Tài liệu Xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông thành phố hà nội

1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Mục tiêu của quản lý đội ngũ giáo viên là xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, hài hòa về cơ cấu và có chất lượng cao đáp ứng tốt với các yêu cầu của phát triển giáo dục. Theo đó, vấn đề phát triển nghề nghiệp GV, tăng cường tính chuyên nghiệp trong lao động nghề nghiệp của GV là vấn đề được các nhà nghiên cứu giáo dục và quản lý giáo dục đặc biệt quan tâm. Tuy nhiên, kinh nghiệm về phát triển nghề nghiệp liên tục cho giáo viên ở Việt Nam còn hạn chế. Kết quả khảo sát năng lực nghề nghiệp của hơn 1000 giáo viên THPT có thâm niên công tác trên 10 năm [18] cho thấy phần lớn giáo viên THPT chưa đáp ứng đầy đủ các tất cả các năng lực theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. Có nhiều nguyên nhân của thực trạng này, một trong những nguyên nhân đó là quá trình phát triển nghề nghiệp liên tục của giáo viên chưa được tổ chức một cách khoa học, các mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên chưa được nghiên cứu thấu đáo để có thể hỗ trợ quá trình phát triển nghề nghiệp của giáo viên một cách hiệu quả. Yêu cầu về chất lượng đội ngũ giáo viên THPT của Hà Nội nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của Ngành và phát triển kinh tế- xã hội của Thủ đô hiện nay đã và đang những đòi hỏi cấp thiết về sự đổi mới đào tạo, bồi dưỡng, nghiên cứu và ứng dụng những mô hình, giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng, phát triển nghề nghiệp liên tục cho đội ngũ giáo viên THPT. Những phân tích trên là lý do của việc lựa chọn đề tài luận án có nội dung vận dụng lý thuyết quản lý nguồn nhân lực để xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC nhằm hỗ trợ quá trình phát triển nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên THPT đáp ứng mục tiêu của công tác xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên THPT thành phố Hà Nội theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học hiện nay. Đề tài luận án được biểu đạt với tiêu đề: “Xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông thành phố Hà Nội”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý phát triển đội ngũ theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực, lý luận và thực tiễn xây dựng, sử dụng đội ngũ GVCC, đề xuất các biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC làm nòng cốt cho quá trình phát triển nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên THPT Thành phố Hà Nội, góp phần nâng cao dần chất lượng của đội ngũ này theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Lý luận và thực tiễn xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Mối quan hệ giữa nội dung quản lý nguồn nhân lực với yêu cầu phát triển đội ngũ GVCC trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT. 4. Giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu 4.1. Giả thuyết khoa học (i) Nếu triển khai các nội dung QLNNL trong xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC có thể tạo ra sự thay đổi các thành tố cấu trúc (số lượng, cơ cầu và chất lượng) 2 của đội ngũ giáo viên cốt cán THPT thành phố Hà Nội. (ii) Nếu sử dụng động bộ các biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC theo tiếp cận QLNNL và phù hợp với bản chất, đặc điểm của phát triển nghề nghiệp giáo viên thì đội ngũ GVCC sẽ phát huy được vai trò nòng cốt trong phát triển nghề nghiệp liên tục cho đồng nghiệp, góp phần nâng cao dần mức độ đáp ứng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học của đội ngũ giáo viên THPT thành phố Hà Nội. 4.2. Câu hỏi nghiên cứu (i) Vì sao mô hình giáo viên cốt cán lại được lựa chọn để hỗ trợ quá trình phát triển nghề nghiệp cho giáo viên THPT? (ii) Dựa trên lý thuyết quản lý nào để xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC phục vụ mục đích nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THPT? (iii) Để phát hiện và tuyển chọn được các giáo viên THPT làm GVCC cần phải dựa vào những tiêu chuẩn nào? Giáo viên cốt cán THPT cần được hỗ trợ những gì về chuyên môn, nghiệp vụ và cơ chế chính sách để có thể phát huy được vai trò nòng cốt trong phát triển nghề nghiệp của đồng nghiệp? 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu lý luận Hệ thống hóa lý luận về: (i) Những vấn đề chung về lý thuyết quản lý nguồn nhân lực để vận dụng trong xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT; (ii) Bản chất, đặc điểm và vai trò của phát triển nghề nghiệp giáo viên trong phát triển đội ngũ giáo viên THPT theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học; (iii) Xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT. 5.2. Nghiên cứu thực tiễn (i) Đánh giá mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học của đội ngũ giáo viên THPT thành phố Hà Nội hiện nay; (ii) Đánh giá thực trạng xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT thành phố Hà Nội. 5.3. Nghiên cứu đề xuất giải pháp mới Nghiên cứu đề xuất biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT thành phố Hà Nội. 5.4. Nghiên cứu thử nghiệm Thử nghiệm các biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT thành phố Hà Nội. 6. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên trong phạm vi nghiên cứu luận án tập trung chủ yếu vào nghiên cứu phát triển chất lượng đội ngũ thông qua việc nâng cao mức độ đáp ứng của giáo viên THPT với Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. - Đề tài luận án nghiên cứu về xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực (quan điểm của Leonard Nadle). - Các nghiên cứu thực tiễn được thực hiện với đội ngũ giáo viên THPT Thành phố Hà Nội. Mẫu nghiên cứu được lựa chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính đại diện cho các khu vực phát triển khác nhau của thành phố. 3 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận Quán triệt quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm đổi mới của Đảng, Nhà nước về giáo dục đào tạo trong nghiên cứu về phát triển đội ngũ giáo viên THPT. Tiếp cận hệ thống, tiếp cận hoạt động và tiếp cận chuẩn hóa là những tiếp cận chính được sử dụng trong nghiên cứu xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiến - Phương pháp điều tra viết bằng bảng hỏi - Phương pháp quan sát - Phương pháp chuyên gia - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục - Phương pháp phỏng vấn - Phương pháp thử nghiệm 7.2.