nh÷ng tiÕn bé mµ ViÖt Nam ®¹t ®−îc trong thêi kú 2001 -2005 th«ng qua c¸c tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ lµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ, tû lÖ gi¶m nghÌo, c¸c môc tiªu ph¸t triÓn thiªn niªn kû.... B¶n b¸o c¸o cßn ®−a ra nh÷ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu trong c¸c lÜnh vùc c¶i c¸ch, trong c¶i c¸ch chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. H¬n n÷a, nh÷ng vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch cÇn ph¶i thùc hiÖn trong chÆng ®−êng phÝa tr−íc, ®−îc ®Ò xuÊt trong b¸o c¸o, lµ nh÷ng gi¶i ph¸p quan träng gióp ViÖt Nam thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu mµ m×nh ®ang theo ®uæi. Cã thÓ nãi, ®©y lµ mét trong sè Ýt nh÷ng c«ng tr×nh cã ®Ò cËp tíi chÊt l−îng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, ®¸nh gi¸ quy tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt Nam, mµ chóng t«i ®−îc tiÕp cËn. Tuy nhiªn, nh÷ng ph©n tÝch ®ã míi chØ thùc hiÖn cho mét sè chÝnh s¸ch trong thêi gian gÇn ®©y vµ còng ch−a thËt ®Çy ®ñ c¸c khÝa c¹nh cña x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam. - Ph¹m §ç ChÝ vµ Ph¹m Quang DiÖu (2005), Kinh tÕ ViÖt Nam: Tõ ®æi míi ®Õn héi nhËp, http://hoithao.viet-studies.org/2005_Chidieu_1.pdf C¸c t¸c gi¶ ®· x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn khi so s¸nh ViÖt Nam víi c¸c n−íc trong khu vùc th«ng qua c¸c chØ tiªu nh− GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi, c¬ cÊu kinh tÕ, n¨ng suÊt lao ®éng…Qu¸ tr×nh ®æi míi vµ nh÷ng kÕt qu¶ cña c«ng cuéc ®æi míi mµ ViÖt Nam ®¹t ®−îc qua 20 n¨m còng ®−îc ph©n tÝch mét c¸ch hÖ thèng. §Æc biÖt, nh÷ng kÕt qu¶ trong ®æi míi chÝnh s¸ch, thÓ chÕ ®−îc kh¸i qu¸t kh¸ râ trong bµi viÕt này. §¸ng chó ý, c¸c t¸c gi¶ ®· 6 chØ ra nh÷ng vÊn ®Ò cèt lâi cÇn c¶i thiÖn ®Ó cã thÓ héi nhËp nhanh chãng vµ hiÖu qu¶ h¬n. §ã lµ ®iÒu tiÕt vÜ m«, ®Çu t−, søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vµ m«i tr−êng ®Çu t−, c¶i c¸ch c¬ cÊu. Trong ®ã, ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« ®ang næi lªn nh− mét vÊn ®Ò tiªn quyÕt ®Ó ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. Nh− vËy, trong bµi viÕt nµy, c¸c t¸c gi¶ còng ch−a ®Ò cËp tíi x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam, ch−a cã ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña ViÖt nam qua c¸c thêi kú, tõ 1986 tíi nay. Ngoµi ra, cã thÓ thèng kª ®−îc rÊt nhiÒu c«ng tr×nh kh¸c cã cïng chñ ®Ò nh− c¸c c«ng tr×nh võa nªu trªn ®©y - §o chÊt l−îng cña chÝnh phñ: ViÖt Nam ®øng ë ®©u? www. vietnamnet.com.vn, ngµy 8-10-2006. - Vietnam: Country Assistance Strategy of the World Bank Group 1999 -2002 (ViÖt Nam: ChiÕn l−îc hç trî quèc gia cña Nhãm Ng©n hµng ThÕ giíi giai ®o¹n 1999 -2002), Tµi liÖu cña Ng©n hµng ThÕ giíi. - Vietnam: A Progress Report on the Country Assistance Strategy of the World Bank Group 1999 -2002 (ViÖt Nam: B¸o c¸o tiÕn triÓn ChiÕn l−îc hç trî quèc gia giai ®o¹n 1999 -2002), Tµi liÖu cña Ng©n hµng ThÕ giíi. - ViÖt Nam: ChiÕn l−îc hç trî quèc gia cña Nhãm Ng©n hµng ThÕ giíigiai ®o¹n 2003 -2006), Tµi liÖu cña Ng©n hµng ThÕ giíi. - B¸o c¸o tiÕn triÓn ChiÕn l−îc hç trî quèc gia giai ®o¹n 2003 -2006, Tµi liÖu cña Ng©n hµng ThÕ giíi. - NguyÔn V¨n Th−êng, Lª Du Phong(2006), Tæng kÕt kinh tÕ ViÖt Nam 2001 - 2006, NXB Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, H. - Lª Xu©n Sang (2003), ChÝnh s¸ch kÝch cÇu cña ViÖt Nam