Tài liệu Xây dựng môi trường văn hoá pháp luật của đơn vị học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội ở học viện chính trị quân sự hi

2 BẢNG CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt Ban Chấp hành Trung ương BCHTW Ban Giám đốc BGĐ Bộ Quốc phòng BQP Cán bộ chính trị cấp phân đội CBCTPĐ Chủ nghĩa xã hội CNXH Công tác đảng, công tác chính trị CTĐ,CTCT Đảng Cộng sản Việt Nam ĐCSVN Đảng uỷ Quân sự Trung ương ĐUQSTW Học viện Chính trị quân sự HVCTQS Khoa học xã hội và nhân văn KHXH & NV Môi trường văn hoá MTVH Môi trường văn hoá pháp luật MTVHPL Quân đội nhân dân Việt Nam QĐNDVN Tổng cục Chính trị TCCT Văn hoá pháp luật VHPL Vững mạnh toàn diện VMTD Xã hội chủ nghĩa XHCN MỤC LỤC MỞ ĐẦU Chương 1 Trang 3 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG VĂN HOÁ PHÁP LUẬT CỦA ĐƠN VỊ HỌC VIÊN ĐÀO TẠO CÁN BỘ CHÍNH TRỊ CẤP PHÂN ĐỘI Ở HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUÂN SỰ 8 1.1 Môi trường văn hoá pháp luật và một số vấn đề cơ bản về xây dựng môi trường văn hoá pháp luật của đơn vị học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội ở Học viện Chính trị quân sự 1.2 Thực trạng và một số kinh nghiệm xây dựng môi 8 trường văn hoá pháp luật của đơn vị học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội ở Học viện Chính trị quân sự Chương 2 33 YÊU CẦU VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG VĂN HOÁ PHÁP LUẬT CỦA ĐƠN VỊ HỌC VIÊN ĐÀO TẠO CÁN BỘ CHÍNH TRỊ CẤP PHÂN ĐỘI Ở HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUÂN SỰ HIỆN NAY 2.1 54 Những nhân tố tác động và yêu cầu xây dựng môi trường văn hoá pháp luật của đơn vị học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội ở Học viện Chính trị quân sự hiện nay 2.2 Một số giải pháp cơ bản xây dựng môi trường văn hoá 54 65 pháp luật của đơn vị học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội ở Học viện Chính trị quân sự hiện nay KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC MỞ ĐẦU 1- Tính cấp thiết của đề tài 99 101 106 3 Chúng ta đang tích cực đẩy mạnh cải cách nền hành chính quốc gia, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam. Vấn đề cơ bản là phải luôn luôn bảo đảm tính tối cao của pháp luật trong quản lý Nhà nước và xã hội, làm cho các tổ chức và mọi công dân đều hiểu rõ Hiến pháp, Pháp luật, tôn trọng và tự giác thực hiện nghiêm pháp luật. QĐNDVN là một bộ phận quan trọng, công cụ bạo lực sắc bén của Đảng, Nhà nước; tổ chức và hoạt động của quân đội mang tính đặc thù của một tổ chức quân sự. Vì vậy, trong quá trình xây dựng Quân đội ta thực sự trở thành quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đòi hỏi các tổ chức, đơn vị và mọi cán bộ, chiến sỹ phải luôn luôn tự giác, thực hiện nghiêm Pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của quân đội. Để thực hiện tốt việc thực thi Pháp luật, tăng cường Pháp chế, chấp hành nghiêm chế độ quy định trong đơn vị thì cùng với việc xây dựng các tổ chức vững mạnh cần phải xây dựng đơn vị thành MTVHPL lành mạnh, thuận lợi cho việc thực hiện mọi hoạt động xây dựng, học tập, công tác của đơn vị. MTVHPL là một thành tố của MTVH, là tổng hoà những giá trị, những thói quen ứng xử và hoạt động theo đúng pháp luật của con người trong một tập thể, cộng đồng hoặc toàn thể xã hội. MTVHPL là một bộ phận quan trọng cấu thành môi trường sống của con người, trực tiếp tác động, chi phối đến đời sống, hành vi của con người. Ngày nay, MTVHPL đang giữ một vai trò quan trọng trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân, xây dựng con người của thời kỳ mới. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH chỉ rõ: “mỗi đơn vị sản xuất, công tác, học tập, chiến đấu phải là môi trường xây dựng nhân cách lao động có kỷ luật, có kỹ thuật, có năng xuất và hiệu quả cao, nơi thể hiện tình bạn, tình đồng chí, đồng đội, hình thành nhân cách con người mới và nền văn hoá mới” {11, tr.15} 4 Học viện Chính trị quân sự là trung tâm đào tạo cán bộ chính trị cho toàn quân. Xây dựng MTVHPL ở các đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ trước hết tạo cơ sở nâng cao đời sống văn hoá tinh thần lành mạnh, định hướng sự phát triển nhân cách, hành vi ứng xử của học viên có văn hoá