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu 8. Những luận điểm bảo vệ (i) Để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THPT cần phải nâng cao mức độ đáp ứng của đội ngũ này với các yêu cầu của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. Muốn vậy, cần thiết kế và tổ chức tốt quá trình phát triển nghề nghiệp liên tục cho giáo viên THPT. (ii) Xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT là yêu cầu khách quan để phát triển nghề nghiệp liên tục cho giáo viên THPT. Các biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT cần dựa trên tiếp cận quản lí nguồn nhân lực và phù hợp với bản chất, đặc điểm của phát triển nghề nghiệp giáo viên. (iii) Căn cứ vào Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học và quan niệm về giáo viên cốt cán THPT sẽ xác định được chức năng nhiệm vụ của đội ngũ GVCC, làm cơ sở để xây dựng các tiêu chí dùng để phát hiện, tuyển chọn giáo viên THPT làm GVCC và bồi dưỡng, kiểm tra, đánh giá giáo viên cốt cán THPT. (iv) Đội ngũ GVCC nếu được bồi dưỡng, huấn luyện về hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp và có cơ chế chính sách khuyến khích hoạt động sẽ phát huy được vai trò nòng cốt trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT, góp phần nâng cao mức độ đáp ứng của đội ngũ giáo viên THPT với Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. 9. Đóng góp mới của luận án (i) Góp phần phát triển lí luận về phát triển nghề nghiệp liên tục cho giáo viên và vận dụng lí luận này trong nghiên cứu phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT theo định hướng của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. (ii) Xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của GVCC, thiết kế mô hình tổ chức đội ngũ giáo viên cốt cán THPT, xây dựng khung tiêu chuẩn để phát hiện, tuyển chọn giáo viên THPT là GVCC và bồi dưỡng, kiểm tra, đánh giá GVCC. (iii) Kết quả nghiên cứu của đề tài luận án có thể được sử dụng làm tài liệu phục vụ bồi dưỡng đội ngũ GVCC, tài liệu thao khảo cho các cơ sở đào tạo giáo viên 4 khi triển khai ‘‘mô hình phát triển nghề nghiệp tại cơ sở đào tạo’’ cho sinh viên sư phạm. 10. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, luận văn dự kiến cấu trúc 4 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên Trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên Trung học phổ thông Thành phố Hà Nội. Chương 3: Biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên Trung học phổ thông Thành phố Hà Nội. Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG ĐỘI NGŨ GVCC TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Khái quát các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lí nguồn nhân lực và phát triển nghề nghiệp giáo viên, cho thấy những vấn đề sau đây chưa được nghiên cứu một cách sâu sắc: 1/ Phát triển nghề nghiệp giáo viên của từng loại hình giáo viên. Cụ thể là quá trình phát triển nghề nghiệp của GV các cấp học; GV các môn học đặc thù. 2/ Mạng lưới GV và hướng dẫn, tư vấn được xác định là 2 trong các mô hình trong phát triển NNGV. Để thực hiện hướng dẫn/tư vấn, phải cần đến các giáo viên có kinh nghiệm nghề nghiệp (GVCC). Tuy nhiên, những nghiên cứu về vấn đề này vẫn còn hạn chế. Theo đó, những vấn đề mà đề tài luận án cần giải quyết là: 1/ Xây dựng khái niệm đội ngũ GVCC, xác định các chức năng, nhiệm vụ và mô hình tổ chức của đội ngũ này; từ đó xác định cụ thể các tiêu chí để lựa chọn giáo viên THPT làm GVCC, và bồi dưỡng, kiểm tra, đánh giá GVCC nhằm xây dựng được đội ngũ GVCC làm nòng cốt trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT. 2/ Xác định các năng lực cần thiết đối với GVCC để họ có thể thực hiện được vai trò người tư vấn, hướng dẫn đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT. 3/ Xác định các điều kiện đảm bảo (chủ yếu về cơ chế chính sách) để đội ngũ giáo viên cốt cán có thể thực hiện tốt vai trò của mình theo chức năng, nhiệm vụ của GVCC đã được qui định. 1.2. Các khái niệm công cụ Ở nội dung này, luận án đã làm sáng tỏ nội hàm của các khái niệm: đội ngũ, xây dựng đội ngũ, sử dụng đội ngũ, xây dựng và sử dụng đội ngũ, phát triển nghề nghiệp giáo viên, giáo viên cốt cán THPT. Trong đó, tập trung phân tích sâu các khái niệm: - Phát triển nghề nghiệp giáo viên là sự phát triển nghề nghiệp mà một giáo viên đạt được do có các kỹ năng nâng cao (qua quá trình học tập, nghiên cứu và tích lũy kinh nghiệm nghề nghiệp) đáp ứng các yêu cầu sát hạch việc giảng dạy, giáo dục 5 một cách hệ thống. Đây là quá trình tạo sự thay đổi trong lao động nghề nghiệp của mỗi giáo viên nhằm gia tăng mức độ thích ứng của bản thân với yêu cầu của nghề dạy học. - Xây dựng và sử dụng đội ngũ là quá trình hình thành, duy trì ổn định và phát triển đội ngũ; triển khai trên thực tế các hoạt động của đội ngũ theo chức năng, nhiệm vụ đã xác định để thực hiện các nhiệm vụ và mục tiêu của tổ chức. - Giáo viên cốt cán THPT là những giáo viên THPT giỏi về chuyên môn, xuất sắc về nghiệp vụ dạy học, giáo dục; có uy tín trong tập thể sư phạm và được xác định là những người nòng cốt trong hoạt động dạy học, giáo dục và phát triển đội ngũ giáo viên môn học cũng như các giáo viên khác ở trường THPT hoặc các trường THPT của một tỉnh/thành phố. Giáo viên cốt cán THPT là những giáo viên THPT thỏa mãn các điều kiện cần và đủ sau đây: 1/ Đạt hoặc vượt chuẩn trình độ đào tạo được quy định cho giáo viên THP, có năng lực nghề nghiệp đáp ứng tối thiểu từ mức độ 3 (mức xuất sắc) so với những quy định trong Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học; 2/ Được xác/thừa nhận về uy tín trong tập thể sư phạm thông qua các vai trò: (i) Chuyên gia môn học (môn học đang giảng dạy/đã giảng dạy) và nghiệp vụ sư phạm; (ii) Người khởi xướng các ý tưởng sáng tạo và say mê nghiên cứu khoa học; (iii) Người có năng lực và tích cực hướng dẫn, tư vấn cho đồng nghiệp và học sinh; (iv) Người có năng lực tự học và không ngừng phát triển nghề nghiệp một cách hiệu quả. Các GVCC khi tập hợp thành đội ngũ, đội ngũ đó sẽ có đầy đủ các đặc trưng của đội ngũ nói chung với các thành tố cấu trúc cơ bản như: số lượng, cơ cấu và chất lượng. 1.3. Xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực 1.3.1. Những vấn đề chung về quản lý nguồn nhân lực Từ quan niệm, QLNNL là quá trình tiến hành các tác động của chủ thể quản lí theo kế hoạch chủ động và phù hợp với quy luật khách quan để gây ảnh hưởng đến nhân lực của tổ chức nhằm tạo ra sự thay đổi hay tạo ra hiệu quả cần thiết của nhân lực đáp ứng mục tiêu phát triển của tổ chức, luận án đã phân tích các đặc trưng, các mô hình và nội dung cơ bản của QLNNL. Trong các mô hình QLNNL như mô hình Fombrun; Mô hình Havard; Mô hình Guest; Mô hình Warwick; Mô hình Bratton và Gold và mô hình của Leonard Nadle (1980) [76], tác giả luận án lựa chọn mô hình của Leonard Nadle để thực hiện nghiên cứu nội dung của xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT. Mô hình này được thể hiện quan hình 1.3. 6 Quản lý nguồn nhân lực Phát triển nguồn nhân lực - Giáo dục - Đào tạo, bồi dưỡng - Nghiên cứu, phục vụ Sử dụng nguồn nhân lực - Tuyển dụng - Sàng lọc - Đánh giá - Đãi ngộ - Kế hoạch hóa sức lao động Tạo môi trường làm việc - Mở rộng việc làm - Mở rộng quy mô công việc - Phát triển tổ chức Hình 1.3: Mô hình QLNNL của Leonard Nadle (Nguồn:[76]) 1.3.2. Đặc điểm, chức năng và yêu cầu của phát triển nghề nghiệp giáo viên theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học Luận án đã phân tích rõ 3 chức năng của phát triển nghề nghiệp giáo viên là mở rộng, đổi mới và phát triển năng lực nghề nghiệp cho giáo viên; phân tích 7 đặc điểm của phát triển nghề nghiệp giáo viên để rút ra kết luận: Phát triển nghề nghiệp giáo viên không chỉ tạo khả năng thích ứng của giáo viên với những thay đổi trong lao động nghề nghiệp của họ cũng như những qui chuẩn đặt ra đối với họ trong lao động nghề nghiệp (chẳng hạn như Chuẩn nghề nghiệp giáo viên) mà còn có ý nghĩa như một yếu tố tạo động lực làm việc đối với giáo viên, vì ở đó họ có được cơ hội và thành tựu thực tiễn của sự thăng tiến nghề nghiệp. Vì lẽ đó, quản lí phát triển đội ngũ giáo viên cần phải quan tâm thỏa đáng đến phát triển nghề nghiệp liên tục cho họ. Với quan niệm trên, để phát triển đội ngũ giáo viên THPT theo định hướng của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học, phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT phải đáp ứng các yêu cầu: 1/ Đảm bảo phát triển cho giáo viên đầy đủ các lĩnh vực phẩm chất và năng lực được qui định trong Chuẩn; 2/ Đảm bảo sự phát triển về phẩm chất, năng lực của giáo viên đáp ứng toàn diện các tiêu chí đã được xác định tương ứng với từng năng lực trong từng lĩnh vực; 3/ Đảm bảo nâng dần mức độ đáp ứng của giáo viên với yêu cầu được qui định trong chuẩn nghề nghiệp. 7 1.3.3. Sự cần thiết phải xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT 1.3.3.1. Xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT đáp ứng trực tiếp nhu cầu phát triển nghề nghiệp của giáo viên tại từng trường THPT Nhu cầu phát triển nghề nghiệp liên tục của giáo viên THPT làm xuất hiện nhu cầu bồi dưỡng ở họ, hình thức bồi dưỡng có hiệu quả trong việc đáp ứng nhu cầu bồi dưỡng để phát triển nghề nghiệp của giáo viên THPT là bồi dưỡng đồng đẳng tại trường THPT, để đáp ứng hình thức này cần phải có đội ngũ giáo viên cốt cán làm nòng cốt. 1.3.3.2. Xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT để đáp ứng yêu cầu về đặc điểm tổ chức của trường THPT Tổ chức của trường THPT, đặc biệt là tổ chức nhân sự có tính đặc thù so với các tổ chức khác. Tổ chức nhân sự trong trường học đòi hỏi phải tạo ra một cộng đồng nghề nghiệp. Cộng đồng này không thuần túy là một cấu trúc hành chính, mà cao hơn, đó là một tổ chức học thuật, sư phạm, phát triển chuyên môn, nghiệp vụ. Với tính chất đó, tổ chức này cần được điều khiển bởi các thành viên đầu đàn về nghề nghiệp. Đó là những giáo viên cốt cán. 1.3.3.3. Xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THPT và nâng cao chất lượng giáo dục THPT - Giáo viên cốt cán cấp THPT góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên THPT: Giáo viên cốt cán cấp THPT chính là mũi nhọn tạo ra sự phát triển về chất lượng của đội ngũ giáo viên THPT. - Giáo viên cốt cán cấp THPT tạo ra những thay đổi trong chất lượng giáo dục THPT: Điều này được khẳng định bởi luận điểm “sự khác biệt về hiệu quả giảng dạy của giáo viên quyết định sự khác biệt về kết quả học sinh hơn là những yếu tố khác”. 1.3.4. Nội dung của xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực 1.3.4.1. Lập kế hoạch xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT Nội dung chính của lập kế hoạch xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT gồm: xác định rõ mục tiêu của xây dựng và sử dụng giáo viên cốt cán THPT; xác định chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ giáo viên cốt cán THPT; xác định các tiêu chuẩn đối với giáo viên cốt cán; thiết kế lộ trình hoạt động để đạt mục tiêu xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán đã đặt ra. 1.3.4.2. Tuyển dụng và tuyển chọn giáo viên cốt cán THPT Tuyển dụng là quá trình thông báo, động viên, khuyến khích các ứng viên đủ tiêu chuẩn đáp ứng yêu cầu của kế hoạch xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT tham gia ứng thí làm giáo viên cốt cán hoặc ứng thí vào vị trí còn thiếu trong đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT. Tuyển chọn là quá trình lựa chọn trong những ứng viên tham gia tuyển dụng những ứng viên đủ các điều kiện để trở thành giáo viên cốt cán hoặc bổ sung vào vị trí còn thiếu trong đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT. 1.3.4.3. Đào tạo, bồi dưỡng và nghiên cứu phục vụ đội ngũ cốt cán cấp THPT Bản chất của đào tạo, bồi dưỡng là thực thiện những tác động làm thay đổi kinh nghiệm của từng giáo viên cốt cán trong đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT để họ thích ứng nhanh hoặc nâng cao mức độ đáp ứng của họ trong việc thực hiện chức 8 năng, nhiệm vụ của người giáo viên cốt cán đã được xác định trong kế hoạch xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT. 1.3.4.4. Mở rộng việc làm hoặc quy mô công việc để gia tăng sự tham gia và sử dụng tối đa tiềm năng của mỗi giáo viên cốt cán cũng như đội ngũ giáo viên cốt cán THPT Nội dung này được triển khai dựa trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ của giáo viên cốt cán đã được xác định trong kế hoạch xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT, đặc biệt là mục đích của việc sử dụng đội ngũ này trong việc hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiêp. 1.3.4.5. Hoạch định các cơ chế, chính sách tạo động lực cho đội ngũ giáo viên cốt cán THPT Các cơ chế, chính sách tạo động lực cho đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT có nội dung liên quan đến đánh giá kết quả hoạt động, sàng lọc và thăng thưởng đối với giáo viên cốt cán cấp THPT. 1.