sau 4 n¨m nh×n l¹i: thµnh c«ng h¹n chÕ vµ mét sè gîi ý chÝnh s¸ch, T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 6-7, tr.3, 42. - Vâ Hïng Dòng, (200), Kinh tÕ ViÖt Nam: Ph©n tÝch tõ tæng cÇu, T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ sè 11, tr.3. - Ph¹m §ç ChÝ, TrÇn Nam B×nh, Vò Quang ViÖt, (2002), Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ ViÖt Nam: Thö th¸ch cña héi nhËp, NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Trung t©m Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng, Thêi b¸o Kinh tÕ Sµi gßn. - UNDP – Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, (2001), ViÖt Nam h−íng tíi 2010, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, H, (TuyÓn tËp b¸o c¸o phèi hîp nghiªn cøu chiÕn l−îc Ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c chuyªn gia quèc tÕ vµ ViÖt Nam). 7 - Héi nghÞ Nhãm T− vÊn c¸c Nhµ Tµi trî ViÖt Nam, (2004), B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2005: Qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, Hµ Néi, 12/2004. - Héi nghÞ Nhãm T− vÊn c¸c Nhµ Tµi trî ViÖt Nam, (2002), B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2003: ViÖt Nam thùc hiÖn cam kÕt, Hµ néi. - Vâ §¹i L−îc (2005), Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn ë ViÖt Nam – gi¶i ph¸p, Thêi ®¹i míi – T¹p chÝ Nghiªn cøu vµ th¶o luËn sè 6, th¸ng 11/2005 -. L¹i Ngäc H¶i, (2004), T¨ng tr−ëng kinh tÕ: Mét vµi dÊu hiÖu ®¸ng suy ngÉm, T¹p chÝ Céng s¶n sè 60. - Standard vµ Poor’s vÒ hÖ sè tÝn nhiÖm quèc gia víi ViÖt Nam, www.Viet.vietnamebasy.us (website cña §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Hoa Kú). - Ari Kokko- Mario Zejan, (1996), ViÖt Nam chÆng ®−êc tiÕp theo cña c¶i c¸ch, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, H. -. Ng©n hµng thÕ giíi (1998)," ViÖt Nam v−ît lªn thö th¸ch", B¸o c¸o kinh tÕ, Héi nghÞ nhãm t− vÊn c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam, 7 - 8/12, Hµ Néi. -. Ng©n hµng thÕ giíi, ADB, UNDP (2000)," ViÖt Nam 2010 - TiÕn vµo thÕ kû 21- C¸c trô cét cña sù ph¸t triÓn", B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2001, Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam, tõ ngµy 14 - 15/12, Hµ Néi. 2.2. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu riªng vÒ tõng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®−îc nghiªn cøu trong c¸c c«ng tr×nh nµy lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch ®Çu t−. Do sù liªn quan chÆt chÏ gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, gi÷a chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch ®Çu t− nªn c¸c chÝnh s¸ch nµy th−êng ®−îc nghiªn cøu hoÆc ®éc lËp víi nhau hoÆc nghiªn cøu kÕt hîp víi nhau, theo hai nhãm nh− sau: * Nhãm c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C¸c c«ng tr×nh nµy tËp trung nghiªn cøu sù ®iÒu hµnh, t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ sù phèi hîp hai chÝnh s¸ch ®ã trong thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam qua nhiÒu thêi kú. D−íi ®©y lµ mét sè c«ng tr×nh trong rÊt nhiÒu c«ng tr×nh thuéc nhãm nµy. -. Hoµng ThÞ thuý Ngäc, (2004), ChÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ trong qu¶n lý nhµ n−íc vÒ kinh tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay, T¹p chÝ CN vµ Khoa häc c«ng nghÖ, sè 10/2004, tr.18 - NguyÔn Hång Phong, (2005), ChÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ víi môc tiªu c©n b»ng kinh tÕ ®èi ngo¹i vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam qua 20 n¨m ®æi míi, T¹p chÝ C«ng nghÖ kú 1, th¸ng 12/2005. 