và đúng pháp luật Nhà nước, Điều lệnh quân đội, nâng cao chất lượng học tập, rèn luyện, hoàn thành mục tiêu yêu cầu đào tạo. Mặt khác, là điều kiện, cơ sở để xây dựng MTVHPL lành mạnh, góp phần xây dựng đơn vị học viên VMTD, hoàn thành nhiệm vụ được giao. Trong những năm qua, các đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS đã đạt được nhiều thành tích trong giáo dục đào tạo, xây dựng nếp sống chính quy, xây dựng MTVHPL. Bên cạnh đó, trong xây dựng MTVHPL vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Không ít cán bộ, học viên nhận thức về pháp luật, kỷ luật còn chưa thật đầy đủ, chưa thấy hết vai trò to lớn của MTVHPL trong xây dựng nếp sống chính quy của đơn vị; trong hành động, còn nhiều hành vi sai trái, chưa phù hợp với pháp luật Nhà nước và kỷ luật quân đội. Trước yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng quân đội tiến lên chính quy, hiện đại, đáp ứng với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay; đặc biệt, để thiết thực và trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ chính trị viên, làm cho họ có đủ phẩm chất, năng lực của người chủ trì về chính trị, đảm nhiệm CTĐ,CTCT ở cấp phân đội trong toàn quân theo Nghị quyết 51 Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX, vấn đề cấp bách đặt ra là phải tập trung xây dựng MTVHPL của các đơn vị học viên, coi đó là một nhiệm vụ CTĐ, CTCT quan trọng. Từ tình hình trên, đi sâu nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn để đề xuất được những giải pháp cơ bản xây dựng MTVHPL của các đơn vị học 5 viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS là nhiệm vụ cấp thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn hiện nay. 2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Ở nước ta, MTVHPL còn là một vấn đề mới mẻ. Song MTVH và VHPL đang là những vấn đề có tính thời sự, thu hút sự quan tâm, nghiên cứu của những nhà khoa học, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quân đội và được đề cập ở nhiều cấp độ khác nhau. Tiêu biểu như: - Đặng Vũ Hiệp: Về nhiệm vụ xây dựng môi trường văn hoá đơn vị cơ sở trong quân đội ta hiện nay. Tạp chí Quốc phòng toàn dân, số 7/1993. - Đỗ Huy: Xây dựng môi trường văn hoá ở nước ta hiện nay nhìn từ góc độ giá trị học. Nxb, VH - TT, H.2001. - Văn Đức Thanh: Về xây dựng môi trường văn hoá cơ sở. Nxb, CTQG, H.2001. - Học viện Chính trị quân sự: Nâng cao trình độ văn hoá pháp luật của học viên đào tạo đại học cấp phân đội ở HVCTQS. Đề tài khoa học cấp khoa, H.2003. - Ban Tư tưởng Văn hoá Trung ương: Xây dựng môi trường văn hoá Một số vấn đề lý luận và thực tiễn. H.2004. - Hoàng Thị Kim Quế: Đời sống pháp luật. Tạp chí luật học, số 4/ 2005... Những công trình trên đã đi sâu làm rõ một số vấn đề cơ bản của MTVH, xây dựng MTVH, xây dựng văn hoá pháp luật... với tính cách như những cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề MTVHPL và xây dựng MTVHPL, vai trò của MTVHPL đối với đời sống của cán bộ, chiến sĩ trong quân đội... Song chưa có một công trình nào đi sâu nghiên cứu một cách cơ bản và có hệ thống về xây dựng MTVHPL trong quân đội, đặc biệt là đối với đơn vị học viên đào tạo CBCTCPĐ ở HVCTQS hiện nay. Vì thế, đề tài luận văn có tính độc lập. 3. Mục đích, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài * Mục đích: 6 Luận giải làm rõ một số vấn đề cơ bản về lý luận và thực tiễn xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS. Trên cơ sở đó xác định yêu cầu và một số giải pháp cơ bản xây dựng MTVHPL ở các đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS hiện nay. * Nhiệm vụ: - Luận giải làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về MTVHPL và xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS. - Đánh giá đúng thực trạng và rút ra một số kinh nghiệm xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS. - Đề xuất yêu cầu và một số giải pháp cơ bản xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS hiện nay. * Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS. * Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ cơ bản, tập trung ở HVCTQS hiện nay với các tư liệu, số liệu điều tra, khảo sát, chủ yếu từ năm 2000 đến nay. 4. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu * Cơ sở lý luận: Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của ĐCSVN về lĩnh vực văn hoá - pháp luật, MTVH; pháp luật Nhà nước, điều lệnh kỷ luật quân đội và các chỉ thị của Bộ Tổng Tham mưu về xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, xây dựng nhà trường chính quy, các hướng dẫn của TCCT về xây dựng MTVH trong quân đội. * Cơ sở thực tiễn: Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở thực tiễn xây dựng MTVHPL và các tài liệu tổng kết, số liệu điều tra, khảo sát, báo cáo kinh nghiệm xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS. 7 * Phương pháp nghiên cứu: Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, đề tài sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu của khoa học liên ngành và chuyên ngành. Trong đó, tập trung sử dụng một số phương pháp cụ thể như: kết hợp lô gíc và lịch sử, điều tra, khảo sát, thống kê, phân tích tổng hợp, tổng kết thực tiễn và xin ý kiến chuyên gia. 5. Ý nghĩa của đề tài Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần cung cấp thêm cơ sở khoa học cho cấp uỷ, chỉ huy các cấp nghiên cứu, vận dụng vào quá trình lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng MTVHPL ở đơn vị học viên của HVCTQS. Đề tài có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu khoa học và giảng dạy môn CTĐ, CTCT ở các học viện, nhà trường quân đội. 6. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm: Phần mở đầu, 2 chương (4tiết), kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. 8 9 Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG VĂN HOÁ PHÁP LUẬT CỦA ĐƠN VỊ HỌC VIÊN ĐÀO TẠO CÁN BỘ CHÍNH TRỊ CẤP PHÂN ĐỘI Ở HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUÂN SỰ 1.1. Môi trường văn hoá pháp luật và một số vấn đề cơ bản về xây dựng môi trường văn hoá pháp luật của đơn vị học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội ở Học viện Chính trị quân sự 1.1.1. Đơn vị học viên và môi trường văn hoá pháp luật của đơn vị học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội ở Học viện Chính trị quân sự * Đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở Học viện Chính trị quân sự. Học viện Chính trị quân sự là trung tâm đào tạo cán bộ chính trị cho toàn quân. Trải qua hơn nửa thế kỷ xây dựng, chiến đấu, trưởng thành dưới sự lãnh đạo của BCHTW, ĐUQSTW, sự chỉ đạo của BQP và TCCT Quân đội nhân dân Việt Nam; được sự đùm bọc giúp đỡ của các cơ quan Đảng, Nhà nước, quân đội, của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các địa phương nơi Học viện đóng quân; sự phấn đấu không mệt mỏi của các thế hệ cán bộ, giáo viên, học viên, chiến sỹ, công nhân viên, Học viện đã không ngừng trưởng thành, phát triển, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ mà Đảng, quân đội giao cho. Trải qua các cuộc kháng chiến chống xâm lược, giải phóng và bảo vệ Tổ quốc, thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, HVCTQS đã đào tạo, bồi dưỡng được lớp lớp cán bộ chính trị, các thế hệ chính uỷ, chính trị viên có phẩm chất tốt và năng lực công tác giỏi cho quân đội, góp phần lập nên chiến thắng vẻ vang của quân đội và dân tộc ta. Hàng năm, HVCTQS tuyển sinh khoảng 130-303 học viên đào tạo CBCTPĐ [58], được biên chế thành các hệ, tiểu đoàn theo từng loại đối tượng. CBCTPĐ do HVCTQS đào tạo có trình độ cử nhân, chuyên ngành xây dựng Đảng và xây dựng quân đội về chính trị, tốt nghiệp ra trường đảm nhiệm cương vị chính trị viên - bí thư chi bộ đại đội và tương đương. 10 Đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ cơ bản, tập trung của HVCTQS gồm các tiểu đoàn (hiện nay là 4), trong tiểu đoàn có các đại đội (lớp). Hệ thống tổ chức chỉ huy tiểu đoàn đến đại đội được biên chế đủ về số lượng, có chất lượng cao và tương đối ổn định. Ban chỉ huy tiểu đoàn có tiểu đoàn trưởng, chính trị viên tiểu đoàn, tiểu đoàn phó và một số trợ lý. Ban chỉ huy đại đội có đại đội trưởng và chính trị viên đại đội. Hệ thống tổ chức đảng được tổ chức theo hệ thống tổ chức cơ sở đảng 2 cấp (Đảng uỷ cơ sở tiểu đoàn và chi bộ đại đội). Chính trị viên tiểu đoàn đảm nhiệm bí thư đảng uỷ tiểu đoàn, chính trị viên đại đội đảm nhiệm bí thư chi bộ đại đội. Các chi bộ đều có chi uỷ. Hệ thống tổ chức đoàn và Hội đồng quân nhân được tổ chức theo đúng quy định và hoạt động có chất lượng tốt. Nhiệm vụ của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ là quản lý duy trì việc học tập, rèn luyện, sinh hoạt của học viên theo điều lệnh quân đội, điều lệ công tác nhà trường, quy chế giáo dục đào tạo của Học viện và các quy định của đơn vị; tổ chức tiến hành các hoạt động CTĐ, CTCT, đồng thời tích cực giáo dục, bồi dưỡng pháp luật, nâng cao ý thức trách nhiệm và năng lực chấp pháp cho học viên, duy trì việc thực thi pháp luật, điều lệnh của đơn vị theo đúng các quy định. Học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS là những quân nhân và thanh niên ưu tú có đủ các tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức, văn hoá, thể lực, tuổi đời... được truyển chọn qua thi tuyển sinh đại học, trúng tuyển được đào tạo tập trung 5 năm (trong đó có 1 năm tạo nguồn); sau khi tốt nghiệp có học vấn cử nhân khoa học xã hội và nhân văn quân sự, trở thành sỹ quan chính trị, có đủ phẩm chất, năng lực hoàn thành chức trách nhiệm vụ chính trị viên - bí thư chi bộ đại đội; có khả năng phát triển, đảm nhiệm cương vị chính trị viên - bí thư đảng uỷ tiểu đoàn. Học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS có những đặc điểm cơ bản sau: 11 Thứ nhất, học viên đào tạo CBCTPĐ là những thanh niên và những hạ sĩ quan - binh sĩ ưu tú, được tuyển chọn chặt chẽ, chất lượng cao, qua tuyển sinh quân sự theo qui chế của Bộ giáo dục - Đào tạo và Bộ Quốc phòng.Từ năm 1994 HVCTQS được Nhà nước giao nhiệm vụ đào tạo đại học, hoà nhập vào hệ thống giáo dục quốc gia; từ đó, HVCTQS bắt đầu thực hiện qui chế tuyển sinh quân sự với những môn thi bắt buộc theo quy chế tuyển sinh quốc gia. Những học sinh đã tốt nghiệp phổ thông trung học và quân nhân có đủ điều kiện về phẩm chất chính trị, đạo đức, văn hoá, thể lực, độ tuổi từ 18 - 22 được đăng ký dự thi vào HVCTQS. Quá trình tuyển sinh được tiến hành chặt chẽ, nghiêm túc, công khai theo đúng qui chế. Những năm gần đây, thí sinh đăng ký dự thi vào HVCTQS khá cao [58]; Điểm xét tuyển cũng cao hơn một số trường đại học dân sự. Như vậy, chất lượng đầu vào của học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS ngày càng nâng cao. Đây là điều kiện cơ bản, thuận lợi cho việc nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, rèn luyện học viên, xây dựng MTVHPL, xây dựng đơn vị VMTD ở các đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS. Thứ hai, học viên đào tạo CBCTPĐ có tuổi đời, tuổi quân còn rất trẻ. Họ là những học sinh, hạ sĩ quan - binh sĩ ưu tú, tuổi quân và tuổi đời còn rất trẻ, đang trưởng thành, rất nhạy cảm trong cuộc sống, ham hiểu biết, cầu thị, thích phấn đấu, rèn luyện để tiến bộ, trưởng thành, có nhiều hoài bão, ước mơ, muốn được tự khẳng định mình trước tập thể...Song, họ là những người có vốn sống còn ít, chưa từng trải, tâm lý chưa ổn định, kém bền vững; năng lực, phương pháp, kinh nghiệm xem xét và đánh giá cuộc sống còn nhiều hạn chế, nông nổi. Ý thức và niềm tin vào đường lối của Đảng, pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội chưa vững chắc. Khi thành công, dễ lạc quan quá mức; lúc gặp khó khăn lại hay bi quan, chán nản, suy sụp. Họ dễ bị kích động, lôi kéo trước những 12 tiêu cực, tệ nạn xã hội, rất dễ vi phạm pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội, các chế độ quy định của đơn vị nếu không chú ý quản lý, giáo dục, rèn luyện và duy trì nghiêm các chế độ quy định trong MTVHPL lành mạnh của đơn vị. Thứ ba, có nhận thức, động cơ trách nhiệm tốt, song hay đơn giản, thiếu ổn định. Học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS đều là những học sinh, quân nhân ưu tú đã tốt nghiệp phổ thông trung học, có nhận thức chính trị xã hội, có động cơ, mong muốn được học tập, rèn luyện và trưởng thành trong quân đội. Quá trình lựa chọn, làm hồ sơ dự thi vào HVCTQS, mỗi người đã nuôi dưỡng, ấp ủ nguyện vọng trở thành sĩ quan chính trị. Đây là động lực mạnh mẽ thôi thúc người học vượt qua khó khăn, tự giác, tính cực học tập, rèn luyện, hoàn thành mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Ý thức được yêu cầu cao đối với người cán bộ chính trị trong quân đội là người