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT Ảnh hưởng đến xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT gồm nhiều yếu tố khách và chủ quan như: xu hướng phát triển của giáo dục THPT; phân cấp quản lí giáo dục THPT và những thay đổi trong quản lí tác nghiệp ở trường THPT; Nhận thức của CBQL về phát triển nghề nghiệp giáo viên và vai trò của đội ngũ giáo viên cốt cán; Năng lực của CBQL trong quản lí phát triển đội ngũ GVCC để hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp; nhu cầu về phát triển nghề nghiệp liên tục của mỗi giáo viên THPT; tự ý thức của GVCC về chức năng, nhiệm vụ của mình trong hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT. 1.4. Kinh nghiệm quốc tế về xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên Bài học được rút ra từ kinh nghiệm về xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC tại cơ sở giáo dục và kinh nghiệm về xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC trong vai trò là người hướng dẫn đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp GV ở một số nước trên thế giới là: 1/ Cần khẳng định giáo viên là người lao động nghề nghiệp (chứ không thuần túy là người làm công việc dạy học); 2/ Phải sử dụng đa dạng và linh hoạt các mô hình phát triển nghề nghiệp khác nhau, trong đó đặc biệt chú ý đến mô hình mạng lưới các giáo viên; 3/ Muốn có những giáo viên phát huy được kinh nghiệm nghề nghiệp của mình trong hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp giáo viên, cần xây dựng và sử dụng hiệu quả đội ngũ giáo viên cốt cán; 4/ Không một giáo viên nào trở thành giáo viên cốt cán một cách ngẫu nhiên. Họ được đào tạo, huấn luyện và lựa chọn. Kết luận chương 1 1. Phát triển nghề nghiệp giáo viên không chỉ tạo khả năng thích ứng của giáo viên với những thay đổi trong lao động nghề nghiệp và những qui chuẩn đặt ra đối với họ trong lao động nghề nghiệp mà còn có ý nghĩa như một yếu tố tạo động lực làm việc đối với giáo viên, vì ở đó họ có được cơ hội và thành tựu thực tiễn của sự thăng tiến nghề nghiệp. Do vậy, quản lí phát triển đội ngũ giáo viên cần phải quan tâm thỏa đáng đến phát triển nghề nghiệp liên tục cho họ. 9 2. Nhu cầu phát triển nghề nghiệp liên tục của giáo viên THPT làm xuất hiện nhu cầu bồi dưỡng ở họ. Hình thức bồi dưỡng có hiệu quả đáp ứng nhu cầu bồi dưỡng để phát triển nghề nghiệp của giáo viên THPT là bồi dưỡng đồng đẳng tại trường THPT. Để đáp ứng hình thức này cần phải có đội ngũ giáo viên làm nòng cốt. Đó là đội ngũ GVCC. 3. Đội ngũ giáo viên cốt cán THPT là tập hợp các giáo viên THPT giỏi về chuyên môn, xuất sắc về nghiệp vụ dạy học, giáo dục; có uy tín trong tập thể sư phạm và được xác định là lực lượng nòng cốt trong hoạt động dạy học, giáo dục và phát triển đội ngũ giáo viên môn học cũng như các giáo viên khác ở trường THPT hoặc các trường THPT của một tỉnh/thành phố. 4. Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực cho phép xác định cụ thể những nội dung cơ bản của xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT gồm: 1/ Lập kế hoạch xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT; 2/ Tuyển dụng và tuyển chọn giáo viên cốt cán THPT; 3/ Đào tạo, bồi dưỡng và nghiên cứu phục vụ đội ngũ cốt cán THPT; 4/ Mở rộng việc làm hoặc quy mô công việc để gia tăng sự tham gia và sử dụng tối đa tiềm năng của mỗi giáo viên cốt cán cũng như đội ngũ giáo viên cốt cán THPT; 5/ Hoạch định các cơ chế, chính sách tạo động lực cho đội ngũ giáo viên cốt cán THPT. 5. Bài học từ kinh nghiệm quốc tế cho thấy: cần quan niệm lao động nghề nghiệp của giáo viên phải là lao động có tính chuyên nghiệp cao, do đó giáo viên phải được phát triển nghề nghiệp một cách liên tục. Đội ngũ giáo viên cốt cán có vai trò quan trọng trong hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp. Muốn phát huy vai trò của giáo viên cốt cán cấp trong hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp, cần huấn luyên, bồi dưỡng để họ có thể thực hiện tốt vai trò là người hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp trong quá trình phát triển nghề nghiệp, nâng cao mức độ đáp ứng của bản thân với yêu cầu của nghề nghiệp. Chương 2 THỰC TRẠNG XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI 2.1. Khái quát về đội ngũ giáo viên THPT thành phố Hà Nội và mức độ đáp ứng của giáo viên THPT theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học 2.1.1. Khái quát về giáo dục THPT thành phố Hà Nội Toàn thành phố Hà Nội hiện có 199 trường THPT, trong đó có 107 trường công lập, 92 trường ngoài công lập (trong đó có 4 trường bán công, 21 trường dân lập và 67 trường tư thục). Tuy nhiên, số học sinh của các trường NCL chỉ chiếm 11,8% tổng số học sinh. 2.1.2. Đội ngũ giáo viên THPT thành phố Hà Nội Giáo viên THPT có xu hướng tăng nhanh trong 5 năm gần đây. Hiện nay toàn thành phố có 12.264 giáo viên THPT.Hầu hết giáo viên, CBQLGD Trung học đạt chuẩn và trên chuẩn. Hiện nay tỷ lệ giáo viên THPT đạt chuẩn đào tạo là 99,9%, trong đó trên chuẩn là 13%. Tỷ lệ CBQLGD THPT đạt chuẩn đào tạo là 78,2%, trên chuẩn là 21,8%. 10 2.1.3. Mức độ đáp ứng chuẩn nghề nghiệp giáo viên của đội ngũ giáo viên THPT thành phố Hà Nội Mức độ đáp ứng của giáo viên THPT với yêu cầu của Chuẩn và từng tiêu chí thuộc từng lĩnh vực năng lực/tiêu chuẩn được qui định có sự khác nhau giữa các GV do ảnh hưởng của nhiều yếu tố như: giới tính, thâm niên công tác, đơn vị công tác, đặc biệt là trình độ được đào tạo của giáo viên THPT. Giáo viên THPT thành phố Hà Nội đáp ứng chưa tốt với các tiêu chí: tc 8, tc 9, tc11, tc 17, tc 19, tc 24, tc 25 của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học (phần lớn đạt mức 2 điểm và 3 điểm ở các tiêu chí này). 