8 -.ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung −¬ng, (2007), C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cho viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tµi kho¸ ViÖt Nam sau khi gia nhËp Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi, Hµ Néi, §Ò tµi khoa häc cÊp bé. - ViÖt Nam: Qu¶n lý tèt h¬n nguån lùc Nhµ n−íc - §¸nh gi¸ chi tiªu c«ng 2000 (hai phÇn), B¸o c¸o cña Nhãm c«ng t¸c chung gi÷a ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî vÒ ®¸nh gi¸ chi tiªu c«ng, th¸ng 12/2000. - ViÖt Nam: §¸nh gi¸ tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh quèc gia, B¸o c¸o cña Ng©n Hµng thÕ giíi víi sù céng t¸c cña c¸c c¬ quan ChÝnh phñ ViÖt Nam, th¸ng 10/2001. - ViÖt nam: Qu¶n lý chi tiªu c«ng ®Ó t¨ng tr−ëng vµ gi¶m nghÌo – §¸nh gi¸ tæng hîp chi tiªu c«ng 2004, B¸o c¸o chung cña ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ Ng©n hµng thÕ giíi víi sù hç trî cña Nhãm c¸c nhµ tµi trî cïng môc ®Ých, NXB Tµi chÝnh, 4/2005 - Tr−¬ng V¨n Ph−íc,(2006), ChÝnh s¸ch tû gi¸ thêi héi nhËp, www.nhandan.com.vn, cËp nhËt 14/8/2006 - Lª §øc Thuý (bµi tr¶ lêi pháng vÊn cña phãng viªn Vietnamnet - Hång Phóc ghi)(2005), Ng©n hµng Nhµ n−íc kh«ng bÊt lùc tr−íc gi¸ c¶, www.vietnamnet.com.vn, cËp nhËt ngµy 14/1/2005. - Hång Phóc, (2003), Ng©n hµng Nhµ n−íc lóng tóng trong qu¶n lý thÞ tr−êng ngo¹i hèi, www.vietnamnet.com.vn, cËp nhËt 29/10/2003. - Vò Quang ViÖt, (2004), L¹m ph¸t ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ sù cÇn nh×n nhËn l¹i lý thuyÕt tiÒn tÖ, Thêi ®¹i míi- t¹p chÝ nghiªn cøu vµ th¶o luËn sè 3, th¸ng 11/2004, www.thoidai.org. -. Huúnh ThÕ Du, (2005), Ph¶i tr¶ gi¸ b»ng l¹m ph¸t ®Ó t¨ng tr−ëng nhanh? www.vietnamnet, 22/7/2005. - Hång Phóc, (2005), Dïng thÞ tr−êng më ®Ó ®iÒu tiÕt l¹m ph¸t, www.vietnamnet.com.vn, cËp nhËt 22/1/2005. - NguyÔn Xu©n Kinh, (2005), V× sao l¹m ph¸t cao?, www.dddn.com.vn, cËp nhËt ngµy 20/9/2005. 5.2.14. Ph−íc Hµ, (2006), Nî n−íc ngoµi ®∙ gÇn qu¸ ng−ìng, www.vietnamnet.com.vn, cËp nhËt ngµy 25/11/2006. - Lª §øc Thuý (bµi tr¶ lêi b¸o giíi), (2004), N¨m 2005 tiÕp tôc duy tr× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn nay, Theo Kinh tÕ vµ ®« thÞ, 11/11/2004. 5.2.16. ChÝnh s¸ch tû gi¸ thÝch hîp cho ViÖt Nam thêi héi nhËp, www.congnghemoi.net, 30/1/2007 (Theo TCKTPT). 9 * Nhãm c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i, chÝnh s¸ch ®Çu t− cña ViÖt Nam. ë ®©y, c¸c t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam qua c¸c thêi kú, tõ thêi kú ViÖt Nam chñ ®éng c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i theo h−íng thÞ tr−êng, tù do ho¸ th−¬ng m¹i (1986 -1995) tíi thêi kú thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ, chuÈn bÞ gia nhËp WTO (1996 - 2006). Bªn c¹nh nh÷ng ®¸nh gi¸ ®ã, c¸c t¸c gi¶ cßn ®−a ra nh÷ng khuyÕn nghÞ cÇn ph¶i c¶i c¸ch trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam, nh»m thùc hiÖn ®−îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i ë tõng thêi kú kh¸c nhau. §èi víi chÝnh s¸ch ®Çu t−, cã mét sè c«ng tr×nh còng ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò t−¬ng tù nh− c¸c bµi vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. Tuy nhiªn, nh÷ng c«ng tr×nh viÕt riªng vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t− kh«ng nhiÒu