chủ trì về chính trị, thực sự tiêu biểu về phẩm chất đạo đức, lối sống, trung tâm đoàn kết và có tín nhiệm cao trong đảng bộ và đơn vị, có trình độ lý luận, nhạy bén về chính trị, nắm vững và vận dụng sáng tạo đường lối quan điểm, nguyên tắc của Đảng; có năng lực, kinh nghiệm tiến hành CTĐ, CTCT; có khả năng đấu tranh, vận động thuyết phục để bảo vệ đường lối quan điểm của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước... [21]. Họ có trình độ VHPL, có hiểu biết cơ bản về hệ thống pháp luật Nhà nước, có tình cảm pháp luật và hành vi xử sự đúng pháp luật. Trong quá trình học tập, rèn luyện, người học ý thức rõ việc học tập, rèn luyện nâng cao trình độ VHPL, chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội, các chế độ quy định của đơn vị. Trên cơ sở những hiểu biết ban đầu về luật pháp, lại được học tập trong môi trường quân sự có nề nếp và kỷ luật cao đã tạo nên những điều kiện thuận lợi để học viên không ngừng nâng cao trình độ VHPL và ý thức kỷ luật. Kiến thức pháp luật của họ 13 được tính luỹ, trang bị trong môi trường Học viện đã bồi dưỡng tình cảm, niềm tin, trách nhiệm, hành vi của họ. MTVHPL tốt giúp họ hiểu sâu sắc hơn và ngày càng tự giác chấp hành triệt để hơn pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội và các chế độ quy định của đơn vị. Tuy nhiên, trong đơn vị học viên vẫn còn không ít người học bị ảnh hưởng của tư tưởng tiểu nông. Đây là cản trở lớn trong xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên. Do chưa am hiểu về pháp luật, sự phát triển ý thức pháp luật, tư duy pháp lý và tính tích cực pháp luật trong mỗi học viên còn hạn chế, nên chưa tạo được thói quen sống và hành động theo pháp luật, điều lệnh, mà chủ yếu họ điều chỉnh các quan hệ bằng tập quán, thói quen....Điều này ảnh hưởng lớn đến nâng cao trình độ VHPL và ý thức chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội của học viên. Vì vậy, quá trình giáo dục, phổ biến pháp luật, xây dựng MTVHPL phải được tiến hành thường xuyên, liên tục với những nội dung và biện pháp thích hợp. Các đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ cơ bản, tập trung của HVCTQS đóng quân tại thành phố Bắc Ninh, nơi có tình hình chính trị ổn định, kinh tế phát triển mạnh, thu hút nhiều nhà đầu tư trong nước và ngoài nước, đời sống nhân dân được nâng cao, tạo điều kiện thuận lợi cho xây dựng MTVHPL lành mạnh ở đơn vị. Doanh trại của cơ sở 2 được xây dựng cơ bản, tu sửa thường xuyên trên khuôn viên rộng rãi, thuận lợi cho hoạt động học tập, sinh hoạt. Tuy nhiên, trên địa bàn thành phố Bắc Ninh còn tiềm ẩn những nhân tố dễ gây mất ổn định chính trị và trật tự an ninh, vì thế phải thường xuyên xây dựng MTVHPL để giáo dục bộ đội và góp phần giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội ở khu vực đóng quân. Những đặc điểm trên tác động đa dạng, nhiều chiều đến quá trình xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ. Vì vậy, cấp uỷ, chỉ huy các cấp cần đi sâu nghiên cứu, nắm vững tình hình mọi mặt để xác định đúng các nội dung, biện pháp và chỉ đạo chặt chẽ việc xây dựng MTVHPL ở đơn vị học viên. 14 * Môi trường văn hoá pháp luật của đơn vị học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp phân đội MTVH là một bộ phận cấu thành môi trường sống của con người, nó phản ánh các mối quan hệ xã hội có văn hoá của con người trong giai đoạn lịch sử nhất định và trình độ văn minh của cộng đồng. MTVH là tổng hoà các yếu tố, giá trị văn hoá do con người sáng tạo ra trong thời gian và không gian nhất định, thường xuyên tác động đến con người và cộng đồng. Chỉ trong MTVH con người mới thực sự trưởng thành theo đúng nghĩa của nó. Một môi trường tốt đẹp, lành mạnh, có kỷ cương góp phần quan trọng bồi dưỡng, rèn luyện con người. Vì vậy, chăm lo xây dựng môi trường xã hội trong sạch, lành mạnh là một nội dung quan trọng trong chiến lược kinh tế, xã hội của mỗi quốc gia, dân tộc. Văn hoá là một hiện tượng xã hội lịch sử, gồm nhiều bộ phận cấu thành, trong đó VHPL là một thành phần quan trọng. VHPL bao gồm tổng thể giá trị nhân đạo, tiến bộ của hệ thống qui phạm và thiết chế pháp luật được sáng tạo trong lịch sử; các giá trị đó được thẩm thấu vào nhận thức, tình cảm, hành vi