2.2. Thực trạng xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT 2.2.1. Khái quát về tổ chức nghiên cứu thực trạng Ngoài việc giới thiệu qui trình nghiên cứu, luận án tập trung giới thiệu các vấn đề sau trong nghiên cứu thực trạng: a) Mẫu nghiên cứu Để có thể phân tích nhân tố khám phá (EFA) cần thu thập bộ dữ liệu với ít nhất 5 mẫu trên một biến quan sát và kích thước mẫu không nên ít hơn 100. Bên cạnh đó, để tiến hành phân tích hồi qui một cách tốt nhất, kích thước mẫu phải đảm bảo theo công thức (Tabachnick and Fidell, 1996): n ≥ 8m + 50. Trong đó : n: cỡ mẫu; m : số biến độc lập của mô hình nghiên cứu. Theo đó, tác giả luận án xác định kích thước mẫu nghiên cứu thực trạng là 680 người. Phương pháp lấy mẫu trong nghiên cứu này là lấy mẫu thuận tiện (phi xác suất). Phân bố mẫu cho từng nhóm đối tượng như sau: Cán bộ quản lý trường THPT: 110; Giáo viên cốt cán/giáo viên dạy giỏi: 210; Giáo viên THPT: 360. Địa bàn khảo sát: Khảo sát trên 3 nhóm trường : Nhóm trường chất lượng cao, nhóm trường chất lượng TB và nhóm trường chất lượng thấp. Số lượng trường được khảo sát ở mỗi nhóm không hạn chế, sao cho đảm bảo số lượng khách thể khảo sát ở từng nhóm đối tượng. b) Thiết kế bảng hỏi Nội dung bảng hỏi gồm: Phần thông tin cá nhân để xác định thông tin liên quan đến biến quan sát ; phần cốt lõi bao gồm những câu hỏi về các nhân tố cho phép khái quát về thực trạng xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp của giáo viên THPT thành phố Hà Nội. Bảng hỏi được thiết kế theo 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 : Xây dựng bảng hỏi và khảo sát thử. Giai đoạn này được thực hiện qua 2 bước. Bước 1: Thiết kế bảng hỏi lần 1 và khảo sát thử Bảng hỏi lần 1 được sử dụng trong khảo sát thử với 50 GV, GVCC và cán bộ QLGD. Kết quả khảo sát thử được phân tích theo phương pháp xác định độ tin cậy Cronbach’s Alpha nhằm khẳng định sự tương quan nội bộ trong từng nhóm nhân tố của công cụ khảo sát. Bước 2: Xử lý kết quả khảo sát thử để xác định độ tin cậy của bảng hỏi thông qua hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha, xây dựng bảng hỏi lần 2. Bảng hỏi lần 2 được trình bày dưới hình thức 2 phiếu trưng cầu ý kiến. Phiếu trưng cầu thứ nhất (phụ lục 2) tập trung tìm hiểu nhận thức của giáo viên THPT, 11 GVCC và CBQLGD về phát triển nghề nghiệp giáo viên, giáo viên cốt cán. Phiếu trưng cầu thứ hai (phụ lục 3) tập trung tìm hiểu về thực trạng xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC. Sau khi điều tra thử lần 2, kết quả điều tra được xử lí theo phần mềm SPSS để kiểm tra độ tin cậy của bộ công cụ đo lường và tính toán dựa trên các hàm có trong ứng dụng. Kết quả thể hiện ở bảng 2.5 và bảng 2.6: Bảng 2.5: Chỉ số Cronbach’s Alpha của thang đo phiếu thứ nhất Reliability Statistics (Phu luc 2) Cronbach's Alpha N of Items .734 43 Bảng 2.6: Chỉ số Cronbach’s Alpha của thang đo phiếu thứ hai Reliability Statistics (Phu luc 3) Cronbach's Alpha N of Items .752 39 Độ tin cậy của bộ công cụ thể hiện ở bảng 2.5. với chỉ số Cronbach’s Alpha là 0.734, và độ tin cậy Cronbach's Alpha ở bảng 2.6 là 0.752, điều này chứng tỏ công cụ đo đảm bảo độ tin cậy và có thể tiến hành đo lường. Giai đoạn 2: Xây dựng bảng hỏi chính thức và điều tra đại trà Kết quả khảo sát cho phép giữ lại 39 mục hỏi (item) ở phiếu trưng cầu thứ 2 có độ tin cậy cao (Cronbach’s Alpha hệ số) cho từng nhóm nhân tố của công cụ khảo sát trong khoảng 0,71-0,83. Với phiếu trưng cầu thứ 1 giữ lại 43 mục hỏi (item) với độ tin cậy của các item từ 0,70 đến 0,77. Tập hợp các items trong 2 phiếu trưng cầu là nội dung của bảng hỏi chính thức. (Phiếu trưng cầu ý kiến – phụ lục 4). 2.2.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng và bình luận Kết quả nghiên cứu thực trạng cho thông tin phản hồi từ các nhóm đối tượng được khảo sát về 7 nội dung của thực trạng xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT thành phố Hà Nội, bao gồm: 1/thực trạng nhận thức của GV, GVCC và CBQLGD về những vấn đề có liên quan đến phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT; 2/thực trạng lập kế hoạch xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT; 3/thực trạng tuyển dụng và tuyển chọn giáo viên cốt cán THPT; 4/thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ GV cốt cán THPT; 5/thực trạng mở rộng việc làm hoặc quy mô công việc để gia tăng sự tham gia và sử dụng tối đa tiềm năng của mỗi giáo viên cốt cán cũng như đội ngũ giáo viên cốt cán THPT; 6/thực trạng đánh giá, xếp loại giáo viên cốt cán THPT; 7/thực trạng hoạch định các cơ chế, chính sách tạo động lực cho đội ngũ giáo viên cốt cán THPT. Từ kết quả nghiên cứu thực trạng, có thể khái quát 4 vấn đề chính đã và đang đặt ra trong công tác xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT thành phố Hà Nội. Những vấn đề này được mô tả theo “sơ đồ cây vấn đề” như sau: 12 - Vấn đề thứ nhất: Đội ngũ giáo viên cốt cán thiếu về số lượng, chưa đồng bộ về cơ cấu, chất lượng chưa được như mong muốn Chưa có quy hoạch, kế hoạch cụ thể để phát triển đội ngũ GVCC đáp ứng mục tiêu phát triển đội ngũ giáo viên THPT của thành phố Chưa xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của GVCC Nhận thức của các cấp quản lí về đội ngũ GVCC chưa cao Chưa xác định cụ thể mô hình tổ chức của đội ngũ GVCC Hình 2.4: Sơ đồ cây vấn đề của vấn đề thứ nhất về xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT thành phố Hà Nội - Vấn đề thứ hai: Đội ngũ giáo viên cốt cán thiếu về số lượng, chưa đồng bộ về cơ cấu, chất lượng chưa được như mong muốn Công tác tuyển dụng, tuyển chọn đội ngũ GVCC còn hạn chế Chưa có tiêu chuẩn cụ thể để tuyển chọn, bồi dưỡng GVCC Nguồn tuyển dụng GVCC còn hạn chế Hình thức tuyển dụng, tuyển chọn chưa thật khoa học Hình 2.5: Sơ đồ cây vấn đề của vấn đề thứ hai về xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT thành phố Hà Nội 13 - Vấn đề thứ ba: Đội ngũ GVCC chưa thực hiện tốt vai trò của GVCC, đặc biệt là trong hỗ trợ đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp Chưa sử dụng hiệu quả đội ngũ GVCC Chưa quan tâm đầy đủ về bồi dưỡng GVCC Giám sát, đánh giá GVCC chưa phù hợp với thực tế Qui mô công việc của GVCC chưa được mở rộng Hình 2.6: Sơ đồ cây vấn đề của vấn đề thứ ba về xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT thành phố Hà Nội - Vấn đề thứ tư: Chưa khai thác hết tiềm năng của đội ngũ giáo viên cốt cán Giáo viên cốt cán chưa có động lực mạnh trong thực thi công việc Cơ chế, chính sách về GVCC chưa cụ thể Môi trường làm việc của GVCC chưa thuận lợi Hình 2.7: Sơ đồ cây vấn đề của vấn đề thứ tư về xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT thành phố Hà Nội 14 Kết luận chương 2 Trước yêu cầu tăng cường phát triển nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên trong các trường THPT thành phố Hà Nội hiện nay, thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán THPT bộc lộ nhiều bất cập: thiếu về số lượng, chất lượng chưa cao, chưa đáp ứng với yêu cầu là nguồn hỗ trợ có hiệu quả với đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp.... Hiện vẫn chưa có văn bản hướng dẫn của các cơ quan quản lý về đội ngũ giáo viên cốt cán nói chung, giáo viên cốt cán THPT nói riêng, gây khó khăn cho các cơ sở giáo dục trong việc xây dựng, sử dụng hiệu quả đội ngũ giáo viên cốt cán của đơn vị mình. Những vấn đề cần phải giải quyết để công tác xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT đạt được mục tiêu mong muốn là: 1/ Chưa có qui hoạch, kế hoạch cụ thể để phát triển đội ngũ GVCC đáp ứng mục tiêu phát triển đội ngũ giáo viên THPT của thành phố; 2/ Công tác tuyển dụng, tuyển chọn đội ngũ GVCC còn hạn chế; 3/ Chưa sử dụng hiệu quả đội ngũ GVCC; 4/ Giáo viên cốt cán chưa có động lực mạnh trong thực thi công việc. Chương 3 BIỆN PHÁP XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN CỐT CÁN TRONG PHÁT TRIỂN NGHỀ NGHIỆP GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ HÀ NỘI 3.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất biện pháp 3.1.1. Định hướng 3.1.1.1. Chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo về đổi mới bồi dưỡng thường xuyên giáo viên Bắt đầu từ năm học 2008 – 2009, Bộ GD&ĐT chỉ đạo đổi mới công tác bồi dưỡng thường xuyên giáo viên mầm non, phổ thông và giáo dục thường xuyên với quan điểm: (i) Công tác BDTX cho giáo viên là yêu cầu khách quan, vừa có tính cấp bách, vừa có tính chiến lược lâu dài để đạt mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đào tạo; (ii) BDTX cho giáo viên được xác định là nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục, của cơ sở giáo dục và của mỗi giáo viên [74]. Chương trình BDTX giáo viên do Bộ GD&ĐT đã ban hành với những đổi mới cả về hình thức, nội dung và phương pháp bồi dưỡng. Các nội dung bồi dưỡng được chia theo các yêu cầu/ năng lực cần đáp ứng của giáo viên so với Chuẩn nghề nghiệp giáo viên. Chương trình được thiết kế thành các mô đun để giáo viên tự chọn theo nhu cầu phát triển chuyên môn liên tục của giáo viên nhằm đáp ứng Chuẩn nghề nghiệp và những đòi hỏi của thực tiễn giáo dục. 3.1.1.2. Quy hoạch phát triển GDMN, GDPT, GDCN Thủ đô Hà Nội đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 Mục tiêu cụ thể của giáo dục THPT: Đảm bảo cho tất cả thanh niên trước khi bước vào đời có đủ năng lực và trách nhiệm công dân, biết tư duy độc lập, có các kĩ 15 năng nhận thức và kĩ năng xã hội, sẵn sàng học, tiếp tục học tập và tự tin đi vào cuộc sống lao động. Tỷ lệ huy động thanh thiếu niên đi học đúng độ tuổi THPT và tương đương (18-21 tuổi) đạt 90% vào năm 2015 và trên 95% vào năm 2020. Đến năm 2015 có 50-55%, năm 2020 có 65-70% và năm 2030 có 75-80% trường đạt chuẩn quốc gia. Phấn đấu đến năm 2015 cơ bản các trường học được đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học đạt kiên cố hóa, hiện đại hóa.. Đầu tư xây dựng mô hình trường THPT Thủ đô đạt chuẩn khu vực và quốc tế. Giảm tỷ lệ từ 45 HS/lớp năm 2010 xuống 42-43 HS/lớp vào năm 2015 và còn 40 HS/ lớp vào năm 2020. Đảm bảo 100% giáo viên và CBQLGD đạt chuẩn nghề nghiệp giáo viên và chuẩn hiệu trưởng. Đến năm 2015 có 100 -150 giáo viên giỏi ở các môn học khoa học tự nhiên thành thạo ngoại ngữ và có thể giảng dạy môn học mà mình phụ trách bằng tiếng nước ngoài ở các trường chuyên và trường chất lượng cao. 3.1.2. Nguyên tắc 3.1.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển Các biện pháp xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT thành phố Hà Nội cần phải kế thừa, tiếp thu có chọn lọc những biện pháp, phương pháp xây dựng, sử dụng đội ngũ này đã được thực hiện trong thời gian qua, đồng thời cải tiến nó để phù hợp hơn, hữu hiện hơn trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển đội ngũ giáo viên THPT của thành phố trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo. 3.1.2.2. Nguyên tắc đảm bảo mối quan hệ giữa mục tiêu, vấn đề và biện pháp Mối quan hệ này được thể hiện như sau: Mục tiêu Vấn đề Biện pháp Hình 3.1: Sơ đồ mối quan hệ giữa mục tiêu, vấn đề và biện pháp trong đề xuất biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT 3.1.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu lực và khả thi của biện pháp Tính hiệu lực của biện pháp được xác định qua tiêu chí: Biện pháp hoặc giải quyết được triệt để vấn đề hoặc giải quyết được vấn đề trong khoảng thời gian chấp nhận được. Tính khả thi của biện pháp được xác định bởi mức độ đáp ứng của nó với các yếu tố ràng buộc đối với biện pháp. Đây là những yếu tố tác động đến quá trình thực thi biện pháp trên thực tế. Các yếu tố này rất đa dạng, bao gồm: pháp luật; quyền hạn/ quyền lực; văn hóa; đạo đức; thời gian; con người; tài chính; các nguồn lực vật chất 16 khác. Trong các yếu tố đó, yếu tố pháp luật và quyền hạn/quyền lực là những yếu tố qui định trực tiếp tính khả thi của biện pháp. 3.2. Các biện pháp được đề xuất 3.2.1. Nhóm biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT thành phố Hà Nội 3.2.1.1. Mục đích, ý nghĩa của nhóm biện pháp Nhóm biện pháp này nhằm hình thành, củng cố đội ngũ giáo viên cốt cán THPT đủ về số lượng, đảm bảo về cơ cấu và chất lượng để hỗ trợ các giáo viên THPT khác trong phát triển nghề nghiệp, nâng cao mức độ đáp ứng của họ với Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học do Bộ Giáo dục và Đào tạo qui định. 3.2.1.2. Nội dung và cách thực hiện nhóm biện pháp Nội dung của nhóm biện pháp sẽ tập trung vào các biện pháp cho phép giải quyết những vấn đề đang tồn tại trong công tác xây dựng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT của Thành phố. a) Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của các chủ thể về phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT, về giáo viên cốt cán THPT; xác định cụ thể chức năng, nhiệm vụ của giáo viên cốt cán cấp THPT - Nâng cao nhận thức của các chủ thể về phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT, về giáo viên cốt cán THPT Các chủ thể có liên quan đến phát triển nghề nghiệp giáo viên, đến xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT bao gồm: cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lí giáo dục THPT của Sở GD&ĐT; cán bộ quản lí trường THPT; giáo viên cốt cán THPT và giáo viên THPT. Để nâng cao nhận thức của các chủ thể này cần tổ chức các lớp bồi dưỡng về chủ đề về phát triển nghề nghiệp giáo viên, hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp GV cho họ. - Xác định chức năng, nhiệm vụ của GVCC Chức năng: Giáo viên cốt cán THPT là những người giữ vai trò nòng cốt, đi tiên phong trong các hoạt động giáo dục của trường THPT và các hoạt động