nh− c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i. H¬n n÷a, trong nhiÒu c«ng tr×nh, chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch ®Çu t− ®−îc nghiªn cøu chung trong sù kÕt hîp chÆt chÏ cña hai chÝnh s¸ch nµy. Sau ®©y lµ mét sè c«ng tr×nh tiªu biÓu. - Ari Kokko, (1997), Qu¶n lý qu¸ tr×nh chuyÓn sang chÕ ®é th−¬ng m¹i tù do: ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam cho thÕ kû XXI, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, H. - TrÞnh ThÞ ¸i Hoa: "ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam vµ qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ", Th−¬ng m¹i, (16), tr. 2-3. - David Vanzetti vµ Ph¹m Lan H−¬ng, (2006), Mét sè kÞch b¶n cho ChÝnh s¸ch Th−¬ng m¹i ViÖt Nam,www.ciem.org.vn/hoithao/baocaokhoahoc - Trung t©m th«ng tin vµ dù b¸o kinh tÕ – x· héi quèc gia (Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−), Kinh tÕ ViÖt Nam nh×n tõ bªn ngoµi, Hµ Néi, 3/2005. - Oxfam quèc tÕ (10/2004), Gia nhËp WTO- LiÖu ViÖt Nam cã giµnh ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi cho ph¸t triÓn? - Ph¹m V¨n ThuyÕt - NguyÔn Thanh Hµ (2001), M«i tr−êng Quy chÕ vµ dÞch vô hç trî ph¸t triÓn xuÊt khÈu, Héi nghÞ t− vÊn cña Ng©n hµng thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam: ChÝnh s¸ch vµ triÓn väng, Hµ Néi. - TrÇn H÷u Dòng,(1996), Th−¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ho¸: mét c¸ch- TrÞnh ThÞ ¸i Hoa: "Cã lîi g× khi dïng h¹n ng¹ch ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc", Th−¬ng m¹i, (17), tr. 5-7. - TrÞnh ThÞ ¸i Hoa: “H¹n ng¹ch xuÊt khÈu g¹o vµ vÊn ®Ò b¶o ®¶m c©n ®èi l−¬ng thùc cña ViÖt Nam”, Nghiªn cøu Kinh tÕ, sè 325 (6), tr. 39 – 42. 10 Nh− vËy, cã thÓ thÊy r»ng, mÆc dï ®· gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò cèt lâi cña kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam, ®· ®Ò cËp tíi mét sè khÝa c¹nh vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam, nh−ng c¸c c«ng tr×nh nãi trªn cßn ®Ó trèng nhiÒu mÆt trong nghiªn cøu x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc tõ khi ®æi míi ®Õn nay, ch−a ®−îc nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn, cã hÖ thèng vµ cã c¬ së khoa häc, cßn nhiÒu vÊn ®Ò vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam cßn bá ngá. Ch¼ng h¹n nh− vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ viÖc ph©n tÝch dù b¸o t×nh h×nh trong n−íc vµ thÕ giíi tr−íc khi x¸c ®Þnh môc tiªu qu¶n lý vÜ m«, viÖc thùc hiÖn quy tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch, viÖc tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch, phèi hîp, ®¸nh gi¸ chÝnh s¸ch. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®−îc nghiªn cøu ®Çy ®ñ h¬n trong c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu tiÕp theo. §Ò tµi nµy còng sÏ gãp phÇn thùc hiÖn nh÷ng nghiªn cøu ®ã. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi §Ò tµi cã ba môc ®Ých chÝnh lµ: - LuËn gi¶i c¬ së lý luËn cña viÖc ph©n tÝch ®¸nh gi¸ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc. - §¸nh gi¸ viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam trong thêi kú míi, thêi kú thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ lªn mét tÇm cao míi vµ héi nhËp s©u réng vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. §Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu trªn, ®Ò tµi sÏ tËp trung thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô sau: - Lµm râ mét sè kh¸i niÖm ®−îc sö dông trong ®Ò tµi nh− kinh tÕ vÜ m«, chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc; mét sè c¸ch tiÕp cËn khi nghiªn cøu ®Ò tµi. - Ph©n tÝch ®Æc ®iÓm vµ môc tiªu chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam. - Tr×nh bµy vµ ph©n tÝch c¸c néi dung vµ tiªu chÝ ®¸nh gi¸ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc trong thêi kú ®æi míi ë ViÖt Nam. - Ph©n tÝch môc tiªu vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam. 11 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®−îc xem xÐt ë ®©y bao gåm chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tµi kho¸ (hay chÝnh s¸ch ng©n s¸ch), chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i quèc tÕ (hay chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng). §ã lµ c¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng tíi tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ. - Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi + VÒ néi dung: ®Ò tµi nghiªn cøu x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam. MÆt kh¸c, chñ thÓ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµ Nhµ n−íc ®−îc nghiªn cøu ë ®©y, chØ gåm ChÝnh phñ vµ c¸c bé liªn quan tíi kinh tÕ vÜ m«, nh− Bé tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t−, Bé Th−¬ng m¹i, Ng©n hµng Nhµ n−íc… H¬n n÷a, chi tiªu cña ChÝnh phñ trong chÝnh s¸ch tµi kho¸ cã chi tiªu th−êng xuyªn vµ chi ®Çu t−. Do ®ã, chÝnh s¸ch ®Çu t− ®−îc nghiªn cøu trong ®Ò tµi nµy lµ chÝnh s¸ch ®Çu t− ph¸t triÓn cña Nhµ n−íc. ë ®©y, chÝnh s¸ch ®Çu t− ®èi víi khu vùc t− nh©n kh«ng ®−îc nghiªn cøu. + VÒ thêi gian, vÊn ®Ò nghiªn cøu sÏ ®−îc xem xÐt trong kho¶ng thêi gian tõ 1986 tíi n¨m 2008, trong ®ã, ®Ò tµi sÏ −u tiªn tËp trung nghiªn cøu ë thêi kú 1991 - 2000 vµ 2001- 2008. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vµ ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn - VÒ ph−¬ng ph¸p luËn chung: §Ò tµi coi ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, ph−¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö lµ c¬ së cña ph−¬ng ph¸p luËn chung trong nghiªn cøu, tiÕp cËn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. - VÒ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ: cïng víi ph−¬ng ph¸p trõu t−îng ho¸, lµ ph−¬ng ph¸p th−êng ®−îc sö dông trong khoa häc x· héi vµ kinh tÕ nãi riªng, ®Ò tµi sÏ chó träng sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lý thuyÕt væ tæng kÕt thùc tiÔn; ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp, diÔn dÞch, quy n¹p; ph−¬ng ph¸p hÖ thèng, so s¸nh thèng kª; ph−¬ng ph¸p pháng vÊn chuyªn gia; tham vÊn c¸c nhµ khoa häc, c¸c chuyªn gia th«ng qua tæ chøc héi th¶o. VÒ ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn, ®Ò tµi nghiªn cøu x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc theo c¸c giai ®o¹n trong chu tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kinh tÕ vÜ m«. Cô thÓ, ®Ò tµi nghiªn cøu giai ®o¹n x©y dùng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc, thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc. ViÖc nghiªn cøu b¾t ®Çu tõ dù b¸o, x¸c ®Þnh môc tiªu, ®Õn x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, viÖc phèi hîp, ®iÒu hoµ chÝnh s¸ch, kiÓm tra, 12 gi¸m s¸t viÖc thùc thi chÝnh s¸ch, ®¸nh gi¸, ®iÒu chØnh, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch. ë ®©y cÇn nãi thªm lµ, viÖc thùc hiÖn c¸c b−íc trong chu tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« còng chÝnh viÖc Nhµ n−íc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý cña m×nh trong chu tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. 