của mỗi cá nhân, trở thành thói quen và nhu cầu thường trực trong ứng xử đúng pháp luật của họ. VHPL được biểu hiện thông qua nhiều hình thái, cấp độ khác nhau của một tổng thể thống nhất tri thức, tình cảm và hành vi pháp luật. VHPL là những giá trị văn hoá được tạo ra gắn liền với một giai cấp, Nhà nước nhất định và mang đậm tính giai cấp. Nó là tổng hoà các thuộc tính, giá trị mà mỗi cá nhân thuộc giai cấp tham gia vào đời sống pháp luật phù hợp với lợi ích giai cấp. Ở góc độ xã hội, VHPL biểu hiện ở sự quan tâm, am hiểu pháp luật cũng như tính tự giác, tích cực của người dân trong tham gia các quan hệ pháp luật. Ở cấp độ cá nhân, VHPL biểu thị ở tri thức, tình cảm, khả năng, trình độ ứng xử, nếp sống và hành động theo pháp luật. Như vậy, có thể quan niệm MTVHPL là 15 tổng hoà các giá trị văn hoá và thiết chế pháp luật xã hội được con người sáng tạo ra và được thể hiện trong các hoạt động pháp luật của xã hội, của tập thể và được thẩm thấu, trở thành ý thức, hành vi của mỗi cá nhân, kết thành kinh nghiệm, thói quen và nhu cầu thường trực trong ứng xử các quan hệ pháp luật của họ. Nói đến MTVHPL là nói đến con người có trình độ VHPL và hệ thống các quan hệ ứng xử VHPL; hệ thống các hình thái hoạt động VHPL; hệ thống các thiết chế văn hoá và toàn thể cảnh quan VHPL. Các yếu tố này được xây dựng trên cơ sở các qui phạm pháp luật, có quan hệ biện chứng với nhau tạo nên một chỉnh thể. Trong đó, con người có trình độ VHPL và hệ thống các quan hệ ứng xử là nhân tố cơ bản, quyết định nội dung, tính chất của MTVHPL Từ những phân tích về MTVHPL và đơn vị học viên có thể quan niệm: MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS là tổng hoà các giá trị VHPL được tạo dựng thành môi trường thuận lợi cho mỗi người học phát triển toàn diện, thực hiện tốt mục tiêu yêu cầu đào tạo, góp phần xây dựng đơn vị học viên VMTD, xây dựng Học viện tiên tiến, chính qui, mẫu mực. MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS là một thể thống nhất các thành tố: người học viên có trình độ VHPL; hệ thống những quan hệ ứng xử VHPL và hệ thống các hoạt độngVHPL; hệ thống các thiết chế VHPL và toàn thể cảnh quan VHPL trong đơn vị. Một là, người học viên có trình độ VHPL, trước hết họ có vốn tri thức pháp luật, tình cảm, hiểu biết và niềm tin vào hệ thống pháp luật, điều lệnh, quy định. Tri thức pháp luật là vốn hiểu biết cơ bản về pháp luật nói chung và những kiến thức pháp luật có liên quan đến quân đội, đó là sự nắm vững điều lệnh, kỷ luật quân đội; các chế độ, qui định của Học viện và đơn vị học viên. Trình độ VHPL của học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS còn được biểu hiện 16 ở hành động, hành vi ứng xử đúng pháp luật Nhà nước, điều lệnh, điều lệ của quân đội, các chế độ qui định của đơn vị phù hợp với qui phạm xã hội. Người học viên ở HVCTQS luôn chịu sự tác động, điều chỉnh của các quan hệ pháp luật. VHPL của mỗi người không phải chỉ là việc chấp hành thụ động pháp luật, mà là tự giác, tích cực tham gia các quan hệ pháp luật. Học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS có trình độ văn hoá khá cao, lại được học tập, rèn luyện trong môi trường Học viện với yêu cầu cao của mục tiêu đào tạo. Họ là những người được giác ngộ, bồi dưỡng toàn diện. Vì vậy, hành vi của họ được chỉ đạo bởi vốn kiến thức pháp luật khá cơ bản, tình cảm, niềm tin, trách nhiệm. Những yếu tố này chuyển hoá thành nhu cầu, động cơ thôi thúc họ có hành động và ứng xử đúng pháp luật. Hành vi trong trình độ VHPL của người học trở thành thói quen, nếp sống là cả một qúa trình học tập, rèn luyện nghiêm túc, công phu. Đó là quá trình tích luỹ, tiếp thu, hệ thống hoá kiến thức, trở thành những giá trị bền vững của chính họ. V.I. Lênin từng dạy: “Chỉ có cái gì đã ăn sâu vào đời sống văn hoá,vào sinh hoạt, tập quán mới có thể coi là được thực hiện” [33, tr 443]. Trình độ VHPL của học viên đào tạo CBCTPĐ không chỉ là sự hiểu biết, chấp hành mà còn là qúa trình tham gia có hiệu quả trong xây dựng, bảo vệ pháp luật Nhà nước, kỷ luật quân đội và các chế độ quy định của đơn vị. Kiên quyết đấu tranh, khắc phục những biểu hiện nhận thức sai trái và mọi hành vi lợi dụng pháp luật, vi phạm kỷ luật. Hai là, hệ thống các quan hệ ứng xử VHPL ở đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ bao gồm các mối quan hệ dọc và quan hệ ngang đã được xác định trong luật pháp và những quy định hành chính quân sự [53, tr 219222]. Quan hệ dọc là các quan hệ giữa cấp trên và cấp dưới thường xuyên, ổn định bền vững; các quan hệ dọc chiếm phần lớn trong quy định hành chính quân sự và được thể hiện dưới các dạng: quan hệ giữa lãnh đạo, chỉ 17 đạo và chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo; quan hệ chỉ huy và phục tùng; quan hệ thanh tra, kiểm tra và chịu sự thanh tra, kiểm tra; quan hệ trong kiểm sát quân sự... Các quan hệ ngang trong đơn vị được hình thành giữa các tổ chức, cơ quan, đơn vị với địa phương nơi đóng quân và thường được biểu hiện dưới dạng quan hệ phối hợp, hiệp đồng. Các mối quan hệ này được xây dựng trên cơ sở pháp luật Nhà nước, điều lệnh quân đội, quy chế, quy định của Học viện, đơn vị. Hệ thống những quan hệ VHPL của đơn vị học viên vừa phản ánh những quan hệ lãnh đạo, chỉ huy, phục tùng, cấp trên, cấp dưới; vừa phản ánh quan hệ thầy trò; tạo nên diện mạo đặc thù của MTVHPL ở nhà trường quân đội. Do đó, người cán bộ trong nhà trường không chỉ đơn thuần là nhà quản lý, nhà lãnh đạo mà còn phải là nhà sư phạm mẫu mực về nhân cách. Hệ thống những quan hệ ứng xử VHPL là “khuôn mẫu” ứng xử của người học và luôn hàm chứa những giá trị văn hoá. Vì thế, nếu hệ thống những giá trị VHPL là thang bậc phản ánh phẩm chất nhân cách của học viên, thì hệ thống những quan hệ ứng xử VHPL là biểu hiện tập trung của thang bậc giá trị đó. Thông qua quan hệ này mà những giá trị văn hoá trong nhân cách “Bộ độ Cụ Hồ” được thấm sâu vào mỗi học viên, góp phần giáo dục, rèn luyện, khích lệ họ tích cực, tự giác học tập, rèn luyện. Ba là, hệ thống các hình thái hoạt động VHPL của đơn vị học viên. Đây là biểu hiện tập trung và sinh động nhất quan hệ và những giá trị của VHPL. Đó là hình thái tổ chức, hoạt động của tổ chức Đảng, Đoàn, Hội đồng quân nhân...theo đúng nguyên tắc, quy định; hình thái khen thưởng - kỷ luật khách quan, bình đẳng, công khai theo đúng pháp luật Nhà nước và điều lệnh quân đội; Hình thái các hoạt động thể dục thể thao, văn hoá văn nghệ, diễn đàn thanh niên, sinh hoạt truyền thống...theo đúng qui chế. Các hình thái hoạt động VHPL là cơ sở thực tiễn rất quan trọng giúp học viên nhận thức đầy đủ hơn về tổ chức các hoạt động trong 18 đơn vị. Thông qua các hình thái hoạt động văn hoá mà các giá trị văn hoá được thẩm thấu vào mỗi học viên, khơi dậy ý thức kỷ luật, tinh thần trách nhiệm cao, lòng tự hào đối với truyền thống văn hoá, khích lệ mọi người vươn tới các giá trị Chân - Thiện - Mỹ. Bởi vậy, nâng cao chất lượng các hoạt động văn hoá, từng bước “văn hoá hoá”, “pháp luật hoá” toàn bộ hoạt động huấn luyện, lãnh đạo, chỉ huy, rèn luyện kỷ luật....là một yêu cầu thường xuyên, quan trọng trong qúa trình giáo dục, đào tạo ở Học viện, góp phần bồi dưỡng, phát triển phẩm chất nhân cách người học viên sỹ quan chính trị theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Bốn là, hệ thống các thiết chế văn hoá pháp luật và cơ sở vật chất bảo đảm trong đơn vị. Hệ thống các thiết chế VHPL ở HVCTQS bao gồm: hệ thống tổ chức Đảng, tổ chức chỉ huy, tổ chức quần chúng; hệ thống các qui chế, qui tắc sinh hoạt, hoạt động của các tổ chức lãnh đạo, chỉ huy, quần chúng trong đơn vị học viên; hệ thống cơ sở vật chất văn hoá: Phòng Hồ Chí Minh, tủ sách pháp luật, phương tiện thông tin nội bộ, các phương tiện phục vụ sinh hoạt văn hoá (ti vi, radiô, sách báo, tạp chí...) được trang bị theo quy định. Các hệ thống đó giữ vai trò các hoạt động giáo dục, truyền bá các giá trị VHPL đến học viên, làm cho các giá trị ấy được thấm sâu, bám chắc vào mỗi học viên, trở thành giá trị bền vững trong họ. Đồng thời, đấu tranh ngăn chặn các tiêu cực, các loại văn hoá xấu độc xâm nhập vào đơn vị. Trong đó hệ thống thiết chế lãnh đạo, chỉ huy giữ vai trò hạt nhân của các thiết chế VHPL. Năm là, cảnh quan VHPL trong đơn vị là cách sắp đặt hội trường, nhà ở, phòng ăn, phòng học, sân chơi...vừa có tính thẩm mỹ, vừa đúng điều lệnh, vừa phù hợp với đặc điểm của môi trường quân sự, bảo đảm ngăn lắp, gọn gàng, cơ động