phát triển giáo dục THPT; là người khởi xướng và tổ chức các hoạt động phát triển nghề nghiệp giáo viên cho đồng nghiệp ở nhà trường THPT. Nhiệm vụ: Giáo viên cốt cán có nhiệm vụ: 1/ Thực hiện đầy đủ với chất lượng cao các hoạt động giảng dạy, giáo dục theo quy định đối với giáo viên THPT 2/ Làm giáo viên nguồn/báo cáo viên trong thực hiện các chương trình bồi dưỡng giáo viên THPT 3/ Tham gia các hoạt động: xây dựng chương trình giáo dục nhà trường và phát triển chương trình giảng dạy; biên soạn tài liệu giảng dạy và học tập; đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học và sáng kiến kinh nghiệm của đồng nghiệp 4/ Là người hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp b) Biện pháp 2: Xây dựng khung tiêu chuẩn giáo viên cốt cán THPT Khung này bao gồm các tiêu chuẩn phản ánh những yêu cầu về các lĩnh vực năng lực của GVCC nhằm đảm bảo để họ thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của GVCC theo qui định. Với mỗi tiêu chuẩn sẽ có các tiêu chí với tư cách là tập hợp các chỉ báo nhằm xác định sự tồn tại (có hay không có) của tiêu chuẩn và mức độ tiêu chuẩn đó của mỗi GVCC. 17 Tiêu chuẩn Mức độ đáp ứng Chuẩn nghề nghiệp Thành tích nghề nghiệp và kĩ năng nổi trội Hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp Bảng 3.1: Khung tiêu chuẩn giáo viên cốt cán THPT Các tiêu chí 1. Xếp loại xuất sắc trong đánh giá giáo viên THPT theo Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học. Đối với cán bộ quản lí giáo dục THPT, nhà nghiên cứu sư phạm phải kinh qua giảng dạy THPT. 2. Đạt một trong các danh hiệu hoặc có một trong các chứng nhận, chứng chỉ sau: Nhà giáo Nhân dân, Nhà giáo ưu tú, Giáo viên dạy giỏi, Giáo viên Chủ nhiệm giỏi; bằng sáng chế, phát minh; sáng kiến kinh nghiệm cấp thành phố đạt loại A, tác giả biên soạn giáo trình, tài liệu bồi dưỡng giáo viên THPT, chủ trì các đề án, dự án phát triển giáo viên THPT. 3. Kĩ năng thuyết phục và hợp tác với người khác 4. Kĩ năng phát biểu và giải thích ý tưởng cho người khác 5. Kĩ năng khuyến khích, động viên người khác 6. Kĩ năng tổ chức nhóm và điều khiển hoạt động nhóm 7. Kĩ năng quản lí thời gian và nguồn lực trong triển khai các hoạt động/công việc 8. Kĩ năng hoạt động chính trị, xã hội. 9. Kĩ năng sửa lỗi trong huấn luyện, thực hành 10. Kĩ năng tự đánh giá, tự học và tự rèn luyện 11. Phát hiện và giải quyết được các vấn đề/khó khăn nảy sinh trong thực tiễn nghề nghiệp của đồng nghiệp 12. Tôn trọng sở thích và tin tưởng vào khả năng của đồng nghiệp 13. Hiểu được nguyện vọng của đồng nghiệp, mức độ thực hiện các hoạt động nghề nghiệp của đồng nghiệp (biết được đồng nghiệp làm gì, làm như thế nào trong DH và GD học sinh) ; thực hiện hướng dẫn đồng nghiệp dựa trên cái đồng nghiệp cần. 14. Biết đưa ra nhiều lựa chọn để đồng nghiệp quyết định và làm cho đồng nghiệp biết họ phải làm gì để hoạt động nghề nghiệp của họ tốt hơn so với hiện tại 15. Thân thiện, giao tiếp có hiệu quả và biết lắng nghe đồng nghiệp 16. Có khiếu hài hước 17. Kiên trì 18. Khách quan 19. Chân thật 20. Tế nhị 21. Công bằng 22. Khoan dung c) Biện pháp 3: Thiết kế mô hình tổ chức đội ngũ giáo viên cốt cán THPT và xác định trách nhiệm của các chủ thể tham gia xây dựng đội ngũ GVCC Mô hình tổ chức đội ngũ giáo viên cốt cán và trách nhiệm của các chủ thể tham gia xây dựng đội ngũ GVCC được đề xuất ở cấp độ trường THPT và cấp Sở Giáo dục và Đào tạo. - Cấp độ trường THPT: Mỗi tổ chuyên môn có ít nhất 2 GVCC. Tùy số lượng GV ở tổ chuyên môn để điều chỉnh số lượng GVCC sao cho không vượt quá 1/3 số lượng GV của tổ chuyên môn. Trường THPT sẽ hình thành Tổ giáo viên cốt cán có tổ trưởng và tổ phó phụ trách. 18 - Cấp độ Sở Giáo dục và Đào tạo: Sở Giáo dục và Đào tạo hình thành đội ngũ GVCC từ nguồn GVCC ở các trường THPT. Ngoài ra, GVCC của sở có thể được lựa chọn từ các chuyên gia giáo dục, các cán bộ quản lý giáo dục. Đội ngũ GVCC biên chế thành các “ Tổ GVCC cấp sở” có tổ trưởng, tổ phó phục trách. Biên chế tổ GVCC theo môn học. d) Biện pháp 4: Đa dạng hóa nguồn và hình thức tuyển dụng giáo viên cốt cán cấp THPT theo khung tiêu chuẩn giáo viên cốt cán THPT - Đa dạng hóa nguồn tuyển dụng giáo viên cốt cán THPT Nguồn tuyển dụng giáo viên cốt cán THPT tập trung vào các nhóm đối tượng: Giáo viên THPT có thành tích nghề nghiệp cao; CBQL giáo dục THPT; Các chuyên gia giáo dục có đủ điều kiện và có nguyện vọng tham gia ĐNGV cốt cán THPT. - Đa dạng các hình thức tuyển chọn giáo viên cốt cán THPT Hình thức tuyển chọn bao gồm cả phỏng vấn, thực hành và thực hiện những bài kiểm tra, trắc nghiệm. Nội dung tuyển chọn phải đảm bảo kiểm tra được kiến thức và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; kiểm tra được năng khiếu và xu hướng nghề nghiệp của người dự tuyển và bám sát khung tiêu chuẩn giáo viên cốt cán THPT. đ) Biện pháp 5: Chỉ đạo và tổ chức bồi dưỡng GVCC về hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT Quan điểm chỉ đạo về bồi dưỡng giáo viên cốt cán THPT là bồi dưỡng giáo viên cốt cán THPT là bồi dưỡng đội ngũ giữ vai trò nòng cốt trong việc nâng cao vị thế của giáo viên THPT – vị thế của những người lao động nghề nghiệp chuyên nghiệp. Theo đó, cần chỉ đạo đưa nội dung hướng dẫn đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp vào chương trình bồi dưỡng giáo viên cốt cán THPT và tô chức các lớp bồi dưỡng giáo viên cốt cán THPT trên cơ sở xác định rõ nhu cầu bồi dưỡng của họ. 3.2.1.3. Điều kiện thực hiện nhóm biện pháp - Năng lực hoạch định và lập kế hoạch của cán bộ quản lý nhà trường THPT - Sự thống nhất và phối hợp quản lý của các cấp quản lý từ nhà trường đến cấp quản lý là Sở Giáo dục và Đào tạo.Xây dựng hệ thống giám sát và hỗ trợ quá trình tuyển dụng đội ngũ giáo viên cốt cán linh hoạt và đồng nhất 3.2.2. Nhóm biện pháp sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT Thành phố Hà Nội 3.2.2.1. Mục đích và ý nghĩa của nhóm biện pháp Nhằm huy động tối đa sự tham gia của đội ngũ GVCC trong hoạt động ở nhà trường THPT, thiết thực góp phần nâng cao mức độ đáp ứng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học của đội ngũ giáo viên THPT. 3.2.2.2. Nội dung và cách thực hiện nhóm biện pháp a) Biện pháp 1: Phân công nhiệm vụ và tổ chức công việc phù hợp với từng GVCC Về nguyên tắc, mỗi GVCC đều đủ năng lực và có trách nhiệm thực hiện những nhiệm vụ khác nhau theo chức năng của GVCC. Tuy nhiên, có thể người GVCC này thực hiện nhiệm vụ báo cáo viên có hiệu quả hơn