6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi VÒ lý luËn, ®Ò tµi gãp phÇn lµm râ h¬n nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc, vai trß x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc. §Ò tµi x¸c ®Þnh vµ luËn gi¶i mét sè ®Æc ®iÓm cña viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam. VÒ thùc tiÔn, ®Ò tµi ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam, ®Ò xuÊt n¨m nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam trong thêi kú míi, thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ lªn mét tÇm cao míi, héi nhËp s©u réng vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu. §Ò tµi cã ý nghÜa thùc tiÔn vµ cã gi¸ trÞ tham kh¶o ®èi víi c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c c¸n bé, nh÷ng ng−êi nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vµ quan t©m tíi lÜnh vùc nµy. Chóng t«i hy väng r»ng, nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi sÏ gãp phÇn vµo viÖc nhËn thøc râ h¬n vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc ë ViÖt Nam, ®ång thêi, víi nh÷ng ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p, nÕu ®−îc vËn dông vµo thùc tiÔn sÏ gãp phÇn hoµn thiÖn viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n−íc ë ViÖt Nam trong thêi kú míi. 7. KÕt cÊu cña ®Ò tµi Thùc hiÖn nh÷ng néi dung trªn, ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh 3 ch−¬ng, 8 tiÕt. 13 Ch−¬ng 1 C¬ së lý luËn vÒ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n−íc ë ViÖt Nam Néi dung ch−¬ng nµy gåm: a) X¸c ®Þnh kh¸i niÖm x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« còng nh− quy tr×nh x©y dùng vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch nµy; b) Ph©n tÝch c¸c ®Æc ®iÓm cña viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam, ®ång thêi x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ë ViÖt Nam; c) Néi dung ®¸nh gi¸ viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc. 1.1. Kh¸i niÖm, chu tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, ph©n lo¹i x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc 1.1.1. Kh¸i niÖm x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc Tr−íc khi x¸c ®Þnh kh¸i niÖm x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n−íc, chóng ta cÇn nh¾c l¹i vµ lµm râ h¬n mét sè kh¸i niÖm liªn quan. §ã lµ kh¸i niÖm kinh tÕ vÜ m« vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Khi nãi ®Õn kinh tÕ vÜ m« lµ muèn nãi tíi kinh tÕ cña quèc gia. Kinh tÕ cña mét quèc gia cã thÓ nh×n ë c¸c gãc ®é kh¸c nhau. ë mét gãc ®é nµy, nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia ®−îc xem xÐt nh− mét thÓ thèng nhÊt víi nhiÒu ngµnh kinh tÕ, nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Ch¼ng h¹n, trong mét nÒn kinh tÕ cã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô. Trong c¸c ngµnh ®ã l¹i cã nhiÒu ph©n ngµnh kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n trong ngµnh dÞch vô cã c¸c ph©n ngµnh tµi chÝnh - tiÒn tÖ, th−¬ng m¹i, du lÞch…ë gãc ®é nµy, kinh tÕ vÜ m« ®−îc coi lµ hÖ thèng c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n cña mét n−íc. ë gãc ®é kh¸c, nÒn kinh tÕ cña quèc gia ®−îc xem xÐt nh− mét tæng thÓ víi ba t¸c nh©n chÝnh