cao. Các hệ thống trên có quan hệ chặt chẽ với nhau trong tổng thể MTVHPL của đơn vị và đều trong qúa trình vận động phát triển không ngừng. Xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo 19 CBCTPĐ ở HVCTQS thực chất là xây dựng và phát huy tác dụng từng hệ thống đó trong cấu trúc tổng thể của MTVHPL. * Đặc trưng của MTVHPL ở đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ. MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS là tổng hoà các giá trị văn hoá pháp luật do cán bộ, học viên xây dựng nên, gắn với các hoạt động học tập, công tác, sinh hoạt của mọ người; gắn liền với những truyền thống của dân tộc, quân đội và đơn vị; phù hợp với pháp luật Nhà nước và kỷ luật quân đội. Do đó, MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ có những đặc trưng cơ bản sau: Thứ nhất, môi trường văn hoá pháp luật của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS luôn luôn có sự đan xen giữa giá trị truyền thống và hiện đại, do các thế hệ cán bộ, học viên đào tạo CBCTPĐ chủ động tiếp nhận và xây dựng nên. Bất cứ nền văn hoá nào cũng chứa đựng mối quan hệ biện chứng giữa hai yếu tốt cốt lõi là yếu tố truyền thống và yếu tố hiện đại. Yếu tố truyền thống là bản sắc, là cơ sở, nền tảng của nền văn hoá; yếu tố hiện đại là tinh hoa văn hoá tiến bộ, là nguồn bổ sung, phát triển làm phong phú MTVHPL. MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS là môi trường được lớp lớp các thế hệ cán bộ, học viên xây dựng, phát triển trong hơn 50 năm qua. Môi trường đó đã khơi dậy tinh thần yêu nước, tự cường dân tộc, hy sinh phấn đấu cho độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì sự nghiệp dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh; môi trường đó còn là cơ sở để gắn kết con người với tập thể, với cộng đồng, có tinh thần đoàn kết, kỷ luật, cần cù, thông minh, sáng tạo trong học tập, công tác, có đạo đức, lối sống lành mạnh xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ”. Tuy nhiên, trước yêu cầu mới của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, yêu cầu của sự nghiệp xây dựng quân đội “cách mạng, chính qui, tinh nhuệ, từng bước hiện đại” [13, tr.118]. Việc xây dựng MTVHPL của đơn vị học viên hiện nay phải giải quyết tốt mối quan hệ 20 giữa truyền thống và hiện đại, biết trân trọng, kế thừa truyền thống văn hoá quý báu của các thế hệ cán bộ, học viên đã xây dựng, đồng thời biết tiếp thu, phát triển những tinh hoa văn hoá của thời đại cho phù hợp với pháp luật Nhà nước, điều lệnh quân đội và thực tế xây dựng, học tập, công tác của đơn vị. Các giá trị truyền thống và giá trị hiện đại đan xen, bổ sung cho nhau, làm cho MTVHPL của đơn vị học viên đào tạo CBCTPĐ ở HVCTQS vươn tới trình độ mới cao hơn, phong phú hơn và là sự cụ thể hoá các quan điểm của Đảng, pháp luật Nhà nước, điều lệnh quân đội. Thứ hai, MTVHPL của đơn vị học viên mang tính phong phú, đa dạng và tồn tại, phát triển trong tính thống nhất giữa pháp luật Nhà nước, điều lệnh, điều lệ của quân đội, các chế độ quy định của đơn vị với đạo đức xã hội và phương pháp, tác phong công tác của người chính trị viên. MTVHPL của đơn vị học viên là bộ phận cấu thành MTVHPL của xã hội, mang tính phong phú, đa dạng của văn hoá xã hội chủ nghĩa, vừa thể hiện một môi trường kỷ cương, kỷ luật, vừa là sự thể hiện đạo đức, lối sống trong sáng. Pháp luật XHCN và đạo đức XHCN thống nhất với nhau. Đạo đức, lối sống, sự gương mẫu hàng ngày của người học viên đào tạo cán bộ chính trị được hình thành từ những hiểu biết, trình độ đánh giá và hoạt động ứng xử, trong đó ứng xử pháp luật là rất quan trọng. Những giá trị truyền thống của văn hoá Việt Nam như lòng yêu nước, ý chí độc lập dân tộc; nhân ái khoan dung, sống có trật tự, kỷ cương cùng với những tri thức, giá trị mới của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, của tinh thần “không có gì quí hơn độc lập, tự do”, của “công bằng, văn minh”, “dân chủ và tiến bộ”...đã hoà quyện, hun đúc nên những phẩm chất cao đẹp, đạo đức và lối sống lành mạnh của “Bộ đội Cụ Hồ”, của người chính uỷ, chính trị viên trong thời kỳ mới. Đạo đức cách mạng luôn được xây dựng trên nền hệ thống pháp luật XHCN, “vị tha” mà không vị kỷ; kết hợp hài hoà giữa lợi