so với một số GVCC khác, nhưng khi thực hiện nhiệm vụ hướng dẫn đồng nghiệp lại có thể hiệu quả thấp hơn so với GVCC khác. Do vậy, cần thiết phải có sự phân công công việc một cách cụ thể và tổ chức công việc sao cho phù hợp với sở trưởng, sở đoản của từng GVCC. 19 b) Biện pháp 2: Mở rộng việc làm và quy mô công việc của đội ngũ giáo viên cốt cán THPT Mở rộng việc làm và quy mô công việc của GVCC được thực hiện theo hướng: Giúp đỡ giáo viên mới vào nghề và giáo viên có ít thâm niên công tác phát triển nghề nghiệp; Giáo viên cốt cán tham gia xây dựng chương trình giáo dục nhà trường, phát triển chương trình dạy học môn học; chủ trì hoặc tham gia biên soạn tài liệu phục vụ giảng dạy và học tập cho giáo viên và học sinh; Giáo viên cốt cán tham gia đánh giá kết quả NCKH, sáng kiến kinh nghiệm và chấm giáo viên dạy giỏi; Phân cấp quản lí và khuyến khích đội ngũ GVCC tham gia các hoạt động quản lí nhà trường c) Biện pháp 3: Kiểm tra, đánh giá giáo viên cốt cán phù hợp với thực tiễn phát triển của đội ngũ GVCC và thực tiễn hoạt động phát triển nghề nghiệp ở từng trường THPT Căn cứ thực tiễn phát triển của đội ngũ GVCC có thể điều chỉnh hoặc bổ sung các tiêu chí trong khung chuẩn GVCC để đánh giá phù hợp với hoạt động sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán. 3.2.2.3. Điều kiện thực hiện nhóm biện pháp Sự phối hợp thống nhất giữa cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên cốt cán; thiết lập hệ thống thông tin quản lý xuyên suốt trong nhà trường; tạo lập bầu không khí làm việc thân mật, tích cực, tự giác, tôn trọng và tin tưởng. Tăng cường hợp tác với các lực lượng, tổ chức xã hội bên ngoài nhà trường. 3.2.3. Nhóm biện pháp hỗ trợ 3.2.3.1. Mục đích và ý nghĩa của nhóm biện pháp Tạo môi trường thuận lợi và khơi dậy động lực làm việc cho đội ngũ giáo viên cốt cán THPT, khuyến khích tiềm năng của mỗi GVCC cống hiến tích cực và đạt hiệu quả công tác cao nhất trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện và nâng cáo mức độ đáp ứng của đội ngũ giáo viên các trường THPT trên địa bàn Thành phố. 3.2.3.2. Nội dung và cách thực hiện nhóm biện pháp a) Biện pháp 1: Hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển đội ngũ giáo viên cốt cán THPT - Chính sách xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC Ban hành các văn bản về công tác xây dựng và sử dụng đội ngũ GVCC theo hướng: khẳng định chức danh hoặc danh hiệu GVCC cấp THPT trong hệ thống chức danh hoặc danh hiệu của Ngành GD&ĐT Thủ đô; chính thức hóa chức năng, nhiệm vụ và tiêu chuẩn giáo viên cốt cán THPT; qui định về bố trí sử dụng giáo viên cốt cán theo môn học, khối môn học; đảm bảo gắn quyền lợi của giáo viên cốt cán với lợi ích chung của nhà trường, làm cho mọi giáo viên cốt cán gắn bó với nhà trường như mái nhà chung thân yêu của mình; - Chính sách đãi ngộ: Xác định và thực hiện chế độ phụ cấp đối với GVCC cấp THPT theo những hình thức phù hợp với nguyên tắc quản lí về tài chính ở các trường THPT. b) Biện pháp 2: Xây dựng môi trường làm việc cho đội ngũ giáo viên cốt cán THPT trong một “tổ chức biết học hỏi” Môi trường hoạt động nghề nghiệp của đội ngũ giáo viên cốt cán THPT là các trường THPT- một tổ chức vừa mang tính hành chính vừa mang đậm tính sư phạm. Do đó, để xây dựng môi trường làm việc cho đội ngũ giáo viên cốt cán THPT, cần 20 thiết phải xây dựng các trường THPT trở thành các tổ chức có văn hóa tự hoàn thiện và là những “tổ chức biết học hỏi”. Muốn vậy, cần triển khai các hoạt động, từ việc xác định sứ mệnh của nhà trường đến việc tổ chức đánh giá, nhận xét, khích lệ việc trao đổi kinh nghiệm giữa các cá nhân trong tập thể sư phạm. 3.3.3.3. Điều kiện thực hiện nhóm biện pháp Có sự đầu tư công sức, trí tuệ trong rà soát, trưng cầu ý kiến của các giáo viên về việc hình thành cơ chế, chính sách đãi ngộ thích hợp; có sự ủng hộ của các lực lượng liên đới giáo dục trong và ngoài nhà trường. 3.3. Mối quan hệ giữa các nhóm biện pháp Các nhóm biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT thành phố Hà Nội là tổng thể các tác động có chủ định, phù hợp với qui luật chung về sự vận động và phát triển của đội ngũ và tính đặc thù của đội ngũ giáo viên cốt cán THPT, vì thế có tác động đến các thành tố cấu trúc của đội ngũ giáo viên cốt cán THPT thành phố Hà Nội. Do đó, cần phải sử dụng đồng bộ các biện pháp này để phát huy vai trò của đội ngũ giáo viên cốt cán với quá trình phát triển nghề nghiệp của giáo viên THPT thành phố Hà Nội. 3.4. Thử nghiệm một số biện pháp trong các nhóm biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT đã đề xuất Thử nghiệm một số biện pháp trong các nhóm biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT thành phố Hà Nội đã đề xuất được thực hiện qua 2 khâu. Khâu thứ nhất: Trưng cầu ý kiến các chủ thể có liên quan đến công tác xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán THPT về tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất. Khâu thứ hai: Dựa trên kết quả khâu thứ nhất; căn cứ điều kiện thực tiễn, để lựa chọn một số biện pháp đã đề xuất và đã được khẳng định về tính cấp thiết và khả thi để thử nghiệm. 3.4.1. Trưng cầu ý kiến về tính cấp thiết và tính khả thi của các nhóm biện pháp đã đề xuất Kết quả trưng cầu ý kiến cho thấy, phần lớn số người được trưng cầu ý kiến đã có thể hiện quan điểm tích cực đối với việc đánh giá về sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp xây dựng và sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT thành phố Hà Nội, với biểu hiện cụ thể là có đa số ý kiến đánh giá các biện pháp được đề xuất là rất cấp thiết và rất khả thi. Điều này chứng tỏ các biện pháp đã đề xuất là phù hợp, đáp ứng yêu cầu của xây dựng, sử dụng đội ngũ giáo viên cốt cán trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. 3.4.2. Thử nghiệm một số biện pháp Các biện pháp được lựa chọn thử nghiệm gồm: - Biện pháp thử nghiệm 1: Chỉ đạo và tổ chức bồi dưỡng GVCC về hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp trong phát triển nghề nghiệp giáo viên THPT: 60 giáo viên cốt cán của 12 trường THPT được bồi dưỡng trong 02 ngày (từ 10 tháng 8 đến 12 tháng 8 năm 2012). - Biện pháp thử nghiệm 2: Mở rộng việc làm và quy mô công việc của đội ngũ giáo viên cốt cán cấp THPT. 10 giáo viên cốt cán của 10 trường THPT thực hiện nhiệm vụ hướng dẫn, tư vấn đồng nghiệp phát triển nghề nghiệp tại trường trong thời gian 01 năm học (từ tháng 9 năm 2012 đến tháng 6 năm 2013).