lµ doanh nghiÖp, hé gia ®×nh vµ chÝnh phñ. C¸c t¸c nh©n nµy quan hÖ víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi (khu vùc n−íc ngoµi) th«ng qua ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. C¸c doanh nghiÖp cña nÒn kinh tÕ thuéc khu vùc s¶n xuÊt vµ cung øng c¸c lo¹i hµng ho¸ cña nÒn kinh tÕ ®ã. §ång thêi, hä còng lµ ng−êi mua c¸c hµng ho¸ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. §ã lµ ho¹t ®éng ®Çu t− cña doanh nghiÖp. Trong nÒn kinh tÕ ®ã, c¸c hé gia ®×nh 14 thuéc khu vùc tiªu dïng hµng ho¸. T¸c nh©n quan träng thø ba trong nÒn kinh tÕ lµ chÝnh phñ. ChÝnh phñ còng lµ ng−êi tham gia mua hµng ho¸ dÞch vô trong nÒn kinh tÕ. ChÝnh phñ thuéc khu vùc c«ng cña nÒn kinh tÕ. Trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c hé gia ®×nh thuéc khu vùc t− nh©n cña nÒn kinh tÕ. Nãi ®Õn kinh tÕ vÜ m« lµ nãi ®Õn ho¹t ®éng cña ba t¸c nh©n ®ã. C¸c hé gia ®×nh sÏ giµnh bao nhiªu thu nhËp cña m×nh cho tiªu dïng hµng ho¸ dÞch vô vµ hä sÏ tiÕt kiÖm bao nhiªu trong thu nhËp cña hä. Doanh nghiÖp sÏ ®Çu t− cho s¶n xuÊt kinh doanh bao nhiªu? ChÝnh phñ thu vµ chi ng©n s¸ch nhµ n−íc nh− thÕ nµo? Cuèi cïng, ba t¸c nh©n ®ã mua b¸n hµng ho¸ víi phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi nh− thÕ nµo? Khèi l−îng hµng ho¸, dÞch vô mµ c¸c t¸c nh©n ®ã sö dông trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, øng víi møc gi¸ c¶, thu nhËp vµ c¸c biÕn sè kinh tÕ ®· cho ®−îc x¸c ®Þnh lµ tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ. Trong khi ®ã, khèi l−îng hµng ho¸, dÞch vô tÝnh b»ng tiÒn do c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt vµ b¸n ra trªn thÞ tr−êng trong mét thêi kú t−¬ng øng víi gi¸ c¶, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ chi phÝ ®· cho gäi lµ tæng cung cña nÒn kinh tÕ. Tæng cÇu, tæng cung, s¶n l−îng (hay thu nhËp cña nÒn kinh tÕ) cïng víi l¹m ph¸t, thÊt nghiÖp, tû gi¸ hèi ®o¸i, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, … lµ nh÷ng vÊn ®Ò chung cña c¶ nÒn kinh tÕ, ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m« cña mét quèc gia. Kh¸i niÖm kinh tÕ vÜ m« trong ®Ò tµi nµy ®−îc tiÕp cËn theo c¸ch thø hai. §Ó qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, Nhµ n−íc sö dông c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®Ó t¸c ®éng vµo nÒn kinh tÕ nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«… ChÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« còng cã thÓ xem xÐt trªn nhiÒu ph−¬ng diÖn kh¸c nhau. ë ®©y, chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®−îc hiÓu lµ nh÷ng quyÕt ®Þnh cña Nhµ n−íc t¸c ®éng víi tæng cung, tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ. Chñ thÓ x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµ Nhµ n−íc. Nhµ n−íc ®−îc hiÓu theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Theo quan ®iÓm cña Ng©n hµng ThÕ giíi, “Nhµ n−íc, theo nghÜa réng, lµ mét tËp hîp c¸c thÓ chÕ n¾m gi÷ nh÷ng ph−¬ng tiÖn c−ìng chÕ hîp ph¸p, thi hµnh trªn mét vïng l·nh thæ ®−îc x¸c ®Þnh vµ ng−êi d©n sèng trªn l·nh thæ ®ã ®−îc ®Ò cËp nh− mét x· héi. Nhµ n−íc ®éc quyÒn ra quy ®Þnh trong ph¹m vi l·nh thæ cña nã, th«ng qua ph−¬ng tiÖn thi hµnh cña mét chÝnh phñ cã tæ chøc” [1; tr.34]. Theo Frank Ellis, nhµ kinh tÕ häc ng−êi Anh, “Nhµ n−íc ®−îc ®Þnh nghÜa nh− tËp hîp toµn bé c¸c thÓ chÕ c«ng céng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµnh chÝnh vµ thùc thi c¸c quyÕt s¸ch” [2; tr.24].